TVP Dokument Środa, 29.06.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - CIEPŁO Z GŁĘBI KNIEI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Budynki nadleśnictwa Krynki stoją w osadzie Poczopek, w otoczeniu bujnych lasów Puszczy Knyszyńskiej na Podlasiu. Leśnemu powietrzu, jak i tutejszej przyrodzie, nie sprzyjałaby kotłownia na węgiel. Toteż w budynkach zainstalowano już pompy cieplne. Nadleśniczy Jerzy Sieradzki zapewnia, że pozwalają mu zaoszczędzić tyle, ile musiałby wydać na węgiel. Ale ma dalsze plany, m. in. wykorzystanie energii słonecznej. Na wieży przeciwpożarowej zainstalowano kamerę, która ma wykrywać dzień i noc zarzewie pożarów. Dla jej zasilania trzeba by ciągnąć przez las 2 - 3 km kabla. Zamiast tego zastosowano na wieży baterię słoneczną, dzięki której kamera przez całą dobę ukazuje obraz puszczy. W otoczeniu zabudowań nadleśnictwa istnieje ośrodek edukacyjny, i powstaje park dla dzikich, kontuzjowanych zwierząt. Obok powstaje też park energii odnawialnej, a nadleśniczy - wielki entuzjasta - zapewnia, że wkrótce zaprzęgnie w tym gospodarstwie leśnym do pracy także inne rozwiązania z zakresu energii odnawialnej, by polegać przede wszystkim na nich. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 18 RADEK WSTĘPUJE DO ZAKONU Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Radosław Kotarski potrafi zrobić wiele, aby poznać prawdę o dawnych czasach. Tym razem niemal dosłownie wstępuje do zakonu. Dzięki temu jest w stanie z perspektywy mnisiego habitu opowiedzieć o codziennym życiu średniowiecznych zakonów. Razem z cysterskimi braćmi opowiada o pracy, rozrywkach i kuchni odległych czasów. Jaką funkcję znajdą dla niego mnisi? 07:00 NOTACJE - ANTONI BERNACKI. HUTA PIENIACKA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Maciej Wojciechowski Antoni Bernacki urodził się w 1932 roku w Hucie Pieniackiej. Ocalał z zagłady swojej wsi dokonanej 28 lutego 1944 roku przez SS Galizien i oddziały UPA. Opowiada o rodzinie i swoich przeżyciach w dniu pacyfikacji. 07:15 NIESAMOWITE NIETOPERZE (INCREDIBLE BATS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Mea Trenor Film dokumentalny o nietoperzach. Kiedy zapada noc, niebo ożywa. Trzepot skrzydeł, który dla niektórych jest koszmarem. Co czwarty ssak na planecie to nietoperz. Nietoperze żyją nie tylko w jaskiniach - świetnie się mają na pustyniach. Nie straszne im monsuny. Rządzą dżunglami, patrolują wodne arterie i chowają się w zaskakujących miejscach. 45 milionów lat ewolucji wyposażyło latające ssaki w niezwykłe środki. Od ultradźwiękowego słuchu po dziwacznie długie języki. Niektóre z nich gromadzą się milionami - inne trudno zobaczyć. Jest też wprawiający w osłupienie śmiałek - najbardziej niezwykły nietoperz na naszej planecie. Przez jedną noc będą rządzić. Jedną piątą gatunków ssaków na Ziemi stanowią nietoperze - lecz jest to podzielona rodzina. Nasza kolekcja skrzydlatych bestii to wiele dziwnych i wspaniałych przykładów: od tych zmieniających kształt pyska i posiadających super lepkie stopy - po zapylaczy i krwiopijców. Od mistrzowskich wspinaczy i śmiertelnie groźnych zabójców - po mistrzów budowlanych i tych żyjących w licznych koloniach. Latające ssaki nie powinny wzbudzać w nas strachu, tylko fascynację. To niesamowite nietoperze naszej planety. 