TVP Dokument Wtorek, 14.06.2022 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. POKUMAĆ RZEKOTKĘ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Godowe skrzeczenie rzekotek, rechotanie żab czy kumkanie kumaków to głosy natury, których nie sposób nie usłyszeć. Przynajmniej tam, gdzie jeszcze w miarę licznie występują, bo jest ich w naszej przyrodzie coraz mniej. Ale trudniej pokumać, czyli zrozumieć życie rzekotek, żab, kumaków czy innych płazów, bo kryje ono przed nami jeszcze wiele tajemnic. Jak to na przykład jest, że aby otrzymać jedną pospolitą, zieloną żabę wodną, potrzeba żab dwóch innych gatunków. A z dwóch prawidłowych żab wodnych nie powstanie jedna prawidłowa. Wspólnie z przedstawicielami nielicznej u nas garstki badaczy płazów próbujemy zjeść tę poznawczą żabę. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 3 NA STRAŻY GDAŃSKA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Posiadanie Gdańska jest ważniejsze od wszystkich pieniędzy - tak mawiał dawniej pruski książę Karl August von Hardenberg. Historia pokazała, że nie pomylił się w tej ocenie ani trochę. Co jeszcze ciekawsze, aby bronić tego niezwykle ważnego miasta, wybudowano jeden z najbardziej tajemniczych i najpiękniejszych obiektów obronnych w Europie - Twierdzę Wisłoujście. Jak wyglądało życie dawnego obrońcy Gdańska? Co jadł? Jak spędzał czas wolny? Radosław Kotarski jedzie na miejsce, aby odpowiedzieć na te pytania i zrekonstruować dawne życie, jedzenie oraz sposoby obrony Gdańska. W tym celu uruchamia czynną armatę! 07:00 NOTACJE - JAN ZALEWSKI. NA NIELUDZKIEJ ZIEMI Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Małgorzata Uberna Jan Zalewski (ur. w 1921 roku) - żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych, z zawodu architekt. W 1945 r. został osadzony w obozie NKWD w Rembertowie, a następnie wywieziony do łagrów na Ural. Swoje życie podzielił na 3 etapy. Etap pierwszy - to czas do momentu wywózki na Ural w 1945 r. Etap drugi - pobyt w obozach na Uralu, gdzie spędził prawie 3 lata. Etap trzeci obejmuje lata po powrocie z Uralu - od listopada 1947 roku. 07:15 MAGIA ALP (MAGIC OF THE MOUNTAINS / VOM ZAUBER DER BERGE) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2020 Reżyseria: Gernot Stadler Film dokumentalny o górach w Karyntii, którą dzieli z Tyrolem szczyt Grossglockner, najwyższa góra Austrii (3798 m). Oprócz niej Karyntia ma wiele do zaoferowania: Karawanken, Nockberge czy Dolomity Lienzkie to tylko trzy imponujące łańcuchy górskie, które można odkryć w tym regionie. Mamy tu do dyspozycji około 1900 alpejskich pastwisk, które zapraszają wędrowców i wspinaczy na imponujące wysokości. To kraina kształtowana przez siły natury - poza kontrolą człowieka. Tyrol zrodził się z kolizji kontynentów - kataklizmu, który popchnął i wypiętrzył lądy kiedyś od siebie oddalone. W rezultacie powstał - na stosunkowo niewielkim obszarze - wznoszący się, stromy świat o wielkiej różnorodności. To ląd o trzech wymiarach: głębi dolin, wysokości grani, geograficznej pozycji w centrum lub na krańcach Alp. Jego otwarcie ku słońcu decyduje, czy Tyrol jest surowy, czy łagodny, nagi czy zielony, suchy czy zalany wodą. Od tysiącleci ludzie zamieszkiwali te surowe góry i doliny. Dlaczego tu przybyli, co ich przyciągnęło do magicznych gór i na czym polega ich magia? Film pokazuje najpiękniejsze cuda natury, zwierzęta i rośliny zamieszkujące góry Karyntii, szlaki turystyczne i alpejskie chaty, które ludzie stworzyli, aby udostępnić to wyjątkowe miejsce światu. 08:10 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 1 MUTACJA (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 1: MUTATION) Cykl dokumentalny, 54 min, Mozambik, 2017 Reżyseria: Pedro Clrigo, António Jos De Almeida Seria dokumentalna opowiadająca o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę w przyszłości. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym, którego długość życia wyniesie 110 lat? Czy komputery zastąpią ludzkie życie? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, naszemu ciągłemu pragnieniu wiedzy i postępowi w wiedzy technologicznej, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Serial nagrodzony na URTI Grand Prix 2018 dla Author’s Documentary. Odc. 1 Mutacja. Największe tajemnice przyrody to ludzki umysł i wszechświat. Mózg człowieka składa się z około stu miliardów neuronów, jest ich tyle, ile gwiazd w Drodze Mlecznej. Potrafi wykonywać 10 biliardów obliczeń na sekundę, tyle ile komputer wielkości Nowego Jorku. Wszystko dzieje się powyżej naszych barków. Ten niewielki obszar jest domeną czasoprzestrzeni. Mózg człowieka potrafi coś, co odróżnia nas od zwierząt: przewidywać przyszłość. Gdzie i jacy będziemy za 60 lat? W najbliższych dekadach nastąpi najgwałtowniejsza w historii transformacja technologii, nauki, środowiska i relacji międzyludzkich. Żyjemy w ogromnym, nieprzewidywalnym akceleratorze. W ostatnich dekadach zgromadziliśmy więcej wiedzy niż w całej wcześniejszej historii ludzkości. Do roku 2077 ta wiedza kilkukrotnie się pomnoży. 