TVP Historia Sobota, 25.06.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 25 CZERWCA ODC. 604 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1822 - zmarł E. T. A. Hoffmann, prekursor romantyzmu niemieckiego; 1867 - patent na drut kolczasty; 1950 - komentarz Marii Dąbrowskiej do wybuchu wojny koreańskiej; 1976 - protest czerwcowy w Płocku, Radomiu, Ursusie; 07:55 PRZYRODNIK NA TROPIE - /14/ - ROSICZKA OKRĄGŁOLISTNA Reportaż, 25 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Wykonawcy: Łukasz Bożycki (prowadzący) Tematem odcinka jest sieć powiązań rosiczki okrągłolistnej z innymi gatunkami roślin i zwierząt zasiedlających polskie torfowiska. Ten delikatny ekosystem będzie miał szansę przetrwać i cieszyć swoją bioróżnorodnością przyszłe pokolenia, tylko wtedy, gdy będziemy prowadzili rozsądną gospodarkę wodną, przeciwdziałającą odwadnianiu torfowisk i mokradeł. 08:25 WOJOWNICY CZASU - RYCERZEM BYĆ, CZYLI TURNIEJ W GNIEWIE Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Historia i tradycje polskich zwycięstw i polskich formacji wojskowych na przestrzeni tysiąclecia odżywają dziś dzięki entuzjastom - rekonstruktorom, kolekcjonerom i poszukiwaczom. Cykl pokaże historie ludzi i przedmiotów, egzemplarzy starej broni, historii zapomnianych bitew, które teraz zyskują nowe życie. Każdy odcinek opowie historię broni lub bitwy i człowieka bądź grupy ludzi, którzy pasjonując się historią, odtwarzają ją możliwie wiernie i widowiskowo. Każda z opowiadanych historii dzięki obecności wątku historycznego zawierającego komentarz oraz ikonografię, będzie mieć, prócz wartości sentymentalnej i patriotycznej, także walor edukacyjny. 09:00 CZARNE CHMURY - ODC. 10/10 - POŚCIG Serial przygodowy, historyczny, 54 min, Polska 1973 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Ryszard Pietruski Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy:: Leonard Pietraszak, Anna Seniuk, Elżbieta Starostecka, Mariusz Dmochowski, Stanisław Niwiński, Maciej Rayzacher, Józef Nalberczak i inni Porwanie szlachcica i pułkownika w biały dzień, w stolicy wolnego państwa, pod bokiem hetmana i króla, oburza brać szlachecką. Rusza pogoń. Tymczasem w nadgranicznym klasztorze na przyjazd czarnego powozu czeka kapitan Knothe ze swymi rajtarami. Jest tu również rotmistrz Zaremba, zaciekły wróg Dowgirda. Rotmistrz zrozumiał wreszcie, jakiemu panu służy, i postanowił rzucić służbę u elektora brandenburskiego. Dowiedziawszy się o porwaniu Dowgirda, pragnie go odbić, zostaje jednak pojmany i wtrącony do lochu, w którym wcześniej uwięziono pułkownika. Na szczęście, do akcji przystępuje wachmistrz Kacper i jego towarzysze. Przebrani za mnichów organizują zasadzkę na rajtarów i niespodziewanie atakują ludzi elektora. Kapitan Knothe ginie z jego ręki, pan Krzysztof jest wolny. Niebawem popadnie w inną, słodką niewolę. W pałacu hetmana Sobieskiego trwają przygotowania do ślubu dwóch szczęśliwych par - pana Krzysztofa Dowgirda z piękną wychowanicą hetmana Anną, i dzielnego wachmistrza Kacpra z rezolutną Magdą. 10:10 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - KUCHNIA NA ZIARNKU GROCHU Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Adam Kubiak Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) Tym razem Karol Okrasa zaprosi widzów na opowieść o kuchni na ziarnku grochu. Jak dowodzą badania archeologiczne, groch znany jest ludzkości już od 9 tysięcy lat. W kuchni polskiej groch był ceniony od zawsze. Groch ze słoniną był ulubionym daniem zarówno biedniejszych warstw, jak i królów. Ponoć do wielkich amatorów takiego grochu ze słoniną należał król Zygmunt III Waza. Francuski inżynier i