TVP Dokument Sobota, 02.07.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - ENERGIA NA ZIELONEJ NÓŻCE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski, Andrzej Szulkowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Hodują króliki popielniańskie białe i kury zielononóżki kuropatwiane, sadzą drzewa owocowe. EKO Szkoła Życia w Wandzinie to największy w Polsce ośrodek dla ludzi uzależnionych od narkotyków, zakażonych wirusem HIV i chorych na AIDS. Od 15 lat ludzie wyrzuceni poza nawias leczą się, pracują, zdobywają zawód. Uczą się szacunku do siebie i życia na zewnątrz. Podwaliny pod Wandzin położył Marek Kotański. Pierwsi bezdomni zjawili się tam jesienią 1992 roku. W grudniu tegoż roku w zrujnowanym pałacu - bez prądu, wody, ogrzewania, łóżek i jakichkolwiek mebli - zamieszkało 130 osób. Usytuowanie ośrodka było dogodne: w pięknym lesie, 5 km od najbliższej wsi. Można więc było uniknąć protestów miejscowej społeczności obawiającej się, że mają pod bokiem narkomanów. Mieszkańcy Wandzina pracowali ciężko. Sami kopali fundamenty, budowali, robili pustaki i zdobywali niezbędne materiały. Jednocześnie hodowali świnie, krowy, kury, uprawiali ziemię, zakładali tunele foliowe. Dziś Wandzin jest kwitnącym przedsiębiorstwem. W ramach opracowanego przez ONZ programu ochrony bioróżnorodności hoduje się tam zagrożonego wyginięciem królika białego, popielańskiego, a także mrozoodporne odmiany drzew owocowych. Z Programu Małych Dotacji Globalnego Funduszu Środowiska ośrodek dostał środki na wprowadzenie systemu ogrzewania biomasą, m. in. na wymianę kosztownej w eksploatacji instalacji. Dzięki temu koszty ogrzewania zmniejszyły się do symbolicznej złotówki, także dzięki współpracy z nadleśnictwem. Pacjenci zbierają odpady drewna, które dostają za darmo, nadleśnictwo także na tym zyskuje, nie musi płacić za czyszczenie lasu. 06:25 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 21 TARCZA UKRYTA W GÓRACH Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem wciela się w rolę obrońcy Twierdzy Srebrna Góra w Górach Sowich. Sprawdza, jakie obowiązki należały do żołnierzy stacjonujących w twierdzy i jak wyglądało ich codzienne życie. Co jedli? Gdzie spali? Na jakie zapadali choroby? A wszystko to w niesamowitym otoczeniu natury! Nie ma się więc co dziwić, że turyści z całej Europy pokonują co roku setki kilometrów, aby na własne oczy przyjrzeć się największej górskiej twierdzy w Europie. Co ich kusi? Wszystko stanie się jasne w najnowszych "Podróżach z historią!". 07:00 NOTACJE - KS. DR JAN SIKORSKI. KS. JERZY POPIEŁUSZKO Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Krzysztof Tadej Jan Sikorski, urodzony 12 listopada 1935 r. w Kaliszu, kapłan archidiecezji warszawskiej, doktor teologii, honorowy prałat Jego Świątobliwości. Bardzo dobrze znał ks. Jerzego Popiełuszkę. W 1952 r. wstąpił do seminarium duchownego w Warszawie, gdzie 6 lat później przyjął święcenia kapłańskie. Jako wikariusz posługiwał kolejno w parafiach: św. Jakuba w Skierniewicach (1957 - 1964) i św. Michała w Warszawie na Mokotowie (1964 - 1979). W 1979 r. został mianowany ojcem duchownym w seminarium warszawskim. Funkcję tę pełnił do 1985 r. , kiedy to otrzymał nominację na proboszcza parafii św. Józefa w Warszawie na Kole. Pod koniec 1981 r. ks. Sikorski został oddelegowany przez prymasa Józefa Glempa do duszpasterstwa wśród internowanych w więzieniu na warszawskiej Białołęce, a po śmierci ks. Jerzego