TVP Dokument Piątek, 01.07.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - WEWNĘTRZNY OBIEG SZCZĘŚCIA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Andrzej Olichwier Prowadzący: Tomasz Kłosowski Domy ze słomy i gliny, wpatrzone w słońce i przez nie ogrzewane. I oświetlane przez słońce nawet w pochmurny dzień. Ciepła woda darmo. Za darmo ciepłe słowo. Weranda, która jest szklarnią i ogrodowa szklarnia, która jest kopułą. Ogród, obfitujący w zioła wszelkie. Wewnętrzny obieg wody i ciepła. Szkolenia z dziedziny zielonej energii i naturalnego rolnictwa. Kontakty z całym światem. W takiej to zielonej enklawie żyje i pracuje Jadwiga Łopata, założycielka i prezeska ICPPC. W jej ogrodzie, pełnym tradycyjnych odmian drzew owocowych, lądują dziś łase na owoce sójki i kwiczoły, ale kiedyś wylądował też tutaj swym śmigłowcem zafascynowany ekologicznym rolnictwem i zieloną energetyką, książę Karol. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 20 JAK POWSTAŁA POLSKA? Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak spośród setek tysięcy plemion i grup wyłoniło się polskie państwo? Autorzy cyklu sprawdzają tropy powiązane z ewentualnym wpływem wikingów na formowanie się naszego kraju oraz to, jakie znaczenie dla nas miał chrzest. Odwiedzamy Gniezno, Wolin, Poznań i Ostrów Lednicki i sprawdzamy, jak wyglądało codzienne życie, system wierzeń i obyczaje w okresie Chrztu Polski. Radosław Kotarski podąża śladami naszych praprzodków. 07:00 NOTACJE - HELENA PASIERBSKA. NIE ZAPOMNĘ TEGO DO KOŃCA ŻYCIA Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2009 Autor: Krzysztof Tadej Wspomnienie Heleny Pasierbskiej o sytuacji w Wilnie przed wybuchem II wojny światowej, a także opowieści o pierwszej - po wybuchu wojny - okupacji sowieckiej i litewskiej Wilna. Helena Pasierbska ur. w 1921 r. w Wilnie. Prezes Stowarzyszenia Rodzina Ponarska. W czasie II wojny światowej była łączniczką w ZWZ, a następnie w Armii Krajowej. Aresztowana przez litewską policję za działalność konspiracyjną. Trafiła do więzienia na Łukiszkach w Wilnie, gdzie była więziona przez 6 miesięcy. Autorka wielu książek, przede wszystkim o zbrodni dokonanej w podwileńskich Ponarach. 07:10 NOTACJE - HELENA NOREJKO. NAJGORSZY DZIEŃ W ŻYCIU Cykl dokumentalny, 8 min, Polska, 2009 Autor: Krzysztof Tadej Wspomnienia Heleny Norejko o majątku w Ponarach koło Trok, w którym mieszkała przed wybuchem II wojny światowej, a także o dramatycznych wydarzeniach w 1945 r. kiedy NKWD odebrało jej rodzinie cały majątek. Helena Norejko ur. w 1930 r. w Wilnie. Nauczycielka i pedagog. W latach 1953 - 2003 uczyła w szkole średniej im. Władysława Syrokomli w Wilnie. Obecnie jest przewodnikiem grup turystycznych. 07:20 NIESAMOWICI KOPACZE (INCREDIBLE DIGGERS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Billi - Jean Parker Film dokumentalny o najlepszych kopiących. Tuż pod naszymi stopami leży mroczny świat podziemny, pełen dziwaków. Niektórzy są okryci zbroją ostrą jak brzytwa, podczas gdy inni mają macki, języki dłuższe niż ich ciała i ogromne szpony przypominające kosy. To świat kopaczy, stworzeń, które przeciwstawiają się wszelkim przeciwnościom, aby przetrwać w mrocznym, podziemnym świecie pełnym niespodzianek. Od ponad 600 milionów lat istnieli kopacze drążący tunele w ziemi. Ewoluowali do niezwykłego asortymentu kształtów i rozmiarów - by móc penetrować każde środowisko. Toczą i kopią pod suchą sawanną, drążą bagniska, a nawet podbijają oceany. Są wśród nich mięsożercy, którzy wyskakują z dziury, by zapolować - i tacy, którzy plądrują - wyposażeni w odpowiednie narzędzia do szukania skarbów. Niektórzy przesiewają glebę, inni ją gryzą. Istnieje też kopiący olbrzym - skuteczniejszy od pięciu ludzi z łopatami. Oto nieskończona rozmaitość podziemnych szperaczy. W mokradłach Ameryki Północnej żyje gwiazdonos amerykański - niewielki potwór bagienny o najbardziej niezwykłym nosie w królestwie zwierząt. Kolczatka australijska - niemal jak narzędzie uniwersalne - wyposażona jest w gadżety do obrony i spożywania. 