kartograf, markiz Guillaume de Beauplan, który w latach 1630 - 1648 pracował w służbie królów polskich, tak opisywał ucztę magnacką: zastawiają różne potrawki i frykasy jako to groch ze słoniną, bez którego nie ma u Polaków uczty i który tak lubią, że go nie jedzą, ale połykają. Wersją postną był groch z kapustą, danie wigilijne, które spotkamy do dziś w wielu kuchniach regionalnych. Bardziej współczesnym Polakom groch kojarzy się z wojskową grochówką z kotła serwowaną na festynach i jarmarkach. Ale te wszystkie potrawy z grochu są raczej kaloryczne, ciężkie. Czy można stworzyć na bazie grochu potrawy lekkie, bardziej przystające do naszych czasów? Oto zadanie dla Karola, który przygotuje trzy dania z grochem w roli głównej. Pierwszą propozycją będzie marynowany łosoś z pikantną sałatką z ogórka i grochu włoskiego. Drugą będzie parowany w wywarze z żeberek szczupak podany z korzennym puree z grochu oraz lekkim sosem ziołowym. A trzecią będą smażone, pikantne kuleczki z zielonego grochu z sosem jogurtowym. 10:45 ADŻARIA - BRAMA EUROPY - ADŻAROWIE. OD BESHUMI DO BATUMI Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2017 Reżyseria: Maciej Kieres Scenariusz: Daniel Jasiński Zdjęcia: Jerzy Szota, Daniel Jasiński, Erekle Kupreishvili "Adżarowie. Od Beshumi do Batumi" to poetycka opowieść nie tylko o adżarskiej historii, sztuce, przyrodzie, ale także o ludziach zamieszkujących ten jeden z najpiękniejszych regionów Gruzji. Twórcy filmu zabiorą widza w fascynującą podróż po Małym Kaukazie, wybrzeżu Morza Czarnego, odwiedzimy również stolicę regionu Batumi. W filmie będzie można m.in. usłyszeć ludową adżarską muzykę, a także zobaczyć proces przygotowywania tradycyjnych potraw. 12:45 LETNIE DNI (DAYS OF SUMMER / SOMMERWELTEN) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Alexandra Sailer, Steffen Sailer Scenariusz: Anette Schreurich Film dokumentalny, w którym poznamy wszystkie zjawiska zachodzące w środowisku naturalnym latem. To czas, kiedy zwierzęta zazwyczaj mają wystarczające ilości pożywienia i mogą sobie pozwolić na lenistwo. Dzień jest długi, temperatury wysokie, a bujna przyroda sprzyja korzystaniu z jej uroków. Ale to także czas, kiedy należy się rozmnażać, dorastać i robić zapasy na zimę. Czasami trzeba stawić czoło ekstremalnym upałom i gwałtownym burzom. Więc błogostan nie jest taki oczywisty w przepięknych, letnich ekosystemach. Lato, słońce, błękit nieba powitajmy najcieplejszą porę roku. Tymczasem - dla Matki Natury to nie wakacje, ale praca na najwyższych obrotach. Rodzice muszą przygotować swoje potomstwo do samodzielnego życia. Owady się mnożą i całymi milionami roją nad polami i w lasach, a rośliny starają się, by dojrzewały ich nasiona i owoce. Długie, letnie dni to nie tylko miłe chwile - ujawniają się także gwałtowne siły natury. 13:50 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. DWIE KSIĄŻKI, DWIE MARIE. KOBIETY KTÓRE UFORMOWAŁY DWUDZIESTOLECIE Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Dwie osoby i dwie książki kucharskie stworzyły kuchnię dwudziestolecia, jako kuchnię nowoczesną, taką, która nadąża za wyzwaniami czasu. Te dwie osoby to Maria Ochorowicz - Monatowa i Maria Disslowa. Przepisy prezentowane w kolejnym odcinku programu pochodzą z tych książek. Jedną z takich potraw, która przetrwała, są placki ziemniaczane. Kolejną potrawą jest kurczak w śmietanie. 