TVP Dokument Poniedziałek, 13.06.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - BIAŁY KRÓL NIEBA Serial dokumentalny, 23 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Jeszcze nie tak dawno możliwość spotkania orła w naszym kraju była czymś niezwykłym, dostępnym tylko dla wybrańców. Orły bieliki oglądano tylko w muzeach lub ogrodach zoologicznych, gdzie można było zapoznać się jedynie z cząstką ich piękna. Prawdziwy ich majestat objawia się jednak w locie. Zaledwie sto lat temu bielik - największy z naszych orłów - znajdował się na granicy wymarcia. Dzisiaj jest często spotykany w całym pasie pojezierzy, w dolinach dużych rzek oraz w okolicy stawów rybnych. Jego obecność przyczynia się do wzbogacenia różnorodności ptasiego świata. Jako doskonały drapieżnik reguluje i wpływa na liczebność drobniejszego ptactwa. Miejscem akcji odcinka jest rzeka Biebrza a głównym narratorem jest Paweł Mirski z Komitetu Ochrony Orłów. 06:25 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 1 LATARNIE POLSKIEGO WYBRZEŻA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak trudne było życie w zimnej słowiańskiej chacie? Czy to prawda, że w Polsce mamy wodne fortyfikacje obronne uważane za jedne z najciekawszych na świecie? Ile kilogramów uzbrojenia dźwigał na sobie polski husarz? Czy zrekonstruowana średniowieczna latarnia jest widziana z morza równie dobrze, jak współczesna? Na te i inne pytania odpowiada Radosław Kotarski, znany z internetowego programu popularnonaukowego "Polimaty". Zaprosi on widzów w wyjątkową i pełną emocji podróż do miejsc zwykle nieznanych zwiedzającym, zakątków, gdzie każdy będzie mógł poczuć, jak wyglądało życie ludzi w dawnych epokach. Czy starożytny zawód latarnika ma znaczenie w świecie pełnym nowoczesnej technologii ułatwiającej żeglugę? Radosław Kotarski wraz z widzami odkryje najciekawsze rozwiązania, które dawniej poprawiały bezpieczeństwo na morzu. Przeprowadzi również eksperyment, który porówna skuteczność działania średniowiecznej latarni morskiej z istniejącą obecnie. Ponadto sprawdza jak trudne życie mieli latarnicy dawniej, a jak wygląda to dziś. Okazuje się bowiem, że nie samotność może doskwierać im najbardziej, ale niezwykle surowe zasady pracy. 06:55 NOTACJE - ANDRZEJ ŚWIĘCICKI. POTRAKTOWAŁEM WRONKI JAKO ZAKŁAD NAUKOWY Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2009 Autor: Mieczysław Vogt Prof. Andrzej Święcicki urodził się 28 lipca 1915 r. w miejscowości Zakałuże na Wileńszczyźnie. W roku 1938 ukończył prawo na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Po wkroczeniu Sowietów do Wilna angażuje się w konspiracyjny polski ruch oporu, jest przez pewien czas więziony podczas śledztwa. W latach 1942 - 44 uczestniczy w podziemiu AK - owskim w formacjach Wachlarz i Kedyw. W rezultacie zostaje przez władze radzieckie zesłany do obozu w Republice Komi, gdzie przebywa w latach 1944 - 45. Po powrocie do kraju w roku 1953 zostaje aresztowany z powodów politycznych, osądzony, następnie więziony w więzieniu we Wronkach. Wychodzi na wolność w roku 1956. Andrzej Święcicki jest autorem ok. 40 prac z zakresu ekonomiki rolnictwa i przemysłu spożywczego, ok. 60 prac z zakresu społecznych i ekonomicznych zagadnień związanych ze spożyciem alkoholu oraz ok. 35 prac z zakresu zagadnień moralno - religijnych. 07:10 DELFINY. URODA I MĄDROŚĆ (DOLPHINS BEATY BEFORE BRAINS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Graeme Duane Delfiny to niezwykłe morskie ssaki, które zamieszkują morza i wiele rzek strefy równikowej. Uważane są za bardzo inteligentne, lubiące się uczyć i przebywać z ludźmi. Wszystko to z powodu dość dobrze rozwiniętego mózgu. Są zwierzętami socjalnymi, a ich inteligencja jest oceniana wyżej niż szympansa. Potrafią pomagać nie tylko innym delfinom, które są ranne lub chore, ale także człowiekowi, znajdującemu się w potrzebie. Lubią występować, chętnie pokazują sztuczki. Polują wspólnie, ławicami. i otaczają szczególną opieką najsłabszych w stadzie. Ciekawy jest też sposób ich porozumiewania się, nazywany językiem delfinów. Posiadają zdolność echolokacji. Ilustracją jest wiele ciekawych podwodnych zdjęć, ponadto w filmie znalazły się interesujące wypowiedzi ekspertów, specjalistów w dziedzinie neurologii. 