08:15 300 MILIONÓW LAT - WIELKA KOLIZJA - ODC. 1 (300 MILIONS YEARS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 300 milionów lat obejmuje okres dramatycznego kształtowania się europejskiego kontynentu: od karbonu do dzisiaj. Podczas tego długiego okresu Europa podróżowała pomiędzy różnymi strefami klimatycznymi, była przemieniana przez różne żywioły i kolizje z innymi kontynentami. Z perspektywy geologicznej ludzie żyją na Ziemi zaledwie od kilku chwil, jednak już podczas tego krótkiego okresu przemienili naszą planetę. Za pomocą grafiki komputerowej i wyjątkowych zdjęć filmu ukazuje geologiczną historię Europy: odc. 1: Wielka kolizja; odc. 2: Ziemia człowieka. 09:15 NIESAMOWITE KŁY (INCREDIBLE FANGS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Keith Fraser Przez miliony lat zwierzęta gryzły niesamowitymi zębami! Na siedmiu kontynentach zęby ewoluowały, aby wykonywać wyjątkowe zadania w określonych ekosystemach: od gryzienia i walki po łamanie i wiercenie, nasza planeta jest domem dla szeregu dziwnych i wspaniałych urządzeń, które potrafią znacznie więcej niż tylko żuć! Istnieją 60 - centymetrowe kły hipopotama do walki, miażdżące kości szczęki hieny, a dwie dziwaczne szczęki mureny dają pewność, że jej ofiara zostanie połknięta. Pierwsze zęby pojawiły się w postaci kostnych wypustek na ciele prehistorycznej ryby - jak wiele się zmieniło od tamtego czasu! Są zęby, które nigdy nie przestają rosnąć i zęby, które mogą zabić samego właściciela! W tym filmie zgłębimy świat zębów zwierząt. 10:10 ODKRYWAMY ŚWIAT - ODC. 4 GWADELUPA (WORLD DISCOVERIES. EP. 4 GUADELOUPE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. W odcinku czwartym - Gwadelupa. Składa się ona z dwóch wysp, Basse - Terre i Grande - Terre, oddzielonych wąskim przesmykiem zwanym Rivire Sale. Na północy, na zachodnim zboczu łańcucha Basse - Terre widoczne są liczne skarpy i przybrzeżne klify, na południu wulkan Soufrire wznosi się na prawie 1500 metrów. Złożona z delikatnie zanurzonych warstw wapienia Grande - Terre, na jej południowo - zachodniej krawędzi, jest praktycznie płaska. Zatopiona między szmaragdem a lazurem, między tropikalnym Atlantykiem a Morzem Karaibskim, Gwadelupa rozwija się w archipelag oryginalnych wysp i dziesiątki bezludnych wysepek. 11:05 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCY CZAS WIOSNY - NOWY POCZĄTEK (FASCINATING SPRINGTIME - SEASON OF NEW BEGINNINGS) Cykl dokumentalny, 16 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Matthias Breiter, Annette Schreurich Cykl poświęcony środowisku naturalnemu, przyrodzie, krajobrazom i zwierzętom najciekawszych miejsc na świecie. W tym odcinku będziemy świadkami wiosennego przebudzenia przyrody w Europie Środkowej - z kwitnącymi wiśniami w kwietniu ukazuje się w całej swojej krasie. Przyroda się budzi i sygnalizuje czas nowego początku. Wiśnia to jedno z pierwszych zakwitających drzew owocowych - wcześniej lub później w zależności od pogody. Po długiej zimie szybko robi się ciepło i wiele gatunków drzew owocowych zaczyna kwitnąć. Wśród drzew inne stworzenia też rozkoszują się wiosennym ciepłem. Wolne od zimowego kożucha owce, pasą się na łąkach z jagniętami, a w pobliżu szpak poluje na owady. Jagniątka urodziły się kilka tygodni temu i teraz się cieszą pierwszymi, ciepłymi dniami wiosny pod ochroną stada. 