08:10 ENERGIA DO ŻYCIA 1. NIEZASPOKOJONE PRAGNIENIE (ENERGY OF LIFE / STROM DES LEBENS / 1. THE THIRST FOR ENERGY.) Film dokumentalny, 51 min, Szwajcaria, 2018 Reżyseria: Andrea Hauner Rok 2018 charakteryzował się najwyższym zużyciem energii w historii. Prognozy przewidują, że w nadchodzących dziesięcioleciach nasze zużycie energii elektrycznej będzie nadal drastycznie rosnąć. Jednocześnie zasoby tzw. paliw kopalnych - ropy, gazu, węgla - powoli, ale zdecydowanie maleją. Wątpliwe jest jednak, czy źródła odnawialne będą w stanie zrekompensować popyt. W dobie technologii i wysoce zdigitalizowanego świata myśl o braku prądu przeraża. Jak możemy zapewnić dostawy energii elektrycznej do coraz bardziej zelektryfikowanego społeczeństwa? Jak możemy sprawić, by energia elektryczna była przechowywana i przenośna? Energia elektryczna to gorący towar przyszłości. Tylko ci, którzy mają elektryczność, mogą generować dobrobyt i wzrost. Na świecie żyje siedem miliardów sześćset milionów ludzi. Co godzinę przybywa tysiąc nowych. Wszyscy całą dobę korzystają z prądu. Jak zaspokoimy ten głód energii? Nasze zapotrzebowanie na prąd podwoi się do dwa tysiące pięćdziesiątego roku. Czy dostarczy nam go wiatr i Słońce? 85 procent światowej energii pochodzi z paliw kopalnych, jednak ich zasoby są ograniczone, a na domiar złego ropa naftowa, węgiel i gaz niszczą nasz klimat. Czy przyszłością jest synteza jądrowa? 09:05 NIESAMOWITE OWADY (INCREDIBLE BUGS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Keith Fraser Film dokumentalny o małych i często dokuczliwych stworzeniach, potocznie zwanych robakami. Wokół nas istnieje urzekający świat przerażających pełzaczy. To największa grupa zwierząt na świecie, przewyższająca liczbę ludzi 200 milionów do jednego. Dzięki milionom lat ewolucji te bezkręgowce nie tylko przeżywają w prawie każdym, znanym człowiekowi krajobrazie, ale także rozwijają się dzięki fascynującym, a czasem dziwacznym adaptacjom. 10:05 ODKRYWAMY ŚWIAT - ODC. 2 KAMBODŻA (WORLD DISCOVERIES. EP. 2 CAMBODGE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. Odcinek drugi to odkrywanie Kambodży. Widziane z samolotu Królestwo Kambodży wygląda jak wielka szachownica pól ryżowych, poprzecinanych palmami cukrowymi, które stały się symbolem kraju. Posiada również wiele niezwykłych stanowisk archeologicznych, takich jak Angkor i jego słynna świątynia Angkor Wat, która pojawia się w centrum flagi Kambodży. Kambodża, rozdarta ponad dwudziestoletnimi konfliktami i kolejnymi wojnami, odbudowała się z niezwykłą dynamiką. Z wyjątkowym dziedzictwem kulturowym, stabilnością polityczną i wzrostem, jej przyszłość wydaje się być na dobrej drodze. 11:00 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - RZEKA AARE (FASCINATING SWITZERLAND - ALONG THE AARE RIVER) Cykl dokumentalny, 17 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W tej części serii uroki przyrody w Szwajcarii. Góry Krainy Berneńskiej są jednym z najurokliwszych regionów. Rzeka Aare ma tu swoje źródło. To najdłuższa rzeka, której całe koryto znajduje się w granicach Szwajcarii. Co roku blisko 260 kilometrów sześciennych wody spływa z Alp. To ponad 5 razy więcej niż w Jeziorze Bodeńskim. W czasie epoki lodowcowej woda z topniejącego lodowca Aare wyżłobiła aż siedem głębokich wąwozów w płaskowyżu skalnym. Jeden z tych wąwozów jest teraz korytem rzeki Aare. Dla niektórych to niepokojące miejsce: wąwóz jest uważany za siedzibę legendarnego smoka. Ściany skalne wznoszą się na 180 metrów. Najwęższe miejsce wąwozu ma zaledwie metr szerokości. Rzeka płynie przez wąwóz dość statecznie. Jednak woda z topniejących lodów z wyższych partii gór - zachowuje się zupełnie inaczej. 11:25 RODEM Z MUSZYNY. RZECZ O ADAMIE ZIEMIANINIE Reportaż, 13 min, Polska, 1984 Autor: Krzysztof Miklaszewski Prezentacja sylwetki i dorobku artystycznego Adama Ziemianina, polskiego dziennikarza, poety i autora teksów. Adam Ziemianin urodził się w Muszynie w 1948 roku. Debiutował w 1968 roku, a pierwszy tom poezji "Wypogadza się nad naszym domem" ukazał się w 1975 roku. Jest autorem wielu zbiorów poezji, laureatem wielu ogólnopolskich turniejów poetyckich, m.in. Konkursu im. Stanisława Piętaka. 