TVP Historia Piątek, 10.06.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 10 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1926 - śmierć Antonio Gaudiego; 1935 - w Nowym Jorku opracowano program wspólnoty "AA" (Anonimowch Alkoholików); 1966 - dane GUS o spożyciu alkoholu; 07:00 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 20/24 Serial historyczno-sensacyjny, 55 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Olaf Lubaszenko, Cezary Pazura, Janusz Bukowski, Miłogost Reczek, Piotr Grabowski, Witold Dębicki, Piotr Konieczyński, Marta Klubowicz Różycka, Stanisław Jaskułka, Zbigniew Buczkowski, Marian Glinka, Dariusz Jakubowski, Jan Monczka, Mirosław Kowalczyk Admirał Canaris żąda informacji o stanie floty polskiej i rozmieszczeniu wojska na Oksywiu. Radca Voraczek dostarcza Relkemu listę potencjalnych informatorów. Wybór pada na kolejarza Mamela, który ma znajomego w Sztabie Marynarki. Obserwacja kolejarza prowadzona przez Niemców pozwala ustalić Relkemu i Voraczkowi, że w ich siatce nastąpił przeciek. Mamel regularnie odwiedza mieszkanie Ewy Leber pracującej w sztabie niemieckiego dowództwa. Kolejarz jest niewątpliwie łącznikiem między Ewą a polskim wywiadem, któremu dziewczyna dostarcza informacji z dowództwa. Voraczek oraz jego agenci aresztują Ewę i przygotowują zasadzkę na kolejarza. Zatrzymany przez Niemców Mamel zgadza się z nimi współpracować. Ma nadal udawać łącznika Ewy, aresztowanej w sekrecie. Czarek dostaje od niej kartkę z prośbą o szybkie spotkanie, ale brak na kartce umówionych znaków wzbudza jego nieufność. Jedzie do Królewca, lecz pójście do mieszkania Ewy zleca bagażowemu, który chętnie zarobi parę marek. Sam w przebraniu obserwuje, jak agenci Voraczka wyprowadzają jego posłańca od Ewy. Podwójny agent "Hubert" informuje Czarka, że Mamel pracuje dla Niemców i jest przez ich agentów pilnie strzeżony. By go zatrzymać, Polacy organizują misterną akcję, która kończy się powodzeniem. Z Berlina nadchodzi wiadomość, że aresztowany Georg otrzymał wyrok dożywocia, natomiast Benita i Renata - obywatelki niemieckie - karę śmierci. 08:05 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. 23 ŻOŁĄDKI I PYZY, CZYLI JEDZENIE ULICZNE Magazyn, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski, Jerzy Grabowski, Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski, Łukasz Modelski, Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola, Maciej Brola, Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Wykwintne restauracje zaspokajały podniebienia elit. Przybytki, które odwiedzali ci, którzy do elity się nie zaliczali i dania w nich podawane, to bohaterowie tego odcinka programu. Śniadaniem szerokich mas, ale nie tylko, była w latach międzywojennych kajzerka z serdelkiem. Bezkonkurencyjne były serdelki i kotlety wieprzowe podawane pod Ryjkiem przy Marszałkowskiej 42. Właściwie nie był to bar, lecz wędliniarnia prowadzona przez mistrza cechowego Jana Jabłońskiego. Nazwa wzięła się od szyldu nad wejściem - świńskiego łba. Można było zamówić też golonkę, gorące serdelki lub parówkę i szynkę "z łezką". Smakosze do baru zaglądali, by zjeść raki gotowane w koprze. Najwytrawniejsi smakosze chętnie odwiedzali też żydowskie restauracje w rodzaju Herszfinkla w pasażu Simonsa przy Długiej, gdzie do pejsachówki podawano gęsie skwarki. O tamtych klimatach przypomni przepis na żołądki na gęsto. W robotniczych barach Pragi, Czerniakowa, Woli czy Powązek zamawiało się mikadki, czyli 50 ml kieliszki wódki, a do niej katolika, czyli śledzia ulika. Uliczne jadłodajnie i oferowane przez obnośnych sprzedawców pyzy i garmażeria, ciepłe dania ze słoików, stragany na kółkach, zimne kuchnie jatek i handelki na tyłach sklepów dziś już nie istnieją, choć w