TVP Dokument Czwartek, 16.06.2022 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. URACZENI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łeska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Kiedyś nazywano go szewcem ze względu na wyposażenie w kilka par naturalnych narzędzi, jakby wziętych z szewskiego warsztatu. Rak rzeczny ma wszakże 11 par odnóży, używanych do przeróżnych celów. Niektóre - zwłaszcza pokaźne szczypce - służą jako oręż zaczepny i obronny. Nie uchroniły jednak tego okazałego skorupiaka przed zgubnymi skutkami zmian w środowisku wodnym. Ludzie chętnie raczyli się mięsem raków, nie racząc przejąć się zanikaniem tych zwierząt. W programie ukazujemy badaczy, którzy się tym przejęli, badając tę wciąż tajemniczą istotę i starając się ją, gdzie tylko można, przywrócić naszym wodom. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 5 W STAROPOLSKIEJ ZAGRODZIE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Gdzie dawniej przechowywano żywność, gdy jeszcze nie było lodówek? Dlaczego stawiano tajemniczą i wysoką konstrukcję na czterech palach obok domu? Jaka potrawa jest naprawdę rdzennie polska? Na te pytania odpowiada Radosław Kotarski, który tym razem odkrywa tajemnice dawnego gospodarstwa wiejskiego. Wciela się w rolę rolnika, sprawdza jak wyrabiano sery i próbuje ustalić, jakie zwierzęta hodowano w staropolskiej zagrodzie. 07:00 NOTACJE - ANTONI JANKOWSKI. REWOLWER NA STOLE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Krzysztof Tadej Wspomnienia Antoniego Jankowskiego urodzonego w 1936 r. we wsi Stakiniszki na Wileńszczyźnie, nauczyciela, organizatora polskiego szkolnictwa na Litwie, dyrektora Domu Dziecka w Solecznikach, laureata nagrody Polak Roku 2008 w plebiscycie "Kuriera wileńskiego". Antoni Jankowski opowiada, w jaki sposób komunistyczne władze tworzyły kołchozy i sowchozy na Wileńszczyźnie. Wspomina sprzeciw Polaków wobec tych działań. 07:10 DZIKA KUBA - CZĘŚĆ 1 (WILD CUBA A CARIBBEAN JOURNEY WITH COLIN STAFFORD - JOHNSON) Film dokumentalny, 58 min, Austria, 2020 Reżyseria: John Murray Film przenosi widzów w czasy sprzed zaledwie 50 lat, kiedy ziemska przyroda wydawała się obfita. To podróż do zagubionego świata, który wkrótce może zniknąć na zawsze. Bo wszystko się zmieni. Rozpoczniemy kubańską podróż na południu wyspy, na wielkim Bagnie Zapata. Największy pojedynczy obszar chroniony na całych Karaibach jest domem dla najmniejszego ptaka na świecie, niewielkiego kolibra pszczół. Dekady socjalistycznego rządu nastawionego na ochronę przyrody, amerykańskie embarga i minimalny rozwój pozostawiły wyspę w dużej mierze niezmienioną przez pięć dekad. Niezależnie od polityki, izolacja Kuby stworzyła naturalną cytadelę na Karaibach, wyspę naprawdę oddzieloną. Kuba to najcenniejszy klejnot Karaibów. Lasy porastają duże obszary wyspy - a jej błękitne wody kryją w sobie jedne z najbogatszych raf koralowych na świecie. Gdy wiele dzikich krain i mórz Karaibów ma problemy - niezwykła historia Kuby stworzyła prawdziwą, dziką krainę czarów. Połowa kubańskiej flory i fauny występuje wyłącznie tutaj. Od kubańskiego gatunku krokodyli i węży - po najmniejsze ptaki i żaby na naszej planecie. Po Kubie oprowadzi nas Colin Stafford Johnson. Filmuje dziką przyrodę od ponad 30 lat i nigdy nie zatracił chłopięcej obsesji na punkcie tej wyjątkowej wyspy. 