09:10 GEPARD, MISTRZ SZYBKOŚCI (CHEETAH THE PRICE OF SPEED) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2010 Reżyseria: Graeme Duane Tym razem filmowcy zabierają nas do parku Serengeti, aby pokazać życie gepardów, uważanych za najszybciej biegające zwierzęta świata. Ciało geparda jest smukłe i muskularne z długimi łapami, mimo iż zwierzę wygląda na wątłe i delikatne. Klatka piersiowa jest obszerna, a talia wąska. Ma małą głowę i krótki pysk, wysoko umieszczone oczy, duże nozdrza i małe okrągłe uszy. Jako jedyny z kotowatych nie potrafi chować pazurów. Futro geparda jest płowe z okrągłymi czarnymi plamkami i czarnymi liniami po bokach pyska. Gepardy są jedynymi wielkimi kotami, które nie ryczą, lecz wydają inne dźwięki. Potrafią ćwierkać, szczekać, syczeć, mruczeć, miauczeć i rechotać. Gepard nie jest w stanie zaatakować i zabić żadnej żywej istoty, jeżeli ta przed nim nie ucieka. Zabicie musi bezwzględnie być poprzedzone pogonią za uciekającą z największą prędkością ofiarą. Gdy ofiara nie ucieka, wówczas łańcuch myśliwski tego kota zostaje przerwany, bez względu na to jak bardzo zwierzę byłoby głodne. 10:05 TAJEMNICZE ZAKĄTKI CHIN - ODC. 1. JUNNAN - KRAINA BARWNYCH CHMUR (CHINA'S SECRET LANDS EP. 1 YUNNAN: LAND OF COLOURFUL CLOUDS) Cykl dokumentalny, 50 min, Nowa Zelandia, 2018 Reżyseria: Yun Niu Miniseria dokumentalna, której akcja rozgrywa się w odległych prowincjach Tybetu, Xinjiang i Junnan, ukazuje barwną i różnorodną kulturę oraz niezliczone historie tych przygranicznych prowincji Chin. Połowa ludności Chin zamieszkuje wielkie miasta na wschodzie kraju, takie jak Pekin i Szanghaj. Kierując się na zachód, dalej od przeludnionego wschodu, trafiamy do odległych i tajemniczych zakątków Tybetu, Sinciangu i Junnanu. Trudne warunki sprawiają, że rodzą się tu silni i zaradni ludzie, dumni ze swojej przeszłości i sposobu życia. Wiatry historii wieją jednak nawet i tutaj. Przyszłość zbliża się szybkimi krokami, ujawniając tajemnice tych niezwykłych krain. Odc. 1. Junnan - kraina barwnych chmur. Daleko na południowym wschodzie Chiny sięgają Himalajów. To królestwo gór, potężnych rzek płynących w dolinach i gęstej, subtropikalnej dżungli. Bujna prowincja Junnan. Ma większą powierzchnię od Niemiec i populację w wysokości 48 milionów osób. To jej wspólny dom, ale ponieważ graniczy z sześcioma krajami, ludność jest bardzo zróżnicowana. Znajdziemy tu 25 tożsamości etnicznych, więcej niż gdziekolwiek w Chinach. Przez tysiące lat, wskutek naturalnych barier geograficznych, wytworzyła się tu unikatowa kultura i niezwykły styl życia. W górach, w pobliżu granicy z Mjanmarem leży Cangjuan Ła, niewielki okręg autonomiczny liczący 180 tysięcy mieszkańców - ojczyzna tajemniczego ludu Ła. Współczesny Junnan czerpie z kultury i różnorodności w nowej erze trwałego rozwoju. Stolica prowincji - Kunming - z liczbą mieszkańców prawie siedmiu milionów należy do jednego z najszybciej rozwijających się miast w Chinach. 11:05 KOLUMBOWIE RAZ JESZCZE Film dokumentalny, 30 min, Polska, 1980 Scenariusz: Ryszard Panek Zdjęcia: Zdzisław Stephan Aktorzy: Jan Englert Reżyserska rekonstrukcja losów młodzieży działającej w polskim podziemiu niepodległościowym, bohaterów filmu "Kolumbowie". Wzruszający zapis wojennej historii bohaterów z dwóch warszawskich rodzin - Wolfów i Stephanów. Archiwalne nagrania z czasu II wojny światowej wykonał amatorską kamerą Zdzisław Stephan. Najpierw historia Zdzisława "Orła II" Stephana, który wyruszył z Warszawy we wrześniu 1939 roku pełen nadziei w poszukiwaniu polskich ośrodków mobilizacyjnych. Wrócił rozgoryczony po wielu tygodniach. Ożenił się w 1942 roku, założył firmę monterską, pod przykrywką której budował stacje nadawcze dla podziemia. Zaginął podczas Postania Warszawskiego, a jedyną wzmiankę o nim znajdujemy w pracy Lesława Bartelskiego "Mokotów 1944". Dalej historia 14 - letniego Adama "Adasia" Wolfa, jednego z najmłodszych żołnierzy warszawskiej dywersji. Pomimo młodego wieku dostarczał broń do podziemia. Jego nazwisko odnaleziono w późniejszych wspomnieniach Cezarego Chlebowskiego z walk na Kielecczyźnie. Wolf zginął trzy lata później, 13 września w akcji pod Smarkowem. W filmie wykorzystano, na podstawie prawa cytatu, archiwalne materiały filmowe i ikonograficzne. 