dwudziestoleciu były nieodłącznym elementem warszawskiej i polskiej gastronomii. Nadal jednak symbolem warszawskiego Różyca pozostały pyzy. I w tym odcinku programu będzie o tym jak je zrobić. Łukasz Modelski, redaktor, historyk sztuki i kultury średniowiecza, autor książek o historii kuchni, uczestnik inicjatyw kulinarnych związanych z próbami ustalenia kanonu polskiej kuchni, znany widzom TVP Historia z cykli "Kuchnia Jagiellonów", "Kuchnia Żydów polskich" i "W kotle historii" tym razem proponuje smakowitą wyprawę znaczoną najważniejszymi historycznymi datami i kulturowym obrazem dwudziestolecia międzywojennego. Niezwykłego okresu w historii, kiedy po 123 latach niewoli kształtowała się polska państwowość, powstawały wielkie inwestycje, łączyły się ziemie podzielone kulturowo, ekonomicznie, politycznie przez zaborców. W wyniszczonej w czasie I wojny światowej Europie i Polsce kulinarne pomysły łączyły niedostatek z tradycją, rzeczywistość z marzeniami. Smaki, które wówczas powstały, do dziś są dla nas smakami rodzinnego domu. 09:00 HISTORIA POLSKI - ZWYCZAJNY KRAJ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Wolski Byli wszędzie, starając się pozostać niewidzialnymi. Filmowali z ukrycia w restauracjach, na ulicy, w sklepach. Na jednym z osiedli domków jednorodzinnych zarejestrowali nielegalną rozlewnie paliwa. Innym razem uchwycili nieudane wodowanie statku MIR (przyjaźń po rosyjsku) lub Fidela Castro grającego w koszykówkę z krakowską drużyną. Nagrali spotkanie kochanków w hotelu oraz spotkanie redakcyjne w polskiej telewizji, gdzie dziennikarze rozmawiali o propagandzie. Czasami oficerowie rejestrowali przesłuchania, podczas których szantażując łamali przesłuchiwanego i zmuszali do współpracy. Kiedy indziej próbowali wyciągnąć szczegółowe informacje o jej codziennych wydatkach, włączając rodzaj mięsa i ilość masła. Podsłuchiwali rozmowy telefoniczne mężczyzny z kolegą w Oslo, u którego zamówił maść na hemoroidy, bo w kraju nie było można kupić. Filmowali zamieszki, podczas których ludzie rzucali w nich koszami na śmiecie. Nagrali też własne, dramatyczne rozmowy podczas oblężenia komisariatu milicji, podpalonego przez strajkujących. Uwięzieni prosili o pomoc, która nie mogła nadejść. 10:00 SENSACJE XX WIEKU - WIĘZIEŃ SPECJALNY Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Przemysław Skwirczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański(Prowadzący) Specjalny więzień nr 854. Tylko komendant specjalnego obozu na Syberii znał jego nazwisko i powód, dla którego przywieziono go tutaj w maju 1963 roku. Kim był? Artylerzysta Oleg Władymirowicz Pieńkowski walczył w wielkiej wojnie ojczyźnianej. Potem ukończył Akademię Wojskową. W 1948 roku zaproponowano mu studia w Wojskowej Akademii Dyplomacji, która była w istocie szkołą szpiegów. W 1953 roku jako wykształcony szpieg rozpoczął pracę w IV Zarządzie ds. Bliskiego Wschodu w Ankarze. 10:55 SMORAWIŃSKI Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kołodziejczyk Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk Zdjęcia: Dawid Cierpikowski, Grzegorz Sprawka Muzyka: Rafał Rozmus Mieczysław Smorawiński pojawia się w zbiorowej świadomości prawie wyłącznie jako ofiara zbrodni katyńskiej. Mało znany jest przeciętnemu odbiorcy jako nowoczesny, sprawny dowódca, żołnierz, który dynamicznie szedł po szczeblach wojskowej kariery, stając się w roku 1927 najmłodszym generałem Wojska Polskiego. Film "Smorawiński" to fabularyzowana opowieść przypominająca nie tylko o tragicznej śmierci, ale i o życiu generała. Pokolenie Mieczysława Smorawińskiego tworzyło Polskę, walcząc o jej granice w latach 1918 - 1921, a następnie uczestniczyło w pracach nad jej rozwojem w okresie międzywojennym. Generał należał do osób, które poświeciły się służbie wojskowej. Wiodła ona przez szeregi Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej. We wrześniu 1939 roku pokolenie oficerów o legionowym rodowodzie stanęło przed koniecznością obrony kraju. Wielu przebywało następnie w obozach jenieckich lub dożywało swoich ostatnich lat na emigracji. Smorawińskiemu przypadła w udziale śmierć, jednak nie na polu walki, a w katyńskim lesie. 