08:15 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 3 NOWI KOCZOWNICY (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 3: NEW NOMADS) Cykl dokumentalny, 56 min, Mozambik, 2017 Reżyseria: Pedro Clrigo, António Jos De Almeida Seria dokumentalna opowiadająca o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę w przyszłości. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym, którego długość życia wyniesie 110 lat? Czy komputery zastąpią ludzkie życie? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, naszemu ciągłemu pragnieniu wiedzy i postępowi w wiedzy technologicznej, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Serial nagrodzony na URTI Grand Prix 2018 dla Author’s Documentary. Odc. 3 Nowi koczownicy. Sto lat temu było nas 2, 5 miliarda. W 2077 będzie nas 10 miliardów, a za 150 lat liczebność populacji się potroi. Większość z trzech miliardów nowych ludzi przyjdzie na świat w krajach rozwijających się; to zwiększy zapotrzebowanie na energię i dobra materialne. Do roku 2050 będziemy potrzebowali o 60% więcej żywności, o 40% więcej wody i o 50% więcej energii. Już wykorzystujemy 80% zasobów wody pitnej, wycięliśmy 40% lasów, a w rok uwalniamy do atmosfery 23 gigatony związków węgla. Co zrobimy w przyszłości? Jak pogodzimy zapotrzebowanie na energię z ochroną planety? Jedynym wyjściem jest energetyczna rewolucja. 09:20 MOTYLE (BUTTERFLIES) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Alberto Jos Redondo Villa Dokument o motylach. Pokazuje ekologiczne relacje niektórych z najbardziej niesamowitych motyli, jakie występują w faunie iberyjskiej. Współzależności drapieżnik - ofiara, dużo wiedzy na temat technik obrony i ukrywania się; poznamy siedliska i stan ochrony tych pięknych, kruchych stworzeń. Czynniki, które doprowadziły do spadku ich populacji i klucze do odzyskania tej fascynującej części bioróżnorodności. Półwysep Iberyjski to dom ponad połowy gatunków motyli całego kontynentu. Blisko 250 gatunków osiedliło się w różnego typu habitatach. Od najwyższych gór po wybrzeża. Od pustyni po bujne lasy. Niektóre z nich trudno zauważyć. Natomiast inne przyciągają uwagę ubarwieniem i wzorami. Drapieżcy nieustannie polują na gąsienice, więc niektóre z nich żywią się toksycznymi roślinami, by ich nie pożarto, a inne kryją się wśród roślin. Po niezwykłej transformacji - mozaiki barw szukają kwiatów, by spijać ich nektar. Te owady zawsze fascynowały. Są delikatne i bardzo ważne dla ekosystemu. Najliczniejszym gatunkiem są modraszkowate - rodzina niewielkich motyli obejmująca najwięcej gatunków. Motyle są odzwierciedleniem zdrowia naszego otoczenia. W ciągu zaledwie paru lat straciliśmy ogromną część motyli na naszych polach. Jeśli będziemy w stanie utrzymać różnorodność roślin i prowadzić zrównoważoną uprawę pól, uda się zachować populacje motyli, a z nimi resztę ekosystemu, od którego zależymy. 10:20 TAJEMNICZE ZAKĄTKI CHIN - ODC. 3. SINCIANG - WSPÓŁCZESNA OAZA (CHINA'S SECRET LANDS EP. 3 XINJIANG: A MODERN OASIS) Cykl dokumentalny, 49 min, Nowa Zelandia, 2018 Reżyseria: Yun Niu Odcinek opowiada o dalekim zachodzie Chin, tajemniczym regionie, gdzie niegdyś krzyżował się starożytny jedwabny szlak. Jest to duży, rzadko zaludniony obszar, stanowiący ok. 1/6 terytorium kraju. Położony na kresach Chin. To największa prowincja kraju. Sinciang. Kraj niezwykłych kontrastów. Wypalonej pustyni, urodzajnych sadów, ośnieżonych szczytów i bujnych łąk. To kalejdoskop kultur, bogatej przeszłości i spuścizny. To także obietnica pomyślnej przyszłości i odkrycia Sinciangu na