11:40 GRZESIUK, CHŁOPAK Z FERAJNY Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2006 Reżyseria: Mateusz Szlachtycz Scenariusz: Alex Kłoś Filmowy portret zmarłego w 1963 r. Stanisława Grzesiuka legendy Warszawy, pisarza i barda Czerniakowa, piewcy stołecznego folkloru, autora trzech autobiograficznych książek: "Pięć lat kacetu", "Boso, ale w ostrogach" i wydanej pośmiertnie "Na marginesie życia". Grzesiuk śpiewał głównie na ulicach Warszawy, grając na bandżoli, ale znany był w całej Polsce. Płyty z jego piosenkami, w nowych aranżacjach, ukazują się do dzisiaj (utwory te znalazły się m.in. w repertuarze grupy Szwagierkolaska). W filmie poświęconym Grzesiukowi dziennikarz Gazety Stołecznej Alex Kłoś pełni rolę narratora. W wędrówce śladami barda towarzyszy mu zaprzyjaźniony muzyk warszawski, Sylwester Kozera, śpiewający bandżolinista, szef Kapeli Czerniakowskiej. Przed kamerą przewijają się zespoły grające piosenki charakterystyczne dla warszawskiego folkloru, postaci ze świata kultury, członkowie rodziny Stanisława Grzesiuka i jego znajomi. W archiwalnych nagraniach pojawia się również sam bohater. Mówią o nim m.in.: Stanisław Wielanek, muzycy rockowi: Muniek Staszczyk i Andrzej Zeńczewski, reprezentanci współczesnej muzyki ulicy, raperzy: Vienio, Pele i Wujek Samo Zło. Filmowego portretu dopełniają fragmenty książek Stanisława Grzesiuka czytane przez Zdzisława Wardejna, a ilustrowane animowanymi kreskówkami. "Grzesiuk, chłopak z ferajny" to opowieść o człowieku, który całą duszą niepokorną i hardą, a przecież jakże romantyczną, kochał swe rodzinne miasto, które jest równorzędnym bohaterem tego filmu. 12:45 SIEDEM KOBIET W RÓŻNYM WIEKU Film dokumentalny, 15 min, Polska, 1978 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Witold Stok Subtelne szkice do portretu siedmiu kobiet, tancerek w wieku od kilku do kilkudziesięciu. 13:00 GADAJĄCE GŁOWY Film dokumentalny, 14 min, Polska, 1980 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Jacek Petrycki, Piotr Kwiatkowski Wywiady z Polakami. Ludzie w różnym wieku i różnych zawodów odpowiadają na pytania kim są i czego pragną. Chcą podobnych wartości: wolności, sprawiedliwości, demokracji. Oglądamy ludzi myślących uczciwie, ''łączących się ku dobremu'', jak mówi jedna z wypowiadających się osób. Jest rok 1979. Krzysztof Kieślowski przeprowadza swego rodzaju sondę socjologiczną. Setki ludzi pyta: w którym roku się urodziłeś? kim jesteś? co jest dla ciebie najważniejsze? czego byś chciał? Z zarejestrowanych na taśmie ostatecznie wybiera 44 osoby i ustawia je w porządku chronologicznym: od jednolatka, który jeszcze nie umie mówić, do stuletniej staruszki, która niedosłysząc pytania, potwarza kilkakrotnie, że chciałaby dłużej żyć. Przedstawia całą galerię gadających głów - przedszkolaków, uczniów szkół podstawowych i średnich, studentów, etatowego działacza organizacji młodzieżowej, inżyniera u progu kariery zawodowej, elektryka, pielęgniarkę, księdza, nauczyciela historii, matkę dwojga dzieci, pisarza, socjologa, księdza, rzeźbiarza, taksówkarza, emerytów, kobietę, która uważa, że przede wszystkim jest katoliczką, i inżyniera chemika, kwitującego pytania: "obecnie piję, wszystko jest w porządku". W warstwie obrazu właściwie nie dzieje się nic. Po prostu głowy następują po sobie, a pod każdą pojawia informacja o roku urodzenia. Ta galeria jednak fascynuje, z dwóch powodów. Oto widz obserwuje, jak ludzkie marzenia zmieniają się z wiekiem. Na początku zabawny dwulatek chce być samochodem-syrenką, a na koniec - blisko stuletnia kobieta, straciwszy niedawno męża, nie chce już niczego. Lecz to tylko pozorna wyliczanka pragnień. Ludzkie marzenia tworzą obraz rzeczywistości, pośrednio mówią o tym, czego w niej brak, co ludziom dokucza, z czym się nie godzą. Oto mówią: chciałbym, żeby zniknął brak poszanowania; żeby ludzie robili coś dla innych, nie tylko dla siebie; wolności, która nie preferowałaby najsilniejszych; żeby ludzie zrozumieli, że prawdziwe przyczyny agresji nie leżą w nich; żebyśmy żyli odważnie; żeby wszyscy dobrzy ludzie łączyli się ku dobremu; żeby ludzie nie bali się innych; żeby każdy mógł swobodnie decydować o swoim losie; żeby mniej było łokci i pleców, a więcej serca i rozumu; pragnę wprowadzenia w sposób rzeczywisty, nie werbalny, dwóch pojęć: demokracja i tolerancja; lepszej sprawiedliwości; żyć w warunkach demokracji i poczucia bezpieczeństwa; żyć w świecie rzeczywistym, który nie byłby fikcją i pozorami. Krzysztof Kieślowski niezwykle oszczędnymi środkami filmowymi stworzył niejako zbiorowy portret Polaka - świadomego swej tożsamości i miejsca, w którym żyje, bacznego obserwatora rzeczywistości, którą trudno zaakceptować, gorąco pragnącego zmian, dojrzewającego do buntu. Reżyser ukończył film w 1979 roku, lecz szanse dotarcia do widza dały mu dopiero wydarzenia sierpnia 1980 