08:05 W BLASKU GWIAZD (IN THE STARLIGHT) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2019 Reżyseria: Mathieu Le Lay Zanim Paul Zizka został fotografem, uwielbiał otwartą przestrzeń. Jego pierwszy kontakt z górami Kanady zrodził zamiłowanie do fotografii. Zachwycony ich potęgą, raptem zaczął dostrzegać piękno swojego otoczenia na nowo. Postanowił od tamtej pory wyrażać swoją więź z dzikimi krajobrazami najodleglejszych miejsc na Ziemi za pomocą fotografii. Jego zdjęcia są natychmiast rozpoznawalne. Obiegły cały świat i zostały opublikowane w czołowych magazynach fotograficznych. Praca Paula często wiąże się z wyprawami na odludzie. Żyje przygodami i wciąż stawia sobie nowe wyzwania, aby dotrzeć jak najbliżej swoich celów. Noc ujawnia głębszy aspekt fotografii Paula. W ramach serii nocnych zdjęć uchwycił ulotny czar rozgwieżdżonych niebios podziwianych z czterech krańców świata. Przyroda wciąż oferuje Paulowi nowe wyzwania. Jego zamiłowanie do fotografii i chęć doskonalenia warsztatu stale zapisują kolejne karty w jego historii. Film został nakręcony w 4K. To podróż do świata pełnego gwiazd. Nieustające pragnienie zachwytu skłania Paula do podróżowania po świecie w pogoni za gwiazdami i zorzą. Każda wyprawa przynosi nowe odkrycia i chwile spędzone w zawieszeniu, pomiędzy niebem i ziemią. 09:00 WOŁANIE MAŁEJ BIAŁUCHY (CALL OF THE BABY BELUGA) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Susan Chisholm, Michael Parfit Film dokumentalny o małej białusze arktycznej, uratowanej po wyrzuceniu jej na brzeg kanadyjskiej rzeki. Ten epizod zaprowadzi nas w fascynujący świat zagrożonych wali białych. Białucha ma cechę dziedziczną, przejawiającą się niezdolnością do wytwarzania ciemnego barwnika. Białucha ma bardzo wydatny melon - warstwę podskórnego tłuszczu na czole, który pełni ważną rolę w echolokacji, dzięki czemu ma ona jeszcze lepsze zdolności echolokacyjne niż delfiny. Film zawiera także opowieści o działaniach oddanych temu niezwykłemu ssakowi naukowców. To właśnie oni przez dziesięciolecia pracowali i starali się ocalić ten gatunek. W życiu białuch - inaczej wali białych - więź między matką a dzieckiem jest niezwykle ważna. Nigdy się nie rozstają, chyba że matka umiera. Biolog Robert Michaud natychmiast zjawił się na plaży z białuszką, bo zna jej świat. Od 1983 roku jego dzień zaczyna się blisko tego miejsca, zwanego Pointe Noir. Tu rzeka Saguenay spotyka się z rzeką Świętego Wawrzyńca, zasilaną przez wszystkie Wielkie Jeziora Ameryki Północnej. Robert bada blisko 900 białuch, żyjących w estuarium. Niemniej jego prace dotyczą całego gatunku. Te zwierzęta można porównać do nas. Są ssakami społecznymi, żyjącymi do 80 lat. Ich społeczności są dość skomplikowane. Może nie tak jak nasze, ale są z innej planety. To niezwykle społeczne, komunikatywne i mające potrzebę dotyku stworzenia. Żyją na terenach Arktyki, gdzie przez wiele miesięcy jest kompletnie ciemno, nie ma słońca i trzeba nawigować przez lód. Dźwięk jest dla nich tym, czym dla nas wzrok. Polegają na dźwięku, by się komunikować ze sobą i prowadzić niezwykle skomplikowaną interakcję społeczną, a także, by nawigować w czasie żerowania. Białuchy generalnie zachowują się jak my w hałaśliwych barach. Powtarzają komunikaty i upraszczają przekaz. W którymś momencie przestają, informują, że odezwą się później i milkną. 10:00 SIMON REEVE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ ODC. 2 (NORTH AMERICA WITH SIMON REEVE / THE AMERICAS WITH SIMON REEVE: SERIES) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Chris Mitchell Autor i poszukiwacz przygód, Simon Reeve wyrusza w kolejną podróż, tym razem do Ameryki Północnej. Odnajduje rozległy i zróżnicowany kontynent, z lodowcami, pustyniami i dżunglami, gdzie istnieje wielkie bogactwo obok zupełnej biedy, podziałów politycznych i ludzkich dramatów. Będziemy wraz z nim podziwiać piękno Gór Skalistych i surowy blask lasów zachodniego wybrzeża kontynentu. Spotkamy kowbojów z Montany, stojących w obliczu niepewnej przyszłości i rdzennych mieszkańców Gwatemali, migrujących na północ w poszukiwaniu lepszego życia. Simon, wygrzewając się w meksykańskim słońcu i drżąc w Arktyce, przetestuje temperaturę naprawdę fascynującego kontynentu. W tej części wyprawy przez Ameryki Simon jest w Stanach Zjednoczonych. Jego celem są Góry Skaliste od Montany po Kolorado. W tym mieście jest 11 więzień. Spotka się z osadzonymi, którzy wkrótce wyjdą na wolność. Pozna projekt mający przywrócić prerię do pierwotnego stanu i spotka jej pradawnych mieszkańców. Posłucha długiej i bolesnej historii. Na początku będzie podróżował jedną z najbardziej malowniczych tras kolejowych. Pociąg Empire Builder firmy Amtrak wiezie Simona z północy Stanów na południe przez Góry Skaliste. 