nowo. Prowincja jest ogromna, równa powierzchni Iranu, dwukrotnie większa od Turcji i ośmiu granicznych krajów azjatyckich. Tu wszystko jest wielkie - od pustyni Taklamakan, drugiej na świecie z ruchomymi piaskami, po tereny zielone Bajanbulak, zdającymi się nie mieć końca. Klimat jest tu prawie tak suchy jak na sąsiedniej pustyni, ale roślinność nawadniają niezliczone strumienie i rzeki spływające z okolicznych gór. Od wieków była to ojczyzna Mongołów, bogata w pastwiska dla ich stad i ogromne przestrzenie pozwalające prowadzić koczowniczy tryb życia. 11:15 PORTRET HUTY Reportaż, 18 min, Polska, 1970 Autor: Gwidon Gaj Zdjęcia: Mieczysław Chudzik Reportaż o Zawierciu, polskim mieście położonym w województwie śląskim, siedzibie powiatu oraz o Hucie Zawiercie. Przez długie lata Zawiercie było typową, biedną wioską, dopiero prawa miejskie przyniosły początki przemysłu. Druga połowa XIX wieku była okresem dużego rozwoju przemysłu w mieście. W 1901 roku została uruchomiona Huta Zawiercie. W okresie I wojny światowej w Zawierciu wzrosło bezrobocie, a to za sprawą m.in. zamknięcia huty. Wielu mieszkańców żyło wtedy z opieki społecznej. Okres po II wojnie światowej to czas rozwoju miasta. Hutę uruchomiono ponownie. Lata 60. przyniosły gruntowną modernizację huty. Wybudowano nową stalownię, walcownię, nastąpiła poprawa warunków pracy, co zapoczątkowało szybki rozwój zakładu. W filmie wspomnienia ilustrowane materiałami ikonograficznymi. 11:40 OJCIEC GÓRA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2005 Reżyseria: Paweł Woldan Scenariusz: Paweł Woldan, Krzysztof Tadej Film dokumentalny przedstawia postać poznańskiego dominikanina, ojca Jana Górę. Kapłan ten gromadzi wokół siebie młodzież dzięki swym niekonwencjonalnym działaniom. Jednym z jego największych dzieł są zloty młodzieży na Polach Lednickich pod Poznaniem. W filmie ojciec Jan opowiada o swoim życiu: domu, rodzicach, seminarium i o tym, jak trafił do Poznania, by tu, w pracy z młodzieżą, odnaleźć sens swego życia. 12:40 NIEBO BEZ GWIAZD Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Katarzyna Dąbkowska - Kułacz Zdjęcia: Grzegorz Hartwiel, Piotr Chodura, Katarzyna Dąbkowska - Kułacz, Michał Rytel - Przełomiec, Jakub Stolecki Muzyka: Hubert Kułacz Historia o ojcu i synu. Robert, który wskutek choroby niedługo zupełnie straci wzrok wraz ze swoim 5 - letnim synem, również słabo widzącym, wyrusza w podróż po Polsce. Robert chce odwiedzić te miejsca, które zobaczy po raz pierwszy i ostatni, ale najważniejsze dla niego jest to, że będzie mógł nauczyć syna rzeczy, których już później nie będzie mógł mu pokazać. To, co w tej historii najbardziej porusza, to sposób, w jaki ojciec przekazuje dziecku wiedzę, uczy życia, ale przede wszystkim ich wyjątkowa relacja, którą można by opisać parafrazując znane powiedzenie: miłość jest niewidoczna dla oczu. 13:40 DZIKA WIELKA BRYTANIA - ODCINEK 2 LASY (WILD GREAT BRITAIN EP 2 FORESTS) Cykl dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Laura Humphreys Seria dokumentalna o przyrodzie Wielkiej Brytanii. Dzika przyroda tej wyspy może być tajemnicza, więc często pozostaje niezauważona. Ta seria pokaże ukryte życie zarówno znanych, jak i bardziej niezwykłych zwierząt, które mają swój dom na wyspie. Każde z różnorodnych siedlisk daje możliwości i wyzwania dla dużych i małych stworzeń. Spotykamy zwierzęta w kluczowych momentach ich życia, kamery przy słabym oświetleniu eksponują rzadko spotykane nocne zachowania, a obiektywy makro skupiają się na mało znanych Brytyjczykach. Od wybrzeży Kornwalii po Szetlandy, od plaż Norfolk po klify Anglesey, ta seria upamiętnia oszałamiającą przyrodę żyjącą u naszych drzwi. 