roku. 13:15 SZPITAL Szpital, 19 min, Polska, 1976 Reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Jacek Petrycki Autor dokumentu towarzyszy z kamerą zepołowi lekarzy I Oddziału Chirurgii Urazowej szpitala przy ulicy Barskiej w Warszawie. W efekcie powstała niezwykła relacja z 31-godzinnego dyżuru, ukazująca szpitalną rzeczywistość Polski lat 70., obnażająca socjalistyczną, szarą codzienność. Na oddział trafia m.in. młoda kobieta, niedoszła samobójczyni, która wyskoczyła z czwartego piętra. Pacjenci ze zwykłymi i bardziej skomplikowanym złamaniami czekają na fachową pomoc. Tymczasem personel medyczny zmaga się z wieloma problemami. Nie działają kontakty elektryczne, brakuje środków opatrunkowych, specjalistycznego sprzętu, a także zwykłych narzędzi chirurgicznych, które trzeba zastępować prymitywnymi urządzeniami. Lekarze pracują w wyjątkowo ciężkich warunkach, są przemęczeni, mają za sobą wielogodzinne dyżury. Chociaż wykonują odpowiedzialny zawód za marne wynagrodzenie, nie mają czasu na odpoczynek, a po całodziennym trudzie dostają na kolację kaszankę, nie tracą humoru i zapału do pracy. Zamiast szklanki dobrej kawy musi im wystarczyć papieros i krótki, nerwowy sen. Mijają kolejne godziny dyżuru. Chirurdzy ze szpitala przy Barskiej z dużą cierpliwością i wyrozumiałością traktują wszystkich pacjentów, okazują im życzliwość i wsparcie. 13:40 MOTYLE (BUTTERFLIES) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Alberto Jos Redondo Villa Dokument o motylach. Pokazuje ekologiczne relacje niektórych z najbardziej niesamowitych motyli, jakie występują w faunie iberyjskiej. Współzależności drapieżnik - ofiara, dużo wiedzy na temat technik obrony i ukrywania się; poznamy siedliska i stan ochrony tych pięknych, kruchych stworzeń. Czynniki, które doprowadziły do spadku ich populacji i klucze do odzyskania tej fascynującej części bioróżnorodności. Półwysep Iberyjski to dom ponad połowy gatunków motyli całego kontynentu. Blisko 250 gatunków osiedliło się w różnego typu habitatach. Od najwyższych gór po wybrzeża. Od pustyni po bujne lasy. Niektóre z nich trudno zauważyć. Natomiast inne przyciągają uwagę ubarwieniem i wzorami. Drapieżcy nieustannie polują na gąsienice, więc niektóre z nich żywią się toksycznymi roślinami, by ich nie pożarto, a inne kryją się wśród roślin. Po niezwykłej transformacji - mozaiki barw szukają kwiatów, by spijać ich nektar. Te owady zawsze fascynowały. Są delikatne i bardzo ważne dla ekosystemu. Najliczniejszym gatunkiem są modraszkowate - rodzina niewielkich motyli obejmująca najwięcej gatunków. Motyle są odzwierciedleniem zdrowia naszego otoczenia. W ciągu zaledwie paru lat straciliśmy ogromną część motyli na naszych polach. Jeśli będziemy w stanie utrzymać różnorodność roślin i prowadzić zrównoważoną uprawę pól, uda się zachować populacje motyli, a z nimi resztę ekosystemu, od którego zależymy. 14:45 MAKAKI Z GÓRY HUANG SHAN (MONKEYING AROUND: THE MACAQUES OF THE MOUNTAIN HUANGSHAN) Film dokumentalny, 44 min, Chiny, 2019 Reżyseria: Yang Pen, Xudong Meng Film dokumentalny, w którym poznamy bliżej makaki żyjące w górach Huang Shan, w południowej części prowincji Anhui, we wschodnich Chinach. Pasmo górskie Huang Shan - inaczej Żółte Góry - gdzie warunki pogodowe i wahania temperatury zmieniają się dramatycznie wraz z porami roku. To siedziba jednych z najbardziej enigmatycznych naczelnych - makaków tybetańskich. Spotyka się je jedynie w środkowo - wschodnich Chinach, a ta góra należy do nich. Żyjąc w dużych grupach rodzinnych, z przestrzeganą ściśle hierarchią, makaki są mistrzami komunikacji. Trzeba mieć wsparcie rodziny, by przetrwać na bezlitosnych stokach. Niemniej - nie ma rodzin bez konfliktów. Gdy jest coraz mniej pożywienia i rośnie napięcie - klan odkłada spory na bok i działa wspólnie. Poznajmy rok z życia rodziny makaków tybetańskich. Będziemy obserwować z bardzo bliska przedstawicieli tego zagrożonego gatunku. Poznamy życie makaków tybetańskich w ciągu roku, od wiosny do zimy. Atutem filmu są zdjęcia najpiękniejszych gór w Chinach i krajobrazów, które zainspirowały powstanie całej szkoły malarskiej. 15:40 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 2 GLOBALNE WYOBCOWANIE (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 2: GLOBAL ESTRANGEMENT) Cykl dokumentalny, 52 min, Mozambik, 2017 Reżyseria: António Jos De Almeida, Pedro Clrigo Seria dokumentalna opowiadająca o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę w przyszłości. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym, którego długość życia wyniesie 110 lat? Czy komputery zastąpią ludzkie życie? