TVP Dokument Niedziela, 19.06.2022 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. MEANDRY SALAMANDRY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Wygląda, jakby ciągle była mokra, choć unika otwartej wody i nawet nie umie pływać. Jednak w wodzie się rodzi, a potem nie bez trudu gramoli się na ląd. By następnie... zniknąć. Salamandra plamista, najdziwniejszy bodaj z naszych płazów ogoniastych, chowa się przed wrogami w ściółce i próchnie, zaliczając do tych wrogów także słońce, którego unika, bo mogłoby ją zanadto wysuszyć. W ogóle lubi to, czego ludzie zanadto nie lubią: deszcz i skały. W tych ostatnich znajduje schronienie, a w zboczach górskich dróg i jarów znajduje norki, by się w nich ukrywać. Nagle odsłonięta, potrafi przerazić napastnika swym wręcz wyzywającym, czarnym i żółtym rysunkiem. Należy do najbarwniejszych z żyjących u nas zwierząt. Ponieważ przez większość życia tkwi w wilgotnych zakamarkach, trudno ją spotkać. My będziemy mieli okazję spotkać całą rodzinę salamander. Zaprezentują nam ją, jak i w ogóle ten gatunek, dwie kobiety, które poświęcają tym nieledwie egzotycznym płazom znaczną część, a niekiedy wręcz całość swej badawczej inwencji i życiowej energii. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 8 ZAMEK CZY LEPIANKA - DYLEMATY ŚREDNIOWIECZA Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Czy naprawdę ludzie w średniowieczu żyli wyłącznie w zamkach lub zimnych lepiankach? Okazuje się, że takie wyobrażenie nie ma nic wspólnego z prawdą. Rycerze i książęta na potrzeby mieszkalne budowali zagadkowe wieże, które, niestety, w większości nie przetrwały. Na szczęście takiego losu nie podzieliła unikatowa na skalę światową wieża w Siedlęcinie na Dolnym Śląsku. Radosław Kotarski odwiedza to ciekawe miejsce, by sprawdzić, w jakich warunkach żyli tam ludzie 700 lat temu. Odkrywa również tajemnicze malowidła ścienne, które przedstawiają losy dzielnego Lancelota, rycerza króla Artura. 06:55 NOTACJE - GRAŻYNA JONKAJTYS. KRESOWA DROGA POLAKÓW Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Alina Czerniakowska Grażyna Jonkajtys (siostra Mariana Jonkajtysa), znana i ceniona architekt, zrobiła wielką karierę w Stanach Zjednoczonych. Dzieciństwo spędziła na zesłaniu na Syberii. Ciężkie przeżycia i doświadczenia nauczyły ją pokonywania wszelkich trudności z ogromną siłą. Losy całej rodziny Grażyny Jonkajtys są częścią historii Polski, tej najbardziej autentycznej, bo opartej na obrazach z własnego życia. Jej wspomnienia dają odpowiedź na pytanie: co należy w życiu robić, aby się nie załamać i odnieść sukces, postępując cały czas w zgodzie z własnym sumieniem. 07:10 NOTACJE - JULIA HARTWIG. DOŚWIADCZENIE MOJEGO ŻYCIA WŁOŻYŁAM W WIERSZE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Maria Nockowska Urodzona 14 sierpnia 1921 r. w Lublinie Julia Hartwig jest poetką, eseistką i tłumaczką. Należy do Związku Literatów Polskich, Polskiego PEN - Clubu, Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, którego była wiceprezesem w latach 1990 - 1999. Od 2008 r. jest przewodniczącą jury Nagrody Mediów Publicznych w dziedzinie literatury pięknej COGITO. Swoje wiersze i artykuły ogłaszała w pismach: "Odrodzenie", "Nowa Kultura", "Świat", "Nowe książki", "Poezja", "Tygodnik Powszechny", "Twórczość", "Kresy", "NaGłos", "Zeszyty Literackie", "Odra", "Więź", "Kwartalnik artystyczny". Jako tłumaczka przełożyła na język polski twórczość takich pisarzy, jak: Guillaume Apollinaire, Allen Ginsberg, Max Jacob, Blaise Cendrars, Pierre Reverdy, Marianne Moore i William Carlos Williams. 