11:25 ZE ZNAKIEM Q Felieton, 16 min, Polska, 1971 Prezentacja śląskich zakładów przemysłowych ze znakiem jakości Q. W ramach akcji "Bliżej rynku" rozmowa z przedstawicielami zakładów Termiki, Polvidu i Cieszyńskich Zakładów Przemysłu Terenowego. Produkcja urządzeń elektrycznych gospodarstwa domowego, metalowych nakryć stołowych i pierścieni uszczelniających. Prezentacja sztućców stołowych i medalu "Za wzorowy wyrób", zdobyty na Targach Krajowych w Poznaniu w 1969 roku. Wizytówka Bielskiej Fabryki Obuwia Domowego "Befado", Częstochowskiej Fabryki Latarek oraz Ośrodka Postępu Technicznego Drobnej Wytwórczości. Sklep wielobranżowy, klienci, półki z towarami. 11:50 WIELKIE RODZINY - ODC. 1 Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Seria dokumentalna ukazująca codzienne życie niezwykłych ludzi - rodzin wielodzietnych. W odcinku pierwszym poznajemy bohaterów serii, czyli rodziny Twarowskich, Lewockich i Da Cruz. Staś, Asia, Marysia, Antek, Zosia, Basia, Gabrysia, Tymek, Stefan, Bernadetta oraz Andrzej to 11 - osobowa rodzina Twarowskich. A przed nimi przygotowania do corocznych wakacyjnych manewrów rodzinnych. Od 9 lat całą zgrają wyjeżdżają nad polskie morze, do Dębek. Żeby to zrobić muszą się podzielić na dwie grupy. 7 członków rodziny, z mamą na czele, jedzie samochodem vanem, a druga 4 - osobowa grupa dowodzona przez tatę - pociągiem. Zaczynamy zatem od przygotowań do wyjazdu, czas spakować 11 walizek, 22 pary butów i całą masę innych rzeczy. W centrum Lublina mieszka Andrzej Lewocki, jeden z najlepszych polskich gitarzystów flamenco, tata 9 pociech. Wieczorem cała rodzina zasiada przed komputerem, żeby kupić buty dla dzieci. Wokół mamy Moniki i taty Andrzeja gromadzi się piątka zainteresowanych dzieciaków. Zaczynają się małe kłótnie o kolor, rodzaj sznurówek i innych ważnych dla młodych ludzi spraw. Ale tak naprawdę największym problem są jednak finanse i rodzice w pierwszej kolejności proponują dzieciom buty z obniżek. Janu da Cruz, tata czwórki dzieci, to wychowany w Portugalii Gwinejczyk, mąż Weroniki. Od rozpoczęcia pandemii Janu przestał praktycznie walczyć na ringu. Odwołano wszelkie gale sportowe i sam musiał dbać o swoją formę i przygotowanie do walki. Niedawno dostał jednak pierwszą od niemal roku propozycję walki MMA. Właśnie rozpoczął intensywne przygotowania, ma tylko 6 dni, żeby wrócić do pełni formy. Ale niebawem rodzinę czeka coś ważniejszego niż walka taty. Weronika jest w ciąży. Spodziewa się piątego dziecka. 12:45 GENIUSZE I MARZYCIELE. BANACH. MIĘDZY DUCHEM A MATERIĄ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2018 Scenariusz: Wiesław Saniewski Film dokumentalny przedstawiający postać wybitnego polskiego matematyka Stefana Banacha, jednego z najważniejszych naukowców w historii światowej nauki. Jego odkrycia miały i wciąż mają duży wpływ nie tylko na na badania naukowe, ale także na zastosowania w przemyśle, medycynie, zapewnieniu bezpieczeństwa itd. O Stefanie Banachu i lwowskiej szkole matematycznej mówić będą m.in.: matematyk prof. Roman Duda, były rektor Uniwersytetu Wrocławskiego; wybitny uczony, genetyk i onkolog, mieszkający na stałe w USA prof. Wacław Szybalski; Mariusz Urbanek, autor książki o polskich matematykach we Lwowie pt. "Genialni. Lwowska szkoła matematyczna". Przewodnikiem po współczesnym świecie zastosowań przestrzeni Banacha będzie emerytowany wybitny szwedzki matematyk Per Enflo. Jest on ostatnim laureatem nagrody polskich matematyków, skupionych we Lwowie wokół osoby Stefana Banacha, za rozwiązanie nierozwiązanego wcześniej problemu, postawionego przez lwowskich matematyków podczas tradycyjnych spotkań w nieistniejącej dziś Kawiarni Szkockiej. W 1972 roku laureat otrzymał z rąk matematyka ze szkoły Banacha prof. Stanisława Mazura w nagrodę żywą gęś. Oprócz rozmów w filmie znajdą