TVP Dokument Poniedziałek, 27.06.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - NAJWYŻSZY STOPIEŃ ZASILANIA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Tatrzańskie schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, położone najwyżej ze wszystkich tutejszych schronisk, cierpiało zawsze energetyczną biedę. Nic dziwnego, skoro nawet dla wytrawnego górskiego piechura jest trudno dostępne. O podłączeniu go do sieci energetycznej nie można tu - i chyba całe szczęście - nawet marzyć. Od lat działała chałupniczym sposobem skonstruowana turbina wodna, ale oparty o nią system oświetlania schroniska jest kulawy, a i z ogrzewaniem budynku kiepsko. Projekt remontu schroniska ma tę sytuację radykalnie zmienić. Oświetlenie, ogrzewanie, a także zagospodarowanie ścieków i odpadów ma być nowoczesne, czyli ekologiczne i tak powiązane z przyrodą, że aż dla postronnych niezauważalne. Nowa turbina wykorzysta spadek wody w 200 - metrowym wodospadzie, powstałym między stawami położonymi na różnych poziomach. Musi to jednak robić tak, by nie zakłócić naturalnych stosunków wodnych w dolinie. Tym bardziej że strumień, z którego czerpie energię, ostatecznie zasila też w wodę słynną tatrzańską Siklawę. Pobór wody przez turbinę ma być więc odpowiednio monitorowany, a całość projektu pozostaje pod ścisłym nadzorem Tatrzańskiego Parku Narodowego. Wszystkie urządzenia mają być instalowane tak, by nie zakłócały krajobrazu, a schronisko zachowało swój tradycyjny, wysokogórski charakter. Ten wątek jest dla ekipy "Dzikiej Polski" szczególnie wartościowy i interesujący. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 16 SMAK TORUNIA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak wiele miasto może zawdzięczać piernikom? Okazuję się, że naprawdę sporo. To one rozsławiły imię Torunia na całym świecie i co najciekawsze - dzieje się tak do dzisiaj! Radosław Kotarski tym razem bierze sprawy we własne ręce, dosłownie i w przenośni, ponieważ sam wypieka pierniki według tradycyjnej receptury. Poza tym sprawdza, jak wiele słów i stwierdzeń przeniknęło do języka polskiego dzięki toruńskim wyrobom. 07:00 NOTACJE - HENRYK WUJEC. O MEDIACH PRZY OKRĄGŁYM STOLE Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2009 Autor: Nina Makowiecka Henryk Wujec, polski polityk, fizyk, działacz opozycji w czasach PRL - u, poseł na Sejm, były wiceminister rolnictwa. W 1989 roku brał udział w Obradach Okrągłego Stołu w zespole ds. pluralizmu związkowego. 07:10 WALIA - BRYTYJSKI DZIKI ZACHÓD (WALES - GREAT BRITAIN'S WILD WEST / WALES - GROBRITANNIENS WILDER WESTEN) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Hans - Peter Kuttler Film dokumentalny o dzikiej przyrodzie Walii. Skaliste góry na północy, pagórkowate krajobrazy na południu i urwiste klify wzdłuż wybrzeża - region kontrastów. Chociaż Walia jest najmniejszym obszarem Wielkiej Brytanii, jej krajobraz jest owiany mitami i legendami. To właśnie tutaj JRR Tolkien zaczerpnął inspiracji do swojej słynnej na całym świecie trylogii "Władca Pierścieni". Na północy leży Snowdonia - górski krajobraz o spektakularnej scenerii: dzikie kozy biorą udział w zaciekłych bitwach podczas jesiennego sezonu rykowiska. Ich bliski związek z koziorożcem jest oczywisty. Około 5000 fok szarych zamieszkuje wybrzeże o długości 2700 km. Młode rodzą się jesienią i często muszą znosić niszczycielskie burze. Ekipa filmowa spędziła dwa lata, fotografując walijskie krajobrazy, a teraz przedstawia fascynujący film dokumentalny. Beztroski żywot i prawdziwe dramaty często istnieją obok siebie. W Walii, na brytyjskim Dzikim Zachodzie. 08:10 PRZYSZŁOŚĆ LOTNICTWA CYWILNEGO (AIR TRAFFIC) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Nadine Kuhn, Guillaume Couret Ponad 3 miliony ludzi podróżuje samolotem każdego dnia na całym świecie. Oznacza to 80 000 lotów dziennie, jeden na sekundę. Na całym świecie jest około 30 milionów lotów łączących 14 000 lotnisk. Europa jest jednym z głównych węzłów komunikacyjnych, z prawie 35% dziennym ruchem. Do 2030 r. oczekuje się 17 milionów lotów rocznie, zamiast dzisiejszych 10 milionów. Stanowi to ogromne wyzwanie dla przemysłu lotniczego, lotnisk i zarządzania ruchem. Ale jakie rozwiązania technologiczne można znaleźć, aby uniknąć przesycenia? Poznamy relację z podróży pary turystów, podróżujących z Paryża do Dubaju. Max, 25 lat i Chlo, 21 lat, wiedzą, jak spędzać wolny czas. Odkryjemy kulisy wielkich lotnisk, od wieży kontrolnej po kokpit, od bramki po wejście na pokład pasażerów i ich bagażu. Będziemy obserwować inżynierów lotniczych, którzy projektują przyszłe samoloty i systemy bezpieczeństwa. 