07:20 ŻYCIE LASU. GRZYBY Film dokumentalny, 37 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Ogrodowczyk Scenariusz: Tomasz Leski, Marcin Pietras Grzyby, czyli przedstawiciele jednego z pięciu królestw świata organizmów żywych, odgrywają niezwykle istotną, często niezauważalną lub niedocenianą, rolę w funkcjonowaniu wszystkich ekosystemów, w tym również ekosystemów leśnych. Jest to także jedna z najbogatszych pod względem gatunkowym grup organizmów obecnych na kuli ziemskiej. Szacuje się, że na naszej planecie może występować nawet ponad 5 milionów gatunków grzybów. 08:05 WYPRAWA NA DNO: ALCATRAZ (DRAIN ALCATRAZ) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Wayne Abbott Scenariusz: Chris Blow Mroźne, śmiercionośne prądy uczyniły Alcatraz najbardziej niedostępnym więzieniem w historii. Nikt nigdy nie uciekł, a wielu więźniów zginęło, próbując wydostać się z niego. Wykorzystując animację komputerową o wysokiej rozdzielczości i nowe dane naukowe, film ten pokazuje, dlaczego wody wokół wyspy Alcatraz i zatoki San Francisco są tak zabójcze. Alcatraz - Skała. Diabelska Wyspa. Więzienie z piekła rodem. Odsiadywali tu kary najgorsi zbrodniarze - Al Capone, "Maszynowiec" Kelly i Whitey Bulger. Wyspa leży dwa kilometry od wybrzeża, ale ucieczka była prawie niemożliwa. Śmiałkowie musieli się mierzyć z lodowatą wodą, prądami, mgłą i bezlitosnymi drapieżnikami. By to dobrze zrozumieć, wyciągnęliśmy zatyczkę z dna i osuszyliśmy zatokę San Francisco. Jej tajemnice odkryje nam niezwykła grafika komputerowa. Czy pozwoli to wyjaśnić sławę więzienia, z którego nie można uciec? W 1962 roku trzech mężczyzn zbiegło z Alcatraz. Czy współczesna technika wyjaśni, co się z nimi stało? Po osuszeniu dna i ujawnieniu jego tajemnic, jawi się nam zupełnie inny obraz wyspy. Zagadki Alcatraz dotyczą nie tylko samego więzienia. Ukształtowanie zatoki, jej wody, skały, wiatry i mgły sprawiają, że stąd nie da się uciec. Chyba, że dojdzie do wstrząsów. Po osuszeniu dna wokół wysypy tajemnica Alcatraz ujrzała wreszcie światło dzienne. Jeśli geologowie mają słuszność, paradoksalnie Alcatraz będzie najbezpieczniejszym miejscem. Wyspa, z której tak wielu pragnęło uciec, stanie się schronieniem. 09:00 DZIKA WIELKA BRYTANIA - ODCINEK 3 WYBRZEŻA (WILD GREAT BRITAIN EP 3 COASTS) Cykl dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Laura Humphreys Seria dokumentalna o przyrodzie Wielkiej Brytanii. Dzika przyroda tej wyspy może być tajemnicza, więc często pozostaje niezauważona. Ta seria pokaże ukryte życie zarówno znanych, jak i bardziej niezwykłych zwierząt, które mają swój dom na wyspie. Każde z różnorodnych siedlisk daje możliwości i wyzwania dla dużych i małych stworzeń. Spotykamy zwierzęta w kluczowych momentach ich życia, kamery przy słabym oświetleniu eksponują rzadko spotykane nocne zachowania, a obiektywy makro skupiają się na mało znanych Brytyjczykach. Od wybrzeży Kornwalii po Szetlandy, od plaż Norfolk po klify Anglesey, ta seria upamiętnia oszałamiającą przyrodę żyjącą u naszych drzwi. 09:55 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - BELGRAD (BALKAN BOOM TOWNS BELGRADE / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Mirjana Momirovic Scenariusz: Ann - Christin Hornberger Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku trzecim - Belgrad. Stolica Serbii leży nad dwiema rzekami, Sawą i Dunajem. Żyje tu około milion siedemset tysięcy ludzi. Słowo Belgrad znaczy białe miasto. Wszędzie widać jego blask. Obok pomników i budynków historycznych są też dzielnice bardziej romantyczne, ze zniszczonymi fasadami i dziełami subkultury. To miasto pełne kontrastów. Bloki mieszkalne w Nowym Belgradzie to przykład brutalizmu, odżywającego stylu w architekturze. Tutaj można mieszkać również na wodzie. To popularne rozwiązanie już od dziesięcioleci. W Belgradzie żyje się na wodzie i z wodą. Miasto leży przy ujściu Sawy do Dunaju. Pierwsza osada powstała tu siedem tysięcy lat temu. Ze względu na strategiczne położenie miasto bywało podbijane, niszczone i odbudowywane. Po pierwszej wojnie światowej