14:25 RODZINA POŁANIECKICH - ODC. 6/7 ZDRADA Serial obyczajowy, 81 min, Polska 1978 Reżyseria: Jan Rybkowski Scenariusz: Andrzej Mularczyk, Bożena Hlebowicz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza "Rodzina Połanieckich" Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Anna Nehrebecka, Andrzej May, Andrzej Chrzanowski, Teresa Lipowska, Jan Englert, Czesław Wołłejko, Bronisław Pawlik, Ewa Żukowska, Ewa Szykulska, Anna Milewska, Andrzej Seweryn, Leonard Pietraszak, Alicja Jachiewicz, Lucjan Fogiel, Andrzej Precigs i inni Lato przynosi wiele wydarzeń w życiu zaprzyjaźnionych rodzin. Marynia spodziewa się dziecka, stary pan Pławicki oddaje się uciechom wielkomiejskiego życia. Stanisław Połaniecki zostaje pewnej nocy z powabną Teresą Maszkową pod nieobecność pana domu. Po tej przygodzie pozostaje jednak Połanieckiemu niesmak i wyrzuty sumienia. Dochodzi do tragedii; Ignacy Zawiłowski, poeta, zarabiający jako kancelista u Połanieckiego, zastaje swą narzeczoną, pannę Castelli, w ramionach bawidamka, pana Kopowskiego. Młody człowiek strzela do siebie z rewolweru. 15:50 TU WSZYSTKO JEST POLSKĄ - ODC. 4 KORONACJE Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Wojciech Kursa Scenariusz: Paweł Nowakowski Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący) Przez pryzmat Wawelu pokazujemy ciągłość naszej historii i znaczenie, jakie to miejsce odegrało w dziejach narodu i państwa polskiego. W kolejnym odcinku cyklu "Tu wszystko jest Polską" prowadzący program Piotr Legutko dyskutuje z zaproszonymi gośćmi na temat roli Wawelu, jaką odegrał jako miejsce koronacyjne władców polskich. Wawel nie był pierwszym miejscem koronacyjnym władców piastowskich. Ale okazał się najistotniejszym. Czy rzeczywiście tak ważne było, gdzie król odbywa ceremonię? Kraków od 1320 r. pozostał stałym miejscem koronacji aż do czasów stanisławowskich. Nawet wówczas, gdy ośrodek polityczny przeniósł się do Warszawy, wzgórze wawelskie podkreślało ciągłość monarchii polskiej od gnieźnieńskich intronizacji po czas elekcji. 17:25 SPÓR O HISTORIĘ - WYSIEDLENIA Z KRESÓW Dysk./wywiad/debata, 29 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Jedną z najważniejszych kwestii po zakończeniu II wojny światowej było ustalenie nowych granic. Alianci decydowali o tym podczas kolejnych konferencji pokojowych. Wskutek decyzji, jakie zapadły w Teheranie, Jałcie i Poczdamie, Polska straciła niemal połowę terytorium na wschodzie. Rekompensatą za tę stratę miały być tzw. Ziemie Odzyskane, czyli Dolny Śląsk, Pomorze, Warmia i Mazury. Przesunięcie granicy wiązało się z przesiedleniem ludności zamieszkującej Kresy Wschodnie. Pierwsza, tak zwana repatriacja ze Związku Sowieckiego miała miejsce w latach 1944 - 1946. Druga odbyła się w latach 1955 - 1959. Czym była w istocie tak zwana repatriacja? Na jakich podstawach prawnych odbywało się przesiedlenie Polaków? Skąd - oprócz Kresów Wschodnich - przyjeżdżali Polacy na Ziemie Zachodnie? 18:05 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 6/18 - ŻELAZNY KRZYŻ Serial przygodowy, wojenny, 58 min, Polska 1967 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Władysław Hańcza, Ignacy Machowski, Tadeusz Białoszczyński, Gustaw Lutkiewicz, Bronisław Pawlik, Seweryn Butrym, Leonard Andrzejewski, Zygmunt Maciejewski, Tadeusz Kosudarski, Jerzy Braszka i inni Hrabia Edwin Wąsowski, członek polskiego ruchu oporu, uchodzi za Austriaka. Jest właścicielem wspaniałego majątku, wydaje przyjęcia i polowania, na których bywa wielu niemieckich generałów i dygnitarzy. Pewnego wieczoru Niemcy przypadkiem odkrywają u Wąsowskiego skrytkę z materiałami szpiegowskimi i dolarami. Hrabia zostaje aresztowany. Kloss daje mu do zrozumienia, że nie można go uratować, natomiast on może pogrążyć wielu Niemców. Wąsowski pojmuje to i opowiada prowadzącemu śledztwo hauptsturmf?hrerowi Loose o spisku na życie Hitlera, w którym brali udział generałowie i pułkownicy. Wszyscy zostają straceni. Za wykrycie "tajnego sprzysiężenia" Kloss otrzymuje Żelazny Krzyż. 