14:35 DZIKA KUBA - CZĘŚĆ 2 (WILD CUBA A CARIBBEAN JOURNEY WITH COLIN STAFFORD - JOHNSON) Film dokumentalny, 58 min, Austria, 2020 Reżyseria: John Murray Film przenosi widzów w czasy sprzed zaledwie 50 lat, kiedy ziemska przyroda wydawała się obfita. To podróż do zagubionego świata, który wkrótce może zniknąć na zawsze. Bo wszystko się zmieni. Rozpoczniemy kubańską podróż na południu wyspy, na wielkim Bagnie Zapata. Największy pojedynczy obszar chroniony na całych Karaibach jest domem dla najmniejszego ptaka na świecie, niewielkiego kolibra pszczół. Dekady socjalistycznego rządu nastawionego na ochronę przyrody, amerykańskie embarga i minimalny rozwój pozostawiły wyspę w dużej mierze niezmienioną przez pięć dekad. Niezależnie od polityki, izolacja Kuby stworzyła naturalną cytadelę na Karaibach, wyspę naprawdę oddzieloną. Kuba to najcenniejszy klejnot Karaibów. Lasy porastają duże obszary wyspy - a jej błękitne wody kryją w sobie jedne z najbogatszych raf koralowych na świecie. Gdy wiele dzikich krain i mórz Karaibów ma problemy - niezwykła historia Kuby stworzyła prawdziwą, dziką krainę czarów. Połowa kubańskiej flory i fauny występuje wyłącznie tutaj. Od kubańskiego gatunku krokodyli i węży - po najmniejsze ptaki i żaby na naszej planecie. Po Kubie oprowadzi nas Colin Stafford Johnson. Filmuje dziką przyrodę od ponad 30 lat i nigdy nie zatracił chłopięcej obsesji na punkcie tej wyjątkowej wyspy. 15:40 ROK 2077: SPOJRZENIE W PRZYSZŁOŚĆ - ODC. 4 NIEZASPOKOJONE PRAGNIENIE (2077 10 SECONDS TO THE FUTURE / 2077 - 10 PARA O FUTURO. EPISODE 4: AN UNQUENCHABLE THIRST) Cykl dokumentalny, 55 min, Mozambik, 2017 Reżyseria: Pedro Clrigo, António Jos De Almeida Seria dokumentalna opowiadająca o tym, co czeka nas w przyszłości. Wyobraźmy sobie naszą planetę w przyszłości. Czy będziemy gatunkiem wieloplanetarnym, którego długość życia wyniesie 110 lat? Czy komputery zastąpią ludzkie życie? Dzięki ciągłym odkryciom w dziedzinie nanotechnologii, naszemu ciągłemu pragnieniu wiedzy i postępowi w wiedzy technologicznej, nasz stosunek do robotów, gdy będą one bardziej świadome poznawczo swojego środowiska, będzie inny. Wkraczamy w epokę, w której wkrótce trudno będzie odróżnić to, co fizyczne, od tego, co cyfrowe. Najbliższe kilkadziesiąt lat ulegnie największym i najszybszym przemianom w historii - w technologii, nauce i relacjach międzyludzkich. Żyjemy w akceleratorze naukowym o nieodwracalnych skutkach, w którym nasze dzisiejsze wybory zmienią świat jutra. Z pomocą wpływowych osobistości w globalnym społeczeństwie, takich jak fizycy teoretycy, patolodzy i prognostycy geopolityczni, próbujemy odpowiedzieć na te pytania, na które nie ma odpowiedzi. Ten cykl to podróż, która łączy teraźniejszość z przeszłością, aby pokazać nam, jak możemy wpływać na przyszłość. Serial nagrodzony na URTI Grand Prix 2018 dla Author’s Documentary. Odc. 4 Niezaspokojone pragnienie. W ciągu najbliższych sześćdziesięciu lat może dojść do największej transformacji w historii ludzkości - takiej, która przyćmi nawet przejście na osiadły tryb życia, wykształcenie się rolnictwa czy rewolucję przemysłową. W jakim stopniu bieg historii może odmienić naturę człowieka? W roku 2077 ludzie będą pragnęli tego, czego pragną obecnie, ale zmienią się sposoby wyrażania i realizowania tych pragnień. Przyszłość będzie znośna tylko, jeśli rozwiniemy swoje człowieczeństwo. Będziemy mieli poważne problemy z przeludnieniem i niedoborem żywności, będziemy gorączkowo poszukiwać wody pitnej i źródeł energii. Problemów tych nie rozwiążą nowe technologie, lecz nasze nowe człowieczeństwo. 