09:10 ŻUBRY WCZORAJ I DZIŚ Film dokumentalny, 34 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bartosz Klamra Scenariusz: Wanda Olech Film dokumentalny, którego głównym bohaterem jest żubr. Każdy żubra zna i wie, jak on wygląda. Jednak znajomość jego potrzeb, zwyczajów, diety czy behawioru nie jest już tak powszechna. Żubry dużo czasu poświęcają na spokojne przeżuwanie, leżąc w lesie, gdzie mniej dokuczają im owady. Żubrom potrzeba przestrzeni, wody, pokarmu i spokoju. Obecnie mamy ponad dwa tysiące żubrów w sześciu wolnych populacjach w całej Polsce. Po I wojnie światowej w kraju nie został ani jeden dziko żyjący żubr. Długi był to proces, żeby odtworzyć populację tych pięknych zwierząt. 09:55 WIEŻA EIFFLA - ARCYDZIEŁO INŻYNIERII (SECRETS OF THE EIFFEL TOWER / QUAND LA TOUR EIFFEL SE DEVOILE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2012 Reżyseria: Martin Blanchard Film dokumentalny prezentujący słynną, paryską Wieżę Eiffla w jak najszerszym spektrum. Każdego roku to miejsce odwiedzało około 7 milionów turystów. Ponad 120 lat od jej powstania ta wspaniała konstrukcja - symbol stolicy Francji - nadal fascynuje, po prostu dlatego, że jest czymś więcej niż zwykłą wieżą o długości 324 metrów. Wieża Eiffla to radosny symbol, który porusza wyobraźnię wszystkich ludzi. Za tym mitem stoi, a raczej pracuje 300 agentów Socit d'Exploitation de la Tour Eiffel (Sete) i jego wykonawców. Od bunkra zakopanego pod Champ de Mars po najwyższe piętro, codziennie ożywiają i dbają oni o słynną Grande Dame; poznamy ich oraz inne sekrety Wieży. Wielka Dama jest wieżą, ale też symbolem miasta, narodu, nowoczesności i elegancji. Symbolem radosnym. Za to ją podziwiamy. Odwiedziło ją 250 milionów ludzi. Wieża nadaje się do ważnych wydarzeń. To symboliczna budowla. Podczas targów rolniczych zawsze pojawia się zadanie, czy można wciągnąć krowy na pierwszy poziom. Być może kiedyś się to uda. Raz już wciągnięto słoniątko. Wieża zawsze była kojarzona ze szczęśliwymi wydarzeniami. Restauracja Jules Verne stała się ulubionym miejscem oświadczyn. Co rano Pole Marsowe przed wieżą zmienia się w platformę logistyczną. Tutaj są dostarczane produkty żywnościowe. Restauracja na 120 miejsc ma jedną gwiazdkę Michellina i ceny.... na miarę widoków. 10:50 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - CAŁY ROK W GÓRACH JURA (FASCINATING SWITZERLAND - TROUGH THE SEASONS IN THE JURA MOUNTAINS) Cykl dokumentalny, 18 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W dziesiątej części przyjrzymy się przyrodzie w Górach Jura przez cały rok. Góry Jura - położony w północno - zachodniej Szwajcarii łańcuch górski - uważa się za braciszka Alp. Niewątpliwie znajdzie się tu dziewiczą przyrodę. Pasmo biegnie wzdłuż granicy szwajcarsko - francuskiej. Na południu leży Vale de Joux. Wysoko na pastwiskach turyści często napotykają mury z kamienia. To spuścizna po Rzymianach, którzy sprowadzili kamieniarstwo do Europy Środkowej - kamień układany bez zaprawy murarskiej. Od wieków budowano mury, by zaznaczać granice między sąsiadami lub grodzić pastwiska. W dolinie leży Lac de Joux - największe jezioro w całym masywie Jura - o długości 9 km. Lac de Joux jest zasilany rzeką Orb, która wypływa z francuskiej części gór Jura. Tu Orb obiera naturalny kurs z pętlami, zakolami i zakrętami. Te meandry wynikają z niewielkiego nachylenia doliny. 11:10 MARATON HENRYKA BRAUNA Reportaż, 19 min, Polska, 1978 Scenariusz: Leon Popielarz, Jerzy Wohl Zdjęcia: Tomasz Kosior Udział seniora, Henryka Brauna, polskiego lekkoatlety, długodystansowca w Międzynarodowym Maratonie w Dębnie. Braun był członkiem Międzynarodowej Federacji Weteranów Biegów Długich przy UNESCO, laureatem Nagrody im. Tomasza Hopfera. W 2000 roku nadano mu tytuł honorowego obywatela Dębna Lubuskiego. Film jest zapisem z trasy biegu, w jakim wziął udział 66 - letni sportowiec. Przyjazd bohatera filmu do Dębna, przygotowania do startu zawodników, techniczne przygotowanie trasy zawodów, rozgrzewka, start, bieg. Ogłoszenie wyników i dekoracja zwycięzców.. 