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, naszemu ciągłemu pragnieniu wiedzy i postępowi w wiedzy technologicznej, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Serial nagrodzony na URTI Grand Prix 2018 dla Author’s Documentary. Odc. 2 Globalne wyobcowanie. Sto lat po pierwszym locie na Księżyc rozpocznie się kolonizacja Marsa. Zmierzamy do stworzenia cywilizacji międzyplanetarnej. W ciągu 60 lat zaczniemy postrzegać kosmos nie jako coś odległego, lecz jako nowy dom. Lot na Marsa potrwa tyle, ile niegdyś trwał rejs z Lizbony do Indii. Ludzkość przejdzie od przemierzania oceanów do eksploracji międzyplanetarnej. W roku 2077 będziemy znacznie częściej podróżować w kosmos - jako gatunek międzyplanetarny. Ludzkość istnieje przez ułamek czasu istnienia wszechświata, więc możliwe, że życie wykształciło się także w innych miejscach. 16:35 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - DZIKI TESSYN (FASCINATING SWITZERLAND - WILD TICINO) Cykl dokumentalny, 18 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W tym odcinku udamy się w okolice Ticino - inaczej Tessyn - najbardziej wysunięty na południe kanton szczyci się surowymi górami i niemal śródziemnomorskim klimatem. To region kontrastów i piękna. W górnych partiach Ticina niedaleko jeziora Maggiore krajobraz zdominował las. W XIX wieku bieda wygnała z regionu wielu mieszkańców. Matka Natura nie tęskniła za ludźmi, bo dzięki temu w górach rozrósł się nieposkromiony, dziewiczy las. Rozlega się tu charakterystyczny grzmot wodospadów. Niektóre pojawiają się jedynie wiosną, niosąc stopione ze śniegu wody. Inne można podziwiać przez cały rok - jak wodospad Foroglio w dolinie Bavona spadający z wysokości 100 metrów. Wioska o tej samej nazwie Foroglio zabudowana jest tradycyjnymi dla kantonu prostymi budynkami z kamienia. To jedna z 12 osad w Val Bavona, dolinie zamieszkanej tylko latem. 17:00 TAJEMNICZE ZAKĄTKI CHIN - ODC. 2. TYBET - STAROŻYTNY I NOWOCZESNY (CHINA'S SECRET LANDS EP. 2 TIBET: ANCIENT LAND, MODERN WORLD) Cykl dokumentalny, 49 min, Nowa Zelandia, 2018 Reżyseria: Yun Niu 70 milionów lat temu było tu dno oceanu. Potężne zderzenie kontynentalnych płyt tektonicznych, które wypiętrzyło Mount Everest, wyniosło także płaskowyż na wysokość czterech tysięcy metrów nad poziomem morza. Tybet jest dachem świata, to najwyżej położony region na Ziemi. Mroźne zimy, silne promieniowanie ultrafioletowe, mniej niż dwie trzecie tlenu w powietrzu - to nieprzyjazne miejsce do życia. Mimo to, od co najmniej pięciu tysięcy lat zamieszkują tu ludzie, żyją w odosobnieniu, mając niewiele potrzeb. Wykształciły się u nich cechy genetyczne, niespotykane u innych ludzi, pozwalające na życie w tych wyjątkowo trudnych warunkach. Ci twardzi mieszkańcy przystosowują się teraz do kolejnej wielkiej zmiany - do nowoczesności. Tybetański Okręg Autonomiczny o powierzchni prawie równej Europie Zachodniej ma zaledwie trzy miliony mieszkańców - nieco więcej niż jedna osoba na kilometr kwadratowy. W tej ogromnej pustce wszystkie drogi prowadzącą do jednego miasta - do Lhasy. 18:00 GANDER INTERNATIONAL - PORT LOTNICZY NA KRAŃCU ŚWIATA (GANDER INTERNATIONAL - THE AIRPORT IN THE MIDDLE OF NOWHERE) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Roland May Film pokazuje, jak doszło do tego, że w 1938 roku na północno - wschodnim krańcu Ameryki zbudowano lotnisko, które aż do lat 60. XX wieku można było reklamować hasłem "Rozdroża świata". Kanadyjski Port Lotniczy Gander International - Airport. Ten film opowiada o tym, jak okoliczni mieszkańcy stopniowo schodzili z wielkiej, światowej sceny, aby odkryć na nowo siebie i swoje rodzinne miasto. Kiedyś prawie każdy samolot musiał wylądować w Gander przed i po przekroczeniu Atlantyku. Wtedy najsłynniejsi ówczesnego świata spotykali się w zaimprowizowanej hali odlotów. Głowy państw, takie jak Fidel Castro, stały się ulubionymi gośćmi dyrektora lotniska. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - W CIENIU MONT BLANC (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 ŻONY OLIGARCHÓW. ROSJA, RUBLE I MIŁOŚĆ. (OLIGARCH’S WIVES / THE OLIGARCHS’ WIVES RUSSIA, RUBLES, AND LOVE) Film dokumentalny, 57 min, Izrael/Niemcy, 2015 Reżyseria: Aleksander Genteler, Viktoria Kurakova Muzyka: Avi Benjamin Alexander Gentelejew (autor filmów dokumentalnych "Grabież", "Złodziejski kodeks") obserwuje żony największych rosyjskich oligarchów. Indywidualne życie poszczególnych kobiet składa się tutaj nie tylko na obraz pewnej klasy społecznej, ale przede wszystkim ukazuje bezpośrednie i potężne powiązania władzy i elity. Aktualny, specyficzny system polityczny Rosji, ukształtowany w wyniku przemian lat 90. , odbija się zarówno w pełnym przepychu życiu niewielkiej grupy ludzi, jak i w całkowitej niepewności i niestabilności ich pozycji 21:15 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - TAIWAN VS CHINA: A FRAGILE DEMOCRACY Kameralne i studyjne (widowisko), 8 min, Polska, 2022 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Wprowadzenie do filmu "Taiwan kontra Chiny: krucha demokracja". 