TVP Historia Niedziela, 19.06.2022 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 19 CZERWCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1623 - urodził się Blaise Pascal; 1885 - Statua Wolności dotarła na statku do Nowego Jorku; 1983 - jasnogórska homilia Jana Pawła II; 08:00 MSZA GRECKOKATOLICKA - LITURGIA GRECKOKATOLICKA Z KATEDRY W OLSZTYNIE (19.06.2022) Sprawozdanie, 55 min, Polska, 2022 Liturgia greckokatolicka z Katedralnej Parafii greckokatolickiej p.w. Pokrowa Matki Bożej w Olsztynie. 09:10 CZARNE CHMURY - ODC. 9/10 - ZARĘCZYNY Serial przygodowy, historyczny, 51 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Leonard Pietraszak, Ryszard Pietruski, Edmund Fetting, Stanisław Niwiński, Tadeusz Białoszczyński, Anna Seniuk, Janusz Zakrzeński, Jerzy Zelnik, Mariusz Dmochowski, Józef Nalberczak, Bronisław Pawlik, Elżbieta Starostecka i inni Dowgird z Andrzejem dostają się do lochów i uwalniają porwanych delegatów, lecz ich ucieczkę zaobserwowali członkowie bandy. Rozpoczyna się pościg. Przybywa pomoc z Anną i Magdą na czele. W drodze powrotnej piękna szlachcianka przyjmuje oświadczyny pułkownika. Margrabia Ansbach nie ustaje w swoich knowaniach. Uzależnia uwolnienie więzionego w Prusach chorążego Odrowąża od wydania przez pułkownika porwanej wcześniej listy. Gdy podczas umówionego spotkania okazuje się, że Dowgird jej nie przyniósł, rajtarzy napadają na niego. Związany trafia do powozu poczty elektorskiej. Margrabia ma nadzieję, że wykona rozkaz elektora - przewiezie żywego pułkownika do Prus Książęcych. Tymczasem hetman Sobieski i szlachta zebrana na wieczornych zrękowinach zaczyna się niepokoić nieobecnością Dowgirda. 10:10 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - ZAMORSKIE PRODUKTY NA POLSKIM STOLE Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa zaprosi widzów na opowieść o zamorskich produktach na polskim stole. Choć wydaje nam się, że rodzima kuchnia oparta jest wyłącznie na lokalnych produktach, to już od zarania naszych dziejów artykuły z innych, często bardzo odległych krain doprawiały i urozmaicały polskie potrawy. W polskich średniowiecznych księgach szafarskich odnajdziemy liczne zapiski dotyczące pieprzu, cynamonu, goździków, kwiatu i gałki muszkatołowej, szafranu, a nawet oliwy, cytryn, czy suszonego dorsza ze Skandynawii. Naszym przodkom trudno było sobie wyobrazić mięsa bez pieprzu czy wielkanocnych bab bez szafranu, a rosołu bez liści laurowych. W czasach PRL - u z uwagi na trudności z dewizami ilość importowanych produktów spożywczych uległa znacznemu zmniejszeniu, za to w latach dziewięćdziesiątych XX wieku Polacy zaczęli coraz chętniej sięgać po przysmaki z całego świata. Opowie o tym krótko pan Stanisław Lenart, który w tym okresie współprowadził program "Gotowanie na ekranie" na antenie TVP1. Karol przygotuje kilka potraw, pokazując, jak połączyć zagraniczne produkty z lokalnymi, po to, by stworzyć nowe dania na polski stół. Propozycje potraw: 1/ Dorada zapiekana z gulaszem warzywnym smażonym na oleju rzepakowym; 2/ Polenta smażona na oleju rzepakowym z okrasą z boczku, cebuli i ogórków kiszonych; 3/ Dorada zapiekana na wytrawnej konfiturze z pomidorów i cebuli smażonych na oleju rzepakowym, z salsą z grochu. Dodatkowo potrawa zostanie doprawiona olejem rzepakowym tłoczonym na zimno. 