TVP Dokument Sobota, 18.06.2022 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. DYSKOTEKA NA MOKRYM LIŚCIU Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Skoczogonki jedna z najliczniejszych, a zarazem najdziwniejszych grup stawonogów. Stanowią przykład, jak być istotą wodną, a jednocześnie lądową. Trzymają się bowiem wilgotnych miejsc, znajdując wodę tam, gdzie my byśmy jej nie znaleźli. Są jednak doskonale, dzięki swej długotrwałej ewolucji, wyposażone w naturalne rozwiązania techniczne, pozwalające czerpać wodę z nader skromnych źródeł. To różnego rodzaju wymyślne nawet dla współczesnego, obdarzonego nowoczesną technologią człowieka, rury i syfony. Zresztą ta swoista naturalna technika rozwinęła się u nich także w innych sferach życia, niż tylko pobieranie wody, zwłaszcza w sferze ruchu. Potrafią nieprawdopodobnymi, jak na tak drobne istoty skokami katapultować się w razie niebezpieczeństwa. Tego typu możliwości techniczne ujawniają się też w czasie godów. Owady te odbywają jedyne w swoim rodzaju tańce, służące łączeniu się partnerów na czas rozrodu. U każdego gatunku choreografia takiego tańca bywa nieco inna. Demonstruje to także samemu taki taniec naśladując, znawca owadów, czyli entomolog prof. Marek Kozłowski. 06:25 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 7 WINNE TAJEMNICE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Okazuje się, że w Polsce da się z powodzeniem uprawiać winogrona do produkcji win. Wbrew obiegowej opinii nasz mroźny klimat wcale nie przeszkadza w wytwarzaniu dobrych win, które mają już kilkusetletnią historię. Radosław Kotarski tym razem wyrusza do Zielonej Góry, gdzie sprawdza co pozostało z dawnych tradycji winiarskich. Odkrywa podziemia niemieckiej wytwórni win musujących Gremplera, wyciska sok z winogron stosując dawne techniki, a także postanawia skosztować współczesnych wyrobów polskich winiarzy. 07:00 NOTACJE - KRYSTYNA ADAMOWICZ. MOJE ŻYCIE W WILNIE Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2009 Autor: Krzysztof Tadej Wspomnienia Krystyny Adamowicz, jednej z najbardziej znanych dziennikarek na Litwie. Krystyna Adamowicz, obecnie zastępca redaktora naczelnego "Kuriera wileńskiego", wspomina dramatyczne chwile z czasów II wojny światowej /m. in powrót do Wilna w 1944 r. / i prześladowania osób wierzących po zakończeniu wojny. 07:10 NOTACJE - JULIA HARTWIG. LUBELSKIE DZIECIŃSTWO Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Maria Nockowska Urodzona 14 sierpnia 1921 r. w Lublinie Julia Hartwig jest poetką, eseistką i tłumaczką. Należy do Związku Literatów Polskich, Polskiego PEN - Clubu, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, którego była wiceprezesem w latach 1990 - 1999. Od 2008 r. jest przewodniczącą jury Nagrody Mediów Publicznych w dziedzinie literatury pięknej COGITO. Swoje wiersze i artykuły ogłaszała w pismach: "Odrodzenie", "Nowa Kultura", "Świat", "Nowe książki", "Poezja", "Tygodnik Powszechny", "Twórczość", "Kresy", "NaGłos", "Zeszyty Literackie", "Odra", "Więź", "Kwartalnik artystyczny". Jako tłumaczka przełożyła na język polski twórczość takich pisarzy, jak: Guillaume Apollinaire, Allen Ginsberg, Max Jacob, Blaise Cendrars, Pierre Reverdy, Marianne Moore i William Carlos Williams. 07:25 NIEZWYKŁE ZWIERZĘTA. ŚWINIE (AMAZING PIGS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania/Austria, 2018 Reżyseria: Matt Hamilton Film dokumentalny o niezwykłych ssakach, pozornie dobrze nam znanych, ale mających mnóstwo tajemnic. Brudne? Chciwe? Leniwe? Jakie naprawdę są świnie? Na pewno są bardzo inteligentne, mają ostre zmysły i żyją w prawie każdym środowisku na świecie, a jest ich obecnie około 2 miliardy. Film zabiera widzów w zaskakującą, zabawną i fascynującą podróż od parujących od gorąca dżungli w Indonezji do zamarzniętych bezkresów Syberii. Już nigdy nie spojrzymy na świnie tak samo. Poznamy świnie, które żyją na odległych Bahamach, gdzie pływają. Ciekawe jak się tu dostały? Opowieść o pływających świniach w raju to opowieść o wszystkich świniach. Ponieważ świnie; czy są dzikie czy domowe wiedzą jak przetrwać. Mają wiele niezwykłych zdolności, które my ludzie wykorzystaliśmy. W tym procesie nieświadomie pomogliśmy jeszcze bardziej zwiększyć zasięg i populacje. W filmie pokazano ciekawe eksperymenty i opowieści z natury. Silny węch jest wyjątkowo ważny dla dzika zwanego łowcą trufli we Francji. Wysoki poziom inteligencji pomaga świniom domowym pamiętać drogę przez labirynt; podczas gdy dziki guziec jest wystarczająco sprytny, aby dostrzec wzajemne korzyści płynące z relacji z mangustą. 