11:35 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 5. GÓRY Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Słowo balkan po turecku znaczy góra. W tym odcinku poznamy bliżej codzienne życie ludzi żyjących z dala od cywilizacji, wysoko w pasmach górskich. Lena odwiedzi ciężko dostępne wioski w Górach Przeklętych na północy Albanii, gdzie ludzie żyją w tradycyjny sposób, a do wsi często wciąż nie ma dróg dojazdowych. Wyrobi lokalny ser z pasterzami z Czarnogóry oraz odwiedzi pszczelarzy zbierających dziki miód na zboczach gór Północnej Macedonii. 12:05 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 5 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzący: Stefan Tompson W tym odcinku Stefan Tompson zabiera nas w podróż do niewielkiej miejscowości Ołyka, której nazwa pochodzi od słowa "łyka", służącego do wyrobu m.in. kapci. Tutaj swoją siedzibę miał jeden z najpotężniejszych rodów Polski - ród Radziwiłłów. Zamek w Ołyce został zbudowany w połowie XVI wieku i z biegiem lat ulegał licznym przebudowom, dokonywanym przez kolejnych właścicieli. Dziś, choć świetność zamku w Ołyce pozostaje jedynie ulotnym wspomnieniem, jest on dużą atrakcją historyczną. 12:40 €URO ŁANY - ODC. 7 Dokument fabularyzowany, 23 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Beata Cichoń, Ewa Straburzyńska Zdjęcia: Piotr Sędzikowski, Miłosz Mickiewicz, Wojciech Chabin, Marcin Wenzel, Tomasz Włosik Muzyka: Bartosz Straburzyński Wykonawcy: Cezary Żak Serial o współczesnej polskiej wsi, pokazujący następujące tam przeobrażenia. Zmiany przybliżają warunki życia na wsi do europejskich standardów. Kanwą filmowej opowieści są losy bohaterów serialu "Złote Łany" wzbogacone o nowe, współczesne wątki. 13:10 €URO ŁANY - ODC. 8 Dokument fabularyzowany, 25 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Ewa Straburzyńska, Beata Cichoń Zdjęcia: Piotr Sędzikowski, Miłosz Mickiewicz, Wojciech Chabin, Marcin Wenzel, Tomasz Włosik Muzyka: Bartosz Straburzyński Wykonawcy: Cezary Żak Serial o współczesnej polskiej wsi, pokazujący następujące tam przeobrażenia. Zmiany przybliżają warunki życia na wsi do europejskich standardów. Kanwą filmowej opowieści są losy bohaterów serialu "Złote Łany" wzbogacone o nowe, współczesne wątki. 13:45 SIŁA NATURY - ODC. 1 PREKURSORZY (WILD WORKERS PRIME MOVERS 1/3) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Jeremy Hogarth Seria o najbardziej pracowitych stworzeniach świata. Każdego dnia, gdy idziemy do pracy, aby spędzić kolejny dzień w biurze lub gdziekolwiek prowadzi nas nasza działalność, niewielu, jeśli w ogóle, myśli o miliardach dzikich robotników, którzy dzień po dniu trudzą się, aby utrzymać naszą planetę w dobrym stanie. Jednak bez ogromnych stad, które pasą się na otwartych łąkach, niezliczonych armii mrówek i termitów, niewidzialnych i cichych kopaczy, którzy pomagają utrzymać żyzne gleby, nasz świat byłby innym miejscem. Dzicy robotnicy pracują w oceanach, a także w lasach i na równinach - właściwie wszędzie. W trzech wciągających odcinkach seria opowiada historie o tym, jak nasz świat jest kształtowany i zorganizowany, często bez naszej wiedzy. Odc. 1 - Prekursorzy. Wielkie równiny. Zajmują jedną czwartą powierzchni lądów. Porastają je pożywne trawy, którymi żywią się największe stada. Trawy Ameryki Północnej osiągnęły obecny kształt za sprawą potężnych stad pasących się tu przez tysiące lat. Bez bizonów prerie by nie istniały. Dorosły bizon waży nawet tonę, a stado spożywa do 12 ton pokarmu dziennie. Sawanny afrykańskie żyją według innych zasad. Tutaj trawy i drzewa tworzą kolorową mozaikę. Oto żyrafa, chirurg drzew. Duże czy małe zwierzęta zapewniają zdrowy rozwój trawom i lasom na całym świecie. Śmierć i rozkład to elementy rytmu życia. Przemieszczające się stada dostarczają naszej glebie substancje, dzięki którym cykl życia trwa. 14:45 NIESAMOWITE NIETOPERZE (INCREDIBLE BATS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Mea Trenor Film dokumentalny o nietoperzach. Kiedy zapada noc, niebo ożywa. Trzepot skrzydeł, który dla niektórych jest koszmarem. Co czwarty ssak na planecie to nietoperz. Nietoperze żyją nie tylko w jaskiniach - świetnie się mają na pustyniach. Nie straszne im monsuny. Rządzą dżunglami, patrolują wodne arterie i chowają się w zaskakujących miejscach. 