10:45 ARCHEOLOG Z PASJĄ Reportaż, 24 min, Polska, 2020 Scenariusz: Monika Mazanek - Wilczyńska Bohaterem reportażu jest dr Marcin Dziewanowski, który jako 16 - latek odkrył w Szczecinie kilka stanowisk archeologicznych o wartości międzynarodowej i dopiero 10 lat po studiach archeologicznych docenił i zrozumiał wartość swojego wczesnego odkrycia. Teraz archeolog z pasją zaczął nowy projekt: odkrywa długie domy z 6. i 5. tysiąclecia p.n.e. Te badania bardzo zmienią wiedzę Polaków o historii Pomorza Zachodniego. Na swoim koncie ma ponad 100 tysięcy odkryć archeologicznych, które przekazuje do muzeów. Mówi, że archeologiem może być każdy: matematyk, artysta. To przyjemność poznawania początków życia na tych ziemiach. To łamigłówka, nad którą on się cały czas zastanawia i ją poznaje, by zbudować opowieść o początkach Pomorza Zachodniego, na którym ludzie pojawili się wcześniej niż przypuszczano. 11:25 WOJOWNICY CZASU - RYCERZEM BYĆ, CZYLI TURNIEJ W GNIEWIE Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Historia i tradycje polskich zwycięstw i polskich formacji wojskowych na przestrzeni tysiąclecia odżywają dziś dzięki entuzjastom - rekonstruktorom, kolekcjonerom i poszukiwaczom. Cykl pokaże historie ludzi i przedmiotów, egzemplarzy starej broni, historii zapomnianych bitew, które teraz zyskują nowe życie. Każdy odcinek opowie historię broni lub bitwy i człowieka bądź grupy ludzi, którzy pasjonując się historią, odtwarzają ją możliwie wiernie i widowiskowo. Każda z opowiadanych historii dzięki obecności wątku historycznego zawierającego komentarz oraz ikonografię, będzie mieć, prócz wartości sentymentalnej i patriotycznej, także walor edukacyjny. 12:05 TROPIKALNE WYSPY ŚWIATA 3. HAWAJE (EARTH'S TROPICAL ISLANDS 3. HAWAII) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Kathryn Jeffs, Roger Webb Trzeci odcinek to podróż na Hawaje. Pośród wód otwartego Pacyfiku leży najbardziej oddalony od kontynentów archipelag. W miejscowych ciepłych, płytkich tropikalnych wodach samica humbaka przed dwoma tygodniami wydała na świat jedno młode. Przepłynęła cztery tysiące kilometrów z wód Alaski, żeby rodzić w warunkach idealnych dla jej dziecka. U brzegów odizolowanych od świata wysp to młode znajduje się poza zasięgiem większości drapieżników. Tu może pływać w jedynych ciepłych płyciznach w promieniu półtora tysiąca kilometrów. Woda o kojącej temperaturze 27 stopni Celsjusza ma kluczowe znaczenie dla rozwoju nowo narodzonego humbaka, u którego jeszcze nie wykształciła się gruba, izolująca warstwa tłuszczu. Hawaje zapewniają też schronienie przed wiatrem i prądami morskimi otwartego oceanu. Młode może tu odpocząć i w pełni wykorzystać energię, jaką daje mu mleko matki, by dobrze się rozwijać. Wszyscy wędrowcy, którzy dotrą na odległy archipelag, mogą liczyć na schronienie i wyjątkowe warunki do rozpoczęcia nowego życia. Hawaje leżą na środku Oceanu Spokojnego, 3000 kilometrów od zachodnich wybrzeży Ameryki Północnej. Tworzy je łańcuch ponad stu wysp, ciągnący się na długości 2400 kilometrów. Największa i najmłodsza z nich jest najdalej wysunięta na południe. Wędrując na północny zachód, napotykamy coraz starsze i coraz mniejsze wyspy. Archipelag Hawajów znajduje się na płycie tektonicznej, która przesuwa wszystkie wyspy na północny zachód. 13:05 W SKÓRZE BYKÓW I ORŁÓW (IN THE SKIN OF / DANS LA PEAU DES TAUREAUX ET DES AIGLES) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Elodie Fertil Serial dokumentalny o zwierzętach z punktu widzenia ich samych. To śmieszne, intymne i odkrywcze portrety dobrze nam znanych stworzeń. Filmowcy próbują wcielać się w ich istnienie, wkraczają w oryginalny sposób w ich świat. Odc. 1: Byki i orły. Byki są agresywne. Marzą o tym, żeby uciec. Napierają na konie. Starają się znaleźć lukę, by się wymknąć. Mają naturalną skłonność do dominacji. Dawniej byki przepędzano drogą. Przeprowadzano je na inne pastwiska na zimowy lub letni wypas. W wielu miejscach byki otoczone są kultem. Podczas corridy nigdy się ich nie zabija. W tym odcinku oprócz układających byki, poznamy tych, którzy układają ptaki. Sokolnicy, ornitolodzy i biolodzy. Spędzimy trochę czasu w Orlim Parku nad Jeziorem Genewskim. Liczne budynki i woliery. Ich budowa zajęła 20 lat. Stworzono miejsce poświęcone ptakom drapieżnym, gdzie ludzie mogliby je poznać. 