19:00 GIGANCI HISTORII - HISTORIA POLSKIEJ MARYNARKI WOJENNEJ W LATACH 1918 - 1945 Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Choć przez wiele stuleci Polska posiadała dostęp do morza, nigdy nie miała dobrego pomysłu na skorzystanie z tego dobrodziejstwa. I wojna światowa i służba wielu Polaków w armiach państw zaborczych, uświadomiła władzom odradzającego się kraju konieczność budowy własnej floty, dostarczając jednocześnie wielu, doświadczonych już marynarzy. Sprawa wydawała się tak ważna, że Józef Piłsudski wydał rozkaz utworzenia floty jeszcze zanim Polska odzyskała niepodległość, a więc i dostęp do morza 8 listopada 1918 roku. Od tego moment sprawy potoczyły się błyskawicznie. Rozpoczęto od podstaw budowę nowego portu w Gdyni, zakupywano i budowano okręty. Rozrastała się flota wojenna, w najdalsze zakątki świata docierały statki handlowe, coraz popularniejsza stawała się żegluga pasażerska, w tym transatlantycka. Morze tak bardzo przykuwało uwagę Polaków, że szybko zaczęły dochodzić do głosu marzenia od stworzeniu polskich kolonii zamorskich. Nie tylko zresztą marzenia. Polska Liga Morska i Kolonialna znacznie przekroczyła milion członków. Dwadzieścia lat niepodległości to jednak zbyt krótki okres na stworzenie liczącej się floty. A mimo to po wybuchu II wojny światowej polskie okręty brały udział w walkach pod brytyjską banderą, polskie statki pasażerskie przewoziły w silnych konwojach sprzęt wojskowy i żołnierzy, a polscy marynarze służyli na okrętach alianckich na wszystkich morzach i oceanach świata. Historia polskiej marynarki wojennej w latach 1918 - 1945 to temat tego odcinku teleturnieju. 20:05 MEDYCEUSZE WSPANIALI - ODC. 16 (SERIA 2 ODC. 8) LOS MIASTA (MEDICI: THE MAGNIFICENT EP. THE FATE OF THE CITY) Serial historyczny, 57 min, Włochy, 2018 Reżyseria: Jon Cassar, Jan Michelini Aktorzy: Daniel Sharman, Sean Bean, Sarah Parish, Alessandra Mastronardi, Julian Sands Wawrzyniec podupada na zdrowiu. Władza rodu Medyceuszów chwieje się w posadach. Podburzony przez Savonarolę lud żąda wyborów nowej rady. Zamach na oczach tłumu wywołuje zamieszki. Florencją rządzi chaos. 21:15 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - DEMONY MICHAŁA ANIOŁA (LES DEMONS DE MICHEL - ANGE) Film dokumentalny, 105 min, Francja, 2017 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Filmowa opowieść o genialnym twórcy renesansu, który był największym geniuszem wśród malarzy i rzeźbiarzy - to Michał Anioł. Dorastał we Florencji, gdzie wielki Wawrzyniec Wspaniały - bankier, esteta i mecenas, dostrzegł Michała Anioła Buonarottiego, gdy miał on zaledwie 15 lat. Był nie tylko malarzem i rzeźbiarzem, ale także urbanistą i architektem, a nawet poetą. Widywał się z papieżem i dostojnikami kościelnymi, którzy byli jego zleceniodawcami. Był całkowicie oddany swemu talentowi i dożył 89 lat, jako sławny i bogaty artysta, znakomicie opłacany przez mecenasów. Jednak wybrał życie w ubóstwie, pochłonięty nieposkromionym impulsem tworzenia. Był drażliwym samotnikiem, co przysporzyło mu kłopotów z wielkimi tego świata. Zauroczeni jego pracą i geniuszem wszystko mu wybaczali. Stefan Bern, prezenter programu, zabiera nas w podróż szlakiem twórczości Michała Anioła. We Florencji i w Rzymie obejrzymy cudowne dzieła sztuki, zagłębiając się w jego życie prywatne, nieznane, pełne obaw i pasji. Do najznamienitszych jego dzieł należą: watykańska Pieta, freski w Kaplicy Sykstyńskiej i gigantyczna rzeźba Dawida, wyrzeźbionego z jednego, czterometrowego bloku marmuru. 