08:20 NIEBEZPIECZNY DRON (DRONE) Film dokumentalny, 58 min, Norwegia, 2014 Reżyseria: Tonje Hessen Schei Film dokumetalny o dronach. Michael Haas grał w wojenne gry wideo odkąd skończył 5 lat. W wieku 19 lat jest zatrudniony przez US AirForce jako pilot drona. Oto nowa wojna: młodzi gracze rekrutowani do obsługi dronów za pośrednictwem swoich komputerów w celu zabijania prawdziwych ludzi w odległości ponad 11 tysięcy km. To nie jest science fiction, ale dzisiejsza rzeczywistość i wielka inwestycja przyszłości: taka wojna robotów. Ponieważ technologia rozwija się w bezprecedensowym tempie, jesteśmy częścią eksperymentu, który zmieni przyszłe wojny i być może nasz świat. Użycie dronów to nowe perspektywy i kluczowe sekrety wojny CIA, zarówno z użyciem dronów jak i w celu obrony przed nimi. W roku 2010 Fundacja Praw Podstawowych składa pozew przeciwko CIA w związku z użyciem dronów w Waziristanie. Uzbrojony dron to główna broń stosowana w walce z terroryzmem. To zdalnie sterowany system bojowy, działający często w odległych zakątkach świata, kontrolowany za pomocą łączności satelitarnej przez operatorów znajdujących się na przykład w Newadzie. Dzięki tej technologii politycy oraz osoby kształtujące opinię publiczną pierwszy raz w historii mogą na żywo obserwować to, co się dzieje na polu walki. Drony zmieniły wszystko. To jest jak kiepska powieść science - fiction. Ludzie chcą odhumanizować wojnę, stworzyć automaty, które odwalą za nich całą robotę. Jeśli pozbawimy wojnę aspektu ludzkiego, nic nas nie powtrzyma przed wysłaniem armii automatów do innego kraju, by wymordowały całą ludność. Pisano o tym już na początku dwudziestego wieku. I właśnie to teraz obserwujemy. 09:25 DZIKA WIELKA BRYTANIA - ODCINEK 2 LASY (WILD GREAT BRITAIN EP 2 FORESTS) Cykl dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Laura Humphreys Seria dokumentalna o przyrodzie Wielkiej Brytanii. Dzika przyroda tej wyspy może być tajemnicza, więc często pozostaje niezauważona. Ta seria pokaże ukryte życie zarówno znanych, jak i bardziej niezwykłych zwierząt, które mają swój dom na wyspie. Każde z różnorodnych siedlisk daje możliwości i wyzwania dla dużych i małych stworzeń. Spotykamy zwierzęta w kluczowych momentach ich życia, kamery przy słabym oświetleniu eksponują rzadko spotykane nocne zachowania, a obiektywy makro skupiają się na mało znanych Brytyjczykach. Od wybrzeży Kornwalii po Szetlandy, od plaż Norfolk po klify Anglesey, ta seria upamiętnia oszałamiającą przyrodę żyjącą u naszych drzwi. 10:20 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - SARAJEWO (BALKAN BOOM TOWNS SARAJEVO / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Mirjana Momirovic Scenariusz: Ann - Christin Hornberger Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku drugim - Sarajewo. W górskiej kotlinie nad rzeką Miljacką leży Sarajewo, stolica Federacji Bośni i Hercegowiny. Pełno tu kontrastów, bo miasto leży na styku Wschodu i Zachodu. Sarajewo bywa nazywane Małą Jerozolimą ze względu na wyznawaną tu mnogość religii. Miasto ma bogatą historię. Należało do Imperium Osmańskiego, a potem do Cesarstwa Austro - Węgierskiego. Trzykrotnie znalazło się w centrum światowych wydarzeń politycznych. W roku 1914, po zamachu na austriackiego następcę tronu Franciszka Ferdynanda, wybuchła pierwsza wojna światowa. W roku 1984 odbyła się tu zimowa olimpiada, a w 1992 miasto przetrwało najdłuższe oblężenie od czasu drugiej wojny światowej. Obecnie trzystutysięczne Sarajewo jest domem dla Bośniaków, ortodoksyjnych Serbów i katolickich Chorwatów, którzy żyją w harmonii mimo wydarzeń najnowszej historii. 