14:00 W KOTLE HISTORII - BŁĘKITNA ARMIA. KUCHNIA FRANCUSKA. Magazyn, 26 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Program o tematyce kulinarnej. Treść odcinków wyznaczana jest przez wydarzenia historyczne, które pozwalają na pokazanie różnorodności kuchni. W kolejnym odcinku programu poznamy przepisy z książki "Kuchnia garnizonowa oraz wskazówki tyczące się racjonalnego odżywiania wojska", która ukazała się w 1918 roku. Pierwszym potrawą będzie pot - au - feu, czyli bulion na mięsie. Następne to jedno z najpopularniejszych dań w kuchni polskiej. Przywędrowało do Polski z Błękitną Armią w 1919 roku. Jest to fasolka po bretońsku. 14:30 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 5/7 SPEŁNIENIE Serial obyczajowy, 80 min, Polska 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Irena Malkiewicz, Andrzej Szalawski i inni Wiosna roku 1894. Odbywa się ślub Maryni i Stanisława. Miodowy miesiąc młodzi spędzają w Wenecji, spotykają tam malarza Bukackiego. Tymczasem w Warszawie Maszko popada w coraz większe kłopoty finansowe; majątek żony okazał się bowiem mitem tworzonym po to, by znaleźć męża. Połanieccy po powrocie z Wenecji często bywają na letnisku u Bigiela, wspólnika Stacha, gdzie spotykają się z licznymi znajomymi. 16:30 GIGANCI HISTORII - MAJOR HENRYK DOBRZAŃSKI "HUBAL". ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Niemcy nazywali go Szalonym Majorem, a Stefan Rowecki Grot określał jego działania jako niepoczytalne. A mimo to przez ponad pół roku Oddział Wydzielony Wojska Polskiego pod dowództwem Henryka Dobrzańskiego Hubala bardzo skutecznie walczył z wojskami Wehrmachtu na Kielecczyźnie, wymykając się z kolejnych zasadzek i zadając wrogowi duże straty. Wywodził się ze starej polskiej arystokracji, jako niepełnoletni chłopak służył w Legionach Piłsudskiego, później walczył w wojnie polsko - bolszewickiej. W latach międzywojennych łączył błyskotliwą karierę wojskową z międzynarodowymi sukcesami sportowymi w jeździectwie. Tuż przed wybuchem wojny przeszedł w stan spoczynku. Jednak to właśnie II wojna światowa zrobiła z niego legendę. Dzięki śmiałym wypadom na wroga i błyskawicznym ucieczkom, szybkości przemieszczania się i umiejętności zaskakiwania przeciwnika zdobył sobie przydomek ostatniego polskiego zagończyka. O jego losach powstały książki, filmy, komiksy. On sam zginął w 1940 roku. Tak, jak żył z bronią w ręku. Major Henryk Dobrzański Hubal. Życie i działalność to temat tego odcinka teleturnieju. 17:55 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 5/18 - OSTATNIA SZANSA Serial wojenno-przygodowy, 53 min, Polska 1967 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Występują: Stanisław Mikulski, Ewa Wiśniewska, Iga Cembrzyńska, Ignacy Gogolewski, Krzysztof Chamiec, Bronisław Pawlik, Marian Łącz, Jolanta Zykun, Sulwester Przedwojewski, Józef Zbiróg i inni Kloss otrzymuje zadanie wydobycia planów nowych konstrukcji wojskowych od przebywającego w Warszawie prof. von Henninga. Sturmbannfuehrer Lothar podejrzewa o zdradę kapitana Willego Ruperta, który pije i przegrywa duże sumy. Kloss uwodzi córkę profesora, Benitę, by w jej towarzystwie dostać się do willi. Kiedy wydaje mu się, że Benita jest pod działaniem środka usypiającego i on może już przystąpić do swojej roboty, dziewczyna bierze go na muszkę. Z pomocą przychodzi Klossowi agentka Anna, ale dotychczasowy plan się wali. Teraz trzeba wywieźć z Warszawy i Annę z planami, i Benitę, która zdemaskowała Klossa. Nieoczekiwanie pomaga im Rupert. 