Belgrad był najpierw stolicą Królestwa Jugosławii, a po roku 1945 - socjalistycznej Jugosławii. Po upadku zróżnicowanego etnicznie kraju został stolicą Serbii. Ulica Księcia Michała leży w samym centrum miasta. To miejsce trzeba zobaczyć i trzeba się tu pokazać. Kawiarnie, galerie i butiki przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów. 10:50 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - RZEKA AARE (FASCINATING SWITZERLAND - ALONG THE AARE RIVER) Cykl dokumentalny, 17 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W tej części serii uroki przyrody w Szwajcarii. Góry Krainy Berneńskiej są jednym z najurokliwszych regionów. Rzeka Aare ma tu swoje źródło. To najdłuższa rzeka, której całe koryto znajduje się w granicach Szwajcarii. Co roku blisko 260 kilometrów sześciennych wody spływa z Alp. To ponad 5 razy więcej niż w Jeziorze Bodeńskim. W czasie epoki lodowcowej woda z topniejącego lodowca Aare wyżłobiła aż siedem głębokich wąwozów w płaskowyżu skalnym. Jeden z tych wąwozów jest teraz korytem rzeki Aare. Dla niektórych to niepokojące miejsce: wąwóz jest uważany za siedzibę legendarnego smoka. Ściany skalne wznoszą się na 180 metrów. Najwęższe miejsce wąwozu ma zaledwie metr szerokości. Rzeka płynie przez wąwóz dość statecznie. Jednak woda z topniejących lodów z wyższych partii gór - zachowuje się zupełnie inaczej. 11:10 DOM MATEK Reportaż, 23 min, Polska, 2022 Autor: Magdalena Majewska W Domu Samotnej Matki w Łodzi rzadko są wolne miejsca. Niestety, zawsze są kobiety, które potrzebują miejsca dla siebie i swoich dzieci. Tutaj dostają pokój, wsparcie finansowe, socjalne, psychologiczne. Są zachęcane do podjęcia nauki, rozwijania kompetencji zawodowych. W tym domu codziennie ktoś się czegoś uczy. Codziennie ktoś zmienia swoje życie, przeważnie na lepsze. Opowieść o tym, jak pomagać, aby miało to sens, jak postrzegać drugiego człowieka, który znalazł się w kryzysie na pewno pokaże świat, który większości z nas nie jest znany. 11:45 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - TAIWAN VS CHINA: A FRAGILE DEMOCRACY Kameralne i studyjne (widowisko), 8 min, Polska, 2022 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Wprowadzenie do filmu "Taiwan kontra Chiny: krucha demokracja". 11:50 TAIWAN KONTRA CHINY: KRUCHA DEMOKRACJA (TAIWAN VS CHINA: A FRAGILE DEMOCRACY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Alain Lewkowicz Film dokumentalny o sytuacji politycznej na linii Chiny - Tajwan. Na Morzu Południowochińskim leży archipelag Formoza, z portugalskiego "Piękna wyspa", lepiej znany pod chińską nazwą Tajwan. De facto kraj liczący 24 miliony mieszkańców, z własną flagą, hymnem narodowym, walutą, językiem i instytucjami. Tajwan dzieli 160 kilometrów morza od wybrzeży Chin, które traktują wyspę jako zbuntowaną, bacznie obserwowaną prowincję. Polityka Pekinu jest prosta - jeden kraj, dwa systemy. Tajwan musi się podporządkować, a w zamian otrzyma gospodarczą i polityczną autonomię. Teraz, gdy Hongkong został wcielony do Chin, Tajwan nadal jest zdeterminowany, by stać się żywą, młodą demokracją. Ale to nie będzie łatwe. Od czasu Ruchu Słonecznika w 2014 roku, kiedy to młodzi zbuntowali się, by uniemożliwić porozumienie gospodarcze z Chinami, grupy obywatelskie walczą o przejrzystość instytucji. Jak wyjaśnia Audrey Tang, Minister Cyfryzacji, chodzi o to, by zawsze, gdy to możliwe, umieścić obywatela w centrum procesu politycznego i jego decyzji. Ale to nowe pokolenie kłóci się ze starym, które doświadczyło dyktatury i dla którego demokracja niekoniecznie oznacza dobrobyt gospodarczy. Każdego dnia Tajwan odpiera miliony cyberataków, których celem jest destabilizacja jego instytucji i zaostrzenie podziałów w społeczeństwie. Realność politycznego świata, w którym zagrożenie ze strony Chin jest nieustannie obecne. Czy Tajwan zdoła się oprzeć? Jak zareaguje Pekin? Jak silny jest demokratyczny eksperyment w sercu chińskiego świata? 