45 milionów lat ewolucji wyposażyło latające ssaki w niezwykłe środki. Od ultradźwiękowego słuchu po dziwacznie długie języki. Niektóre z nich gromadzą się milionami - inne trudno zobaczyć. Jest też wprawiający w osłupienie śmiałek - najbardziej niezwykły nietoperz na naszej planecie. Przez jedną noc będą rządzić. Jedną piątą gatunków ssaków na Ziemi stanowią nietoperze - lecz jest to podzielona rodzina. Nasza kolekcja skrzydlatych bestii to wiele dziwnych i wspaniałych przykładów: od tych zmieniających kształt pyska i posiadających super lepkie stopy - po zapylaczy i krwiopijców. Od mistrzowskich wspinaczy i śmiertelnie groźnych zabójców - po mistrzów budowlanych i tych żyjących w licznych koloniach. Latające ssaki nie powinny wzbudzać w nas strachu, tylko fascynację. To niesamowite nietoperze naszej planety. 15:40 ENERGIA DO ŻYCIA 1. NIEZASPOKOJONE PRAGNIENIE (ENERGY OF LIFE / STROM DES LEBENS / 1. THE THIRST FOR ENERGY.) Film dokumentalny, 51 min, Szwajcaria, 2018 Reżyseria: Andrea Hauner Rok 2018 charakteryzował się najwyższym zużyciem energii w historii. Prognozy przewidują, że w nadchodzących dziesięcioleciach nasze zużycie energii elektrycznej będzie nadal drastycznie rosnąć. Jednocześnie zasoby tzw. paliw kopalnych - ropy, gazu, węgla - powoli, ale zdecydowanie maleją. Wątpliwe jest jednak, czy źródła odnawialne będą w stanie zrekompensować popyt. W dobie technologii i wysoce zdigitalizowanego świata myśl o braku prądu przeraża. Jak możemy zapewnić dostawy energii elektrycznej do coraz bardziej zelektryfikowanego społeczeństwa? Jak możemy sprawić, by energia elektryczna była przechowywana i przenośna? Energia elektryczna to gorący towar przyszłości. Tylko ci, którzy mają elektryczność, mogą generować dobrobyt i wzrost. Na świecie żyje siedem miliardów sześćset milionów ludzi. Co godzinę przybywa tysiąc nowych. Wszyscy całą dobę korzystają z prądu. Jak zaspokoimy ten głód energii? Nasze zapotrzebowanie na prąd podwoi się do dwa tysiące pięćdziesiątego roku. Czy dostarczy nam go wiatr i Słońce? 85 procent światowej energii pochodzi z paliw kopalnych, jednak ich zasoby są ograniczone, a na domiar złego ropa naftowa, węgiel i gaz niszczą nasz klimat. Czy przyszłością jest synteza jądrowa? 16:35 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - WYSOKO W GÓRACH JURA (FASCINATING SWITZERLAND - HIGH UP IN THE JURA MOUNTAINS) Cykl dokumentalny, 18 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W siódmej części serii podziwiamy Szwajcarię i Góry Jura. Szwajcarskie góry Jura to więcej niż kanton, bo górski region ciągnie się od północnowschodniej Szwajcarii aż po Jezioro Genewskie. To surowy, dziewiczy krajobraz. W porównaniu z resztą kraju region jest słabo zaludniony i z pewnością można tu znaleźć dużo spokoju i ciszy. Zazwyczaj - ale teraz jest wiosna, co oznacza porę godów. Na drzewach rozbrzmiewają świergoty i trele. W królestwie roślin i zwierząt - wszędzie powstaje nowe życie. Także i tutaj, w pobliskich lasach wokół starego Chateau Pleujouse. W miejscu, gdzie w czasach prehistorycznych znajdował się ocean Tetyda, obecnie wznoszą się góry. 16:55 PORTRETY DOKUMENTALNE - JACEK BŁAWUT, JESZCZE NIE WIECZÓR Cykl dokumentalny, 5 min, Polska, 2021 Cykl opowiadający o najważniejszych, najciekawszych filmach wybitnych polskich filmowców zajmujących się sztuką dokumentu. 17:05 ODKRYWAMY ŚWIAT - ODC. 1 BALI (WORLD DISCOVERIES. EP. 1 BALI) Serial dokumentalny, 49 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne, zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. Odwiedzimy: BALI, KAMBODŻĘ, KOSTARYKĘ, GWADELOUPĘ, ISTRIĘ; LOFOTEN, MADERĘ, PERU, RIO DE JANEIRO, SRI LANKĘ, TAHITI, LAOS. W odcinku pierwszym poznamy Bali. Spośród 13 667 wysp Indonezji Bali jest bez wątpienia najbardziej znaną. Znajduje się w pobliżu równika, jej rzeźbę terenu wyznacza łańcuch wulkaniczny. Pokryta zielenią tarasowych pól ryżowych, które karmią cztery miliony mieszkańców, Bali ze swoją kulturą i słodyczą życia zawsze była marzeniem podróżników. 