16:45 OD MORZA ŚRÓDZIEMNEGO DO AFRYKI POŁUDNIOWEJ - ODC. 5. SZLAKIEM WYSP (FROM THE MEDITERANEAN TO SOUTH AFRICA / DE LA MEDITERRANE A L'AFRIQUE DU SUD. AUTOUR DE LA MEDITERRANEE) Serial dokumentalny, 11 min, Francja, 2010 Reżyseria: Yannick Charles Seria dokumentalna, która pozwoli poznać szlak od Morza Śródziemnego aż po Południową Afrykę. Wysp jest mrowie, a wszystkie piękne. Oto najdalej położony na południe, jałowy i kamienisty skrawek Europy, leżąca 800 km od Rzymu wyspa Lampeduza. Wszyscy zawsze i wszędzie marzą o wyspach Morza Śródziemnego. Lampeduza nie jest wyjątkiem. Idylliczne plaże to raj dla turystów i świetny interes dla biur podróży. W Afryce wyspy też są obiektem marzeń. Zwłaszcza nieodległa od wybrzeży Tunezji i Libii Lampeduza. Na wysypisku dziesiątki łodzi, którymi przypłynęli nielegalni imigranci. Są niszczone, by nie zajmowały miejsca. Od 2004 roku trwa dramat. Włoskie władze nie panują nad sytuacją. Co tydzień przypływają setki uchodźców. Dla Afrykańczyków Lampeduza stała się furtką do Europy. W 2008 roku przypłynęło ich tu 30 tysięcy. Wyspa jest mała. Nieraz sytuacja stawała się wybuchowa. 17:00 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - LUBLANA (BALKAN BOOM TOWNS SOFIA / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Caroline Haertel, Mirjana Momirovic Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku pierwszym - Lublana. Rzeka Ljubljanica opływa stare miasto Lublany, którą z powodu dużej liczby mostów nazywa się Małą Wenecją. Tu styl śródziemnomorski spotyka się z austriackim. Stolica Słowenii to jedna z najmniejszych stolic Europy. Ma tylko trzysta tysięcy mieszkańców. Od dziesięciu lat barokowe stare miasto to jeden wielki deptak. W roku 2016 Komisja Europejska nadała Lublanie tytuł Zielonej Stolicy Europy. Świt podkreśla piękno miasta. Rzeka obejmuje stare miasto jak zielona aorta. Rośnie tu dużo drzew, a brzegi łączy wiele mostów. Kto lubi spokój, musi wcześnie wstawać. Bary i kawiarnie nazywa się salonem Lublany. Historia miasta zaczyna się około 5 tysięcy lat temu. W dolinie osiedlały się różne ludy. Od XIV wieku Słowenia należała do Cesarstwa Habsburgów, po pierwszej wojnie światowej weszła w skład Jugosławii, w czerwcu 1991 roku ogłosiła niepodległość, a Lublana została jej stolicą. Od 2004 r. Słowenia jest w Unii Europejskiej. Barokowa architektura, czystość ulic i placów nadają miastu spokojny charakter; ta młoda stolica stawia na równowagę ekologiczną. W centrum nie ma samochodów, więc atmosfera jest wyjątkowa. 18:05 MUZEUM NA MIARĘ FARAONÓW (THE RELICTS OF EGYPT: EXPLORING THE LARGEST MUSEUM IN THE WORLD / LE GRAND MUSEE EGYPTIEN: UN CHANTIER PHAFAONIQUE) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Jeremy Frey Film dokumentalny o powstawaniu największego muzeum na świecie. W Egipcie, tuż obok kultowej Piramidy Cheopsa, będzie można odwiedzić Wielkie Muzeum Egipskie. Konstrukcja tej ultranowoczesnej budowli o niespotykanych dotąd proporcjach będzie niebawem zakończona. Po dwudziestu latach zmagań, przerywanych pułapkami, trudnościami i ślepymi zaułkami, gdzie pracowało 