12:35 WOJNA DOMOWA - ODC. 12/15 - MONOLOG ZEWNĘTRZNY Serial komediowy, 29 min, Polska 1965 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Maria Zientarowa, Jerzy Gruza Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Występują: Irena Kwiatkowska, Kazimierz Rudzki, Krzysztof Musiał, Alina Janowska, Andrzej Szczepkowski, Wojciech Siemion, Jarema Stępowski, Zofia Czerwińska, Wojciech Rajewski, Barbara Drapińska, Marian Łącz, Stefan Witas, Juliusz Lubicz Lisowski Państwo Jankowscy wychodzą z wizytą. Paweł, który kategorycznie odmówił odwiedzenia cioci, za karę zostaje w domu i ma podczas nieobecności rodziców przemyśleć swoje postępowanie i charakter. Chłopak przypomina sobie rozmaite sytuacje ze swojego życia. Dochodzi do wniosku, że to "starzy" są beznadziejni - czepiają się o wszystko, gadają o rzeczach nieważnych, kierują się nie logiką, ale utartymi schematami. A w ogóle to oni - starzy - sprowadzili na świat demograficzny wyż, którego tak nie lubią. Po powrocie państwo Jankowscy zastają w domu pobojowisko. Widzą otwartą lodówkę, zachlapaną łazienkę, wyciągnięty koniak - co prawda nienaruszony, drzwi pomazane hasłami, które pomagały Pawłowi zastanawiać się nad sobą. Tego rodzice się nie domyślają - konstatują, że to pokolenie w ogóle nad niczym się nie zastanawia. 14:20 ISLANDS - TROPIKALNE WYSPY ŚWIATA 2. BORNEO (EARTH'S TROPICAL ISLANDS 2. BORNEO) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Kathryn Jeffs, Roger Webb Film dokumentalny BBC Studios opowiadający o wyspach: Madagaskar, Borneo i Hawaje. Wszystkie stanowią odzielne ekosystemy, a ich unikalna przyroda jest od lat zagrożona wyginięciem. Drugi odcinek to podróż na wyspę Borneo, która leży w samym sercu Azji Południowo - Wschodniej. To trzecia pod względem wielkości wyspa świata. W licznych różnorodnych siedliskach żyje tu ponad 60 tysięcy gatunków zwierząt i roślin. Pod tym względem to prawdopodobnie najbardziej zróżnicowana ze wszystkich wysp naszej planety. Wzdłuż linii brzegowej Borneo rozciąga się wyjątkowe środowisko. Rozległy, zalany wodą las poprzecinany jest siecią rzek. W tym podmokłym lesie wyewoluował niezwykły gatunek. Nosacz. Jego wielki nos służy jednemu celowi. Pomaga zdobyć partnerkę. Olbrzymi nos zapewnia samcowi sporą grupę oddanych samic i potomstwo. Młode dopiero po siedmiu latach będzie mogło poszczycić się nosem tak dużym jak nos ojca. Ale to nie nos, tylko wielki brzuch jest kluczowy dla przeżycia tych małp. Gorzkie liście zalanych wodą drzew zawierają niewielką ilość substancji odżywczych. U nosaczy silnie rozwinęło się jelito, pozwalając na wydobycie z pożywienia substancji odżywczych. Tylko najmłodsze liście są wystarczająco pożywne, by warto było je zjadać. Samiec musi więc prowadzić swoje stado, pokonując nawet kilometr dziennie w poszukiwaniu świeżych roślin. Szlak nosaczy przecinają liczne rzeki patrolowane przez olbrzymie drapieżniki o ponadpięciometrowej długości, ważące nawet do tony. Krokodyle różańcowe. By dotrzeć do młodych soczystych liści, stado musi przejść na drugi brzeg. Ale samiec najwyraźniej się waha. Dawniej Borneo była połączona z dzisiejszą Tajlandią i Malezją. Olbrzymi obszar lądowy porastały jedne z najstarszych lasów na Ziemi. Dziesięć tysięcy lat temu, po zakończeniu ostatniej epoki lodowej, poziom wody w morzu wzrósł, odcinając Borneo i miejscowy pierwotny las. W otaczających wyspę płytkich wodach rozwinęły się jedne z najbogatszych na świecie raf koralowych. 