23:15 PIŁKARSKI POKER Film obyczajowo - sensacyjny, 102 min, Polska 1988 Reżyseria: Janusz Zaorski Scenariusz: Jan Purzycki Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Piotr Figiel Aktorzy: Janusz Gajos, Małgorzata Pieczyńska, Marian Opania, Mariusz Dmochowski, Jan Englert, Edward Lubaszenko, Olaf Lubaszenko, Mariusz Benoit, Adrianna Biedrzyńska, Bronisław Pawlik, Andrzej Zaorski, Grzegorz Warchoł, Zdzisław Wardejn i inni Laguna, niegdyś sławny piłkarz, którego karierę przerwała kontuzja, pogrąża się w alkoholizmie. Jego dawnym kolegom z boiska też nie wiedzie się najlepiej. Laguna - obecnie sędzia - jest bacznym obserwatorem tego, co się wokół niego dzieje. Zdaje sobie sprawę z istniejących w piłkarskim światku układów, przekupywania piłkarzy i sędziów, manipulowania ludźmi. Nie chce mieć z tym nic wspólnego. Postanawia w niezwykły sposób ukoronować swoją sędziowską karierę - zadrwić z traktujących go protekcjonalnie działaczy klubowych. Chce doprowadzić do tzw. niedzieli cudów, czyli "ustawić" ostatnią kolejkę rozgrywek ligowych tak, by w poszczególnych meczach padły ustalone przez niego wyniki. Różnymi sposobami przekupuje zawodników, a nawet innego sędziego. Gdy jednak dochodzi do decydującego meczu, nieoczekiwanie zmienia swój plan. Roboczy tytuł filmu brzmiał "Kocham piłkę", co ujawniało tęsknotę reżysera za romantyką sportu, której spragnieni są jego prawdziwi miłośnicy. Utrzymany w konwencji filmu sensacyjnego "Piłkarski poker" ujawnia kulisy krajowej piłki. "Polska piłka nożna toczy się po równi pochyłej. Wyniki i jakość gry są uzależnione od wartości pieniądza. Na trybunach siedzi kilka lub kilkanaście tysięcy naiwnych kibiców. Czekają na wynik, nie wiedząc, że ustaliło ten wynik wcześniej kilka osób" - mówił reżyser Janusz Zaorski. 01:10 DRAŻA - CZETNIK. LEGENDA KRESÓW. Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2016 Reżyseria: Jerzy Oleszkowicz Scenariusz: Jerzy Oleszkowicz Zdjęcia: Henryk Janas Wykonawcy: Grupa Rekonstrukcji Historycznej "San" Aktorzy: Sebastian Cybulski, Michał Chołka, Evgen Malinowski Życie Dragana Sotirovića to historia niezwykła. Można powiedzieć, że to legenda partyzantki serbskiej i polskiej. Przez lata powojenne i czasy komunizmu była nie tyle zapomniana, co przemilczana. Nie mogło być inaczej, ze względu na jego działalność i poglądy. Pierwszy współpracownik generała Mihajlovića w antyhitlerowskim i antykomunistycznym ruchu oporu w Jugosławii. Później żołnierz i dowódca oddziału AK we Lwowie i na Rzeszowszczyźnie. Wielokrotnie aresztowany, torturowany (więzienia w Belgradzie, stalagi w Rawie Ruskiej i Stryju, więzienia we Lwowie, Jarosławiu i Moskwie tu skazany na 10 lat łagru, Rzeszowie) zawsze szczęśliwie wychodził z opresji. Zdolności dowodzenia, wymagania wobec podwładnych, brawurowe ucieczki i skuteczna walka w partyzantce budują jego autorytet i legendę wśród żołnierzy. To mieszanka niepokornej natury, bohaterstwa, przenikliwości, ale i odwagi do oddania swego życia w walce o niepodległość dwóch ojczyzn: Serbii i Polski. Jego wrogowie to hitlerowskie Niemcy i sowieci a dokładnie komuniści, którym nie zależy na niepodległości sojuszników. Szybko zrozumiał polityczne mechanizmy, które na zawsze pozbawiły go ukochanej ojczyzny i rodziny. To, co pomagało mu przetrwać, to głęboka wiara i religijność wpajana od najmłodszych lat przez rodziców i duchowych opiekunów. Pielgrzymki na świętą Górę Athos kształtują go w młodości i dają mu siłę po wojnie. Dodatkowo w czasach gdy nie mógł powrócić do ojczyzny, przebywając na emigracji, dają mu możliwość spotkania się z - pozostawionym w Serbii z mamą w czasie wojennej zawieruchy, później osieroconym - synem.