się m.in. inscenizowane sceny z udziałem wnuków szwedzkiego matematyka, służące wyjaśnieniu wielkości i znaczenia polskiego uczonego we współczesnym świecie; rozmowy z najbliższym krewnym Stefana Banacha prof. Johnem Greczkiem; różnorodne materiały dokumentalne, takie jak zdjęcia dawnej oryginalnej księgi szkockiej, która obecnie znajduje się w Nowej Zelandii, kontynuatorki tej księgi, założonej we Wrocławiu przez wychowanków Banacha oraz miejsca, gdzie przestrzenie Banacha mają zastosowanie dzisiaj. Tymi miejscami będą na przykład: lotnisko O’Hare w Chicago, szpitale, fabryka samochodów Volvo w Szwecji. Zdjęcia kręcono w kwietniu i w maju 2018 roku we Wrocławiu i we Lwowie oraz w Szwecji i USA. 13:45 FIORDY NORWESKIE - ŻYCIE W PÓŁMROKU (THE NORWEGIAN FJORDS LIFE IN THE TWILIGHTS) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Jan Haft Norweskie fiordy uznawane za jeden z najbardziej dramatycznych krajobrazów w Europie. Zimne, ciemne wody zamieszkują zaskakująco bogaty i kolorowy podwodny świat: rozległe rafy koralowców zimnych wód, morskie pióra z pierzastymi ramionami i migającymi światłami oraz dziwne ślimaki morskie, które świecą w ciemności. Zimą miliardy śledzi spływają i gromadzą się w tym miejscy na fiordach, a ławice są tak gęste, że przyciemniają wody. Nic dziwnego, że przyciągają myśliwych z bliska i daleka. Orki i humbaki ucztują, a mewy i rozgwiazdy pomagają pozbyć się resztek z bankietu. Latem po fiordach i rzekach migrują łososie, szalejąc w wodospadach, by dotrzeć do ich tradycyjnych tarlisk. Małe, wyżynne strumienie są terenem szkółki dla milionów drobnych ryb, które pozostają tu przez pięć lat, zanim wrócą do głębokich wód fiordu. 14:45 NIESAMOWITE CHWILE Z ŻYCIA ZWIERZĄT (INCREDIBLE ANIMAL MOMENTS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Justine Schmidt W świecie, w którym tylko najsilniejsi przetrwają, miliony lat ewolucji wyposażyły niektórych szczęśliwców w wyjątkowe cechy. Uda nam się obejrzeć ich rozgrywkę. Taka przygoda jest nie dla strachliwych. Zobaczymy niektóre ze wspaniałych momentów z życia dzikiej przyrody - gdy stworzenia ogarnia gorączka, a śmiałkowie ryzykują, by zapewnić przetrwanie kolejnego pokolenia. Niesamowite sceny zasługują na tytuł najbardziej niesamowitych chwil. Pokażemy je w pięciu odsłonach: "Śmiertelna rozgrywka", "Dziwolągi natury", "Wojny gangów", "Ostry romans" i "Ekstremalne rodzicielstwo". Szykujcie się na niesamowite chwile z życia zwierząt. Królestwo fauny. Świat, w którym drapieżniki rządzą, a ofiary ratują życie ucieczką. Ci na szczycie łańcucha pokarmowego są zabójcami o wyjątkowych cechach. Mają straszliwe kły, naddźwiękową prędkość i śmiertelną precyzję. Trwa odwieczna walka - a my tworzymy listę najgroźniejszych rozgrywek na świecie. 15:45 KARTOGRAFOWIE WSZECHŚWIATA (COSMIC FLOWS, THE CARTOGRAPHERS OF THE UNIVERSE) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2018 Reżyseria: Franois - Xavier Vives W tym filmie dokumentalnym poznamy wspaniałych naukowców, którzy zajmują się opisywaniem i odkrywaniem kosmosu. Któż nie popadł w zachwyt, podziwiając letnią nocą rozgwieżdżone niebo? Komu nie zawrócił w głowie widok Drogi Mlecznej przecinającej sklepienie niebieskie? Jak możemy pojąć swoje miejsce we wszechświecie w obliczu tej prawie niewyobrażalnej nieskończoności? Czy możemy się w nim zlokalizować? Ustalić swój adres w kosmosie? Wyobrazić sobie jego architekturę? Właśnie tym zajmują się nowi odkrywcy - astronomowie sporządzający mapy wszechświata. To kosmografowie. Ich celem jest zmierzenie i zmapowanie nieskończonej przestrzeni. Człowiek od zarania dziejów nieustannie przesuwa granice swojego poznania wszechświata. Podążając śladami XVI - wiecznych odkrywców, zrobili to astronomowie XX wieku i kontynuują te prace współcześni, tworząc nowe wykresy i mapy. Zmieniły się technologie, powstały spektakularne obserwatoria i teleskopy kosmiczne. Z Hawajów do Australii przez Republikę Południowej Afryki i Chiny, zapraszamy na spotkanie z niesamowitymi ludźmi i naukową przygodą, która zabierze nas do najwspanialszych miejsc na naszej planecie i w kosmosie. Jeden z tych zespołów, Cosmic Flows, opracował pierwszą, dynamiczną mapę supergromady, do której należy nasza galaktyka. To ważne odkrycie doprowadzi do wielu kolejnych. 