12:55 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 4 Serial dokumentalny, 24 min, Litwa/Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Jolanta i Robert Blujowie pochodzą z Wilna, ale nie udało im się odnaleźć w mieście tego czegoś. Tego, co sprawia, że życie daje radość. Wyprowadzili się więc do lasu, w sam środek Parku Regionalnego Rzeki Wilii. Dzisiaj oni oraz ich 28 psów są jedynymi mieszkańcami wsi Žalgiris, gdzie założyli "Akademię przygód". Dzieci i dorośli przyjeżdżają tu na wędrówkę, zabawę i naukę jazdy psimi zaprzęgami - sportu, którego Blujowie są na Litwie prekursorami. Czy są szczęśliwi? Czy rzeczywiście przeprowadzka na wieś sprawiła, że odnaleźli spokój ducha? 13:25 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - ODC. 12 KARNAWAŁ NA WYSPACH Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2007 Wojciech Cejrowski uczestniczy w zabawie karnawałowej na Wyspach Zielonego Przylądka. Wśród świętującego tłumu omawia fenomen tamtejszej muzyki, będącej połączeniem żywiołów latynoskich (kubańskich i brazylijskich) z afrykańskimi i portugalskimi. Spotyka miejscowych muzyków, odwiedza najlepsze sceny wyspy Mindelo. Towarzyszy karnawałowej paradzie, by wmieszać się w tłum i boso oddać żywiołowemu tańcowi. 13:55 DZIKI MEKSYK - CZ. 1. GÓRSKIE ŚWIATY (WILD MEXICO) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Victoria Bromley Meksyk to kraj niespodzianek. Zaskakuje tu ogromna różnorodność kolorów, wspaniałe gatunki i kultura sięgająca najdawniejszych czasów. Tropikalne dżungle, pustynie w kolorze pomarańczy, wulkany ze śnieżnymi wierzchołkami, błękitne jeziora, a do tego kolorowo ubrani ludzie. Ciekawe są łańcuchy gór Sierra Madre, niesamowity Jucatan, Zatoka Meksykańska, malownicza Riwiera Meksykańska. Tu poczęła się kultura Majów i tylko tu można zobaczyć Festiwal w Acapulco i Cancun oraz celebracje Święta Zmarłych. Żyją tu małpy, tapiry, jaguary, które mają również swoje siedliska w wilgotnych lasach południowego Meksyku. Południowa część kraju, słabo zaludniona pozostaje ostoją dla wielu rzadkich odmian zwierząt. Środkowy i północny Meksyk dla odmiany charakteryzuje się dużymi skupiskami ludzi i tutejsze środowisko utraciło swoją pierwotną różnorodność biologiczną. Można tu spotkać niedźwiedzie, jelenie, pumy i kojoty. W zimie do Sierra Madre Zachodnia (Sierra Madre Occidental) przybywają liczne kaczki i gęsi. Na pustynnych i półpustynnych częściach Meksyku występują węże i pancerniki. Mimo podejmowanych przez obrońców środowiska prób w 2004 r. , zagrożonych wyginięciem było wiele gatunków ptaków, ssaków, ryb i gadów. 14:55 SEKRETY KRYMINALISTYKI - ODC. 3 NARZĘDZIA ZBRODNI (CATCHING HISTORY’S CRIMINALS: THE FORENSICS STORY 3. INSTRUMENTS OF MURDER) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Graeme Thomson Trzy części dokumentalnej historii. Łącząc klasyczne opowieści o kryminalistach z drobiazgowym podejściem do nauki i historii kryminalistyki, ten film przedstawia 200 lat niesamowitych innowacji. Od badania DNA, które odtwarza twarz zabójcy, po analizę włosów, która może ujawnić, gdzie mieszkasz, seria przedstawia najnowocześniejsze techniki dzisiejszych czasów w niektórych z najdziwniejszych przypadków kryminalistycznych. Każdy jest umieszczony w swoim historycznym kontekście, odsłaniając szerszy obraz nauki, technologii i kultury, które doprowadziły do najważniejszych odkryć kryminalistycznych. To intrygujące, dogłębne badanie stanowi kompleksowe spojrzenie na istotne dowody, które budują sprawę. W zbrodni zabójstwa mamy do czynienia z narzędziem, miejscem i ciałem. To kluczowe dowody w poszukiwaniu mordercy. W pojedynku między policją a sprawcą kiedyś większe szanse miał przestępca, ale w końcu przewagę zyskali stróże prawa. Stało się to dzięki narodzinom kryminalistyki. W tym odcinku przyjrzymy się narzędziom zbrodni. Mają one fundamentalne znaczenie dla poszukiwania sprawców i wyjaśniania sprawy. 