18:05 WYPRAWA NA DNO: TRÓJKĄT BERMUDZKI (DRAIN THE BERMUDA TRIANGLE) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Wayne Abbott Scenariusz: Jobim Sampson Trójkąt Bermudzki - sama nazwa pobudza wyobraźnię. W tym filmie poznamy badania nad dziwnymi cechami geologicznymi, aby rzucić światło na tajemnicze zdarzenia, które zostały udokumentowane w granicach tego obszaru oceanu. Dołączymy do kilku nowych ekspedycji nurkowych i wypraw w poszukiwaniu nauki kryjącej się za mitem. Bermudy, niewielki archipelag, 1050 kilometrów na wschód od wybrzeża Stanów Zjednoczonych. Od wieków stanowił schronienie dla statków żeglujących po Atlantyku, w jego wodach czai się jednak śmiertelna groźba. Grudzień, rok 1945. Eskadra samolotów marynarki U. S. A. znika u wybrzeży Florydy. Marzec. Rok 1918. Duży transportowiec amerykański, płynący do Baltimore, rozpływa się w powietrzu. Od lat wiele statków i samolotów znikało bez śladu w obszarze liczącym 725 tysięcy kilometrów kwadratowych. Stanowił on źródło tajemnic, legend i obaw. Oto Trójkąt Bermudzki. Dzięki nowoczesnej technice możemy usunąć wodę, warstwę po warstwie i odsłonić ukryty krajobraz. Osuszymy Trójkąt Bermudzki. Schodząc coraz głębiej, zbadamy jego najciemniejsze zakątki, odsłaniając tajemnice Trójkąta. Co znajdziemy na dnie, gdy woda opadnie całkowicie? Osuszenie Trójkąta Bermudzkiego po raz pierwszy ukazało niezwykle zróżnicowany teren, z fantastycznymi tworami na dnie. Mity i legendy o Trójkącie mają się dobrze, my jednak już wiemy, że zagrożenie nie pochodzi od nadprzyrodzonych mocy, ale powodują je realne i zabójcze siły przyrody. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - POLINEZJA - PERŁA PACYFIKU (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Słowo "Polinezja" brzmi jak zaproszenie do podróży. Od czasów pierwszych odkrywców ten zbiór małych wysepek na olbrzymim Pacyfiku fascynował urodą i kojarzył się z Rajem na Ziemi. Jednak za stereotypami kryją się ludzie, historia i kultura - prawdziwe powody, dla których warto pokochać Polinezję. Odwiedzając Tahiti, Tuamotu czy Markizy, trafiamy do odległego i niezwykle barwnego świata. 20:10 SZTUKA DOKUMENTU - ODC. 1 - KAZIMIERZ KARABASZ Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech Wykonawcy: Kazimierz Karabasz, Mikołaj Jazdon "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu są autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Bohaterem pierwszego odcinka jest Kazimierz Karabasz, jeden z najwybitniejszych twórców polskiego kina. W swoich filmach z lat 60. ("Muzykantach", "Węźle", "Ludziach w drodze" odkrywał i doskonalił nowoczesną metodę kina dokumentalnego, opartą na cierpliwej i uważnej obserwacji życia codziennego zwykłych ludzi. "Rokiem Franka W." (1967) udowodnił, że w filmie dokumentalnym można stworzyć wnikliwy portret jednostki, co przedtem powszechnie uważano za możliwe jedynie w filmie fabularnym. Karabasz to jednak nie tylko wybitny dokumentalista, ale także autor unikalnych książek poświęconych teorii i praktyce kina dokumentalnego. Reżyser jest także pedagogiem i wykładowcą w łódzkiej szkole filmowej. Wykształcił kilka pokoleń polskich dokumentalistów. Jego uczniami byli, między innymi, Krzysztof Kieślowski, Marcel Łoziński, czy Tomasz Zygadło. W filmie zrealizowanym przez Bartosza Paducha oglądamy fragmenty różnych filmów Karabasza powstałych w ciągu blisko półwiecza twórczości reżysera. W tych wybranych przez samego twórcę cytatach można prześledzić, jak różnorodne dokumentalne sceny dialogowe odkrywają przed widzem całą paletę sytuacji, czasem bardzo ulotnych, o wyjątkowym nastroju i klimacie, który niełatwo przenosi się na ekran. W scenerii starej montażowni filmowej Kazimierz Karabasz w rozmowie z Mikołajem Jazdonem mówi o zagadnieniach kluczowych dla swej twórczości, o nieustannym doskonaleniu własnej, autorskiej metody wnikania z kamerą dokumentalną pod powierzchnię rzeczywistości. 20:35 MUZYKANCI Film dokumentalny, 9 min, Polska, 1960 Scenariusz: Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Stanisław Niedbalski Film jest opowieścią o amatorskiej orkiestrze warszawskich tramwajarzy, którzy po ciężkiej pracy rezygnują z wolnego wieczoru, gromadząc się na próbach "dęciaków". Kiedyś była ich cała armia, teraz została garstka zapaleńców. 