19:00 KROMDRAAI. KOLEBKA LUDZKOŚCI (KROMDRAAI: CHILDREN FROM THE CRADLE OF HUMANKIND) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Cedric Robion Scenariusz: Cedric Robion Jak powstała ludzkość? W Kromdraai, w Południowej Afryce, paleoantropolog Jos Braga odkrył szczątki dwojga dzieci - najstarsze znalezione kiedykolwiek. Pochodzą sprzed 2, 5 miliona lat. Te znaleziska być może pozwolą wreszcie ujawnić pochodzenie naszego rodzaju. 20:10 GRA FLORENCKA I KREW NA BRUKU (CALCIO STORICO THE BLOOD OF FLORENCE) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Louis Myles, Lorenzo Sorbini Film o historycznym futbolu znanym pod nazwą calcio fiorentino. Jest to wczesna forma futbolu i rugby, która powstała w XVI - wiecznych Włoszech. Kiedyś grano w tę grę powszechnie. Uważa się, że sport ten rozpoczął się na Piazza Santa Croce we Florencji. Nazywał się wtedy "grą florencką" lub po prostu calcio. Obecnie jest to również nazwa stowarzyszenia piłki nożnej w języku włoskim. Gra odbywa się od XVI wieku co roku na ulicach miasta, jest głęboko zakorzeniona w kulturze i tradycji Florencji. Jest rozgrywana tylko w tym mieście i dlatego jest wyjątkowa we Włoszech. Każdego czerwca cztery dzielnice miasta stają do walki. Zawodnicy to 27 odważnych mężczyzn z każdej drużyny, którzy są gotowi narażać się na niebezpieczeństwo i poważne obrażenia. Nie walczą dla pieniędzy. Walczą o prestiż i dumę swojej dzielnicy, a także o honor Florencji. Ten film przedstawia najważniejsze postaci każdej z czterech dzielnic, które grają w tę grę: Santa Croce (Azzurri), Santa Maria Novella (Rossi), Santo Spirito (Bianchi), San Giovanni (Verdi). Wszystko jest związane z tradycją i historią Florencji. Calcio to florencka specjalność. Przekazali ją papieże, władcy, arystokraci i wielcy artyści renesansu, na przykład Michał Anioł. Kapitalny sport. Wchodząc na boisko, zawodnicy czują się, jakby miasto wciąż było oblężone. To tradycja, która przechodzi z pokolenia na pokolenie. Z ojca na syna. Każdy florentczyk pielęgnuje ten piękny obyczaj. Wszyscy - od uczestników defilady po zawodników - udzielają się społecznie. Robią to wyłącznie z potrzeby serca. Poświęcają się dla miasta i dla dzielnicy. To bardzo szlachetni ludzie. Mówią, że jesteśmy źli, głupi, agresywni. Są w błędzie. Znaleźliśmy wspólnie pasję, która nadaje sens naszemu życiu. 21:15 INDOCHINY (INDOCHINE) Dramat, 151 min, Francja, 1992 Reżyseria: Régis Wargnier Zdjęcia: François Catonné Muzyka: Patrick Doyle Aktorzy: Catherine Deneuve, Vincent Perez, Linh Dan Pham, Jean Yanne, Andrzej Seweryn Akcja zaczyna się w Indochinach lat 30. XX wieku. Plantacja drzew kauczukowych należy do francuskiej kolonistki Éliane, która mieszka w Wietnamie wraz z ojcem i przybraną córką Camille. Na jednej z aukcji Éliane poznaje młodego francuskiego oficera Jeana - Baptiste Le Guena, z którym przeżywa krótki romans. W tym czasie jej córka Camille również się w nim zakochuje i porzucając dom oraz aktualnego narzeczonego, wyrusza do Tonkinu, gdzie stacjonują oddziały francuskie, w których służy Jean. Éliane rusza jej śladem. Dzieje ich zakazanej miłości przedstawiono na tle burzliwej historii Wietnamu: narastania oporu przeciw Francuzom, wydarzeń II wojny światowej, powstania wyzwoleńczego i upadku francuskiego kolonializmu. 