5000 pracowników dziennie, a budżet osiągnął więcej niż 1 miliard dolarów, powstaje największa konstrukcja tego typu. Kilkadziesiąt kilometrów kwadratowych poświęconych stałej kolekcji. To nowe muzeum pomieści 100 000 bezcennych archeologicznych artefaktów, w tym takie, które nigdy nie były pokazywane publicznie. Znana na całym świecie maska pogrzebowa znajdzie zaszczytne miejsce wśród 4500 zabytków ze skarbów Tutenchamona. Przewiduje się, że dziennie muzeum odwiedzi 15 000 miłośników sztuki. Będą podziwiać kolosalny posąg Ramzesa II. W tym filmie zobaczymy, jak powstaje muzeum, w bogato ilustrowanych archiwami i grafikami w 3D sekwencjach poznamy ogrom przedsięwzięcia. Wypowiedzi naukowców i ekspertów wzbogacą naszą wiedzę. Witamy w największym muzeum na świecie! 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA. SKARBY SRI LANKI (FLAVORS SRI LANKA, L’ÎLE PRÉCIEUSE) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku: Sri Lanka. Nazywana bywa "Łzą Indii" i "Perłą Oceanu Indyjskiego". Państwo to obejmuje terytorium wyspy Cejlon i kilku mniejszych wysp. Zamieszkuje je ponad dwadzieścia milionów osób, mówiących głównie w językach syngaleskim, tamilskim i angielskim. Mieszkańcy, choć historia ich nie oszczędzała, nadal chętnie dzielą się z przybyszami niezwykłym, kulturowym i przyrodniczym bogactwem swojej wyspy. Leżący w miejscu, w którym krzyżowały się dawniej najważniejsze szlaki handlowe, Cejlon od dawna stanowił cel najeźdźców, kupców i misjonarzy przybywających z Indii, z Azji Południowowschodniej, z Bliskiego Wschodu i z Europy. Miasto Kandy, stolica Prowincji Centralnej, to symbol wielokulturowego pochodzenia dzisiejszych Lankijczyków. Leży w najszerszej części wyspy. Przez trzy stulecia Kandy skutecznie broniło się przed najazdami Portugalczyków i Holendrów. W 1815 roku przeszło w ręce Brytyjczyków. 20:10 UKRAIŃCY - ODC. 11. POST SCRIPTUM Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Serial przedstawia niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Przyglądamy się z bliska codziennym zmaganiom ludzi w różnym wieku, pochodzących z rozmaitych środowisk społecznych, o odmiennych ambicjach i powodach, dla których zdecydowali się wyjechać ze swojej ojczyzny. Obserwujemy, jak stawiają pierwsze kroki w obcym kraju i starają się zbudować swoje życie od nowa. Przyglądamy się tym, którzy w Polsce są tylko na chwilę, chcą szybko zarobić i wrócić, by pomóc swoim rodzinom. Śledzimy także losy tych, którzy w Polsce się już zadomowili. Prowadzą z powodzeniem firmy, odnoszą sportowe i artystyczne sukcesy. Towarzyszymy im w ich codziennym życiu, w doświadczaniu wojny, w chwilach zwątpienia i radości, stawiającym czoła odmiennej i często niezrozumiałej, polskiej rzeczywistości. Serial "Ukraińcy" to okazja do przejrzenia się w oczach sąsiadów, z którymi łączy nas kulturowa bliskość, a dzieli często trudna historia. Towarzyszymy im w wizytach u ich rodzin w Ukrainie. Wspólnie z nimi gościmy ich bliskich i przyjaciół w Polsce. Opowiedzą nam historię serc rozdartych między dwoma krajami graniczącymi ze sobą od zarania dziejów. 