11:15 SZTUKA DOKUMENTU - ODC. 2 - KRZYSZTOF KIEŚLOWSKI Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech Wykonawcy: Tomasz Zygadło, Paweł Kędzierski, Tadeusz Sobolewski, Jacek Petrycki, Lidia Zonn, Andrzej Kołodyński, Krzysztof Zanussi "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu będą autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Każdy odcinek nowej telewizyjnej serii "Sztuka dokumentu" poświęconej wybitnym polskim dokumentalistom, zrealizowany został w innej formie. Drugi odcinek prezentuje dokonania Krzysztofa Kieślowskiego. W swoich filmach dokumentalnych, późniejszy twórca "Dekalogu" i "Trzech kolorów", w skupieniu i z uwagą przyglądał się życiu zwykłych ludzi, stopniowo, z filmu na film, coraz bardziej wnikając w ich egzystencję. Opisywał świat nieprzedstawiony PRL, którego prawdziwy obraz odkrywał, filmując międzyludzkie relacje podpatrzone w mikrospołecznościach - w Urzędzie, Fabryce, czy Szpitalu. Kieślowski nieustannie doskonalił formę swoich filmów, z ogromną precyzją dopracowując ich ostateczny kształt. W nieomal każdym kolejnym filmie odkrywał nowe, oryginalne rozwiązania. W swoich wypowiedziach na temat filmu dokumentalnego nieustannie zwracał uwagę na odpowiedzialność reżysera za człowieka przed kamerą. Czy mam prawo filmować prawdziwą łzę? - pytał. Film Bartosza Paducha opowiada o drodze Kieślowskiego dokumentalisty od filmów opisujących zgrzebny świat peerelowskiej rzeczywistości aż po filmy wnikające coraz głębiej w świat wewnętrznych przeżyć i myśli ich bohaterów. Mówi o powodach odejścia Kieślowskiego od dokumentu do fabuły. W filmie oglądamy fragmenty dokumentów Kieślowskiego, słuchamy wypowiedzi przyjaciół i współpracowników reżysera oraz znawców jego twórczości. Oglądamy także niepublikowane dotąd fragmenty amatorskiego filmu Mikołaja Jazdona "Ostatnie spotkanie z Krzysztofem Kieślowskim" zrealizowanego na krótko przed śmiercią reżysera podczas przeglądu jego filmów dokumentalnych w Poznaniu. 11:45 WIELKA ARCHITEKTURA (BIG TIME) Film dokumentalny, 90 min, Dania, 2017 Reżyseria i zdjęcia: Kaspar Astrup Schröder Przypominająca stok narciarski elektrownia, wieżowiec zaprojektowany w kształcie chińskiego znaku dla mieszkańców Szanghaju, dom Lego pomyślany jako zbudowane z klocków interaktywne centrum rozrywki czy nowe dwie wieże World Trade Center to tylko niektóre z oryginalnych projektów Bjarke Ingelsa, jednego z najciekawszych i najbardziej oryginalnych architektów naszych czasów, okrzykniętego w 2011 roku przez The Wall Street Journal Innowatorem Roku w dziedzinie architektury. Uhonorowany wieloma prestiżowymi nagrodami czterdziestoparoletni Ingels, szef biura architektonicznego Bjarke Ingels Group, traktuje architekturę jak pragmatyczną utopijną sztukę, która stawia sobie za cel stworzenie doskonałych miejsc ze społecznego, ekonomicznego i ekologicznego punktu widzenia. Znany jest z budynków, które sprzeciwiają się zarówno tradycyjnym konwencjom architektonicznym, jak i przestrzennym wymiarom. Jego nowatorskie projekty oparte na idei zrównoważonego rozwoju zdobyły duże uznanie na całym świecie. 13:20 HARCERZE NA ZLOCIE Film dokumentalny, 18 min, Polska, 1952 Reżyseria: Wojciech Jerzy Has Scenariusz: Stanisław Urbanowicz Zdjęcia: Mieczysław Jahoda, Antoni Wawrzyniak, Mieczysław Voigt Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Filmowy reportaż ze Zlotu Młodych Przodowników Budowniczych Polski Ludowej nosi cechy charakterystyczne dla komunistycznej propagandy. Jest przy tym niezwykłym zapisem historii, nie tylko jako dokument minionej epoki, ale przede wszystkim jako jeden z pierwszych filmów Wojciecha Jerzego Hasa, jednego z najwybitniejszych polskich reżyserów, którego późniejsze dzieła wyróżniają się szczególną sugestywnością i oryginalnością formalną. Już w tym krótkim filmie, mimo konieczności stosowania się do norm realizmu socjalistycznego, dostrzec można zaczątki filmowego charakteru pisma twórcy takich filmów jak "Pamiętnik znaleziony w Saragossie", "Jak być kochaną" czy "Sanatorium pod Klepsydrą", zaliczanych dziś do arcydzieł polskiej i światowej kinematografii. 13:35 NAJPIĘKNIEJSZA JASKINIA ŚWIATA Film dokumentalny, 15 min, Polska, 1986 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Jan Jakub Kolski, Jarosław Żamojda Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Jeden z pierwszych dokumentów Jana Jakuba Kolskiego z cyklu filmów przyrodniczych. Debiut autorski dwóch młodych realizatorów, będący poetycko - filozoficzną impresją na temat samotności, bezimienności w wielkomiejskim tłumie, poszukiwania drogi do drugiego człowieka. "Trzeba go szukać nawet wtedy, gdy brakuje sił i nadziei. To trochę tak jak z jaskinią". Jaskinia, z trudem i mozołem zdobywana, by olśnić niespodziewanym pięknem, jest parabolą ludzkich tęsknot i nadziei. 