Popiełuszki (1984) został odpowiedzialnym za prowadzenie mszy świętej za ojczyznę w kościele św. Stanisława Kostki na Żoliborzu. Był też honorowym kapelanem "Solidarności" regionu Mazowsze. W latach 1990 - 2001 sprawował godność naczelnego kapelana więziennictwa RP. Jest współtwórcą Bractwa Więziennego - grupy zajmującej się religijną i materialną pomocą więźniom i ich rodzinom. W roku 2006 zasłużony i ceniony przez wiernych ks. Sikorski przeszedł na emeryturę i został rezydentem przy swojej byłej parafii. Na niespełna rok wyjechał na Ukrainę, by działać jako ojciec duchowny w kijowskim seminarium. Powrócił wiosną 2007 r. , gdyż został mianowany ojcem duchownym duchowieństwa archidiecezji warszawskiej. 07:10 NOTACJE - KS. DR JAN SIKORSKI. POWIEDZ, IM ŻE CODZIENNIE MODLĘ SIĘ ZA SOLIDARNOŚĆ Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Krzysztof Tadej Wspomnienia ks. dr. Jana Sikorskiego o latach dzieciństwa i młodości oraz o powołaniu kapłańskim. Ks. dr Jan Sikorski urodził sie 12 listopada 1935 r. w Kaliszu. Jest kapłanem archidiecezji warszawskiej, doktorem teologii. W latach 1990 - 2001 sprawował godność Naczelnego Kapelana Więziennictwa RP. W Kaliszu uczęszczał do liceum im. Adama Asnyka. W 1952 r. wstąpił do seminarium duchownego w Warszawie, gdzie 6 lat później przyjął święcenia kapłańskie. Był wikarym w parafiach: św. Jakuba w Skierniewicach (1957 - 1964) i św. Michała w Warszawie na Mokotowie (1964 - 1979). W 1979 r. został mianowany ojcem duchownym w seminarium warszawskim. Funkcję tę pełnił do 1985 r. W 1985 r. został proboszczem parafii św. Józefa w Warszawie na Kole, gdzie założył wiele wspólnot formacyjnych i grup modlitewnych. W 2006 r. przeszedł na emeryturę i został rezydentem przy swojej parafii. Na rok wyjechał na Ukrainę, gdzie był ojcem duchownym w kijowskim seminarium. Do Warszawy wrócił w 2007 r. , i otrzymał nominację na ojca duchownego duchowieństwa Archidiecezji Warszawskiej. Pod koniec 1981 r. ks. Sikorski został oddelegowany przez prymasa Józefa Glempa do duszpasterstwa wśród internowanych w więzieniu na warszawskiej Białołęce, a po śmierci ks. Jerzego Poiełuszki (1984), został odpowiedzialnym za prowadzenie mszy św. za Ojczyznę w kościele św. Stanisława Kostki na Żoliborzu. Był też honorowym kapelanem "Solidarności" regionu Mazowsze. 07:25 NIESAMOWITE KŁY (INCREDIBLE FANGS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Keith Fraser Przez miliony lat zwierzęta gryzły niesamowitymi zębami! Na siedmiu kontynentach zęby ewoluowały, aby wykonywać wyjątkowe zadania w określonych ekosystemach: od gryzienia i walki po łamanie i wiercenie, nasza planeta jest domem dla szeregu dziwnych i wspaniałych urządzeń, które potrafią znacznie więcej niż tylko żuć! Istnieją 60 - centymetrowe kły hipopotama do walki, miażdżące kości szczęki hieny, a dwie dziwaczne szczęki mureny dają pewność, że jej ofiara zostanie połknięta. Pierwsze zęby pojawiły się w postaci kostnych wypustek na ciele prehistorycznej ryby - jak wiele się zmieniło od tamtego czasu! Są zęby, które nigdy nie przestają rosnąć i zęby, które mogą zabić samego właściciela! W tym filmie zgłębimy świat zębów zwierząt. 