11:45 GENIUSZE I MARZYCIELE. JAN CZOCHRALSKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Katarzyna Trzaska Filmowy portret genialnego naukowca, a także wielkiego polskiego patrioty - chemika i metalurga Jana Czochralskiego. Jego badania i prace naukowe z początku XX wieku położyły podstawy pod współczesny przemysł elektroniczny i fotowoltaiczny oparty na monokrystalicznych półprzewodnikach, które wytwarza się metodą Czochralskiego - powszechnie znaną w kołach naukowych na całym świecie. 12:45 NOWE OBLICZE PATAGONII (PATAGONIA: THE NEW FAR WEST) Film dokumentalny, 49 min, Francja, 2020 Reżyseria: Francois Cardona Film dokumentalny o Patagonii. Na południu Argentyny leży Patagonia, obszar dwukrotnie większy od Francji, do niedawna prawie niedostępny i jedno z ostatnich dzikich terytoriów na naszej planecie. Jednak milionerzy z całego świata wprowadzają się tutaj, aby uczynić z Patagonii swój własny plac zabaw. Kupili ogromne tereny po niskich cenach w ramach wielkich projektów rekreacyjnych, prywatne kurorty dla śmigłowców, aby w pełni oddać się odległej, nietkniętej urodzie regionu. Bogaci cudzoziemcy widzą szansę na biznes i przyjemność, zwabieni przez zasoby naturalne Patagonii. Ale ten napływ obudził ludzi Mapuche. Część rdzennej ludności ucieka się do przemocy i podpalania, buntując się przeciwko nowym właścicielom ziemskim i policji. Wraz z dołączeniem innych Argentyńczyków do ludu Mapuche narastają napięcia. Czy uda im się wypchnąć zagranicznych milionerów? 13:40 SIŁA NATURY - ODC. 3 TWÓRCY IMPERIUM (WILD WORKERS EMPIRE ENGINEERS 3/3) Serial dokumentalny, 51 min, USA, 2018 Reżyseria: Jeremy Hogarth Seria o najbardziej pracowitych stworzeniach świata. Każdego dnia, gdy idziemy do pracy, aby spędzić kolejny dzień w biurze lub gdziekolwiek prowadzi nas nasza działalność, niewielu, jeśli w ogóle, myśli o miliardach dzikich robotników, którzy dzień po dniu trudzą się, aby utrzymać naszą planetę w dobrym stanie. Jednak bez ogromnych stad, które pasą się na otwartych łąkach, niezliczonych armii mrówek i termitów, niewidzialnych i cichych kopaczy, którzy pomagają utrzymać żyzne gleby, nasz świat byłby innym miejscem. Dzicy robotnicy pracują w oceanach, a także w lasach i na równinach - właściwie wszędzie. W trzech wciągających odcinkach seria opowiada historie o tym, jak nasz świat jest kształtowany i zorganizowany, często bez naszej wiedzy. 14:40 NIESAMOWICI KOPACZE (INCREDIBLE DIGGERS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Billi - Jean Parker Film dokumentalny o najlepszych kopiących. Tuż pod naszymi stopami leży mroczny świat podziemny, pełen dziwaków. Niektórzy są okryci zbroją ostrą jak brzytwa, podczas gdy inni mają macki, języki dłuższe niż ich ciała i ogromne szpony przypominające kosy. To świat kopaczy, stworzeń, które przeciwstawiają się wszelkim przeciwnościom, aby przetrwać w mrocznym, podziemnym świecie pełnym niespodzianek. Od ponad 600 milionów lat istnieli kopacze drążący tunele w ziemi. Ewoluowali do niezwykłego asortymentu kształtów i rozmiarów - by móc penetrować każde środowisko. Toczą i kopią pod suchą sawanną, drążą bagniska, a nawet podbijają oceany. Są wśród nich mięsożercy, którzy wyskakują z dziury, by zapolować - i tacy, którzy plądrują - wyposażeni w odpowiednie narzędzia do szukania skarbów. Niektórzy przesiewają glebę, inni ją gryzą. Istnieje też kopiący olbrzym - skuteczniejszy od pięciu ludzi z łopatami. Oto nieskończona rozmaitość podziemnych szperaczy. W mokradłach Ameryki Północnej żyje gwiazdonos amerykański - niewielki potwór bagienny o najbardziej niezwykłym nosie w królestwie zwierząt. Kolczatka australijska - niemal jak narzędzie uniwersalne - wyposażona jest w gadżety do obrony i spożywania. 