10:55 KLUBY PERYFERYJNE Reportaż, 34 min, Polska, 1978 Autor: Andrzej Szeląg Piłka nożna z miastem Krakowem związana jest od lat. Krakowskie kluby przechodziły swoje wzloty i upadki. Miały też duży wpływ na lokalną społeczność. Prezentacja dwóch krakowskich klubów: KS Podgórze oraz SKS Bronowianka. Rozmowy z działaczami i miłośnikami klubów. Historia, sukcesy i plany na dalsze funkcjonowanie klubów sportowych. 11:35 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 3. DUNAJ Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadząca: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Dunaj - to druga najdłuższa rzeka w Europie oraz północna granica Bałkanów. Razem z Leną wybierzemy się w podróż wzdłuż tej granicy, gdzie odwiedzimy rozlewisko Dunaju w Rumunii, Nowy Sad w Serbii czy miejsce, w którym Dunaj spotyka się z Drawą w Chorwacji. W każdym miejscu poznamy lokalnych bohaterów, którzy pokażą nam trzy różne perspektywy życia przy tej niesamowitej rzece. Będzie to odcinek o silnym związku człowieka z naturą. 12:10 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 3 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Yuliya Yukhymets Zdjęcia: Damian Szprejda, Jan Sojka, Bartosz Zaręba Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Cykl prezentuje najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach i omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego Dziedzictwa Kulturowego na Kresach Wschodnich. W trzecim odcinku Stefan Tompson zabiera nas na zachodnią Ukrainę, gdzie spotyka się Podole i Wołyń. To malownicze miejsce leży na wielkim, europejskim dziale wodnym. Przepływają tu rzeki, które dopływają zarówno do Morza Bałtyckiego, jak również do Morza Czarnego. Między dwoma pasmami wysokich wzgórz leży nieduże miasto o nazwie Krzemieniec. Na przestrzeni lat stało się ono ważnym, polskim ośrodkiem kulturowym oraz oświatowym i zyskało miano ''Aten Wołynia''. Miasto, w którym urodził się polski wieszcz, Juliusz Słowacki. 12:45 €URO ŁANY - ODC. 3 Dokument fabularyzowany, 24 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Ewa Straburzyńska, Beata Cichoń Zdjęcia: Piotr Sędzikowski, Miłosz Mickiewicz, Wojciech Chabin, Marcin Wenzel, Tomasz Włosik Muzyka: Bartosz Straburzyński Wykonawcy: Cezary Żak Serial o współczesnej polskiej wsi, pokazujący następujące tam przeobrażenia. Zmiany przybliżają warunki życia na wsi do europejskich standardów. Kanwą filmowej opowieści są losy bohaterów serialu "Złote Łany" wzbogacone o nowe, współczesne wątki. 13:15 €URO ŁANY - ODC. 4 Dokument fabularyzowany, 24 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Ewa Straburzyńska, Beata Cichoń Zdjęcia: Piotr Sędzikowski, Miłosz Mickiewicz, Wojciech Chabin, Marcin Wenzel, Tomasz Włosik Muzyka: Bartosz Straburzyński Wykonawcy: Cezary Żak Serial o współczesnej polskiej wsi, pokazujący następujące tam przeobrażenia. Zmiany przybliżają warunki życia na wsi do europejskich standardów. Kanwą filmowej opowieści są losy bohaterów serialu "Złote Łany" wzbogacone o nowe, współczesne wątki. 13:45 KONIE (HORSES) Film dokumentalny, 50 min, USA, 2019 Reżyseria: Alberto Jose, Redondo Willa Film dokumentalny o koniach. Żadne zwierzę nie odegrało w dziejach ludzkości takiej roli jak koń. Nasza historia jest z nim nierozerwalnie związana. Ten film opowiada o więzi, która trwa od zamierzchłych czasów. Rewolucja przemysłowa ograniczyła zapotrzebowanie na pracę koni, lecz nasze serca wciąż biją wspólnym rytmem. W ich oczach widzimy siebie. Kiedy myślimy o wolności, harmonii, wdzięku, szlachetności, sile, szybkości, wyobrażamy sobie konie. Wizerunki koni wykonał lud zbieracko - łowiecki 20 tysięcy lat temu. Na tym etapie historii ludzie nie zaczęli jeszcze hodować i udomawiać zwierząt, ale obrazy świadczą, że czcili konie. Na świecie pozostało niewiele dzikich koni. W sercu hiszpańskiego parku narodowego żyje niezwykła rasa, konie Retuertas. Piękno koni, ich siła, a zwłaszcza ich szybkość, zawsze fascynowały ludzi. Żadne inne zwierzę nie miało takiego wpływu na naszą historię. Wierny towarzysz trwa przy człowieku i wciąż fascynuje swoim pięknem. 