14:00 DZIKI ZACHÓD - ODC. 3. NIESPOKOJNE WYBRZEŻA (WILD WEST RESTLESS SHORES) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Patrick Morris Opowieści o Dzikim Zachodzie - legendarnej krainie westernów i kowbojów. Upalne pustynie, czerwone skały kanionów, gigantyczne śnieżne góry, skaliste wąwozy to znamy z filmów fabularnych. Dziki Zachód to potężne masywy górskie, rozległe doliny i kaniony. W południowo - zachodnim rejonie Ameryki Północnje leży mniej znany zakątek pełen tajemnic. Na skałach tego kanionu znajdują się malowidła, pochodzące sprzed tysięcy lat. Nie wiadomo, kto i dlaczego je tu umieścił. Co ciekawe, wśród obrazów portretujących życie na pustyni pojawiają się zwierzęta morskie: ryby, żółwie, a nawet olbrzymi wieloryb. Od najdawniejszych czasów mieszkańców Dzikiego Zachodu urzekała kraina, w której ląd łączy się z morzem. W ostatniej, trzeciej część serii poznajemy cudowną scenerię wybrzeży Pacyfiku. W XVI wieku hiszpański konkwistador Hernn Corts usłyszał o złocie na wybrzeżach Dzikiego Zachodu. Nie znalazł tu fortuny, ale żeglując wzdłuż pustynnych brzegów, odkrył bogactwo innego rodzaju - osobliwe, wąskie morze pełne cudów natury. Dziś Morze Corteza to druga nazwa Zatoki Kalifornijskiej. Tajemnicza zatoka zwabia oceaniczne olbrzymy. Płetwale błękitne to największe zwierzęta świata. Ważą niemal dwieście ton, mają nawet 27 metrów długości. Co roku zimą miejscowe wody odwiedza około trzystu płetwali. Wiele z nich to samice opiekujące się swoim potomstwem. Nowo narodzony płetwal musi wypić ponad 200 litrów mleka dziennie. By zapewnić tak wielkie ilości pokarmu, samice szukają spokojnych wód bogatych w pożywienie. W mrocznej otchłani, badacze odkryli niedawno jeden z najbardziej niezwykłych podwodnych ekosystemów. Ze szczelin w dnie wypływa bogata w związki mineralne woda o temperaturze 260 stopni Celsjusza. Ujścia hydrotermalne i czarne kominy, niekiedy o wysokości trzydziestu metrów to dowód na istnienie potężnych sił tektonicznych, działających w głębi Ziemi. Te siły wpływają na cały region zwany Dzikim Zachodem. W ciągu milionów lat przeobraziły zarówno ląd, jak i morze, odsuwając wielki półwysep od kontynentu z prędkością pięciu centymetrów rocznie. Woda, która wpłynęła do rozpadliny, sięga dziś ponad tysiąc kilometrów w głąb lądu. Wyjątkowe umiejscowienie, kształt i głębokość tej zatoki - zwanej też morzem - zapewniają ogromną żyzność wód. Dzięki temu ten zakątek Dzikiego Zachodu tętni życiem. Morze Corteza zapewnia pożywienie ogromnej liczbie organizmów. Tymczasem otaczające je wybrzeża są wyjątkowo niegościnne. Żyzne Morze Corteza zapewnia życie nie tylko lokalnym jałowym wyspom. Ma również duży wpływ na kontynentalne wybrzeże. Tam, gdzie morze wdziera się najdalej w ląd, potężne siły tektoniczne wciąż rozdzierają skorupę Ziemi, tworząc głęboką dolinę. Kolorado, najsłynniejsza rzeka Dzikiego Zachodu, kończy tu swój bieg. Pęknięcie w skorupie ziemskiej, które doprowadziło do powstania Morza Salton i Morza Corteza, utworzyło też niezwykłą naturalną bliznę na lądzie. Uskok San Andreas - najsłynniejszy uskok transformacyjny na świecie. Pierwsi osadnicy przybywali na Dziki Zachód w poszukiwaniu bogactw, jakie daje ziemia. U tutejszych wybrzeży to morze daje nam najwięcej. Dziki Zachód to coś więcej niż legendy rodem z Hollywood. To kraina, w której żyjący wśród zwierząt ludzie potrafią przystosować się do nieustannie zmieniających się warunków. Właśnie oni ucieleśniają prawdziwego ducha Dzikiego Zachodu. 14:55 SEKRETY KRYMINALISTYKI - ODC. 2 ŚLADY WINY (CATCHING HISTORY’S CRIMINALS: THE FORENSICS STORY 2. TRACES OF GUILT) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Graeme Thomson Trzy części dokumentalnej historii. Łącząc klasyczne opowieści o kryminalistach z drobiazgowym podejściem do nauki i historii kryminalistyki, ten film przedstawia 200 lat niesamowitych innowacji. Od badania DNA, które odtwarza twarz zabójcy, po analizę włosów, która może ujawnić, gdzie mieszkasz, seria przedstawia najnowocześniejsze techniki dzisiejszych czasów w niektórych z najdziwniejszych przypadków kryminalistycznych. Każdy jest umieszczony w swoim historycznym kontekście, odsłaniając szerszy obraz nauki, technologii i kultury, które doprowadziły do najważniejszych odkryć kryminalistycznych. To intrygujące, dogłębne badanie stanowi kompleksowe spojrzenie na istotne dowody, które budują sprawę. W zbrodni zabójstwa mamy do czynienia z narzędziem, miejscem i ciałem. To kluczowe dowody w poszukiwaniu mordercy. To jest opowieść o historii badania miejsc zbrodni. Na przykładzie czterech zabójstw pokażemy, jak nauka zaczęła odgrywać w tej kwestii kluczową rolę. Ale jest to historia burzliwa. Nauka cały czas się rozwija i może nam coraz więcej powiedzieć o tym, co się stało, gdzie, komu i kto to zrobił. Ale nauką posługują się ludzie, a ludzie nigdy nie byli i nigdy nie będą doskonali. 