15:40 300 MILIONÓW LAT - WIELKA KOLIZJA - ODC. 1 (300 MILIONS YEARS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 300 milionów lat obejmuje okres dramatycznego kształtowania się europejskiego kontynentu: od karbonu do dzisiaj. Podczas tego długiego okresu Europa podróżowała pomiędzy różnymi strefami klimatycznymi, była przemieniana przez różne żywioły i kolizje z innymi kontynentami. Z perspektywy geologicznej ludzie żyją na Ziemi zaledwie od kilku chwil, jednak już podczas tego krótkiego okresu przemienili naszą planetę. Za pomocą grafiki komputerowej i wyjątkowych zdjęć filmu ukazuje geologiczną historię Europy: odc. 1: Wielka kolizja; odc. 2: Ziemia człowieka. 16:40 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - WYSOKO W GÓRACH JURA (FASCINATING SWITZERLAND - HIGH UP IN THE JURA MOUNTAINS) Cykl dokumentalny, 18 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W siódmej części serii podziwiamy Szwajcarię i Góry Jura. Szwajcarskie góry Jura to więcej niż kanton, bo górski region ciągnie się od północnowschodniej Szwajcarii aż po Jezioro Genewskie. To surowy, dziewiczy krajobraz. W porównaniu z resztą kraju region jest słabo zaludniony i z pewnością można tu znaleźć dużo spokoju i ciszy. Zazwyczaj - ale teraz jest wiosna, co oznacza porę godów. Na drzewach rozbrzmiewają świergoty i trele. W królestwie roślin i zwierząt - wszędzie powstaje nowe życie. Także i tutaj, w pobliskich lasach wokół starego Chateau Pleujouse. W miejscu, gdzie w czasach prehistorycznych znajdował się ocean Tetyda, obecnie wznoszą się góry. 17:05 ODKRYWAMY ŚWIAT - ODC. 3 KOSTARYKA (WORLD DISCOVERIES. EP. 3 COSTA RICA) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. W odcinku trzecim poznamy Kostarykę, potocznie nazywaną małą Szwajcarią Ameryki, choć jest nieco większa od konfederacji szwajcarskiej i nieprzerwanie zajmuje pierwsze miejsce w światowym rankingu Happy Planet. Dobrobyt, bezpieczeństwo, długość życia, zasoby naturalne, ochrona ekologiczna i edukacja to czynniki brane pod uwagę. Prawdziwy rajski ogród na Kostaryce, ze swoją różnorodnością niesamowitych krajobrazów, lasów tropikalnych i dziewiczej dżungli, jest domem dla wyjątkowej flory i fauny. Jej majestatyczne wulkany, które wciąż działają i są źródłem wód termalnych to kolejny atut turystyczny. 18:05 WYPRAWA NA DNO: TITANIC (DRAIN THE TITANIC) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Wayne Abbott Scenariusz: Jobim Sampson Film ukazuje wrak Titanica, jakiego nigdy wcześniej nie widziano. Wykorzystując najnowocześniejszą animację komputerową i najnowsze, kompleksowe dane mapowe zebrane w 2010 roku, pokaz ten jest nie tylko kolejnym nurkowaniem głębinowym do wraku, ale jak dotąd najbardziej dynamicznym i wszechstronnym spojrzeniem na Titanica. Od stu lat Titanic kryje się w ciemnościach na dnie Atlantyku, na głębokości prawie czterech kilometrów. Nowa technika pozwala "osuszyć" ocean. Gdy wyciągniemy "zatyczkę" z dna, ujrzymy wrak Titanica, jakiego jeszcze nigdy nie oglądaliśmy. W świetle dnia ujrzymy nowe, nieznane wcześniej szczegóły. Od wielkich maszyn na dnie oceanu, po zniszczenia, jakich dokonała góra lodowa. Zespół uczonych, wyposażonych w najnowocześniejszy sprzęt, zmierzy się z tajemnicą tragedii, która odmieni historię słynnego statku. Oto wrak Titanica jakiego wcześniej nie widzieliście. Najsłynniejszy statek w historii - Titanic. Powstał w czasach, gdy transatlantyki ścigały się o palmę pierwszeństwa prędkości i luksusu. RMS Titanic był cudem inżynierii. Gdy wyruszał w dziewiczy rejs w 1912 roku, był największym ruchomym obiektem stworzonym przez człowieka. I niezatapialnym. Po około czterech tysiącach kilometrów żeglugi doszło jednak do katastrofy. 