14:45 MAGIA ALP (MAGIC OF THE MOUNTAINS / VOM ZAUBER DER BERGE) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2020 Reżyseria: Gernot Stadler Film dokumentalny o górach w Karyntii, którą dzieli z Tyrolem szczyt Grossglockner, najwyższa góra Austrii (3798 m). Oprócz niej Karyntia ma wiele do zaoferowania: Karawanken, Nockberge czy Dolomity Lienzkie to tylko trzy imponujące łańcuchy górskie, które można odkryć w tym regionie. Mamy tu do dyspozycji około 1900 alpejskich pastwisk, które zapraszają wędrowców i wspinaczy na imponujące wysokości. To kraina kształtowana przez siły natury - poza kontrolą człowieka. Tyrol zrodził się z kolizji kontynentów - kataklizmu, który popchnął i wypiętrzył lądy kiedyś od siebie oddalone. W rezultacie powstał - na stosunkowo niewielkim obszarze - wznoszący się, stromy świat o wielkiej różnorodności. To ląd o trzech wymiarach: głębi dolin, wysokości grani, geograficznej pozycji w centrum lub na krańcach Alp. Jego otwarcie ku słońcu decyduje, czy Tyrol jest surowy, czy łagodny, nagi czy zielony, suchy czy zalany wodą. Od tysiącleci ludzie zamieszkiwali te surowe góry i doliny. Dlaczego tu przybyli, co ich przyciągnęło do magicznych gór i na czym polega ich magia? Film pokazuje najpiękniejsze cuda natury, zwierzęta i rośliny zamieszkujące góry Karyntii, szlaki turystyczne i alpejskie chaty, które ludzie stworzyli, aby udostępnić to wyjątkowe miejsce światu. 15:45 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 1 MUTACJA (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 1: MUTATION) Cykl dokumentalny, 54 min, Mozambik, 2017 Reżyseria: Pedro Clrigo, António Jos De Almeida Seria dokumentalna opowiadająca o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę w przyszłości. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym, którego długość życia wyniesie 110 lat? Czy komputery zastąpią ludzkie życie? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, naszemu ciągłemu pragnieniu wiedzy i postępowi w wiedzy technologicznej, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Serial nagrodzony na URTI Grand Prix 2018 dla Author’s Documentary. Odc. 1 Mutacja. Największe tajemnice przyrody to ludzki umysł i wszechświat. Mózg człowieka składa się z około stu miliardów neuronów, jest ich tyle, ile gwiazd w Drodze Mlecznej. Potrafi wykonywać 10 biliardów obliczeń na sekundę, tyle ile komputer wielkości Nowego Jorku. Wszystko dzieje się powyżej naszych barków. Ten niewielki obszar jest domeną czasoprzestrzeni. Mózg człowieka potrafi coś, co odróżnia nas od zwierząt: przewidywać przyszłość. Gdzie i jacy będziemy za 60 lat? W najbliższych dekadach nastąpi najgwałtowniejsza w historii transformacja technologii, nauki, środowiska i relacji międzyludzkich. Żyjemy w ogromnym, nieprzewidywalnym akceleratorze. W ostatnich dekadach zgromadziliśmy więcej wiedzy niż w całej wcześniejszej historii ludzkości. Do roku 2077 ta wiedza kilkukrotnie się pomnoży. 16:45 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA KANADA - LATO Z NIEDŹWIEDZIAMI POLARNYMI W ZATOCE HUDSON (FASCINATING CANADA - A SUMMER WITH POLAR BEARS AT THE HUDSON BAY) Cykl dokumentalny, 16 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Annette Scheurich, Matthias Breiter W tym odcinku odwiedzimy Zatokę Hudson w Kanadzie. Zimą niedźwiedzie polarne żyją na paku lodowym. A co robią, gdy temperatura rośnie i lód topnieje? Jak spędzają lato? Wczesne lato. Po długiej, chłodnej zimie lody dryfujące zaczynają pękać. Dla niedźwiedzi polarnych oznacza to zniknięcie ich terenów łowieckich. Zimą niedźwiedzie zasadzają się nad przeręblami, czekając aż któraś foka wypłynie zaczerpnąć powietrza. Teraz jedyną szansą dla niedźwiedzi jest nagły atak na leżącą fokę. 17:05 TAJEMNICZE ZAKĄTKI CHIN - ODC. 1. JUNNAN - KRAINA BARWNYCH CHMUR (CHINA'S SECRET LANDS EP. 1 YUNNAN: LAND OF COLOURFUL CLOUDS) Cykl dokumentalny, 50 min, Nowa Zelandia, 2018 Reżyseria: Yun Niu Miniseria dokumentalna, której akcja rozgrywa się w odległych prowincjach Tybetu, Xinjiang i Junnan, ukazuje barwną i różnorodną kulturę oraz niezliczone historie tych przygranicznych prowincji Chin. Połowa ludności Chin zamieszkuje wielkie miasta na wschodzie kraju, takie jak Pekin i Szanghaj. Kierując się na zachód, dalej od przeludnionego wschodu, trafiamy do odległych i tajemniczych zakątków Tybetu, Sinciangu i Junnanu. Trudne warunki sprawiają, że rodzą się tu silni i zaradni ludzie, dumni ze swojej przeszłości i sposobu życia. Wiatry historii wieją jednak nawet i tutaj. Przyszłość zbliża się szybkimi krokami, ujawniając tajemnice tych niezwykłych krain. Odc. 1. Junnan - kraina barwnych chmur. Daleko na południowym wschodzie Chiny sięgają Himalajów. To królestwo gór, potężnych rzek płynących w dolinach i gęstej, subtropikalnej