21:25 TAIWAN KONTRA CHINY: KRUCHA DEMOKRACJA (TAIWAN VS CHINA: A FRAGILE DEMOCRACY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Alain Lewkowicz Film dokumentalny o sytuacji politycznej na linii Chiny - Tajwan. Na Morzu Południowochińskim leży archipelag Formoza, z portugalskiego "Piękna wyspa", lepiej znany pod chińską nazwą Tajwan. De facto kraj liczący 24 miliony mieszkańców, z własną flagą, hymnem narodowym, walutą, językiem i instytucjami. Tajwan dzieli 160 kilometrów morza od wybrzeży Chin, które traktują wyspę jako zbuntowaną, bacznie obserwowaną prowincję. Polityka Pekinu jest prosta - jeden kraj, dwa systemy. Tajwan musi się podporządkować, a w zamian otrzyma gospodarczą i polityczną autonomię. Teraz, gdy Hongkong został wcielony do Chin, Tajwan nadal jest zdeterminowany, by stać się żywą, młodą demokracją. Ale to nie będzie łatwe. Od czasu Ruchu Słonecznika w 2014 roku, kiedy to młodzi zbuntowali się, by uniemożliwić porozumienie gospodarcze z Chinami, grupy obywatelskie walczą o przejrzystość instytucji. Jak wyjaśnia Audrey Tang, Minister Cyfryzacji, chodzi o to, by zawsze, gdy to możliwe, umieścić obywatela w centrum procesu politycznego i jego decyzji. Ale to nowe pokolenie kłóci się ze starym, które doświadczyło dyktatury i dla którego demokracja niekoniecznie oznacza dobrobyt gospodarczy. Każdego dnia Tajwan odpiera miliony cyberataków, których celem jest destabilizacja jego instytucji i zaostrzenie podziałów w społeczeństwie. Realność politycznego świata, w którym zagrożenie ze strony Chin jest nieustannie obecne. Czy Tajwan zdoła się oprzeć? Jak zareaguje Pekin? Jak silny jest demokratyczny eksperyment w sercu chińskiego świata? 22:25 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA BEZDOMNEGO CHŁOPCA W MOSKWIE Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2000 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Wiktor Politow W tym wydaniu jeden dzień z życia dwunastoletniego bezdomnego chłopca Wasji w Moskwie, który razem z rodziną od ośmiu lat mieszka na dworcu. Wasja urodził się na Syberii i po tym, jak jego matka straciła pracę, zasilił rzeszę moskiewskich bezdomnych. Jego życie niewiele różni się od życia innych bezdomnych dzieci: nie chodzi do szkoły, koczuje na dworcu, żebrze, pali papierosy, pije alkohol, jest zdeprawowany i nie wie, co to znaczy tzw. normalne życie. Wstrząsające zdjęcia ukazują tragiczny los bezdomnych dzieci. 23:00 FABRYKA KŁAMSTW (FACTORY OF LIES) Film dokumentalny, 58 min, Dania, 2018 Reżyseria: Jakob Gottschau Film dokumentalny, w którym dziennikarz śledczy Andrey Soshnikov z BBC Russian Service próbuje dowiedzieć się jak powstają, jak są fabrykowane fake newsy - fałszywe informacje publikowane najczęściej na portalach społecznościowych i rozpowszechniane na świecie. Trafia do miejsc, które mają imitować scenerię zdarzeń, po to, by fabrykowana wiadomość do złudzenia przypominała tą oryginalną i wprowadzała w błąd. To między innymi informacje o tym, jak amerykański żołnierz strzelał do Koranu, o domach publicznych w Danii wykorzystujących zwierzęta, o żołnierzach ISIS w obozie szkoleniowym na Ukrainie itp. Większość z nich wyprodukowana została w Rosji, gdzie od 2013 roku działa tzw. troll factory, atakująca europejskie i amerykańskie społeczności, aby wpływać na różna decyzje i wzbudzać brak zaufania. Rosja nie jest krajem pominiętym w tym procederze. W Rosji trudniej być dziennikarzem, bo tam dziennikarz często znaczy kłamca. Wiadomości w rosyjskiej telewizji to rosyjski Hollywood. Oszustwo, od początku do końca. Rosyjska farma trolli działa w najlepsze. Przeniosła się z jednego centrum biznesu do innego. Kreml wciąż potrzebuje tego, co oni robią, a oni świadczą usługi potrzebne rosyjskiej władzy. Tworzone przez nich treści są coraz bardziej agresywne i coraz lepszej jakości. 00:05 LEPIEJ NIŻ PTAKI Reportaż, 20 min, Polska, 1977 Zdjęcia: Józef Bakalarski, Tomasz Kosior Nie każdy pilot może zostać akrobatą lotniczym. Do wykonywania figur samolotem potrzebne są wytrwałość, opanowanie i dobra kondycja fizyczna. Osiągnięcie doskonałości w wykonywaniu manewrów w powietrzu, można zdobyć dzięki ciężkiej pracy, bo tylko poprzez powtarzalność będzie możliwe zapanowanie nad samolotem. Kiedy już wykonywanie pętli, beczki nie będzie kłopotem i wszelkie figury będą wykonywane z precyzją, latanie staje się pasją, bez której trudno żyć. O miłości do samolotów i latania opowiadają piloci z Ośrodka Akrobacji Samolotowej przy aeroklubie w Szczecinie Dąbiu. 