16:45 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 10 IRLANDZKA MIŁOŚĆ (AROUND THE SEA II EP. 10 L’AMOUR EST DANS L’EIRE) Serial dokumentalny, 12 min, Francja, 2018 Reżyseria: Camlia Encinas Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie, widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W tym odcinku odwiedzimy jedną z najbardziej znanych atrakcji turystycznych tego rejonu Republiki Irlandii: Klify Moheru i Wyspy Aran. Tu odbywa się "Festiwal Singli". To największy w kraju zjazd panien i kawalerów do wzięcia. Można znaleźć mężczyznę swojego życia. Czterdzieści tysięcy osób szuka tu swojej bratniej duszy. Festiwal odbywa się już od stu pięćdziesięciu lat. Tu narodziła się irlandzka branża turystyczna. Działało tu jedyne w kraju uzdrowisko. 17:00 ODKRYWAMY ŚWIAT - ODC. 5 ISTRIA (WORLD DISCOVERIES. EP. 5 ISTRIE) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. 18:00 KOSMICZNE KOLIZJE (SPACE SMASH) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2019 Reżyseria: Bertrand Loyer Problem śmieci w kosmosie stał się koszmarem dla astronautów. Ilość śmieci w kosmosie stale rośnie przez ostatnie 20 lat, ponieważ coraz więcej satelitów umieszczano na orbicie i testowano liczne pociski. W 2009 r. dwa działające satelity zderzyły się, wysyłając mnóstwo nowych śmieci kosmicznych na orbitę, które poruszają się z niesamowitą prędkością. Tego rodzaju działania tworzą błędne koło, ponieważ za każdym razem, gdy gruz zderza się, powstaje coraz więcej odpadów. Wszyscy zaangażowani w podbój kosmosu są teraz zmuszeni do ciągłego monitorowania chmur odpadów i przekierowywania swoich działających satelitów w nagłych przypadkach. Ale wiele satelitów zostało pozostawionych bez nadzoru i to one są potencjalnym zagrożeniem, które może spowodować kolizję. Obecnie wszelkie wysiłki mające na celu zminimalizowanie lub posprzątanie tego gruzu są niewystarczające i mogą mieć poważne konsekwencje dla naszych satelitów i innych działań na ziemi. Najwyższy czas posprzątać kosmiczny bałagan. Na całym świecie inżynierowie wymyślają coraz więcej rozwiązań do usuwania śmieci kosmicznych i testują swoje wynalazki: sieci magnetyczne w Japonii, rozpadające się lasery w Australii, satelity do zbierania śmieci w Szwajcarii, statki łowieckie w Europie i rakiety rozpylające gaz w USA. Gwiezdne wojny już się raczej nie wydarzą, ale wojna z odpadami została rozpoczęta. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PROWANSJA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Prowansja to niezwykle ciekawy region Francji. Liliowe pola lawendy, kobaltowe niebo, podmuch mistralu i upojne zapachy działają na zmysły jej mieszkańców i gości. Podróżni cenią Prowansję za gaje oliwne, wspaniałe zabytki i malownicze winnice, a także - za styl życia. Od Verdon po Mont Ventoux, od Forcalquier po Luberon - Prowansja to miejsce spotkań z niezwykłymi ludźmi, z kulturą i z historią. Wiosną powietrze przesycone jest wonią ziół. Kamienne domy pięknie wtapiają się w skaliste tło. Stoimy u bram Prowansji, krainy, która zapada w serce i cieszy oczy. Wąskie uliczki, stare domy, szum fontanny... w miasteczkach takich, jak to, życie płynie leniwie. Można usiąść na placu w cieniu drzewa oliwnego albo na schodkach kościoła. Każdy zakątek jest piękny i pełen harmonii. 