20:55 BLACHNICKI. ŻYCIE I ŚWIATŁO Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2021 Reżyseria: Iwo Kardel Scenariusz: Jan Pospieszalski, Iwo Kardel Prowadzący: Jan Pospieszalski Ks. Franciszek Blachnicki uważany jest dziś za jedną z pięciu - obok kardynała Stefana Wyszyńskiego, papieża Jana Pawła II, bł. ks. Jerzego Popiełuszki i abp. Ignacego Tokarczuka - wielkich, duchowych postaci Kościoła Katolickiego w naszej Ojczyźnie, które odegrały kluczową rolę w upadku komunizmu jako systemu kłamstwa i zniewolenia człowieka. Ks. Blachnicki - wizjoner, zapowiedział upadek komunizmu, przewidując zarówno czas, jak i okoliczności. Nie bez przyczyny wielu nazwało go Prorokiem (przewidział np. wybór Karola Wojtyły). W działaniach duszpasterskich wyprzedził swoją epokę, co w strukturach Kościoła narażało go na niezrozumienie, a nieraz nawet na odrzucenie. 22:00 GENIUSZE I MARZYCIELE. HENRYK MAGNUSKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Marek Gajczak Henryk Magnuski (1909 - 1978) był wybitnym polskim naukowcem, którego odkrycia miały znaczący wpływ na losy II wojny światowej, a tym samym życie milionów osób. Był inżynierem, pionierem bezprzewodowej komunikacji, twórcą walkie - talkie i jednego z pierwszych modeli podręcznej radiostacji. Henryk Magnuski urodził się w Warszawie i był absolwentem Politechniki Warszawskiej. Podczas jego pobytu w Nowym Yorku w 1939 roku wybuchła II wojna światowa. Na prośbę siostry, która zorientowała się, że Niemcy aresztują i mordują polską inteligencję, został w USA i zaczął pracę w koncernie telekomunikacyjnym (późniejszej Motoroli). Tam też rozpoczął prace na swoimi najsłynniejszymi odkryciami: radiostacją walkie - talkie oraz latarnią naprowadzającą samoloty na lotniskowe. Po wojnie, o kimś kto pracuje dla USA, w Polsce nie można było mówić wcale. Później po latach, gdy sytuacja polityczna się zmieniła, o Magnuskim zapomniano. Niezwykłą wartością filmu są materiały archiwalne nagrane przez samego bohatera jego własną kamerą. Mamy więc rzadką okazję poznać nie tylko jego zawodowe, ale i prywatne życie. Głównymi narratorami opowieści są m. in.: jego dzieci Marylin J. Magnuski i Henry S. Maguski oraz dr Venugopal V. Veeravalli z University of Ilinois. Filmowy portret Magnuskiego ma przybliżyć zarówno polskim, jak i zagranicznym widzom jego dokonania, które znacząco zmieniły współczesny przemysł militarny, radiowy, telefoniczny oraz infrastrukturę gospodarstw domowych. 23:00 LEM. WYMYŚLIĆ PRZYSZŁOŚĆ Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2021 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Robert Szaj, Bogumił Radajewski Żyjemy w świecie, który coraz bardziej przypomina fantastykę naukową. Nowe technologie nieustannie zmieniają sposób, w jaki funkcjonujemy. Był jednak ktoś, kto to przewidział. Stanisław Lem na kartach swoich powieści i opowiadań snuł wizje obcych światów i dalekiej przyszłości. Dziś jego futurystyczne pomysły stają się rzeczywistością. Od e - booków, przez sieci komputerowe aż po wirtualną rzeczywistość, to przykłady technologii, które Lem opisał na długo przed ich wynalezieniem. W filmie "Lem. Wymyślić przyszłość" sprawdzamy, które pomysły autora "Solaris" doczekały się realizacji. I jaką lekcję na ich temat możemy wyciągnąć z jego twórczości. 23:35 PLEBISCYT Film dokumentalny, 21 min, Polska, 1971 Scenariusz: Zbigniew Bożyczko, Jerzy Bałłaban Zdjęcia: Norbert Boronowski Z tryptykiem powstańczym wiąże się nierozerwalnie obraz plebiscytu górnośląskiego, który został przeprowadzony 20 marca 1921 roku. Poprzedziły go dwa powstania śląskie, w których wzięła udział część ludności Górnego Śląska, domagając się przyłączenia tego regionu do Polski. Plebiscyt został z góry przesądzony postanowieniami artykułu 88 Traktatu Wersalskiego, który stanowił, że o przyszłej przynależności państwowej tego regionu ma zadecydować plebiscyt ludności Górnego Śląska. Plebiscyt został nie tylko narzucony, ale postawił też stronę polską w niekorzystnej sytuacji. Wspomnienia uczestników tamtych wydarzeń, ilustrowane ikonografią z tamtego okresu. 