00:25 NOTACJE - ELŻBIETA ZAWACKA. ZOSTAŁAM ŻOŁNIERZEM ZWZ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Sławek Malcharek Rok 1939, Sowieci wkraczają do Lwowa. Prof. dr hab. Elżbieta Zawacka, inicjatorka powstania Fundacji "Archiwum Pomorskie Armii Krajowej", opisuje pierwsze dni w okupowanym przez komunistów Lwowie. Elżbieta Zawacka urodziła się w marcu 1909 r. w pruskim wówczas Toruniu. Po ukończeniu tamże niemieckiej szkoły podstawowej i zdaniu matury w Żeńskim Gimnazjum Humanistycznym ukończyła studia matematyczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Przed II wojną światową uczyła w szkołach średnich i jednocześnie działała społecznie jako instruktorka przysposobienia wojskowego kobiet. W 1939 r. w Katowicach pełniła funkcję komendantki Rejonu Śląskiego PWK. We wrześniu 1939 r. była żołnierzem Kobiecego Batalionu Pomocniczej Służby Wojskowej walczącego w obronie Lwowa. Od października 1939 r. do końca 1945 r. była żołnierzem armii podziemnej. Zaprzysiężona do SZP w Warszawie pod pseudonimem "Zelma" organizowała na Śląsku, z członkiń PWK, autonomiczną komórkę kobiecą i pełniła funkcję szefa łączności w Komendzie Podokręgu SZP - ZWZ. Elżbieta Zawacka zmarła w styczniu 2009 r. 00:40 PIERWSZA MIŁOŚĆ Film TVP, 51 min, Polska, 1974 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Kieślowski Zdjęcia: Jacek Petrycki " daje odczuć klimat naszej codzienności, i to dobitnie, przejmująco. Zaś jest to nie byle co! Zadaniem sztuki, rzadko przez nią wykonywanym, jest sprecyzowanie atmosfery życia - z której nie zdajemy sobie sprawy, bo przyzwyczailiśmy się, bo wrażliwość nam się zatarła, bo niepostrzeżenie popadliśmy w automatyzm. I oto film, dzięki swojej penetracyjności, wnikliwości, otwiera nam oczy" - pisał po telewizyjnej premierze "Pierwszej miłości" Zygmunt Kałużyński. Tematem filmu jest rok z życia dwojga młodych ludzi, którzy stają przed bardzo poważnym egzaminem z dojrzałości i odpowiedzialności. Choć mają po 17 - 18 lat i jeszcze się uczą, niebawem urodzi im się dziecko. Początkowo dziewczyna rozważa możliwość usunięcia ciąży, lecz aborcja grozi powikłaniami. Wtedy wspólnie ze swym chłopakiem podejmują decyzję o urodzeniu dziecka. Wiąże się to z licznymi kłopotami. Młodzi nie mają ślubu ani mieszkania, nie mówiąc już o źródłach utrzymania. Rozpoczynają więc istną tułaczkę po rozmaitych urzędach, by osiągnąć upragnioną stabilizację. Wczesna ciąża dziewczyny pociąga za sobą kłopoty w szkole oraz zaostrza jej stosunki z ojcem. Pierwsza, naiwna i lekkomyślna miłość obydwojga bohaterów wystawiana jest na coraz cięższe próby, co skrupulatnie rejestruje kamera. Dzięki wrażliwości i talentowi Kieślowskiego widz nie ma jednak poczucia, że reżyser przekracza granice dobrego smaku i brutalnie wdziera się w prywatne życie bohaterów. Zamiast tego kreśli, przepełniony głębokim humanizmem, obraz miłości dwojga ludzi, która pod wpływem życiowych przeszkód krzepnie, stając się dla nich źródłem nadziei na przyszłość. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 231 KAPŁAN BOHATER Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Kapłan bohater W archiwum zachowała krótka notatka, która dla nas stanowi punkt wyjścia do historycznego śledztwa. Działo się w Seroczynie dn. 4 sierpnia 1864 r. o godz. 6.00 po południu. Zginął śmiercią męczeńską powieszony przez rząd rosyjski ks. Wawrzyniec Lewandowski, proboszcz Seroczyna lat 33, który powstańcom posyłał żywność do lasu, przed śmiercią okrutnie po barbarzyńsku katowany nie zdradził nikogo z powstańców. Otóż Rosjanie nie tylko zamordowali kapłana, ale też zatarli ślady jego pochówku. Rota kozaków kopytami zdeptała miejsce egzekucji i wszelkie późniejsze ustalenia, gdzie ksiądz Lewandowski spoczywa, mają wyłącznie charakter domniemany. W naszym programie postaramy się tę tajemnicę rozwikłać i jeśli się uda - urządzić kapłanowi godny bohatera pochówek. 02:05 ELŻBIETA CZYŻEWSKA - SKALA ODDALENIA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 1994 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Domagalik Była najpopularniejszą polską aktorką lat 60. Widzowie pamiętają ją z takich filmów, jak "Mąż swojej żony", "Gdzie jest generał?", "Małżeństwo z rozsądku", "Giuseppe w Warszawie", "Pamiętnik znaleziony w Saragossie", "Niekochana", "Wszystko na sprzedaż". Gdy z miłości do warszawskiego korespondenta "The New York Times" opuszczała w 1967 r. Polskę, była u szczytu sławy. W Ameryce pozycja zawodowa i znajomości męża nie wystarczyły jednak do zrobienia kariery aktorskiej. Czyżewska nie znała angielskiego, a drobne sukcesy odnoszone w teatrach uniwersyteckich i off - Broadway były tylko bladym cieniem dawnego powodzenia. W 1975 