dżungli. Bujna prowincja Junnan. Ma większą powierzchnię od Niemiec i populację w wysokości 48 milionów osób. To jej wspólny dom, ale ponieważ graniczy z sześcioma krajami, ludność jest bardzo zróżnicowana. Znajdziemy tu 25 tożsamości etnicznych, więcej niż gdziekolwiek w Chinach. Przez tysiące lat, wskutek naturalnych barier geograficznych, wytworzyła się tu unikatowa kultura i niezwykły styl życia. W górach, w pobliżu granicy z Mjanmarem leży Cangjuan Ła, niewielki okręg autonomiczny liczący 180 tysięcy mieszkańców - ojczyzna tajemniczego ludu Ła. Współczesny Junnan czerpie z kultury i różnorodności w nowej erze trwałego rozwoju. Stolica prowincji - Kunming - z liczbą mieszkańców prawie siedmiu milionów należy do jednego z najszybciej rozwijających się miast w Chinach. 18:05 BRAMY DO NOWEGO JORKU (GATEWAYS TO NEW YORK - OTHMAR H. AMMAN AND HIS BRIDGES) Film dokumentalny, 52 min, Szwajcaria, 2018 Reżyseria: Martin Witz Film dokumentalny o architekturze, historii i współczesnym wykorzystaniu mostów w Nowym Jorku. Othmar Ammann, szwajcarsko - amerykański inżynier budowlany, który zaprojektował ponad połowę z jedenastu mostów łączących Nowy Jork z resztą Stanów Zjednoczonych. To opowieść o jego pracy, przygodach, poprzez bogate archiwalia i odniesienie do dnia dzisiejszego. Na początku XX wieku, wiosną 1904 roku, młody szwajcarski inżynier budowlany wyrusza do Ameryki. Ambitny młody człowiek właśnie ukończył studia w Zurychu. Nazywa się Othmar Ammann. Teraz chce pojechać do Nowego Jorku. Stany Zjednoczone były wtedy dość młode, więc było tam mnóstwo pracy dla młodych inżynierów, konstruktorów, którzy chcieli rozwijać swoją karierę i być częścią czegoś wielkiego. W Nowym Jorku Othmar Ammann otrzymuje propozycję wymarzonej pracy. Jego wielki wzór do naśladowania, gwiazda wśród amerykańskich budowniczych mostów, Gustav Lindenthal, bierze pod swoje skrzydła początkującego Szwajcara. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BOTSWANA - KLEJNOT AFRYKI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 SZTUKA DOKUMENTU - ODC. 2 - KRZYSZTOF KIEŚLOWSKI Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech Wykonawcy: Tomasz Zygadło, Paweł Kędzierski, Tadeusz Sobolewski, Jacek Petrycki, Lidia Zonn, Andrzej Kołodyński, Krzysztof Zanussi "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu będą autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Każdy odcinek nowej telewizyjnej serii "Sztuka dokumentu" poświęconej wybitnym polskim dokumentalistom, zrealizowany został w innej formie. Drugi odcinek prezentuje dokonania Krzysztofa Kieślowskiego. W swoich filmach dokumentalnych, późniejszy twórca "Dekalogu" i "Trzech kolorów", w skupieniu i z uwagą przyglądał się życiu zwykłych ludzi, stopniowo, z filmu na film, coraz bardziej wnikając w ich egzystencję. Opisywał świat nieprzedstawiony PRL, którego prawdziwy obraz odkrywał, filmując międzyludzkie relacje podpatrzone w mikrospołecznościach - w Urzędzie, Fabryce, czy Szpitalu. Kieślowski nieustannie doskonalił formę swoich filmów, z ogromną precyzją dopracowując ich ostateczny kształt. W nieomal każdym kolejnym filmie odkrywał nowe, oryginalne rozwiązania. W swoich wypowiedziach na temat filmu dokumentalnego nieustannie zwracał uwagę na odpowiedzialność reżysera za człowieka przed kamerą. Czy mam prawo filmować prawdziwą łzę? - pytał. Film Bartosza Paducha opowiada o drodze Kieślowskiego dokumentalisty od filmów opisujących zgrzebny świat peerelowskiej rzeczywistości aż po filmy wnikające coraz głębiej w świat wewnętrznych przeżyć i myśli ich bohaterów. Mówi o powodach odejścia Kieślowskiego od dokumentu do fabuły. W filmie oglądamy fragmenty dokumentów Kieślowskiego, słuchamy wypowiedzi przyjaciół i współpracowników reżysera oraz znawców jego twórczości. Oglądamy także niepublikowane dotąd fragmenty amatorskiego filmu Mikołaja Jazdona "Ostatnie spotkanie z Krzysztofem Kieślowskim" zrealizowanego na krótko przed śmiercią reżysera podczas przeglądu jego filmów dokumentalnych w Poznaniu. 20:45 Z PUNKTU WIDZENIA NOCNEGO PORTIERA Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1977 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Witold Stok Bohaterem filmu jest nocny portier, pracownik z wieloletnim stażem, fanatyczny zwolennik dyscypliny zarówno w pracy, jak i poza nią. "Regulamin jest ważniejszy jak człowiek" - konkluduje bohater filmu. 