15:20 GENIUSZE I MARZYCIELE. HENRYK MAGNUSKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Marek Gajczak Scenariusz: Marek Gajczak Henryk Magnuski (1909 - 1978) był wybitnym polskim naukowcem, którego odkrycia miały znaczący wpływ na losy II wojny światowej, a tym samym życie milionów osób. Był inżynierem, pionierem bezprzewodowej komunikacji, twórcą walkie - talkie i jednego z pierwszych modeli podręcznej radiostacji. Henryk Magnuski urodził się w Warszawie i był absolwentem Politechniki Warszawskiej. Podczas jego pobytu w Nowym Yorku w 1939 roku wybuchła II wojna światowa. Na prośbę siostry, która zorientowała się, że Niemcy aresztują i mordują polską inteligencję, został w USA i zaczął pracę w koncernie telekomunikacyjnym (późniejszej Motoroli). Tam też rozpoczął prace na swoimi najsłynniejszymi odkryciami: radiostacją walkie - talkie oraz latarnią naprowadzającą samoloty na lotniskowe. Po wojnie, o kimś kto pracuje dla USA, w Polsce nie można było mówić wcale. Później po latach, gdy sytuacja polityczna się zmieniła, o Magnuskim zapomniano. Niezwykłą wartością filmu są materiały archiwalne nagrane przez samego bohatera jego własną kamerą. Mamy więc rzadką okazję poznać nie tylko jego zawodowe, ale i prywatne życie. Głównymi narratorami opowieści są m. in.: jego dzieci Marylin J. Magnuski i Henry S. Maguski oraz dr Venugopal V. Veeravalli z University of Ilinois. Filmowy portret Magnuskiego ma przybliżyć zarówno polskim, jak i zagranicznym widzom jego dokonania, które znacząco zmieniły współczesny przemysł militarny, radiowy, telefoniczny oraz infrastrukturę gospodarstw domowych. 16:50 POGRANICZE W OGNIU - ODC. 21/24 Serial historyczno-sensacyjny, 59 min, Polska, 1991 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Juliusz Janczur, Andrzej Konic Zdjęcia: Antoni Wojtowicz Aktorzy: Cezary Pazura, Janusz Bukowski, Olaf Lubaszenko, Piotr Krukowski, Maciej Dobaniewicz, Maria Probosz, Andrzej Staszczyk, January Brunow, Maciej Orłoś, Maciej Robakiewicz, Andrzej Konic, Gustaw Lutkiewicz, Tomasz Budyta, Bohdana Majda Rok 1937. W Świnoujściu Niemcy planują budowę ośrodka do badań nad nową bronią rakietową. Materiałów dostarcza bytomska huta, a odpowiedzialnością za terminowe wykonanie konstrukcji stalowych wysyłanych do Swinemunde zostaje obarczony inspektor Kriegsmarine Alex Radisch. Macket, informator Czarka, przekazuje mu wiadomości o działalności Radischa. Czarek postanawia zdobyć dokumenty dotyczące nowej broni. Na jego polecenie agentka Hilda bez trudu uwodzi Aleksa i spędza z nim noc. Niebawem Polacy mają zdjęcia kompromitujące Radischa oraz fotokopie tajnych dokumentów z jego teczki. Zawierają one wykaz fabryk na Penemunde. Z informacji, jakie zdobył Czarek, wynika że przodkowie Radischa pochodzili z Wielkopolski, on sam Polaków darzy sympatią, a w Szamotułach mieszka jego kuzyn Robert Walter. Czarek odnajduje Roberta i proponuje mu pracę dla polskiego wywiadu, co wiązałoby się z wyjazdem do Berlina i nawiązaniem kontaktu z Aleksem. Zdjęciami szantażuje Radischa, który też przystaje na współpracę. Dwaj kuzyni działają w Berlinie bardzo sprawnie. Wkrótce wywiadowi polskiemu wiadomo, że Swinemunde jest tylko zapleczem dla tajnego ośrodka badań, jaki powstaje w głębi wyspy, w Penemunde. Ma nim kierować dr Riedel, naukowiec z instytutu prof. Wanderaw Jenie. Czarek odnajduje swojego kolegę Rajmunda, który robił doktorat u prof. Wandera, i prosi go o nawiązanie kontaktów ze znajomymi niemieckimi naukowcami. 