1500 pasażerów i członków załogi wciągnęła lodowata otchłań. Po prawie stu latach nadal nie wiemy, co stało się tamtej nocy. Dlaczego zatonął i przełamał się. Świadkami tragedii były setki osób - przeżyło około 730. Mimo to, nadal nie znamy odpowiedzi na wiele pytań. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - CYKLADY. SKARBY GRECJI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Cyklady to archetyp wysp greckich. Noszą ślady 3000 lat historii. Krzyżowały się tu losy ludów i cywilizacji, a wpływy śródziemnomorskie mieszały się z azjatyckimi. Cyklady stanowią przedsmak raju na ziemi - tu ludzie i bogowie są sobie bliscy. Wizytę na Cykladach zaczniemy od wyspy Siros, na której znajduje się stolica archipelagu, Ermupoli. Tu zaczyna się inny, tajemniczy świat, ukształtowany przez historię i mity. Nazwa miasta pochodzi od Hermesa, greckiego boga handlu. Aż do początków XX wieku było tu centrum greckiej żeglugi. Znajdują się tu liczne, neoklasyczne domy. Na wzgórzu Ano Siror leży dzielnica katolicka, a na Vrodado - prawosławna. Tu, na Cykladach, Wschód spotyka się z Zachodem. Spacerując po wąskich uliczkach, wśród bielonych domów, podziwiamy piękne widoki... Miasta archipelagu przypominają labirynty na wzgórzach. W XVI wieku wyspy zostały zaniedbane przez Osmanów i stały się celem piratów. Plątanina uliczek miała zmylić najeźdźcę. 20:10 "BANIORZE" Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Serial dokumentalny o świecie kolei na Śląsku, czyli o kolejarzach, ich rodzinach, pracy i pasjach. O tych, których pasażer widzi, kiedy wsiądzie do pociągu i o tych wszystkich niewidzialnych, dzięki którym ten skomplikowany organizm funkcjonuje. O miłości do kolei, która bywa wymagającą ukochaną. Nieznany świat kolejowej codzienności, tej dziennej i nocnej, świat działania i funkcjonowania bez ustanku, bez przerwy. Wejdziemy w świat ludzi, bez których żadne urządzenie nie zadziała, żadne Pendolino czy stara, rumuńska lokomotywa nie pociągnie pociągów pełnych setek ludzi i ton towarów. Wejdziemy na tory, do warsztatów, na bocznice kolejowe, na górki rozrządowe, zajrzymy do dyspozytorni i przyjrzymy się sterowaniu pociągami zza komputera, wejdziemy do królestwa maszynisty, gdzie może przebywać tylko on sam. Sprzątniemy pociągi, przepniemy wagony, rozjaśnimy tajemnice niekończących się sekwencji kolejowych powiązań - pojazdów z ludźmi, torów, trakcji, szlaków z ludźmi, maszynami, ludzi z ludźmi, urządzeń z mechanizmami i sygnałami. 20:55 NISKOROŚLI Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Dariusz Deberny, Zbigniew Górniak Scenariusz: Zbigniew Górniak Muzyka: Paweł Nafus Mają od 100 do 130 cm wzrostu. W życiu napotykają na wiele barier. Mimo tego pracują, realizują się i zakładają rodziny. Zdarza się, że ludzie nazywają ich obraźliwie: karzeł, gnom. Wolą określenie mali ludzie. Jak radzą sobie z urządzeniem mieszkania? Jak dostosowują do swojego wzrostu samochód? Jak znoszą ciekawskie spojrzenia i wścibskie pytania? Na te pytania odpowiadają bohaterowie filmu dokumentalnego "Niskorośli". Łączy ich to, że w ramach swojej niewielkiej społeczności spotykają się na zlotach Ludzi niedużego wzrostu. Mogą tam porozmawiać o swoich problemach. Dla wielu jest to też możliwość poznania partnera, z którym, jak mówi jeden z bohaterów: łatwiej jest iść przez życie. W filmie przedstawiamy 6 historii o ludziach z niewielkiej w Polsce mniejszości, z rzadką niepełnosprawnością. 