20:10 DZIEJE TEMPLARIUSZY 1. NARODZINY BRACTWA (THE SECRET STORY OF TEMPLAR KNIGHTS 1. BIRTH OF A BROTHERHOOD) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy/Francja, 2020 Dokumentalna opowieść o sekretach najbardziej tajemniczego i potężnego zakonu rycerskiego średniowiecza: templariuszy. Od powstania ich niebiańskiej mocy do upadku diabła w płomieniach. Od rytuałów i tradycji średniowiecznego rycerstwa, przez eksterminacyjną kampanię przeciwko nim, po ich rzekome, potajemne przetrwanie i oficjalne dziedzictwo łączące Ziemię Świętą i kontynent europejski. W tej serii po raz pierwszy zostanie ujawniona tajemnicza historia rycerzy templariuszy. Tajemnice między bogatą mitologią, która została o nich stworzona, a nowo zdobytymi faktami historycznymi. W odcinku pierwszym - historia narodzin zakonu templariuszy. Historia kilku osób, które rycerskie bractwo przekształciły w zakon, mający rządzić całą Europą. Jerozolima. To tutaj pojawili się pierwsi rycerze zakonu templariuszy. Było ich zaledwie kilku. Ubodzy, lecz bogobojni i świetnie wyszkoleni w walce. Przysięgli poświęcić życie sprawie: obronie Ziemi Świętej i pątników pielgrzymujących do Grobu Pańskiego. By poznać początki zakonu, cofnijmy się do schyłku jedenastego wieku. Świat podzieliły dwie wielkie religie. Na Zachodzie większość uznawała władzę Kościoła Chrześcijańskiego i papieża. W Afryce Północnej, na południu Hiszpanii i na Bliskim Wschodzie dominował islam. Turcy zaś zagrażali Cesarstwu Bizantyjskiemu i jego stolicy - Konstantynopolowi. 21:10 SPRAWCA NIEZNANY ODC. 1 POSZUKIWANIA (UNKNOWN MALE NO. 1 EP. 1/4) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Hugo Berkeley Serial dokumentalny opowiada o najgłośniejszym i najbardziej niewiarygodnym śledztwie w sprawie morderstwa. W 2010 r. , w północnych Włoszech brutalnie zamordowano, w pobliżu jej domu, 13 - letnią Yary Gambiarasio. Serial ujawnia szczegóły jednego z najbardziej skomplikowanych śledztw kryminalistycznych, jakie kiedykolwiek przeprowadzono. Historia jest opowiedziana w intymnych zeznaniach wytrwałej i zaangażowanej emocjonalnie, głównej prokurator Letizii Ruggeri. Serial śledzi również obronę aresztowanego w 2014 r. Massimo Bossettiego - oskarżonego o to morderstwo. Dzięki wrażliwemu i filmowemu podejściu do tematu serial jest zarówno porywającą relacją z niezwykłego śledztwa kryminalnego, jak i czułym portretem życia, śmierci i sprawiedliwości we współczesnych Włoszech. W tym odcinku: po dwudziestej zadzwonili karabinierzy z posterunku Ponte San Pietro. Powiedzieli, że jakaś dziewczynka, lat 13 i pół, Yara Gambirasio, poszła do ośrodka sportu. Uprawiała gimnastykę rytmiczną. Dotychczas nie wróciła do domu. Ślad zapachowy prowadził z ośrodka sportu na budowę Mapello. To był największy plac budowy w okolicy. W całym kraju było głośno o sprawie, podniosła się wrzawa, dziewczynki ciągle nie odnaleziono. Telefon. Znaleźli ciało. Wybiegłem. Nawet nie wziąłem operatora. Wszystkie telewizje pędziły na pole w Chignolo d'Isola. Późnym popołudniem ulica była nieprzejezdna. Dziennikarze, zwykli ludzie. Z początku nieliczni. W nocy zrobił się tłum... 22:05 MIASTO GNIEWU S.I - /12/ Serial fabularyzowany TVP, 28 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Dawid Sawicki Zdjęcia: Tomasz Nawrocki Muzyka: Tomasz Kamiński Odcinek 12. Współpraca z politykami. Zabójstwo: 11 kwietnia 2001 r. zabójstwo byłego ministra sportu Jacka Dębskiego. Historia: W tym odcinku opowiemy o współpracy gangsterów z politykami, jak te układy wpływały na działalność przestępczą. Gangsterzy już w latach 80. byli informatorami SB i UB. Poszukamy