24:00 NOTACJE - KSAWERY JASIEŃSKI. W RADIO I TELEWIZJI Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Hanna Kramarczuk Ksawery Jasieński urodził się w 1931 roku w Radomiu. Pracę w Polskim Radiu rozpoczął w lipcu 1953 roku, wziąwszy udział w ogólnopolskim konkursie na spikera i lektora radiowego. Od początku działalności Telewizji Polskiej był również lektorem filmów fabularnych oraz przyrodniczych i dokumentalnych. Ponadto od 1964 roku nagrywa dla osób niewidomych. Jest laureatem Złotego i Diamentowego Mikrofonu, odznaki Polskiego Związku Niewidomych oraz - dwukrotnie - odznaki Zasłużony Działacz Kultury, uhonorowano go również Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Oficerskim i Komandorskim Odrodzenia Polski. 00:15 LOT DO WOLNOŚCI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Linkowski Film o brawurowej i nieznanej w historii ucieczek z PRL - u, samolotowej ucieczce na amerykańskie lotnisko Tempelhof w Berlinie Zachodnim w 1983 roku. Tego nie lada wyczynu dokonał w sensacyjnych okolicznościach student UMCS, najmłodszy pilot spośród szesnastu lotniczych uciekinierów w PRL. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POWRÓT DO ZACNEJ PRZESZŁOŚCI Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski 1. Powrót do zacnej przeszłości. Dziś, reagując na wezwanie, odwiedzamy konstruktora silników lotniczych, który ma w swoich zbiorach zacny silnik lotniczy Walter major. Zaprojektowany w czechosłowackich zakładach silnik, produkowany na licencji w Państwowych Zakładach Inżynierii w Ursusie, był stosowany w samolotach RWD - 13. Wyprodukowano ich około 100 egzemplarzy. 2. Rodzinna historia. Następnie zaproponujemy widzom spojrzenie na historię z bardzo osobistego punktu widzenia. To zebrana po latach przez rodzinę historia chorążego pil. Hilarego Kielka, dawnego instruktora w Bydgoskiej Szkole Pilotów, walczącego w wojnie polsko - bolszewickiej, powstaniach śląskich oraz II wojnie światowej. 01:40 CZASEM ŚNIĘ, ŻE LATAM Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Aneta Popiel-Machnicka Pełen dramatycznych zwrotów akcji film dokumentalny, który opowiada o przekraczaniu granic w dążeniu do spełnienia marzeń i uzyskaniu aprobaty ze strony rodziców. Bohaterką tej przejmującej opowieści jest 18 - letnia, wybitnie utalentowana tancerka. Balet jest jej jedynym światem, perfekcja w tańcu - celem istnienia, wielka scena - spełniającym się snem. Stale towarzyszący jej ból, życie prywatne, samotność i zmęczenie pozostają gdzieś na marginesie, aż do chwili poważnego wypadku, któremu ulega dwa dni przed kluczową dla jej kariery premierą w Operze Berlińskiej. Poetycka narracja, piękne zdjęcia i muzyka, a także los tancerki, która postawiła wszystko na jedną kartę, rozbudzają emocje i nakłaniają do refleksji nad ceną, jaką Weronika płaci za wybór, którego dokonano, gdy miała 10 lat. 02:35 KARAIMI - GINĄCY NARÓD Film dokumentalny, 40 min, Polska, 1994 Scenariusz i reżyseria: Włodzimierz Szpak Zdjęcia: Stanisław Szabłowski Film dokumentalny przedstawiający historię, obyczaje i współczesne życie ginącego narodu karaimskiego. Zdjęcia realizowano m. in. na Krymie /Bachczysaraj, Czufut - Kale/ i na Litwie /Troki, Wilno/.