21:00 SIEDEM KOBIET W RÓŻNYM WIEKU Film dokumentalny, 15 min, Polska, 1978 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Witold Stok Subtelne szkice do portretu siedmiu kobiet, tancerek w wieku od kilku do kilkudziesięciu. 21:15 GADAJĄCE GŁOWY Film dokumentalny, 14 min, Polska, 1980 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Jacek Petrycki, Piotr Kwiatkowski Wywiady z Polakami. Ludzie w różnym wieku i różnych zawodów odpowiadają na pytania kim są i czego pragną. Chcą podobnych wartości: wolności, sprawiedliwości, demokracji. Oglądamy ludzi myślących uczciwie, ''łączących się ku dobremu'', jak mówi jedna z wypowiadających się osób. Jest rok 1979. Krzysztof Kieślowski przeprowadza swego rodzaju sondę socjologiczną. Setki ludzi pyta: w którym roku się urodziłeś? kim jesteś? co jest dla ciebie najważniejsze? czego byś chciał? Z zarejestrowanych na taśmie ostatecznie wybiera 44 osoby i ustawia je w porządku chronologicznym: od jednolatka, który jeszcze nie umie mówić, do stuletniej staruszki, która niedosłysząc pytania, potwarza kilkakrotnie, że chciałaby dłużej żyć. Przedstawia całą galerię gadających głów - przedszkolaków, uczniów szkół podstawowych i średnich, studentów, etatowego działacza organizacji młodzieżowej, inżyniera u progu kariery zawodowej, elektryka, pielęgniarkę, księdza, nauczyciela historii, matkę dwojga dzieci, pisarza, socjologa, księdza, rzeźbiarza, taksówkarza, emerytów, kobietę, która uważa, że przede wszystkim jest katoliczką, i inżyniera chemika, kwitującego pytania: "obecnie piję, wszystko jest w porządku". W warstwie obrazu właściwie nie dzieje się nic. Po prostu głowy następują po sobie, a pod każdą pojawia informacja o roku urodzenia. Ta galeria jednak fascynuje, z dwóch powodów. Oto widz obserwuje, jak ludzkie marzenia zmieniają się z wiekiem. Na początku zabawny dwulatek chce być samochodem-syrenką, a na koniec - blisko stuletnia kobieta, straciwszy niedawno męża, nie chce już niczego. Lecz to tylko pozorna wyliczanka pragnień. Ludzkie marzenia tworzą obraz rzeczywistości, pośrednio mówią o tym, czego w niej brak, co ludziom dokucza, z czym się nie godzą. Oto mówią: chciałbym, żeby zniknął brak poszanowania; żeby ludzie robili coś dla innych, nie tylko dla siebie; wolności, która nie preferowałaby najsilniejszych; żeby ludzie zrozumieli, że prawdziwe przyczyny agresji nie leżą w nich; żebyśmy żyli odważnie; żeby wszyscy dobrzy ludzie łączyli się ku dobremu; żeby ludzie nie bali się innych; żeby każdy mógł swobodnie decydować o swoim losie; żeby mniej było łokci i pleców, a więcej serca i rozumu; pragnę wprowadzenia w sposób rzeczywisty, nie werbalny, dwóch pojęć: demokracja i tolerancja; lepszej sprawiedliwości; żyć w warunkach demokracji i poczucia bezpieczeństwa; żyć w świecie rzeczywistym, który nie byłby fikcją i pozorami. Krzysztof Kieślowski niezwykle oszczędnymi środkami filmowymi stworzył niejako zbiorowy portret Polaka - świadomego swej tożsamości i miejsca, w którym żyje, bacznego obserwatora rzeczywistości, którą trudno zaakceptować, gorąco pragnącego zmian, dojrzewającego do buntu. Reżyser ukończył film w 1979 roku, lecz szanse dotarcia do widza dały mu dopiero wydarzenia sierpnia 1980 roku. 21:35 SZPITAL Reportaż, 19 min, Polska, 1976 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Jacek Petrycki Autor dokumentu towarzyszy z kamerą zepołowi lekarzy I Oddziału Chirurgii Urazowej szpitala przy ulicy Barskiej w Warszawie. W efekcie powstała niezwykła relacja z 31-godzinnego dyżuru, ukazująca szpitalną rzeczywistość Polski lat 70., obnażająca socjalistyczną, szarą codzienność. Na oddział trafia m.in. młoda kobieta, niedoszła samobójczyni, która wyskoczyła z czwartego piętra. Pacjenci ze zwykłymi i bardziej skomplikowanym złamaniami czekają na fachową pomoc. Tymczasem personel medyczny zmaga się z wieloma problemami. Nie działają kontakty elektryczne, brakuje środków opatrunkowych, specjalistycznego sprzętu, a także zwykłych narzędzi chirurgicznych, które trzeba zastępować prymitywnymi urządzeniami. Lekarze pracują w wyjątkowo ciężkich warunkach, są przemęczeni, mają za sobą wielogodzinne dyżury. Chociaż wykonują odpowiedzialny zawód za marne wynagrodzenie, nie mają czasu na odpoczynek, a po całodziennym trudzie dostają na kolację kaszankę, nie tracą humoru i zapału do pracy. Zamiast szklanki dobrej kawy musi im wystarczyć papieros i krótki, nerwowy sen. Mijają kolejne godziny dyżuru. Chirurdzy ze szpitala przy Barskiej z dużą cierpliwością i wyrozumiałością traktują wszystkich pacjentów, okazują im życzliwość i wsparcie. 