odpowiedzi po co służby szukały informatorów w takich środowiskach i czy to służby świadomie pozwoliły urosnąć gangom do takich rozmiarów, że utracono nad nimi kontrolę. Wspomnimy o przekręcie z jednorękimi bandytami. Widzowie dowiedzą się też, jakie legalne interesy zakładali gangsterzy. Jak w tych interesach pomagali im politycy i co w zamian otrzymywali od gangsterów. Wspomnimy również o tajemniczej śmierci byłego prezesa GUC Ireneusza Sekuły. Sprawę umorzono, ponieważ uznano, że Sekuła popełnił samobójstwo, strzelając do siebie trzy razy, a według opinii lekarza medycyny sądowej pierwsza rana była śmiertelna. 22:45 WCIELENIA ZŁA - ODC. 7/10 SADDAM HUSAJN. (EVOLUTION OF EVIL) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2015 Galeria najbardziej znanych despotów w najnowszej historii. Od Hitlera do Saddama Husajna, od Stalina do Kim Dzong Ila, od Mao do pułkownika Kaddafiego. Bezlitośni psychopaci, chciwi, okrutni, a czasem po prostu szaleni, przejęli kontrolę nad swoim krajem i terroryzują swoich poddanych, ale zawsze pozostaje pytanie. Czy urodzili się źli, czy też coś się stało, że tak się zachowują? W tym odcinku przyglądamy się drodze życiowej Saddama Husseina. 23:45 Z WŁASNEJ PENSJI NIKT NIE ŻYJE Reportaż, 19 min, Polska, 1988 Scenariusz: Małgorzata Kałużyńska - Jasak Zdjęcia: Stanisław Ścieszko Sytuacja ekonomiczna PRL schyłku lat osiemdziesiątych minionego wieku zainspirowała członków łódzkiej kapeli podwórkowej do stworzenia utworu "Z własnej pensji nikt nie żyje". Nauczyciele, muzycy, pracownicy zakładów tekstylnych, renciści - wszyscy muszą dorabiać do swoich oficjalnych wynagrodzeń, bowiem ich wysokość nie pozwala na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Absurdy gospodarcze minionego ustroju szczególnie widać na rynku mieszkaniowym, gdzie - zatrudnieni w spółdzielni - robotnicy wykonują tzw. fuchy w ramach oficjalnego czasu pracy. Zdesperowani, czekający na wymarzone, własne mieszkanie, lokatorzy zmuszeni są płacić "na boku", by jak najszybciej wprowadzić się do właściwie przygotowanego lokum. 00:05 NOTACJE - BARBARA KASPROWICZ. WARSZAWA Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Andrzej Matynia Barbara Kasprowicz (rocznik 1936), urodzona w Łucku na Wołyniu tancerka, pedagog baletu, choreograf. Ukończyła warszawską Szkołę Baletową jako pierwszy, powojenny rocznik. Następnie studiowała w Warszawie choreografię w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. Jako prymuska została wytypowana na studia pedagogiczne baletowe w Moskwie (wówczas była to najlepsza na świecie, obok szkoły w Londynie, uczelnia kształcąca tancerzy baletu klasycznego). Studiowała tam dwa lata, spotykając się z największymi sławami baletu rosyjskiego. 00:20 GENIUSZE I MARZYCIELE. JAN CZOCHRALSKI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Katarzyna Trzaska Filmowy portret genialnego naukowca, a także wielkiego polskiego patrioty - chemika i metalurga Jana Czochralskiego. Jego badania i prace naukowe z początku XX wieku położyły podstawy pod współczesny przemysł elektroniczny i fotowoltaiczny oparty na monokrystalicznych półprzewodnikach, które wytwarza się metodą Czochralskiego - powszechnie znaną w kołach naukowych na całym świecie. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - CIĄG DALSZY NASTĄPIŁ Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski W tym odcinku o tytule - "Ciąg dalszy nastąpił" - to dla nas wielki dzień. Kilka miesięcy temu z podziemi dawnego banku w Krośnie wydobyliśmy ważący prawie trzy tony silnik stacjonarny, który napędzał kiedyś rezerwowy generator prądu. Milczał, bo nie był potrzebny przez prawie siedemdziesiąt lat. Został również pozbawiony wielu istotnych części. Przez cztery miesiące uczniowie i nauczyciele ze szkoły technicznej w Krośnie remontowali go. O tym remoncie opowiemy w programie i oczywiście podejmiemy próbę uruchomienia silnika. Nasza wyprawa w okolice Boguchwały i Czudca ma także za zadanie uczulić widzów na zabytki techniki, które ciągle można odnaleźć w naszym otoczeniu. Pierwszym przykładem będzie zabytkowy most - jeden z tych nielicznych ocalałych po wojnach, który został zbudowany w technice nitowania na gorąco. Dziś mało kto pamięta, że byliśmy liderami w budowie nowoczesnych mostów i że jako pierwsi zaczęliśmy je budować metodą spawania. Tę piękna kartę historii techniki przypomnimy. Pokażemy również liczącą ponad sto lat starą cegielnię i jej urządzenia techniczne. 01:45 ZAPOMNIANY GENERAŁ TADEUSZ JORDAN ROZWADOWSKI Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2011 Scenariusz i reżyseria: Piotr Boruszkowski Zdjęcia: Michał Jarosiński Film dokumentalny przypominający postać i historię jednego z najbardziej niezwykłych i niestety zapomnianych polskich generałów Tadeusza Jordana Rozwadowskiego. Pochodził z rodziny o długich tradycjach patriotycznych. Jego przodkowie walczyli u boku Króla Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w Powstaniach Kościuszkowskim, Listopadowym i Styczniowym. Tadeusz Rozwadowski studiował w Wojskowej Akademii Technicznej w Wiedniu. Szybko ujawnił się jego talent stratega i konstruktora. Jego wynalazki to bardzo skuteczny przyrząd celowniczy oraz granato - szrapnel, którego podczas I wojny światowej używały armie niemiecka i austriacka. Za zasługi na polach bitewnych został odznaczony przez cesarza Wilhelma II Krzyżem Żelaznym I klasy. Już w 1916 roku nawiązał współpracę z Tymczasową Radą Stanu. Został pierwszym szefem Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. O niezwykłej roli generała Rozwadowskiego w walce o niepodległość Polski oraz jego udziale w budowaniu II Rzeczpospolitej opowiada autorom filmu prof. Wojciech Roszkowski oraz biograf generała dr Mariusz Patelski. Unikatowe są wypowiedzi pani Kazimiery Rozwadowskiej, ostatniej już z żyjących i pamiętających generała Rozwadowskiego. Film przedstawia fakty z biografii generała Rozwadowskiego oraz tło historyczne wybuchu I wojny światowej i odzyskania przez Polskę niepodległości, nie tylko w formie wypowiedzi historyków i świadków, ale także inscenizacji przypominających widzom atmosferę tamtych czasów. W rolę generała Rozwadowskiego wcielił się Tomasz Marzecki. 02:40 SOKOŁY WOLNOŚCI (SOKOŁY WOLNOŚCI) Film dokumentalny, 51 min, Polska/USA, 2017 Reżyseria: Robert N. Wachowiak Zdjęcia: Marcin Szociński, Michał Jarosiński Anthony Adamsky, 28 - letni Amerykanin polskiego pochodzenia, z zawodu antykwariusz, z zamiłowania historyk i genealog, pewnego dnia odkrywa w rodzinnych zbiorach zdjęcie swojego pradziadka Johna Adamsky'ego w mundurze wojskowym z okresu I wojny światowej. Nie jest to jednak mundur armii amerykańskiej. Aby rozwikłać zagadkę przodka, Anthony wyrusza w podróż, która prowadzi go przez 7 stanów USA i część Kanady. Po drodze odkrywa, że John odpowiedział na apel Związku Sokolstwa Polskiego w Ameryce i zaciągnął się do polskiej armii zwanej Błękitną Armią, by walczyć o niepodległość Polski. Przeszedł długą drogę, od punktu rekrutacyjnego w USA przez obóz szkoleniowy w Kanadzie, front w zachodniej Europie, by ostatecznie znaleźć się w Polsce, w kraju swojego urodzenia. To sprawia, że Anthony decyduje się na podróż do Polski, by odkryć tam swoje korzenie. Inspiracją do powstania dokumentu "Sokoły wolności" był odnaleziony po 100 latach materiał filmowy, zrealizowany w 1917 roku przez Związek Sokolstwa Polskiego w Ameryce i odrestaurowany w 2017 roku. Jego obszerne fragmenty znalazły się w filmie.