08:20 300 MILIONÓW LAT - ZIEMIA CZŁOWIEKA - ODC. 2 (300 MILLION YEARS) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 300 milionów lat obejmuje okres dramatycznego kształtowania się europejskiego kontynentu: od karbonu do dzisiaj. Podczas tego długiego okresu, Europa podróżowała pomiędzy różnymi strefami klimatycznymi, była przemieniana przez różne żywioły i kolizje z innymi kontynentami. Z perspektywy geologicznej ludzie żyją na Ziemi zaledwie od kilku chwil, jednak już podczas tego krótkiego okresu przemienili naszą planetę. Za pomocą grafiki komputerowej i spektakularnych zdjęć, film ukazuje geologiczną historię Europy: odc. 1: Wielka kolizja; odc. 2: Ziemia człowieka. 09:15 NIESAMOWITE CHWILE Z ŻYCIA ZWIERZĄT (INCREDIBLE ANIMAL MOMENTS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Justine Schmidt W świecie, w którym tylko najsilniejsi przetrwają, miliony lat ewolucji wyposażyły niektórych szczęśliwców w wyjątkowe cechy. Uda nam się obejrzeć ich rozgrywkę. Taka przygoda jest nie dla strachliwych. Zobaczymy niektóre ze wspaniałych momentów z życia dzikiej przyrody - gdy stworzenia ogarnia gorączka, a śmiałkowie ryzykują, by zapewnić przetrwanie kolejnego pokolenia. Niesamowite sceny zasługują na tytuł najbardziej niesamowitych chwil. Pokażemy je w pięciu odsłonach: "Śmiertelna rozgrywka", "Dziwolągi natury", "Wojny gangów", "Ostry romans" i "Ekstremalne rodzicielstwo". Szykujcie się na niesamowite chwile z życia zwierząt. Królestwo fauny. Świat, w którym drapieżniki rządzą, a ofiary ratują życie ucieczką. Ci na szczycie łańcucha pokarmowego są zabójcami o wyjątkowych cechach. Mają straszliwe kły, naddźwiękową prędkość i śmiertelną precyzję. Trwa odwieczna walka - a my tworzymy listę najgroźniejszych rozgrywek na świecie. 10:10 ODKRYWAMY ŚWIAT - ODC. 5 ISTRIA (WORLD DISCOVERIES. EP. 5 ISTRIE) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. 11:05 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCE DZIKIE OSTĘPY ZIMĄ - STOLICZKU NAKRYJ SIĘ (FASCINATING WINTER WILDERNESS - THE MAGIC WISHING TABLE) Cykl dokumentalny, 16 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich Cykl filmów poświęconych środowisku naturalnemu, przyrodzie, krajobrazom i zwierzętom najciekawszych miejsc na świecie. W tej części serialu będziemy obserwować przyrodę, która we wszystkich porach roku potrafi przetrwać. Gdy śnieg i lód rzuci czar na ziemię zima w Europie Środkowej ukazuje swoje najpiękniejsze oblicze. Tymczasem biały splendor ma swoje ciemne strony, ponieważ zimą wiele zwierząt z trudem znajduje pożywienie. Myszy moszczą się wygodnie pod śnieżnym dywanem. Chroni je przed lodowatą temperaturą i kryje przed wzrokiem drapieżców. Tymczasem sarna nie ma ochrony przed żywiołami. Lis także. Jak ma znaleźć zdobycz w bezkresnym morzu bieli? Świat zimą wydaje się cichym, odizolowanym miejscem. Trudno sobie wyobrazić, że się tu znajdzie coś do jedzenia. Tymczasem Matka Natura zaopatruje zwierzęta nawet w czasie najsurowszej zimy. 11:25 SZTUKA DOKUMENTU - ODC. 1 - KAZIMIERZ KARABASZ Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech Wykonawcy: Kazimierz Karabasz, Mikołaj Jazdon "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu są autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Bohaterem pierwszego odcinka jest Kazimierz Karabasz, jeden z najwybitniejszych twórców polskiego kina. W swoich filmach z lat 60. ("Muzykantach", "Węźle", "Ludziach w drodze" odkrywał i doskonalił nowoczesną metodę kina dokumentalnego, opartą na cierpliwej i uważnej obserwacji życia codziennego zwykłych ludzi. "Rokiem Franka W." (1967) udowodnił, że w filmie dokumentalnym można stworzyć wnikliwy portret jednostki, co przedtem powszechnie uważano za możliwe