22:05 ŻYCIORYS Dokument fabularyzowany, 28 min, Polska, 1975 Scenariusz: Krzysztof Kieślowski, Janusz Fastyn Zdjęcia: Janusz Petrycki, Tadeusz Rusinek Relacja z posiedzenia Wojewódzkiej Komisji Kontroli Partyjnej rozpatrującej odwołanie robotnika wykluczonego z partii. 22:40 PIERWSZA MIŁOŚĆ Film TVP, 52 min, Polska, 1974 Scenariuszi reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Jacek Petrycki " daje odczuć klimat naszej codzienności, i to dobitnie, przejmująco. Zaś jest to nie byle co! Zadaniem sztuki, rzadko przez nią wykonywanym, jest sprecyzowanie atmosfery życia - z której nie zdajemy sobie sprawy, bo przyzwyczailiśmy się, bo wrażliwość nam się zatarła, bo niepostrzeżenie popadliśmy w automatyzm. I oto film, dzięki swojej penetracyjności, wnikliwości, otwiera nam oczy" - pisał po telewizyjnej premierze "Pierwszej miłości" Zygmunt Kałużyński. Tematem filmu jest rok z życia dwojga młodych ludzi, którzy stają przed bardzo poważnym egzaminem z dojrzałości i odpowiedzialności. Choć mają po 17 - 18 lat i jeszcze się uczą, niebawem urodzi im się dziecko. Początkowo dziewczyna rozważa możliwość usunięcia ciąży, lecz aborcja grozi powikłaniami. Wtedy wspólnie ze swym chłopakiem podejmują decyzję o urodzeniu dziecka. Wiąże się to z licznymi kłopotami. Młodzi nie mają ślubu ani mieszkania, nie mówiąc już o źródłach utrzymania. Rozpoczynają więc istną tułaczkę po rozmaitych urzędach, by osiągnąć upragnioną stabilizację. Wczesna ciąża dziewczyny pociąga za sobą kłopoty w szkole oraz zaostrza jej stosunki z ojcem. Pierwsza, naiwna i lekkomyślna miłość obydwojga bohaterów wystawiana jest na coraz cięższe próby, co skrupulatnie rejestruje kamera. Dzięki wrażliwości i talentowi Kieślowskiego widz nie ma jednak poczucia, że reżyser przekracza granice dobrego smaku i brutalnie wdziera się w prywatne życie bohaterów. Zamiast tego kreśli, przepełniony głębokim humanizmem, obraz miłości dwojga ludzi, która pod wpływem życiowych przeszkód krzepnie, stając się dla nich źródłem nadziei na przyszłość. 23:40 KOLUMBOWIE RAZ JESZCZE Film dokumentalny, 30 min, Polska, 1980 Scenariusz: Ryszard Panek Zdjęcia: Zdzisław Stephan Aktorzy: Jan Englert Reżyserska rekonstrukcja losów młodzieży działającej w polskim podziemiu niepodległościowym, bohaterów filmu "Kolumbowie". Wzruszający zapis wojennej historii bohaterów z dwóch warszawskich rodzin - Wolfów i Stephanów. Archiwalne nagrania z czasu II wojny światowej wykonał amatorską kamerą Zdzisław Stephan. Najpierw historia Zdzisława "Orła II" Stephana, który wyruszył z Warszawy we wrześniu 1939 roku pełen nadziei w poszukiwaniu polskich ośrodków mobilizacyjnych. Wrócił rozgoryczony po wielu tygodniach. Ożenił się w 1942 roku, założył firmę monterską, pod przykrywką której budował stacje nadawcze dla podziemia. Zaginął podczas Postania Warszawskiego, a jedyną wzmiankę o nim znajdujemy w pracy Lesława Bartelskiego "Mokotów 1944". Dalej historia 14 - letniego Adama "Adasia" Wolfa, jednego z najmłodszych żołnierzy warszawskiej dywersji. Pomimo młodego wieku dostarczał broń do podziemia. Jego nazwisko odnaleziono w późniejszych wspomnieniach Cezarego Chlebowskiego z walk na Kielecczyźnie. Wolf zginął trzy lata później, 13 września w akcji pod Smarkowem. W filmie wykorzystano, na podstawie prawa cytatu, archiwalne materiały filmowe i ikonograficzne. 00:10 NOTACJE - JERZY JAROCKI. KONKRET I ABSTRAKCJA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Krzysztof Rzączyński Reżyser opowiada o dwóch zasadniczo różnych podejściach do koncepcji wystawienia "Ślubu", związanych z dwoma scenografami, z którymi współpracował. W realizacjach z Krystyną Zachwatowicz punktem wyjścia były konkretne miejsce, sytuacja, mundur... W realizacjach z Jerzym Jukiem - Kowarskim, za punkt wyjścia przyjęli pustą przestrzeń. Jerzy Jarocki opowie o konsekwencjach, jakie rodziły te dwa różne podejścia. Jerzy Jarocki 1929 - 2012), wybitny polski reżyser teatralny, inscenizator dramatów m. in. Mrożka, Gombrowicza, Witkacego, Różewicza, Czechowa. Debiutował w roku 1957 "Balem manekinów" Brunona Jasieńskiego. W roku 2007 obchodził 50 - lecie swojej pracy twórczej. Kilkakrotne realizacje "Ślubu" Witolda Gombrowicza za każdym razem stawały się niezwykłym wydarzeniem i odkrywały nowe tajemnice dramatu. Należą do najwybitniejszych osiągnięć polskiego teatru. 