15:55 LEKCJA GOTOWANIA: NAUKOWIEC KONTRA SZEF KUCHNI (CHEF VS SCIENCE: THE ULTIMATE KITCHEN CHALLENGE (MARK MIODOWNIK'S MAGICAL KITCHEN)) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Jeff Wilkinson Najlepszy szef kuchni i czołowy naukowiec idą łeb w łeb w kuchni, aby zobaczyć, kto może wyprodukować najlepsze jedzenie. Marcus Wareing to dwugwiazdkowy szef kuchni Michelin, który jest u szczytu kariery - jego słynne dania są wynikiem wieloletniego doświadczenia i szkoleń. Ale teraz stoi przed nieprawdopodobnym wyzwaniem. Mark Miodownik to materiałoznawca, osoba bardziej obeznana z plastikiem niż ciastem. Czy Mark może wykorzystać swoją wiedzę naukową, aby prześcignąć tego czołowego szefa kuchni? Gotując, przez serię kursów, Mark pokazuje naukę stojącą za naszymi ulubionymi potrawami, ujawniając niesamowite przemiany, jakim podlega kuchnia w kuchni. 16:50 SIMON REEVE W AMERYCE PÓŁNOCNEJ ODC. 3 (NORTH AMERICA WITH SIMON REEVE / THE AMERICAS WITH SIMON REEVE: SERIES) Serial dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Chris Mitchell Autor i poszukiwacz przygód, Simon Reeve wyrusza w kolejną podróż, tym razem do Ameryki Północnej. Odnajduje rozległy i zróżnicowany kontynent, z lodowcami, pustyniami i dżunglami, gdzie istnieje wielkie bogactwo obok zupełnej biedy, podziałów politycznych i ludzkich dramatów. Będziemy wraz z nim podziwiać piękno Gór Skalistych i surowy blask lasów zachodniego wybrzeża kontynentu. Spotkamy kowbojów z Montany, stojących w obliczu niepewnej przyszłości i rdzennych mieszkańców Gwatemali, migrujących na północ w poszukiwaniu lepszego życia. Simon, wygrzewając się w meksykańskim słońcu i drżąc w Arktyce, przetestuje temperaturę naprawdę fascynującego kontynentu. W tej części wyprawy podróżuje po Kalifornii, pięknym stanie na Zachodnim Wybrzeżu. To obszar pełen olbrzymich dystansów i kontrastów. Taki widok warto chronić. Zagrożony suszą i pożarem. Prędkość płomieni jest zdumiewająca. Tu jest jak na Dzikim Zachodzie. To jedno z najbogatszych miejsc na świecie. Można przyjechać tu z niczym i zrobić wielką karierę. Rosną tu sekwoje, najwyższe i najstarsze drzewa na Ziemi. Kalifornia Północna to malowniczy krajobraz, w który wpisane są typowe, amerykańskie miasteczka. 18:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 4. KUCHNIA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadząca: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Tym razem Lena zabierze nas w kulinarną podróż po Bałkanach. W Serbii odwiedzimy miasto papryki, gdzie zobaczymy, jak wytwarza się słynny ajvar. Pojedziemy też śladami produkcji rakiji i skosztujemy bałkańskiego wina w Chorwacji. Wybierzemy się także na typowy streetfood w Podgoricy i zobaczymy, jak przygotowuje się słynny bałkański burek. To będzie najbardziej lifestylowy odcinek, ale nie ma opowieści o Bałkanach bez jedzenia. 18:30 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 4 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Jan Sojka, Bartosz Zaręba Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Prezentowane są najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach, omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego Dziedzictwa Kulturowego na Kresach Wschodnich. W czwartym odcinku Stefan Tompson odwiedza jedno z najpiękniejszych, europejskich miast. Lwów - miasto pełne symboli. Miasto, które przez wiele lat było jednym z najważniejszych, polskich miast. Opowiadamy o jego genezie - założycielach oraz o jego obrońcach w trudnych czasach. Stefan, spacerując po urokliwych ulicach starego miasta, opowiada o jego najokazalszych budowlach. Odwiedzamy również Cmentarz Łyczakowski, jeden z najstarszych istniejących cmentarzy na terenie dawnej Rzeczypospolitej. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 136 SIERADZ Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem będzie dużo o włosach, bo odwiedzimy Sieradz - miasto znane nie tylko z tego, że wybierano w nim królów, ale przede wszystkim rozsławione przez króla współczesnego fryzjerstwa. Tu urodził się bowiem Antoni Cierplikowski, znany lepiej jako Antoine de Paris - najwybitniejszy fryzjer XX wieku. Antoine był nazywany królem fryzjerów i fryzjerem królów. Strzygł koronowane głowy i najwybitniejsze artystki epoki, w tym Sarę Bernhardt, Josephine Baker czy Édith Piaf. W centrum Sieradza znajduje się prostokątny Rynek, który razem z układem odchodzących prostopadle ulic ma swoją genezę w średniowieczu. Od XIII wieku był to plac handlowy, do którego docierali kupcy nawet z odległego Półwyspu Iberyjskiego. W centrum placu znajdowała się studnia. Dziś w tym miejscu jest XIX - wieczna pompa otoczona przez współczesną fontannę ze spiralnym wzorem na posadzce, niczym niesforne kosmyki włosów. Na sieradzkim Rynku stoi jedyny w Polsce pomnik fryzjera - na takie upamiętnienie zasłużył sobie oczywiście Antoni Cierplikowski. Ten bodajże najsłynniejszy sieradzanin wypromował fryzurę na chłopczycę, która zrewolucjonizowała światową modę. Nigdy nie zapomniał, skąd pochodzi, na starość wrócił do rodzinnego Sieradza, tu też został pochowany na parafialnym cmentarzu. Przez stulecia nad Sieradzem górował ceglany zamek ulokowany na sztucznej wyspie oblewanej przez wody rzeki Żegliny i fosę. Tutaj w królewskiej rezydencji i siedzibie kasztelanii bywali królowie: Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło czy Kazimierz Jagiellończyk. Zawierucha dziejowa nie była łaskawa dla sieradzkiej warowni, nie ostała się ani królewska siedziba, ani nawet mury obronne. Dziś czytelny jest tylko układ wzgórza zamkowego wraz z fosami. Przed kilku laty zrewitalizowano je i powstał malowniczy park - jedno z ulubionych miejsc spacerowych sieradzan. Na przedmieściach warto zobaczyć wotywny kościół z 1416 roku. Zbudowany z modrzewiowych belek kościółek jest jedną z najbardziej namacalnych pamiątek czasów, kiedy Sieradz słynął z walecznych i bogobojnych rycerzy. Z kolei w pobliskim Tubądzinie można przenieść się w świat XIX - wiecznego dworu. Wszystko za sprawą dawnej rezydencji rodowej rezydencji. Muzeum Walewskich mieści się w klasycystycznym pałacyku. To największy skarb Tubądzina - niewielkiej wsi o bogatej historii, która według legendy została założona w XIII wieku przez rycerza Tubąda. 19:30 SZTUKA DOKUMENTU - ODC. 2 - KRZYSZTOF KIEŚLOWSKI Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech Wykonawcy: Tomasz Zygadło, Paweł Kędzierski, Tadeusz Sobolewski, Jacek Petrycki, Lidia Zonn, Andrzej Kołodyński, Krzysztof Zanussi "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu będą autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Każdy odcinek nowej telewizyjnej serii "Sztuka dokumentu" poświęconej wybitnym polskim dokumentalistom, zrealizowany został w innej formie. Drugi odcinek prezentuje dokonania Krzysztofa Kieślowskiego. W swoich filmach dokumentalnych, późniejszy twórca "Dekalogu" i "Trzech kolorów", w skupieniu i z uwagą przyglądał się życiu zwykłych ludzi, stopniowo, z filmu na film, coraz bardziej wnikając w ich egzystencję. Opisywał świat nieprzedstawiony PRL, którego prawdziwy obraz odkrywał, filmując międzyludzkie relacje podpatrzone w mikrospołecznościach - w Urzędzie, Fabryce, czy Szpitalu. Kieślowski nieustannie doskonalił formę swoich filmów, z ogromną precyzją dopracowując ich ostateczny kształt. W nieomal każdym kolejnym filmie odkrywał nowe, oryginalne rozwiązania. W swoich wypowiedziach na temat filmu