19:05 HISTORIA POLSKI - PARYŻ. CZAS DOKONANY Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2017 Reżyseria: Michał Muzyczuk Film o Bronisławie Wildsteinie jest dokumentem biograficznym z mocno zarysowanymi nutami obyczajowymi, kulturowymi i politycznymi. Widz poznaje historię bohatera i prawdę o czasach, w których żył. Szkielet filmu stanowi opowieść Wildsteina o swoim życiu poprowadzona w miejscach dla niego ważnych: w Krakowie, Paryżu, Warszawie, Olsztynie, Przemyślu, Knurowcu. 20:00 CRIMEN - ODC. 3/6 Serial historyczny, 76 min, Polska, 1988 Reżyseria: Laco Adamik Scenariusz: Józef Hen Zdjęcia: Jarosław Żamojda Muzyka: Jerzy Satanowski Aktorzy: Bogusław Linda, Henryk Bista, Ewa Błaszczyk, Jolanta Piętek - Górecka, Iga Cembrzyńska, Jerzy Kryszak, Bogusław Linda, Jan Frycz, Jerzy Gudejko, Marek Walczewski, Małgorzata Dukiet, Katarzyna Chrzanowska, Agnieszka Wagner, Lech Ordon, Bogdana Majda Tropiąc ślady zbrodni Tomasz wraz z Zagwojskim przybywa do karczmy, w której rej wodzi niejaki Staśko Rosiński. Przyjazd niespodziewanych gości kończy się rozróbą. Banda podpitych rzezimieszków doprowadza do pojedynku Jędrka Zagwojskiego z Pamiętowskim. Przyjaciel Tomasza zostaje obrzucony płonącymi pochodniami i dobity nożem. Życie Błudnickiego też wisi na włosku. Na szczęście z odsieczą przychodzi mu Ligęza z Sabatami. 21:15 CRIMEN - ODC. 4/6 Serial historyczny, 55 min, Polska, 1988 Reżyseria: Laco Adamik Scenariusz: Józef Hen Zdjęcia: Jarosław Żamojda Muzyka: Jerzy Satanowski Aktorzy: Bogusław Linda, Henryk Bista, Ewa Błaszczyk, Jolanta Piętek - Górecka, Iga Cembrzyńska, Jerzy Kryszak, Bogusław Linda, Marek Walczewski, Jan Frycz, Agnieszka Wagner, Jolanta Piętek - Górecka, Krzysztof Globisz, Helena Kowalczykowa, Katarzyna Chrzanowska, Edward Lubaszenko Na zamku Rosińskich w Telesznicy Staśko zabija brata Gabriela. Cyryl oddaje Tomaszowi sygnet ze znakiem Leliwów, który zauważył na drodze do smolarni, gdzie wcześniej znaleziono ciało starego Błudnickiego. Tomasz razem z Wolskim i Świrskim postanawia być przy ekshumacji zwłok ojca. 23:35 NAMIBIA, LUDOBÓJSTWO II RZESZY (NAMIBIA, THE GENOCIDE OF THE SECOND REICH) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2012 W latach 1904 - 1907 Niemcy dokonali pierwszego ludobójstwa XX wieku. Na terenach Niemieckiej Afryki Południowo - Zachodniej (dzisiejszej Namibii) przeprowadzili eksterminację dwóch afrykańskich ludów: Nama i Herero. Dwie trzecie ludności Herero i połowa ludu Nama zginęła w niemieckiej kolonii, wielu z nich w obozach koncentracyjnych. Do dziś potomkowie ocalałych ubiegają się o odszkodowania od niemieckiego rządu. 00:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "ZEMSTA" W SCENERII NATURALNEJ. ODC. 260 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Któż z nas nie pamięta świetnych kwestii z "Zemsty" Aleksandra Fredry? Ale niewielu zna prawdziwe tło historyczne realnego konfliktu, który skłócił rodziny Skotnickich (rejent) i Firlejów (cześnik). Dlatego zbierzemy widzów do zamku Kamieniec, by pokazać ów mur, o który przez dziesiątki lat przed sądami i trybunałami toczyła się prawdziwa wojna. Opowiemy o prawdziwych losach budowli i jej dzisiejszym przeznaczeniu. 01:05 SENSACJE XX WIEKU - WIĘZIEŃ SPECJALNY Kameralne i studyjne (widowisko), 46 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Przemysław Skwirczyński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Specjalny więzień nr 854. Tylko komendant specjalnego obozu na Syberii znał jego nazwisko i powód, dla którego przywieziono go tutaj w maju 1963 roku. Kim był? Artylerzysta Oleg Władymirowicz Pieńkowski walczył w wielkiej wojnie ojczyźnianej. Potem ukończył Akademię Wojskową. W 1948 roku zaproponowano mu studia w Wojskowej Akademii Dyplomacji, która była w istocie szkołą szpiegów. W 1953 roku jako wykształcony szpieg rozpoczął pracę w IV Zarządzie ds. Bliskiego Wschodu w Ankarze.