15:55 MAGICZNA MOC GRZYBÓW (MAGIC OF MUSHROOMS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Russell Leven Film dokumentalny o grzybach. Entuzjasta grzybów, profesor Richard Fortey, bada grzyby, odkrywając zadziwiającą historię ich ewolucji, tajemniczego cyklu życia oraz ich wartości zarówno dla planety, jak i dla nas. W specjalnie zbudowanym laboratorium grzybowym on i mikolog dr Patrick Hickey badają sekretne życie grzybów, ujawniając, dlaczego mają one moc leczenia i zabijania, w jaki sposób grzyby mogą tworzyć największe żywe organizmy na ziemi i dlaczego są niezbędne do przetrwania całego życia na naszej planecie, w tym nas samych. Program ujawnia, dlaczego to ukryte królestwo znajduje się w czołówce badań. Od penicyliny po trucizny, przyjazne dla środowiska opakowania po leki na raka - Richard odkrywa zaskakującą, fascynującą magię grzybów. 16:50 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - WYSOKO W GÓRACH JURA (FASCINATING SWITZERLAND - HIGH UP IN THE JURA MOUNTAINS) Cykl dokumentalny, 18 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W siódmej części serii podziwiamy Szwajcarię i Góry Jura. Szwajcarskie góry Jura to więcej niż kanton, bo górski region ciągnie się od północnowschodniej Szwajcarii aż po Jezioro Genewskie. To surowy, dziewiczy krajobraz. W porównaniu z resztą kraju region jest słabo zaludniony i z pewnością można tu znaleźć dużo spokoju i ciszy. Zazwyczaj - ale teraz jest wiosna, co oznacza porę godów. Na drzewach rozbrzmiewają świergoty i trele. W królestwie roślin i zwierząt - wszędzie powstaje nowe życie. Także i tutaj, w pobliskich lasach wokół starego Chateau Pleujouse. W miejscu, gdzie w czasach prehistorycznych znajdował się ocean Tetyda, obecnie wznoszą się góry. 17:15 UKRAIŃCY - ODC. 11. POST SCRIPTUM Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Serial przedstawia niezwykle zróżnicowane losy emigrantów i uchodźców z Ukrainy. Przyglądamy się z bliska codziennym zmaganiom ludzi w różnym wieku, pochodzących z rozmaitych środowisk społecznych, o odmiennych ambicjach i powodach, dla których zdecydowali się wyjechać ze swojej ojczyzny. Obserwujemy, jak stawiają pierwsze kroki w obcym kraju i starają się zbudować swoje życie od nowa. Przyglądamy się tym, którzy w Polsce są tylko na chwilę, chcą szybko zarobić i wrócić, by pomóc swoim rodzinom. Śledzimy także losy tych, którzy w Polsce się już zadomowili. Prowadzą z powodzeniem firmy, odnoszą sportowe i artystyczne sukcesy. Towarzyszymy im w ich codziennym życiu, w doświadczaniu wojny, w chwilach zwątpienia i radości, stawiającym czoła odmiennej i często niezrozumiałej, polskiej rzeczywistości. Serial "Ukraińcy" to okazja do przejrzenia się w oczach sąsiadów, z którymi łączy nas kulturowa bliskość, a dzieli często trudna historia. Towarzyszymy im w wizytach u ich rodzin w Ukrainie. Wspólnie z nimi gościmy ich bliskich i przyjaciół w Polsce. Opowiedzą nam historię serc rozdartych między dwoma krajami graniczącymi ze sobą od zarania dziejów. 18:05 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 3. DUNAJ Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Dunaj - to druga najdłuższa rzeka w Europie oraz północna granica Bałkanów. Razem z Leną wybierzemy się w podróż wzdłuż tej granicy, gdzie odwiedzimy rozlewisko Dunaju w Rumunii, Nowy Sad w Serbii czy miejsce, w którym Dunaj spotyka się z Drawą w Chorwacji. W każdym miejscu poznamy lokalnych bohaterów, którzy pokażą nam trzy różne perspektywy życia przy tej niesamowitej rzece. Będzie to odcinek o silnym związku człowieka z naturą. 18:40 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 3 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Yuliya Yukhymets Zdjęcia: Damian Szprejda, Jan Sojka, Bartosz Zaręba Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Cykl prezentuje najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach i omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego Dziedzictwa Kulturowego na Kresach Wschodnich. W trzecim odcinku Stefan Tompson zabiera nas na zachodnią Ukrainę, gdzie spotyka się Podole i Wołyń. To malownicze miejsce leży na wielkim, europejskim dziale wodnym. Przepływają tu rzeki, które dopływają zarówno do Morza Bałtyckiego, jak również do Morza Czarnego. Między dwoma pasmami wysokich wzgórz leży nieduże miasto o nazwie Krzemieniec. Na przestrzeni lat stało się ono ważnym, polskim ośrodkiem kulturowym oraz oświatowym i zyskało miano ''Aten Wołynia''. Miasto, w którym urodził się polski wieszcz, Juliusz Słowacki. 19:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 135 BARTOSZYCE Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Paulina Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem odwiedzamy Bartoszyce, malownicze miasto położone w dolinie Łyny - królowej rzek Warmii i Mazur. To właśnie tutaj, na pobliskim wzgórzu, Krzyżacy wybudowali jeden z pierwszych zamków warownych w Prusach Dolnych. Żeby podziwiać piękną panoramę, warto wspiąć się na niewielkie Wzgórze Zamkowe. Choć po zamku krzyżackim nie ma śladu, w świadomości mieszkańców zarówno zamek, jak i wzgórze stanowią istotę miasta, bo to właśnie tutaj zaczęła się historia Bartoszyc. Nieopodal wzniesienia znajduje się doskonałe miejsce do wypoczynku - staw w kształcie serca oraz ciąg spacerowy wzdłuż Łyny. Znajdują się one na terenie Parku Elizabeth, założonego w 1903 roku przez ówczesnego starostę Bartoszyc, dla upamiętnienia jego zmarłej żony. W wyniku prac prowadzonych w ostatnich latach tereny te są dziś chlubą miasta. Ciekawostką Bartoszyc są kamienne baby, mieszkańcy nazywają je "bartkami", choć nazwa ta nie ma żadnego historycznego uzasadnienia. Przed drugą wojną światową mówiono na nie Bartel i Gustebalda. Docelowo kamienne baby mają stanąć na Rynku, który obecnie poddawany jest gruntownym pracom rewitalizacyjnym. W mieście warto też odwiedzić charytatywną restaurację U św. Mikołaja, gdzie można zjeść ukraińskie bliny z maczanką. Nie sposób też pominąć stowarzyszenia Wiraż, założonego przez miłośników motocykli. Ich pasja to kontynuacja dawnych tradycji motocyklowych miasta, sięgających jeszcze czasów przedwojennych. W Bartoszycach można też odnaleźć ślady najnowszej historii. W tutejszej jednostce wojskowej, w batalionie kleryckim, w latach 1966 - 1968 służył ks. Jerzy Popiełuszko. W roku 2010 roku mieszkańcy Bartoszyc upamiętnili kapelana Solidarności, brutalnie zamordowanego przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Jego pomnik - u zbiegu ulic Andersa i Wojska Polskiego, niedaleko jednostki wojskowej - ma formę surowego głazu. Wyrzeźbiono na nim sznur, upamietniający to, że kapłan był związany w chwili swej męczeńskiej śmierci. 19:45 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 4 Serial dokumentalny, 24 min, Litwa/Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Jolanta i Robert Blujowie pochodzą z Wilna, ale nie udało im się odnaleźć w mieście tego czegoś. Tego, co sprawia, że życie daje radość. Wyprowadzili się więc do lasu, w sam środek Parku Regionalnego Rzeki Wilii. Dzisiaj oni oraz ich 28 psów są jedynymi mieszkańcami wsi Žalgiris, gdzie założyli "Akademię przygód". Dzieci i dorośli przyjeżdżają tu na wędrówkę, zabawę i naukę jazdy psimi zaprzęgami - sportu, którego Blujowie są na Litwie prekursorami. Czy są szczęśliwi? Czy rzeczywiście przeprowadzka na wieś sprawiła, że odnaleźli spokój ducha? 20:15 KWAŚNE WINOGRONA (SOUR GRAPES) Film dokumentalny, 85 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Jerry Rothwell, Reuben Atlas To humorystyczna i trzymająca w napięciu opowieść o genialnym oszustwie w przeddzień krachu na giełdzie w 2008 roku. Skromny, młody człowiek zalał amerykański rynek wina fałszywymi rocznikami cenionymi w milionach, oszukując elitę świata wina. Zarobił 35 milionów dolarów na dwóch aukcjach wina. W 2008 roku francuski producent wina Laurent Ponsot zdał sobie sprawę, że wino z jego rodzinnej domeny jest sprzedawane z roku, w którym go nie produkowali. Poleciał pierwszym samolotem do Nowego Jorku i w ten sposób rozpoczął śledztwo. Film osadzony w szybkim, bogatym świecie LA i Nowego Jorku podczas boomu finansowego na początku XXI wieku, z obsesyjnymi kolekcjonerami, oburzonymi producentami wina, podejrzanymi domami aukcyjnymi i specjalistami FBI. 21:50 (NIE)UCZCIWOŚĆ: PRAWDA O KŁAMSTWACH ((DIS)HONESTY: THE TRUTH ABOUT LIES) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2015 Reżyseria: Yael Melamede Zdjęcia: Tom, Asc Hurwitz Muzyka: John Dragonetti