dokumentalnego nieustannie zwracał uwagę na odpowiedzialność reżysera za człowieka przed kamerą. Czy mam prawo filmować prawdziwą łzę? - pytał. Film Bartosza Paducha opowiada o drodze Kieślowskiego dokumentalisty od filmów opisujących zgrzebny świat peerelowskiej rzeczywistości aż po filmy wnikające coraz głębiej w świat wewnętrznych przeżyć i myśli ich bohaterów. Mówi o powodach odejścia Kieślowskiego od dokumentu do fabuły. W filmie oglądamy fragmenty dokumentów Kieślowskiego, słuchamy wypowiedzi przyjaciół i współpracowników reżysera oraz znawców jego twórczości. Oglądamy także niepublikowane dotąd fragmenty amatorskiego filmu Mikołaja Jazdona "Ostatnie spotkanie z Krzysztofem Kieślowskim" zrealizowanego na krótko przed śmiercią reżysera podczas przeglądu jego filmów dokumentalnych w Poznaniu. 20:10 WALC WALDHEIMA (THE WALDHEIM WALTZ) Film dokumentalny, 93 min, Austria, 2018 Reżyseria: Ruth Beckermann Film dokumentalny, którego główną postacią jest były sekretarz generalny ONZ, Kurt Waldheim - austriacki polityk i dyplomata, w latach 1968 - 1970 minister spraw zagranicznych, a w latach 1972 - 1981 sekretarz generalny ONZ. W 1986 roku Kurt Waldheim zostaje wybrany na prezydenta Austrii. Ten film - wywiad rozpoczyna się dwa dni po zaprzysiężeniu rządu. Kłamstwa. Prawda. Fakty alternatywne. Film analizuje ujawnienie przez Światowy Kongres Żydów wojennej przeszłości byłego sekretarza generalnego ONZ, Kurta Waldheima. Stworzony z materiałów archiwalnych obraz pokazuje udane wykorzystanie antysemityzmu i propagandy populistycznej. 21:50 KRZYSIEK KIEŚLOWSKI Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2001 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Malinowski Zdjęcia: Wojciech Chabin Wykonawcy: Stanisław Górski, Stanisław Domin, Wiesław Przybyła, Stanisław Olszamowski Roman Kieślowski, ojciec reżysera, przez 20 lat chorował na gruźlicę, na którą zapadł w czasie wojny. Choroba uniemożliwiła mu normalne życie, skomplikowała też bytowanie całej rodziny. Często przebywał w sanatoriach, a wówczas żona wraz z synem i córką przenosiła się w ich pobliże, gdzie podejmowała pracę urzędniczki. Tak w latach 50. Krzysztof Kieślowski trafił do Sokołowska, pierwszego w świecie - jak wspomina lekarz chorób płuc Stanisław Domin - ośrodka sanatoryjnego, na którym wzorowali się walczący z gruźlicą w całej Europie. Sokołowsko było wówczas skupiskiem kilkuset chorych, umieszczonych w niewielkich domach przystosowanych do celów sanatoryjnych, oraz dwustu osób personelu i ich rodzin. Krzysiek mieszkał z matką i siostrą w bezpośredniej bliskości domu, w którym umieszczono jego ojca. Naprzeciwko zaś miał kino. Było jego fascynacją, rzadko kiedy jednak miał pieniądze na bilet. Szukał więc różnych sposobów, by się dostać do środka, a kiedy zawodziły, szedł z kolegami na dach, gdzie przez przewód wentylacyjny, ze złości i zazdrości pluli widzom na głowy. Krzysiek był chłopcem spokojnym i dobrym uczniem. Mniejszy od kolegów, drobny i wątły, po ukończeniu szkoły podstawowej w Sokołowsku podjął naukę w liceum w Wałbrzychu. Oznaczało to codzienną wędrówkę przez opustoszałe pola do stacji kolejowej i jazdę pociągiem do miasta. Nic nie smakowało mu tak, jak mielone na dworcu w Wałbrzychu. Po latach wyznawał, że nie cierpi zdjęć w pociągach i na dworcach, a są niemal w każdym jego filmie. I konstatował ze zdumieniem: przecież to ja piszę te scenariusze! Autor filmu wraz ze Stanisławem Górskim, dawnym szkolnym kolegą Krzysztofa Kieślowskiego, wędruje śladami reżysera po Sokołowsku i Wałbrzychu, szukając ludzi, którzy pamiętają chłopca, wspomnień po nim, miejsc i wydarzeń, które kształtowały jego wrażliwość i wyobraźnię. 22:25 TAMTE LATA, TAMTE DNI - ALICJA MAJEWSKA Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadząca: Marta Perchuc - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem do swojego kraju lat dziecinnych zabiera nas popularna piosenkarka, Alicja Majewska. 