20:50 LUDZIE W DRODZE Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1960 Reżyseria: Kazimierz Karabasz Film pokazuje zakulisową pracę ludzi w cyrku. Kamera towarzyszy cyrkowcom od przyjazdu na miejsce występu do ostatnich chwil przed rozpoczęciem programu. 21:05 GDZIE DIABEŁ MÓWI DOBRANOC Reportaż, 10 min, Polska, 1956 Scenariusz i reżyseria: Kazimierz Karabasz, Władysław Ślesicki Zdjęcia: Stanisław Niedbalski Dokument z najbiedniejszej dzielnicy Warszawy - Targówka. 21:20 LUDZIE Z PUSTEGO OBSZARU Cykl dokumentalny, 14 min, Polska, 1957 Scenariusz i reżyseria: Władysław Ślesicki, Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Stanisław Niedbalski Muzyka: Zbigniew Jeżewski Dokument o grupie młodzieży z warszawskiej Pragi. Jak mówią realizatorzy filmu, "film ten jest opowiadaniem o pewnej poznanej przez nas grupie młodzieży. Ludzie, których pokazujemy, są podobni do bardzo wielu swoich rówieśników. Jest to jak gdyby synteza naszych obserwacji. Zadaniem filmu jest zasygnalizowanie problemu, którego korzenie tkwią głęboko w życiu społeczeństwa". 21:45 O ŚWICIE I PRZED ZMIERZCHEM Film dokumentalny, 56 min, Polska, 1999 Scenariusz, realizacja, zdjęcia fotograficzne: Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Zbigniew Wichłacz Opracowanie muzyczne: Spas Hristow Pasażerowie pociągu. Często nawiązują rozmowy, lecz równie często jadą obok siebie w tym samym kierunku milcząc, nic o sobie nie wiedząc. Kazimierz Karabasz rzeczywistemu pociągowi nadaje rangę symbolu, a z jego pasażerów wybiera dwóch, emeryta i maturzystę. Umieszcza ich następnie najpierw w grupach rówieśników, potem przygląda się im jeszcze bliżej - w mniejszych gronach przyjaciół. Dokonuje w ten sposób próby poznania, choćby fragmentarycznego, dwóch pokoleń, i to w momencie szczególnym, po kilku latach transformacji ustrojowej. A to, co się w ciągu tych lat dokonało, zmieniło nie tylko rzeczywistość, warunki bytu i mentalność. Zmusiło także do przewartościowań, ocen, innego spojrzenia na to, co było. Generacja emerytów przybita jest ciężarem materialnych trosk, czuje się zepchnięta na drugi plan, bez szans na dodatkową pracę. Wielu jest zmęczonych i znudzonych życiem. Z łatwością wskazują, co było lepsze w przeszłości. Niepokoi ich rozluźnienie obyczajów i powszechna pogoń za pieniądzem, choć doceniają to, że teraz lżej się oddycha. Generacja maturzystów natomiast robi wrażenie zagubionej, niepewnej, wylęknionej tym, co ją wkrótce czeka: koniecznością wyboru drogi na przyszłość. Obie te generacje tak naprawdę niewiele o sobie wiedzą. Wiedza ta zaś wynika bardziej z naskórkowych obserwacji i obiegowych opinii niż z rzeczywiście uważnego przyjrzenia się sobie nawzajem. Ich opinie o sprawach społecznych, rodzinie, obyczajach, ludzkich dążeniach, przy wszystkich wynikających z wieku różnicach, są jednak również zbieżne, zwłaszcza w ocenie teraźniejszości. Kazimierz Karabasz, dostrzegając pełen rozterek, wahań, wątpliwości, obaw i wahań stan ducha i jednych, i drugich bohaterów filmu, kończy swój film cytatem z wiersza Tadeusza Różewicza doskonale go wyrażającym. Poeta, niepewny tego, co się rzeczywiście dzieje, zastaniawiając się nad końcem czy też może już od dawna początkiem epoki, mówi: "... Coś się skończyło nic się nie chce zacząć, może się już zaczęło? 22:50 CO W BAGAŻU? Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2007 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Kazimierz Karabasz 45 kilometrów na południowy zachód od Warszawy leży Żyrardów. To tu znajduje się Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego, dokąd udała się ekipa telewizyjna. Oko kamery koncentruje się na uczniach tejże szkoły, a konkretnie maturalnej klasy 3c, rejestruje normalne zajęcia lekcyjne, a także prowadzoną przez uczniów działalność pozaszkolną, a przede wszystkim emocje, jakie im towarzyszą przed tym bodaj najważniejszym etapem w ich życiu. Sami bohaterowie filmu mówią o zbliżającej się wielkimi krokami maturze, gorączkowych przygotowaniach i wielkim strachu przed egzaminami. Pomyślnie zdany egzamin dojrzałości to nie tylko