Film dokumentalny, z którego dowiemy się całej prawdy o kłamstwach. Podobno kłamstwo leży w ludzkiej naturze, a niewątpliwie towarzyszy nam co dnia. Znany amerykański psycholog i profesor ekonomii behawioralnej, Dan Ariely, na podstawie konkretnych przykładów z życia codziennego, opinii ekspertów, wyników eksperymentów behawioralnych i materiałów archiwalnych pokazuje jak kłamstwo wpływa na życie jednostek i społeczeństw. Stara się też odpowiedzieć na podstawowe pytania: dlaczego kłamiemy i jak to robimy. Dan Ariely jest profesorem Duke University i założycielem Centrum Zaawansowanego Myślenia Wstecznego. Razem z kolegami i studentami przeprowadza setki doświadczeń, by zrozumieć ludzkie zachowanie. W ostatnich latach skupia się na nieuczciwości. Analizuje skandale w świecie biznesu: Enron, WorldCom, kryzys finansowy 2008 roku. Zauważyli wzrost oszustw w świecie sportu zawodowego oraz kłamstw politycznych o katastrofalnych skutkach. Chcemy patrzeć w lustro i myśleć, że jesteśmy dobrzy, uczciwi, wspaniali. Jednocześnie chcemy samolubnie zyskać na własnej nieuczciwości. Póki oszukujemy tylko troszkę, nasz wizerunek ani nasze samopoczucie nie ponoszą uszczerbku. Nazywamy to "współczynnikiem niepewności". To jednoczesna zdolność postępowania wbrew zasadom i dobrego samopoczucia. W życiu codziennym jest wiele przykładów współczynnika niepewności. Kłamstwo jest jak nóż. Można nim kogoś dźgnąć. To jest złe. Ale można go użyć do posmarowania chleba i nie ma w tym nic złego. Nieuczciwość jest zaraźliwa. Widzimy to w wielu sytuacjach, w świecie rzeczywistym i w eksperymentach. Ma szersze uwarunkowania, łączy się z naszymi przekonaniami o otaczających nas ludziach. W krajach skandynawskich ponad 60 procent mieszkańców twierdzi, że większości ludzi można ufać. W innych krajach, zwłaszcza w Afryce i w Ameryce Południowej, uważa tak niespełna dziesięć procent mieszkańców. Okazuje się, że zaufanie społeczne pobudza wzrost gospodarczy. Jest dla gospodarki znacznie ważniejsze niż poziom umiejętności. Możemy się wiele nauczyć i wiele zyskać dzięki zrozumieniu naszych ułomności etycznych. Rozumiemy nasze ograniczenia, kiedy tworzymy świat fizyczny. Budujemy drogi i mosty, by pokonać przeszkody, których nie pokonamy o własnych siłach. Zapominamy jednak o tym, że nasze umysły są ograniczone i niedoskonałe. Nauka inspiruje nas do zastanowienia się nad tą kwestią. Nie będzie łatwo, ale możemy zbudować lepszy, uczciwszy świat. 22:50 OBIEKT Film dokumentalny, 14 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Paulina Skibińska Zdjęcia: Jakub Stolecki Kreacyjny obraz akcji poszukiwawczej, rozgrywającej się w przestrzeni dwóch światów - na lodowej pustyni oraz pod wodą. Film jest opowiadany z punktu widzenia ekipy ratunkowej, nurka wkraczającego do podlodowego świata oraz zwykłych ludzi, oczekujących na brzegu. (filmpolski.pl) 23:10 ZIEMIA JEST NIEBIESKA JAK POMARAŃCZA (THE EARTH IS BLUE AS AN ORANGE) Film dokumentalny, 71 min, Litwa/Niemcy, 2020 Reżyseria: Iryna Tsilyk Film dokumentalny o samotnej matce Annie i jej czwórce dzieci, którzy mieszkają w strefie działań wojennych na froncie Donbasu na Ukrainie. Podczas gdy cały otaczający ich świat jest pełen przemocy, działań wojennych, bombardowań i chaosu, rodzinie tej udaje się żyć w bezpiecznym domu, pełnym życia i optymizmu. Każdy członek tej rodziny ma pasję do filmowania. Powstaje więc film inspirowany ich własnym życiem w czasie wojny. Proces twórczy rodzi pytanie, jaką moc może mieć magiczny świat kina w czasach katastrofy. Jak obrazować wojnę poprzez fikcję? Dla Anny i dzieci przekształcenie traumy w dzieło sztuki filmowej jest najlepszym sposobem na przetrwanie. 00:30 GENIUSZE I MARZYCIELE. HENRYK MAGNUSKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Marek Gajczak Henryk Magnuski (1909 - 1978) był wybitnym polskim naukowcem, którego odkrycia miały znaczący wpływ na losy II wojny światowej, a tym samym życie milionów osób. Był inżynierem, pionierem bezprzewodowej komunikacji, twórcą walkie - talkie i jednego z pierwszych modeli podręcznej radiostacji. Henryk Magnuski urodził się w Warszawie i był absolwentem Politechniki Warszawskiej. Podczas jego pobytu w Nowym Yorku w 1939 roku wybuchła II wojna światowa. Na prośbę siostry, która zorientowała się, że Niemcy aresztują i mordują polską inteligencję, został w USA i zaczął pracę w koncernie telekomunikacyjnym (późniejszej Motoroli). Tam też rozpoczął prace na swoimi najsłynniejszymi odkryciami: radiostacją walkie - talkie oraz latarnią naprowadzającą samoloty na lotniskowe. Po wojnie, o kimś kto pracuje dla USA, w Polsce nie można było mówić wcale. Później po latach, gdy sytuacja polityczna się zmieniła, o Magnuskim zapomniano. Niezwykłą wartością filmu są materiały archiwalne nagrane przez samego bohatera jego własną kamerą. Mamy więc rzadką okazję poznać nie tylko jego zawodowe, ale i prywatne życie. Głównymi narratorami opowieści są m. in.: jego dzieci Marylin J. Magnuski i Henry S. Maguski oraz dr Venugopal V. Veeravalli z University of Ilinois. Filmowy portret Magnuskiego ma przybliżyć zarówno polskim, jak i zagranicznym widzom jego dokonania, które znacząco zmieniły współczesny przemysł militarny, radiowy, telefoniczny oraz infrastrukturę gospodarstw domowych. 01:25 MARIAN DZIĘDZIEL - AKTOR ODNALEZIONY Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Marta Węgiel Zdjęcia: Roman Piotrowski Muzyka: Jan Kanty Pawluśkiewicz Wykonawcy: Marian Dziędziel, Franciszek Pieczka, Wojtek Smarzowski, Kazimierz Kutz, Dariusz Jabłoński, Rafael Lewandowski, Krzysztof Krauze, Jerzy Trela, Jerzy Domaradzki, Zygmunt Konieczny, Jerzy Fedorowicz, Mikołaj Grabowski Film dokumentalny o Marianie Dziędzielu - aktorze teatralnym i filmowym. W świadomości wielu widzów bohater dokumentu narodził się aktorsko w kreacji Wiesława Wojnara, bogatego ogrodnika z podkarpackiej wsi, z "Wesela" w reżyserii Wojciecha Smarzowskiego. Potem zaistniał jako Dziabas w "Domu złym", Adam Kościejny w "Winie truskawkowym" Dariusza Jabłońskiego, Zygmunt Kowal w "Krecie" w reżyserii Rafaela Lewandowskiego. A przecież Marian Dziędziel mógł się poszczycić bogatą filmografię już dużo wcześniej. Chłopak ze Śląska egzamin do szkoły teatralnej zdał dzięki oryginalnej interpretacji poezji Mickiewicza, filmowo debiutował w latach 60. , w serialu "Stawka większa niż życie", potem występował w filmach śląskich Kazimierza Kutza i jego spektaklach teatralnych. Zaistniał też w znanych krakowskich kabaretach, m.in. w Piwnicy pod Baranami, miał swój benefis na antenie Telewizji Kraków. W dokumencie Marian Dziędziel opowiada o sobie i innych, o metafizycznych spotkaniach i decyzjach, o najważniejszych rolach, o przeszłości i spojrzeniu w przyszłość. Mówią o nim także koledzy i przyjaciele - z humorem i na poważnie. Ilustracją są fragmenty najważniejszych kreacji artystycznych tego wybitnego aktora i zarazem skromnego człowieka. 02:25 REWOLUCJONIŚCI «Рэвалюцыянеры» Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Jacek Talczewski Na świecie powstało kilkanaście organizacji stosujących te same metody, mających prawie identyczną symbolikę, powielających wzorce, które przyniosły sukces już w paru państwach. Otpor działała w Serbii; Kmara wzięła aktywny udział w rewolucji róż w Gruzji; Pora na Ukrainie była jedną z głównych sił pomarańczowej rewolucji. Na Białorusi działa Zubr; w Albanii MJAFT!, a w Rosji Oborona. KelKel w Kirgistanie, podobnie jak Pora czy Kmara brała udział w obaleniu dotychczasowego prezydenta Askara Akayeva. Podobną rolę odegrała Bolga w Uzbekistanie, Pulse of Freedom w Libanie, Gong w Chorwacji i KAN w Kosowie. Członkowie tych organizacji stale i ściśle ze sobą współpracują, jeżdżąc i wspierając się wzajemnie. Stąd na kijowskim Majdanie podczas pomarańczowej rewolucji można było spotkać prawdziwą międzynarodówkę. Film jest próbą prezentacji i opisu fenomenu fali rewolucyjnej, niezwykle dynamicznej, efektownej i efektywnej transformacji społeczeństw pozostających przez wiele lat pod wpływem ideologii totalitarnej w społeczności obywatelskie i demokratyczne. Bohaterowie filmu osiągają swoje cele bez bomb, męczenników, wybuchów i ofiar śmiertelnych. W ich działaniach areną konfrontacji stają się media i cyberprzestrzeń. Narzędziami walki są akcje typu flash moob, performance plastyczne i muzyka. Bronią stały się SMS - y, gry komputerowe i internet. Do swoich celów wykorzystują zaczerpnięte z militarnych rozwiązań strategie pear to pear i adolescent swarming. Korzystają ze światowych doświadczeń walki bez przemocy, budują organizacje społeczne nowego typu - ruchy horyzontalne, które stają się motorem obalającym dotychczasowy totalitarny porządek. Film koncentruje się przede wszystkim na organizacjach białoruskich, serbskich, ukraińskich i gruzińskich.