23:00 KWAŚNE WINOGRONA (SOUR GRAPES) Film dokumentalny, 85 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Jerry Rothwell, Reuben Atlas To humorystyczna i trzymająca w napięciu opowieść o genialnym oszustwie w przeddzień krachu na giełdzie w 2008 roku. Skromny, młody człowiek zalał amerykański rynek wina fałszywymi rocznikami cenionymi w milionach, oszukując elitę świata wina. Zarobił 35 milionów dolarów na dwóch aukcjach wina. W 2008 roku francuski producent wina Laurent Ponsot zdał sobie sprawę, że wino z jego rodzinnej domeny jest sprzedawane z roku, w którym go nie produkowali. Poleciał pierwszym samolotem do Nowego Jorku i w ten sposób rozpoczął śledztwo. Film osadzony w szybkim, bogatym świecie LA i Nowego Jorku podczas boomu finansowego na początku XXI wieku, z obsesyjnymi kolekcjonerami, oburzonymi producentami wina, podejrzanymi domami aukcyjnymi i specjalistami FBI. 00:30 NIGDZIE W EUROPIE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2007 Scenariusz i reżyseria: Kerstin Nickig Film dokumentalny o czeczeńskich rodzinach uciekających przed brutalną wojną i szukających schronienia w Europie, w której ma miejsce proces politycznego wyparcia problemu uchodźców poprzez faktyczne pozbywanie się uchodźców z naszego kontynentu. Film pokazuje błędne koło, jakim jest wędrówka uchodźców w poszukiwaniu stałego miejsca do życia. Europejscy parlamentarzyści debatują w Brukseli o dodatkowych klauzulach i paragrafach do nowego europejskiego rozporządzenia o prawie azylu - Dublin II. W tym samym czasie czeczeńskie rodziny uchodźców nadal szukają schronienia w Europie. 01:25 GENIUSZE I MARZYCIELE. HENRYK MAGNUSKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Marek Gajczak Henryk Magnuski (1909 - 1978) był wybitnym polskim naukowcem, którego odkrycia miały znaczący wpływ na losy II wojny światowej, a tym samym życie milionów osób. Był inżynierem, pionierem bezprzewodowej komunikacji, twórcą walkie - talkie i jednego z pierwszych modeli podręcznej radiostacji. Henryk Magnuski urodził się w Warszawie i był absolwentem Politechniki Warszawskiej. Podczas jego pobytu w Nowym Yorku w 1939 roku wybuchła II wojna światowa. Na prośbę siostry, która zorientowała się, że Niemcy aresztują i mordują polską inteligencję, został w USA i zaczął pracę w koncernie telekomunikacyjnym (późniejszej Motoroli). Tam też rozpoczął prace na swoimi najsłynniejszymi odkryciami: radiostacją walkie - talkie oraz latarnią naprowadzającą samoloty na lotniskowe. Po wojnie, o kimś kto pracuje dla USA, w Polsce nie można było mówić wcale. Później po latach, gdy sytuacja polityczna się zmieniła, o Magnuskim zapomniano. Niezwykłą wartością filmu są materiały archiwalne nagrane przez samego bohatera jego własną kamerą. Mamy więc rzadką okazję poznać nie tylko jego zawodowe, ale i prywatne życie. Głównymi narratorami opowieści są m. in.: jego dzieci Marylin J. Magnuski i Henry S. Maguski oraz dr Venugopal V. Veeravalli z University of Ilinois. Filmowy portret Magnuskiego ma przybliżyć zarówno polskim, jak i zagranicznym widzom jego dokonania, które znacząco zmieniły współczesny przemysł militarny, radiowy, telefoniczny oraz infrastrukturę gospodarstw domowych. 02:25 MAGICZNE MIASTO - LUBLIN Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2000 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska-Kurczuk Zdjęcia: Tomasz Michałowski Należy do miast magicznych jak Praga, Lizbona i Petersburg. Poczucie jego magiczności mieli chrześcijanie i chasydzi. Katastrofizm przewijał się też w poezji Józefa Czechowicza. Z dawnego Lublina pozostały pojedyncze obiekty, których przeznaczenie jest zupełnie inne niż pierwotne. Dramat niepamięci - tak można określić obecną sytuację.