22:00 WSZYSTKO DLA MOJEJ CÓRKI Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński, Adam Fręśko Wszyscy rodzice niepełnosprawnych dzieci zadają sobie pytanie - co będzie z moim ukochanym dzieckiem, jak odejdę? Gdzie zamieszka, kto się nim zaopiekuje, czy będzie kochane i szczęśliwe? Te pytania są tym dramatyczniejsze, im starsi są rodzice. Bohaterkami filmu są Wanda Woyniewicz i jej córka Ela z zespołem Downa. Wanda ma 85 lat, Ela 43. Wanda mówi: "Rodzic zdrowego dziecka myśli, co będzie kupował wnukowi pod choinkę, a ja - co będzie z Elą, jak umrę". Nie mają nikogo, są tylko we dwie. Wanda ma zaawansowaną jaskrę, traci wzrok. Przed śmiercią chce zobaczyć, że jej córka jest bezpieczna, że ma nowy, przyjazny dom. 22:55 BALLADA O LEKKIM ZABARWIENIU EROTYCZNYM - ODC. 4 Serial dokumentalny, 27 min, Polska, 2003 Scenariusz i reżyseria: Irena Morawska, Jerzy Morawski Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz, Adam Fręśko Muzyka: Bartosz Straburzyński Asię wciąż dręczy decyzja o rozwodzie. Ale nie potrafi wybaczyć Robertowi. Casting na tancerki dochodzi do skutku. Andrzej Bies przybył wprawdzie, ale chyba nie najlepiej się czuje w towarzystwie pięknych kobiet. Czarek Mończyk i jego asystentka Ilona kompletują modelki na pokaz bielizny w dyskotece. Pojawia się okazja bliższego poznania Ilony i Darii, tancerki i fotomodelki z Bytomia, które współpracują z trzema agencjami artystycznymi, między innymi z Czarkiem. Aneta udaje się po poradę do swojego adwokata. Modelki z Agencji Dany tym razem tańczą w dyskotece. Tymczasem mama Dagmary, szwaczka Jadzia, idzie odzyskać należne jej pieniądze w dawnym zakładzie. Dana odwiedza w domu swoją modelkę Ewelinę i jej mamę. Przed Eweliną rysuje się możliwość kariery w Hollywood. 23:30 RYBY I LUDZIE Reportaż, 15 min, Polska, 1977 Autor: Leszek Mazan, Bronisław Cieślak Reportaż Leszka Mazana i Bronisława Cieślaka z XXVII Gruntowych Mistrzostw Polski i Międzynarodowych Zawodów Gruntowych. Pokazano rywalizację wędkarzy, począwszy od przygotowywania zanęty, przez przebieg zawodów, aż do wręczenia nagród. Profesjonalizm zawodników i ich trenerów. Zaangażowanie rodzin wędkarzy. 23:45 FASCYNUJĄCE MIEJSCA - FASCYNUJĄCY SCHWARZWALD (FASCINATING BLACK FOREST) Cykl dokumentalny, 14 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Steffen Sailer, Annette Scheurich Fascynujący Schwarzwald zwany też Czarnym Lasem albo Selva Negrato to to zrębowe pasmo górskie w południowo - zachodnich Niemczech. Pasmo jest poprzecinane licznymi dolinami rzek. We wschodniej części Schwarzwaldu ma swoje źródła Dunaj. Kiedyś Schwarzwald - Czarny Las - odpowiadał swojej nazwie, był niedostępnym azylem dzikich stworzeń. Dziś ten bujny region górski przyjmuje wszystkich przybyszów. Schwarzwald ma na całym świecie reputację miejsca o wyjątkowym krajobrazie. Wysokie świerki i jodły są charakterystyczne dla Czarnego Lasu. Teren rezerwatu w Czarnym Lesie jest ważny nie tylko dla zagrożonych gatunków fauny i flory. Tereny okalające las i pole to habitat wyjątkowo dużej liczby i różnorodności gatunków. Paprocie i mchy pięknie się rozwijają w grze światła z cieniem, razem z ziołami, trawami, krzewami i roślinami kwitnącymi. Schwarzwald jest jednym z największych obszarów leśnych w Niemczech. Późnym latem, gdy jest ciepło i wilgotno, pokazują się grzyby. Istnieje ponad 800 różnych gatunków grzybów w Czarnym Lesie, ale tylko 100 jest jadalnych. Na początku jesieni zwierzęta zaczynają gromadzić i chomikować pożywienie. Od września niesie się tu charakterystyczny odgłos rykowiska jeleni. Jesień to również pora, gdy lasy mieszane Schwarzwaldu mienią się barwami. Intensywne opady śniegu i pokryte nim drzewa iglaste to klasyczny, idylliczny, zimowy widok Schwarzwaldu. W styczniu i lutym zima mocno ściska Czarny Las. Region górski jest całkowicie pokryty śniegiem. Zimą Schwarzwald jest szczególnie fascynujący. 