00:25 UKRAIŃCY - ODC. 10. RODZINA PETIURENKO - ALBINA Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Serial przedstawia niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Przyglądamy się z bliska codziennym zmaganiom ludzi w różnym wieku, pochodzących z rozmaitych środowisk społecznych, o odmiennych ambicjach i powodach, dla których zdecydowali się wyjechać ze swojej ojczyzny. Albina ma 18 lat. Chce zostać koncertującą pianistką. Gra od dzieciństwa, wiele godzin dziennie. Przygotowuje się do matury i do egzaminu do Akademii Muzycznej. Albina ciężko pracuje, żeby spełnić marzenia. Rzadko spotyka się ze znajomymi, jest w pełni skupiona na celu, ambitna, pracowita, wysoko postawiła sobie poprzeczkę. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 230 NA RATUNEK MILCZĄCYM KOLOSOM Magazyn historyczny, 23 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Dziś wybieramy się do Krosna. W kamienicy w centrum Krosna podczas penetracji piwnic koledzy eksploratorzy odkryli silnik stacjonarny z początków ubiegłego wieku. Po bliższych oględzinach okazało się, że napędzał unikatowy generator zaopatrujący w prąd znaczną część miasta. Ponieważ w kamienicy mają zostać przeprowadzone prace remontowe, podejmiemy próbę wydobycia silnika, nim komuś przyjdzie do głowy pociąć go na złom. 01:40 ZAUNGAESTE - ZZA PŁOTU Film dokumentalny, 51 min, Polska/Niemcy, 2008 Scenariusz, zdjęcia i reżyseria: Leszek Dawid, Matl Findel Muzyka: Wojciech Błażejczyk Pomysł filmu był prosty: Polak w Niemczech i Niemiec w Polsce mieli w ciągu tygodnia zarejestrować garść obrazków z codziennego życia. Każdy taki obrazek to statyczne, kilkudziesięciosekundowe ujęcie z jednej kamery. O tym, czy jesteśmy w Niemczech czy w Polsce, informują nazwy dni tygodnia, których nazwy ukazują się na ekranie w dwóch językach: polskim i niemieckim. Jeśli jest Sonntag, Montag czy Dienstag to znaczy, że jesteśmy w Niemczech. Odpowiednio: niedziela, poniedziałek czy wtorek przenoszą nas do Polski. Za sprawą Leszka Dawida oglądamy więc migawki ze zlotu starych samochodów, rodzinę planującą wyjazd na wyspę Rugię, starego organistę grającego organach, lekcję tańca dla najmłodszych adeptek szkoły baletowej czy obwoźną sprzedaż tanich produktów spożywczych dla ubogiej klienteli w Niemczech. Mati Findel pokazuje z kolei ludzi wychodzących z kościoła po niedzielnej mszy, pensjonariuszy domu opieki prowadzonego przez zakonnice, przygotowania do występu pod gołym niebem zespołu muzycznego czy wodzireja prowadzącego zabawę weselną w sali bankietowej gdzieś w Polsce. Niektóre obrazki pokazują odmienne sytuacje, inne są niemal bliźniaczym odbiciem życia po obu stronach granicy: np. rybak łowiący ryby w Polsce i para łowiąca ryby w Niemczech, mężczyzna grający na ganku na gitarze dla swojej żony czy syn grający na gitarze dla słuchających go rodziców. Po latach przemian społeczno - gospodarczych różnice między oboma krajami w znacznym stopniu się zatarły, wyrównuje się poziom życia. I tu i tam ludzie miewają te same radości i smutki, borykają się z podobnymi problemami finansowymi czy zdrowotnymi. Za płot nie musimy już patrzeć zazdrośnie, lepiej z ciekawością i życzliwością. 02:35 ŚLAD Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Maria Wiernikowska Zdjęcia: Roman Kałuża - Wierzchosławski Niezwykły zapis poszukiwań rodzinnych korzeni i śladów polskiej przeszłości w Kazachstanie. Autorka filmu snuje intymną opowieść o dawno minionym świecie, którą życie zwieńczyło niespodziewaną puentą. Nie jest to jednak film tylko i wyłącznie o historii jednej polskiej rodziny, którą los powiązał z Kazachstanem, jest to także słodko - gorzka opowieść o tym państwie w Azji Centralnej, jego współczesnych problemach i jego naznaczeniu przeszłością. Maria Wiernikowska, znana jako korespondent wojenny, tym razem odkrywa historię prywatną, która jest też bliska wielu Polakom, skazanym na Syberię. Opowiada wydarzenia sprzed stu lat na tle dzisiejszego Kazachstanu. Jej przypadkowe spotkania pokazują, z jakim trudem ten kraj wydobywa się spod sowieckiej i rosyjskiej dominacji. Tatuś zrobił mu drewnianego konika na patyku. Kiedy chłopczyk wędrował nad Irtysz, na piaszczystej drodze zostawiał ślad, po którym mogli go odnaleźć. Dziś ma 99 lat, a jego córka wyrusza szukać tamtych miejsc. Próbuje znaleźć dom polskich zesłańców w Kazachstanie. Film nakręcony w stylistyce reporterskiej (zdjęcia Romana Kałuży - Wierzchosławskiego z łódzkiej Szkoły Filmowej i Antona Mikasjana z Ałmaty) wzbogacają unikalne ujęcia z lat 20. XX wieku z Centralnego Państwowego Archiwum Filmowego w Ałmaty.