23:55 TROPIĄC DINOZAURY Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz: Dorota Kosierkiewicz Historia badań tropów dinozaurów w dolinie Kamiennej w Świętokrzyskiem. Trwają prace nad powołaniem Geoparku Dolina Kamiennej w woj. świętokrzyskim. Rzeka Kamienna ciągnie się strugą przez przedziwną krainę. Setki milionów lat temu mieszkały tu dinozaury i inne przedziwne stwory. Przełom rzeki słynie z naturalnych odsłonięć i starych kamieniołomów. 00:30 MEDYCEUSZE WSPANIALI - ODC. 15 (SERIA 2 ODC. 7) STRACONE DUSZE (MEDICI: THE MAGNIFICENT EP. LOST SOULS) Serial historyczny, 55 min, Włochy, 2018 Reżyseria: Jon Cassar, Jan Michelini Aktorzy: Daniel Sharman, Sean Bean, Sarah Parish, Alessandra Mastronardi, Julian Sands W kolejnym kazaniu Savonarola domaga się wyjaśnienia okoliczności śmierci Petruzziego i sugeruje, że został zamordowany. Wawrzyniec oferuje nagrodę za wskazanie sprawcy. Niedawny stronnik Wawrzyńca zwraca się przeciwko władcom Florencji. Zwolennicy natchnionego mnicha atakują pałac. Wybucha pożar. 01:40 OPOWIEŚCI RODOWICZÓW Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jolanta Kessler - Chojecka, Małgorzata Rodowicz Scenariusz: Jolanta Kessler Chojecka, Malgorzata Rodowicz To jest historia ludzi, którzy walczyli o niepodległą Polskę. Takich jak na przykład Jan Rodowicz Anoda, uczestnik Akcji pod Arsenałem, członek batalionu Zośka. Film jest opowieścią historyczną. Z tego tytułu w warstwie wizualnej wykorzystano archiwa filmowe i ikonografię z okresu II wojny światowej, Powstania Warszawskiego i okresu stalinowskiego. Ponadto rodzina Rodowiczów posiada imponujące archiwum własne, na które składają się zdjęcia, obrazy, książki napisane przez członków rodziny, albumy, filmy i inne artefakty, które uświetnią narrację. Część spuścizny rodziny została przekazana do Ossolineum. Zdjęcia współczesne, kręcone w dawnych miejscach akcji, przybliżają ten stosunkowo odległy czas i wiążą go z dzisiejszym życiem, podkreślają kontynuację pokoleń i wagę historii dla współczesnego widza. Całość ułożona jest w stylu opowieści rodzinnej, toteż zdjęcia ze spotkania rodzinnego wyznaczają ramy konstrukcyjne filmu. Ponadto swoją rolę ma narrator, który umiejscawia wydarzenia w kontekście historycznym. Dodatkowym zabiegiem reżyserskim jest uwypuklenie najmłodszego (prawie) pokolenia rodziny, w osobie Mateusza, który uczestniczy w spotkaniu rodzinnym i prowadzi widza po Warszawie/Zalesiu - w różne miejsca, związane z losami różnych postaci. Jego wypowiedź rzuca może trochę inne światło na wydarzenia: ukazuje ich wpływ na młode pokolenie i daje spojrzenie na czas przeszły bliskie współczesnej widowni. I właśnie Mateusz, w końcowej sekwencji, zada nam pytanie, czy nasza opowieść to czas przeszły dokonany? Czy niedokonany, wciąż się dziejący. 02:45 SZEROKIE TORY. ŻYDZI W ODESSIE Reportaż, 24 min, Polska, 2010 Autor: Barbara Włodarczyk Barwna i pełna humoru opowieść o współczesnej żydowskiej Odessie. To ukraińskie miasto nad Morzem Czarnym jeszcze do niedawna nazywano maleńkim Izraelem. Żydzi stanowili tu aż jedną trzecią mieszkańców. Tak było do połowy lat 70. , kiedy to zaczęli masowo emigrować do Ameryki, Izraela i Niemiec. Dziś jest ich zaledwie kilka procent, ale żydowski humor, który rozsławił Odessę w świecie, wciąż ma się dobrze, a tradycje judaizmu przeżywają odrodzenie. Bohaterem reportażu jest 24 - letni ortodoksyjny Żyd Borys. Należy on do pierwszego pokolenia w byłym Związku Radzieckim, które przestrzega zasad judaizmu i publicznie je celebruje. Pracuje jako sprzedawca w koszernym sklepiku przy synagodze w Odessie. Borys odsłania tajniki żydowskich tradycji - tak ważne dla jego narodu. Opowiada także o Odessie, wyjaśnia na, na czym polega specyfika tego miasta.