00:05 NOTACJE - ELŻBIETA ZAWACKA. ROBIŁAM DROGĘ NA ZACHÓD Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2009 Autor: Krzysztof Tadej Gen. prof. dr hab. Elżbieta Zawacka, inicjatorka powstania Fundacji "Archiwum Pomorskie Armii Krajowej". Urodziła się 19 marca 1909 r. w pruskim wówczas Toruniu. Po ukończeniu tamże niemieckiej szkoły podstawowej i zdaniu matury w Żeńskim Gimnazjum Humanistycznym ukończyła studia matematyczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Przed II wojną światową uczyła w szkołach średnich i jednocześnie działała społecznie jako instruktorka Przysposobienia Wojskowego Kobiet. W 1939 r. w Katowicach pełniła funkcję komendantki Rejonu Śląskiego PWK. We wrześniu 1939 r. była żołnierzem Kobiecego Batalionu Pomocniczej Służby Wojskowej, walcząc w obronie Lwowa. Od października 1939 r. do końca 1945 r. była żołnierzem "podziemnego wojska". Zaprzysiężona do SZP w Warszawie pod pseudonimem "Zelma" organizowała na Śląsku, z członkiń PWK, autonomiczną komórkę kobiecą i pełniła funkcję szefa łączności w Komendzie Podokręgu SZP - ZWZ. 00:20 BOCZNICA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Anna Kazejak Zdjęcia: Jakub Giza Muzyka: Daria Jabłońska Na bocznicy kolejowej na Półwyspie Helskim stoi rząd wagonów mocno już nadgryzionych zębem czasu, ale wciąż nadających się do użytku. I to użytku bardzo specyficznego: w wagonach od wielu lat organizowane są bowiem wczasy wagonowe. Tę formę wypoczynku wybiera niemałe grono ludzi: decydują się na nią, ze względu na niewysoki koszt takiego urlopu, przeważnie osoby niezbyt zamożne, ale także pasjonaci kolejnictwa i pracownicy kolei z rodzinami. Dla nich turkot przejeżdżających niedaleko pociągów i widok trakcji kolejowej jest codziennością, bez której - jak się wydaje - nie potrafią się obyć nawet na urlopie. Takie wczasy mają też swój specyficzny klimat: troszkę nostalgiczny, staromodny, ale też dający poczucie pełnej swobody, naturalności, wakacyjnego luzu. Tu, w przeciwieństwie do gwarnych kurortów, nikt nie popisuje się eleganckimi strojami, drogimi samochodami czy modnymi gadżetami. Wagony stoją właściwie już w lesie, z którego co i raz wyłaniają się dziki, dookoła pachnie sosnową żywicą, a żółty, nadmorski piasek tuż przy torach przypomina o bliskim sąsiedztwie morza, do którego mali i duzi chodzą się kąpać, nie bacząc na zimną wodę. Jeśli tylko jest pogoda, przed wagonami wyrastają leżaki i turystyczne stoliki. Jedni się opalają, inni grillują, jeszcze inni grają w siatkówkę albo w badmintona. Ktoś słucha radia, ktoś inny ogląda telewizję, bo nad dachami wagonów obowiązkowo górują anteny. Dzieci grzebią się w piasku, huśtają na skrzypiących huśtawkach. W pobliżu nie ma barów i dyskotek, więc można do woli napawać się ciszą, naprawdę odpocząć. Niektórzy tak polubili tzw. turystykę trakcyjną, że przyjeżdżają tu regularnie od 20 lat. Cenią sobie też szczególne więzi, jakie zawiązują się między uczestnikami wczasów wagonowych. Na bocznicy ludzie przyjeżdżający z całego kraju mają więcej czasu, by porozmawiać ze sobą, poznać się, opowiedzieć o sobie, swojej rodzinie, pracy, ale też razem pożartować czy ponarzekać. Czasami rozmawia się i o rzeczach całkiem poważnych: o sensie życia, Bogu, śmierci, umiejętności dostrzegania szczęścia. Podczas takich wczasów rodzą się przyjaźnie i pierwsze miłości. Ale świat wagonowych wczasów odchodzi w przeszłość. Pewnego dnia na bocznicy pojawia się ekipa, która demontuje stare wagony. Drewniane ściany zostają spalone, metalowe konstrukcje pocięte na kawałki. Po wagonach pozostaną tylko wspomnienia - wciąż żywe w pamięci tych, którzy spędzili tu niejedno lato. "Bocznica" była jednym z triumfatorów 49. Krakowskiego Festiwalu Filmowego. Nagrody Prezesa TVP S. A. otrzymali reżyserka Anna Kazejak oraz Jakub Giza za najlepsze zdjęcia. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CZYNY WARTE POMNIKÓW Magazyn historyczny, 23 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski W tym odcinku: Naturalną koleją rzeczy, wraz z upływem czasu ważne wydarzenia w społecznej pamięci przechodzą na coraz wyższy stopień ogólności. Indywidualne losy są zastępowane przez wielkie liczby, niezwykła dramaturgia bojów przeradza się w syntetyczny opis sytuacji. My regularnie idziemy pod prąd tych prawidłowości ku jednostkowym wydarzeniom i ich bohaterom. Dziś, będąc na przedmościu Warszawy, wspomnimy postać porucznika Stefana Pogonowskiego, uczestnika bitwy warszawskiej. Chcemy odnaleźć miejsce jego bohaterskiej śmierci, a także zbadać pobliskie tereny, by znaleźć dowody zaciekłych, polsko - bolszewickich walk sierpnia 1920 roku. 01:35 FILMOTEKA MAŁOPOLSKA - ŚLADY MOJEGO ISTNIENIA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Paulina Ibek Kobieta o anielskim głosie, niesamowicie wrażliwa, ale jednocześnie bardzo konsekwentna, co podkreślił Grzegorz Turnau, nazywając ją artystką sformułowaną. Ania Szałapak - Biały Anioł Piwnicy pod Baranami, pieśniarka, ale jednocześnie, a może przede wszystkim, naukowiec. Wielbicielka kotów, kapeluszy, szopek krakowskich i aniołów. Mówiła, że nie jest kolekcjonerką, tylko przywiązuje się do rzeczy i do wspomnień. Zauważyć to można w jej mieszkaniu, w którym pełno wszystkiego. Ale śladami jej istnienia nie są tylko rzeczy, które pozostały po niej w mieszkaniu. Są nimi także piosenki w jej wykonaniu, są nimi publikacje naukowe poświęcone szopkom krakowskim, a także krakowskim tradycjom i obrzędom i wreszcie są nimi wspomnienia przyjaciół i rodziny. Anna Szałapak urodziła się 22 września 1952 r. , zmarła 14 października 2017 r. Całe swoje życie spędziła w Krakowie. Była jedną z najwybitniejszych artystek Piwnicy pod Baranami, z którą związana była od 1979 r. Obok kariery artystycznej prowadziła także karierę naukową. Ukończyła studia etnograficzne i pracowała jako kustosz w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa. W 2012 r. obroniła pracę doktorską dotyczącą szopki krakowskiej. Była laureatką licznych nagród i wyróżnień. W 2016 r. została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w działalności na rzecz polskiej kultury i osiągnięcia w pracy artystycznej. Film stanowi próbę stworzenia portretu Anny Szałapak córki, siostry, artystki, naukowca, przyjaciółki. Opowieść została podzielona na rozdziały, w których ludzie związani z artystką opowiadają o Annie Szałapak (rodzina: Maria, Piotr i Janina Szałapak, przyjaciele z Piwnicy pod Baranami, m.in. Zygmunt Konieczny, Grzegorz Turnau, Jacek Wójcicki, Ewa Lipska, Konrad Mastyło). 02:35 ŹRÓDŁO Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Vita Żelakeviciute Opowieść o fenomenalnie obdarzonej przez naturę gruzińskiej mistyczce. Energia emanująca z jej dłoni zamienia wodę w lekarstwo. Ludzie przez lata zmagający się z nieuleczalnymi chorobami powracają do zdrowia. Jednak dla Leny nie ciało jest najważniejsze. Pragnie swoim pacjentom, którzy stoją na granicy śmierci, pokazać prawdziwe źródło życia. Jej niezłomna postawa nie przystaje do rzeczywistości i budzi wiele kontrowersji. Źródło to film o wielkiej próbie ducha dotykający najgłębszych pokładów naszej egzystencji.