r. małżeństwo z Davidem Halberstamem się rozpadło i aktorka została sama. No, nie całkiem. Do jej drzwi pukali wszyscy emigrujący za ocean artyści. Czyżewska dawała dach nad głową, pożyczała pieniądze, ułatwiała nawiązanie kontaktów. Jej pomocy zawdzięczają udany start w USA m. in. Janusz Głowacki i Joanna Pacuła. Choć miewała w życiu chwile poważnych załamań i nieraz topiła żale w alkoholu, to jednak zawsze wychodziła z dołka. Skazana z powodu odmiennego akcentu i chronicznego braku siły przebicia na role epizodyczne, zagrała m. in. w "Pozytywce" Costy - Gavrasa, "Pocałunku przed śmiercią" Deardena, "Cadillac Man" Donaldsona, "Canal Zone" Durlinga. Do Polski przyjeżdżała kilkakrotnie, by wystąpić w "Debiutantce" Barbary Sass, "Limuzynie Daimler Benz" Filipa Bajona czy "Odwecie" Tomasza Zygadły. Na deskach Teatru Dramatycznego odbyła się premiera sztuki "Szósty stopień oddalenia" Johna Guarde'a z Czyżewską w roli głównej. Zadbano o to, by aktorka znów poczuła się gwiazdą: dobry tekst, staranna obsada, świetna reżyseria Piotra Cieślaka. Praca nad spektaklem stała się też pretekstem do dłuższej rozmowy z artystką przed kamerami telewizji. Czyżewska wspomina okres swej popularności w Polsce, mówi o zawodowych losach w USA. Szeroko opowiada o funkcjonowaniu teatru amerykańskiego oraz tamtejszego rynku pracy aktorów. Wypowiedzi ilustrują archiwalne materiały filmowe przypominające jej najciekawsze kreacje teatralne, telewizyjne i kinowe. 03:00 MINIO Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2000 Reżyseria: Ignacy Szczepański Scenariusz: Antoni Marianowicz Wykonawcy: Andrzej Dudziński, Kazimierz Brandys, Andrzej Łapicki, Ryszard Matuszewski, Antoni Marianowicz, Bohdan Tomaszewski, Stefania Grodzieńska, Jadwiga Gosławska, Monika Markowicz, Klara Markowicz, Daniela Markowicz, Elżbieta Czyżewska, Magdalena Dudzińska Janusz Minkiewicz (1914-1981), przede wszystkim poeta, satyryk, autor szopek politycznych i tekstów piosenek, był też legendą powojennej Polski, jedną z najbardziej charakterystycznych postaci stolicy i "księciem warszawskich nocy". Film przedstawia jego portret, losy i ewolucję - od utalentowanego nastolatka robiącego błyskawiczną karierę, poprzez twórcę oddanego władzy w powojennej Polsce, po człowieka odczuwającego narastający wstręt do reżimu, dystansującego się i odsuwającego od oficjalnego życia. Debiutował jako siedemnastolatek, choć wtedy jeszcze ukrywał się pod pseudonimem H.I. Polit. Stąd też za jego debiut oficjalny uznaje się publikację podpisanego własnym nazwiskiem satyrycznego wiersza "Konfessyja wigilijna Polaka-katolika", który w 1932 roku ukazał się na łamach "Cyrulika Warszawskiego". Pisywał ogromnie popularne wierszyki, tzw. skrętacze języka, a zwłaszcza limeryki, których był pionierem. Nie poprzestawał na poezji i satyrze. Uprawiał również dziennikarstwo. W 1935 roku był korespondentem "Kuriera Porannego" w Londynie, a rok później dla "Kuriera" i "Tygodnia Robotnika" relacjonował przebieg olimpiady w Berlinie. "Nic świętego" - debiutancka książka Minkiewicza, zawierająca swoiste credo młodego satyryka - ukazała się niemalże w przeddzień wybuchu II wojny światowej. W 1939 roku opuścił Warszawę. Wyjechał do Wilna, gdzie w styczniu 1940 roku, w kawiarni "Biały Szal", założył wspólnie z serdecznym przyjacielem Światopełkiem Karpińskim kabaret "Ksantypa". Po wkroczeniu wojsk niemieckich na Litwę powrócił do stolicy. Po wojnie Janusz Minkiewicz początkowo publikował na łamach wydawanego w Lublinie "Stańczyka", potem w Łodzi tworzył z Brzechwą i Zarubą pierwsze szopki polityczne. Następnie współpracował ze "Szpilkami", a zwłaszcza z "Przekrojem", w którym ukazywały się jego głośne "Pigułki". Pisywał również dla dzieci (m.in. "Poemat o Leninie"), współpracował z Teatrem Syrena, czego owocem było m.in. libretto do operetki "Piękna Helena" Offenbacha. Z całym oddaniem uczestniczył w nocnym życiu stolicy. Kiedy dostrzegł istotę reżimu, zdystansował się do tego, co robił wcześniej, jedynym źródłem jego zarobków stały się tłumaczenia amerykańskich musicali. Pisywał też, podobnie jak Jeremi Przybora i Anatol Potemkowski, teksty do radiowego Kabareciku Reklamowego. W ostatnich latach życia sporo czasu spędzał w Nowym Jorku. W filmie - bogato udokumentowanym archiwaliami ze zbiorów córki poety, Antoniego Marianowicza, Biblioteki Narodowej w Warszawie oraz WFDiF - Janusza Minkiewicza wspominają jego bliscy: była żona Jadwiga Gosławska, córka Monika Markowicz oraz wnuczki Klara i Daniela, a także przyjaciele, współpracownicy i znajomi, m.in.: Stefania Grodzieńska, Kazimierz Brandys, Andrzej Łapicki, Elżbieta Czyżewska, Ryszard Matuszewski, Antoni Marianowicz, Andrzej i Magda Dudzińscy oraz Bohdan Tomaszewski.