krok do dorosłości, ale przede wszystkim możliwość podjęcia dalszej nauki na studiach, wyboru właściwego zawodu. Młodzi ludzi snują plany na przyszłość, rozmawiają o pracy, karierze i możliwościach lepszego startu we współczesnej, wolnej Polsce. Mówią też o poszukiwaniu swojej drogi w życiu i największych wartościach. Kamera towarzyszy także uczniom klasy 3c podczas szkolnej Wigilii, a następnie na studniówce, gdzie przez ten jeden wieczór można myśleć wyłącznie o szampańskiej zabawie. Potem trzeba jeszcze zrobić grupowe pamiątkowe zdjęcie i pozostaje już tylko wkuwanie do egzaminów. Z maturą w kieszeni dopiero zaczną swoje prawdziwe dorosłe życie. "Co w bagażu?" to film Kazimierza Karabasza, jednego z najwybitniejszych polskich dokumentalistów starszego pokolenia, twórcy "Muzykantów", "Portretu w kropli", "Roku Franka W", "Okruchów z ulicy Żelaznej i okolic" czy "Za rogiem, niedaleko". 23:35 MORSKI WETERAN Reportaż, 28 min, Polska, 1972 Autor: Danuta Małek Scenariusz: Danuta Małek Zdjęcia: Janusz Pietrzykowski, Lech Rydliński Opowieść o parowcu Sołdek, który był pierwszym statkiem zbudowanym w Polsce po II wojnie światowej. Masowiec Sołdek powstał w Stoczni Gdańskiej, ale jego macierzystym portem został Szczecin. Nazwę swoją zawdzięcza ówczesnemu przodownikowi pracy w Stoczni Gdańskiej, Stanisławowi Sołdkowi, którego żona, Helena, została matką chrzestną statku. Film rozpoczyna się od wizyty w duńskim porcie Randers, a kończy uroczystością na Wałach Chrobrego w Szczecinie z okazji tysięcznego rejsu, gdzie nadano statkowi Order Sztandaru Pracy. Historia powstania statku, odbytych rejsów. W filmie wykorzystano zdjęcia archiwalne z WFD, które ilustrują wspomnienia budowniczych, kapitanów i załogi statku. 00:05 NOTACJE - ELŻBIETA ZAWACKA. W KONSPIRACJI TRZEBA MIEĆ SZCZĘŚCIE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Sławek Malcharek Opowieść o tzw "robocie" konspiracyjnej, o "cynku" gestapowskim, i "ogonie", od którego udało się naszej bohaterce oswobodzić. Gen. prof. dr hab. Elżbieta Zawacka, inicjatorka powstania Fundacji "Archiwum Pomorskie Armii Krajowej", urodziła się 19 marca 1909 r. w pruskim wówczas Toruniu. Po ukończeniu tamże niemieckiej szkoły podstawowej i zdaniu matury w Żeńskim Gimnazjum Humanistycznym ukończyła studia matematyczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Przed II wojną światową uczyła w szkołach średnich i jednocześnie działała społecznie jako instruktorka Przysposobienia Wojskowego Kobiet. W 1939 r. w Katowicach pełniła funkcję komendantki Rejonu Śląskiego PWK. We wrześniu 1939 r. była żołnierzem Kobiecego Batalionu Pomocniczej Służby Wojskowej, walczącym w obronie Lwowa. Od października 1939 r. do końca 1945 r. była żołnierzem "podziemnego wojska". Zaprzysiężona do SZP w Warszawie pod pseudonimem "Zelma" organizowała na Śląsku, z członkiń PWK, autonomiczną komórkę kobiecą i pełniła funkcję szefa łączności w Komendzie Podokręgu SZP - ZWZ. 00:20 UKRAIŃCY - ODC. 12. ŚWIĘTO UKRAINY Serial dokumentalny, 41 min, Polska, 2022 Scenariusz i reżyseria: Julia Łuczkowska Mijamy ich codziennie na ulicach polskich miast i miasteczek. Spotykamy ich parzących sobie kawę w biurach i obsługujących nas w osiedlowych sklepach. Widzimy, jak stresują się nadchodzącym egzaminem i kibicują swojej reprezentacji piłki nożnej. Ukraińcy. Remontują i sprzątają nasze domy. Studiują. Prowadzą własne firmy. Część z nich mieszka tu od dziesięcioleci. Wielu z nich przyjechało tu niedawno. Uciekając przed wojną, politycznym chaosem i kryzysem ekonomicznym. Stanowią dzisiaj nieodzowny element polskiego krajobrazu społecznego. Osiem rodzin, dla których drugim domem stała się Polska. Teraz mają dwie Ojczyzny, nie zapominają o swoich korzeniach, kultywują tradycje, latem każdego roku uczestniczą w święcie Ukrainy na krakowskim rynku. Ołech jest pastorem i uchodźcą politycznym. Pochodzi z Donbasu, w 2014 roku został uwięziony i torturowany, bo modlił się za Ukrainę. Andriej jest żołnierzem, który został ciężko ranny na Majdanie. Sasza jest bokserką, Mistrzynią Ukrainy i Europy, reprezentantką Polski w boksie. Roman jest aktorem, związał się z Polką i z Polską wiąże swoją przyszłość. Anna Petiurenko jest wykładowcą akademickim, przyjechała do Polski z rodziną, licząc na lepsze życie. Walentyna w Polsce znalazła pracę i zbudowała dom. Oksana uciekła od męża, jest krawcową i dzięki pracowitości udało się jej odnieść sukces. Sasza jest muzykiem, do Polski przyjechał z powodów rodzinnych, jest tynkarzem i układa sobie życie na nowo. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POKOLENIOWA SZTAFETA PAMIĘCI Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 01:35 DO PRZYJACIÓŁ MOSKALI Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2015 Scenariusz, reżyseria, montaż: Andrzej Czarnecki Zdjęcia: Jerzy Rudziński Twórcy filmu podejmują próbę objaśnienia widzowi, jak działa rosyjska propaganda. Posłuży temu konfrontacja materiałów ze starych kronik, w tym także tych o mocnym wydźwięku antypolskim, ze współczesnymi obrazami ukazującymi stosunki Rosji z byłymi republikami radzieckimi i również z Polską. Narratorami filmu są lektorzy: Denis Iwanow oraz Ilja Zmiejew, mieszkający w Polsce rosyjski aktor, dziennikarz, lektor od 20 lat w Redakcji Rosyjskiej Polskiego Radia. Oni też biorą udział w scenkach, przedstawiających doświadczonego rosyjskiego lektora, który na przykładzie starych radzieckich, stalinowskich kronik uczy nowicjusza, jak należy prawidłowo komentować aktualne wydarzenia polityczne, by osiągnąć zamierzony efekt propagandowy. Młody człowiek, stawiający pierwsze kroki na lektorskim gruncie, dowiaduje się, jak manipulować opinią publiczną, jak zmieniać intonację głosu, by odpowiednio przekazać informacje (np. o konflikcie na Ukrainie, odłączeniu Krymu od Ukrainy czy powstaniu Donieckiej Republiki Ludowej), na co kłaść nacisk, które wyrazy akcentować, jak przestawiać szyk zdania, nadając opisywanej sytuacji inne zanczenie. Konflikt na Ukrainie znacznie zaostrzył relacje polsko - rosyjskie, kamera filmuje np. ludzi na ulicy w Doniecku, krzyczących "nie chcemy władzy bandytów z Kijowa, których szkolili polscy bandyci za amerykańskie pieniądze". Jeżeli jakaś wypowiedź nie jest wygodna dla rządzących, lektor może zawsze podłożyć tekst przedstawiający zupełnie inną opinię, np. rzekomo wygłoszoną przez polskiego księdza na Ukrainie. W filmie wykorzystano materiały archiwalne TVP S. A. oraz fragmenty "Wyzwolenia" Ołeksandra Dowżenki z kijowskiego studia filmowego. Również wykorzystano muzykę z baletu Siergieja Prokofiewa. 02:30 ŚWIĘTA WOJNA ROSJAN Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Walentyn Bodrow "Rosja jest niezwyciężona i da odpór każdemu wrogowi" - mówią Rosjanie. Słynna monumentalna pieśń "Święta wojna", która zagrzewała żołnierzy Armii Czerwonej do walki z hitlerowcami, dziś znów rozbrzmiewa na Krymie i w Moskwie. I to nie tylko z powodu 70. rocznicy zwycięstwa nad faszyzmem. Także w kontekście konfliktu na wschodzie Ukrainy. - Jak słyszę pierwsze słowa "Wstawaj kraju ogromny, wstawaj do śmiertelnego boju", to aż chcę chwycić za broń - mówi 50 - letni Wowa, weteran wojny w Afganistanie. Jego koledzy walczą dziś jako ochotnicy w Donbasie. - Bronią naszych przed ukraińskimi faszystami - tłumaczy z przekonaniem. Wytrzymaliśmy w chłodzie i głodzie 2, 5 roku blokady Leningradu, to i sankcje wytrzymamy, podkreśla emerytka z Petersburga. Dla niej, tak jak dla 80% Rosjan, triumf w II wojnie światowej stanowi główny powód do dumy narodowej. W Moskwie i w Petersburgu żadne inne święto nie jest obchodzone tak hucznie i z takim rozmachem jak 9 maja. A wszystko, co rzuca jakikolwiek cień na sukces Armii Czerwonej, odbierane jest jak zamach na świętość. Dlaczego Rosjanie uważają, że wojna jest święta, czy są gotowi bronić własnych interesów bez względu na cenę, jak postrzeganie historii II wojny światowej wpływa na odbiór współczesności, zwłaszcza konfliktu na Ukrainie, i co myślą na temat zaangażowania ich żołnierzy w Donbasie? Odpowiedzi na te pytania autorka szuka w Moskwie, w Petersburgu i na prowincji. Rozmawia m. in. z uczestniczką blokady Leningradu, z żołnierzami, którzy walczyli w Afganistanie i Czeczenii, z członkami chóru Aleksandrowa, który wykonuje monumentalną pieśń "Święta wojna", a także z dziennikarką, która brała udział w tajnych pogrzebach spadochroniarzy poległych na Ukrainie i z krewnymi zabitego w Donbasie rosyjskiego żołnierza ochotnika.