jedynie w filmie fabularnym. Karabasz to jednak nie tylko wybitny dokumentalista, ale także autor unikalnych książek poświęconych teorii i praktyce kina dokumentalnego. Reżyser jest także pedagogiem i wykładowcą w łódzkiej szkole filmowej. Wykształcił kilka pokoleń polskich dokumentalistów. Jego uczniami byli, między innymi, Krzysztof Kieślowski, Marcel Łoziński, czy Tomasz Zygadło. W filmie zrealizowanym przez Bartosza Paducha oglądamy fragmenty różnych filmów Karabasza powstałych w ciągu blisko półwiecza twórczości reżysera. W tych wybranych przez samego twórcę cytatach można prześledzić, jak różnorodne dokumentalne sceny dialogowe odkrywają przed widzem całą paletę sytuacji, czasem bardzo ulotnych, o wyjątkowym nastroju i klimacie, który niełatwo przenosi się na ekran. W scenerii starej montażowni filmowej Kazimierz Karabasz w rozmowie z Mikołajem Jazdonem mówi o zagadnieniach kluczowych dla swej twórczości, o nieustannym doskonaleniu własnej, autorskiej metody wnikania z kamerą dokumentalną pod powierzchnię rzeczywistości. 11:55 KONCERT NA DWOJE Film dokumentalny, 74 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Maria Nockowska Urodzony w Grodnie Jerzy Maksymiuk (rocznik 1936), dyrygent, kompozytor, pianista. Jest w pełni aktywny, wymagający wobec siebie i innych, niezwalniający tempa, bezlitosny dla złego rzemiosła, wciąż zafascynowany muzyką i skupiony na swoich partyturach aż po granicę szaleństwa. Kochany przez wybitnych, drażniący i nielubiany przez wyrobników muzyki. Prywatnie, wciąż chłopak z małomiasteczkowego drewniaka, zaprzyjaźniony z "wykluczonymi" bywalcami parkowych ławek i dzielący się z nimi tym co ma. Charyzmatyczny "maestro", podziwiany w Londynie, Glasgow i Paryżu, w życiu codziennym całkowicie bezradny bez pomocy żony i przez nią kierowany. Film realizowany w Polsce, Anglii, Szkocji i Francji pokaże Maksymiuka w trakcie pracy z wybitnymi muzykami i orkiestrami, a także w trakcie komponowania muzyki. Wraz z bohaterem odbędziemy zaskakującą podróż w poszukiwaniu podstawowych definicji: czym jest muzyka i na czym polega jej działanie. Poznamy także artystę skrajnie "prywatnego". Ten drugi portret, pełen barwnych epizodów, drobnych słabości, ale i natręctw zahaczających momentami o granice psychicznej normy, ilustruje jedną z najbardziej skrajnych wersji losu artysty. Tę, w której ceną wybitnego talentu jest samotność w przeciętnym, "normatywnym" świecie. Równorzędną bohaterką filmu jest żona Jerzego Maksymiuka - Ewa Piasecka, osoba, która nie dzieląc przecież z muzykiem jego daru, jest mu zarazem absolutnie niezbędna jako warunek tworzenia i trwania. Film jest opowieścią o miłości, wielkiej pasji, talencie i jeszcze większej cenie płaconej za ten talent. 13:10 POLSKI GDAŃSK Film dokumentalny, 9 min, Polska, 1947 Reżyseria: Aleksander Świdwiński Scenariusz: Jan Kilarski Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych, zrealizowany w Instytucie Filmowym w 1947 roku, ukazujący Gdańsk jako polskie miasto, odzyskane po II wojnie światowej. Przedstawia historię miasta poprzez prezentowanie zabytków architektonicznych Gdańska. Film szczególnie interesujący z punktu widzenia historycznego, ponieważ widoczna jest tkanka miejska świeżo po zniszczeniach wojennych. 13:20 POLSKIE PORTY RYBACKIE OTWARTEGO MORZA Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1948 Reżyseria: Aleksander Świdwiński Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Film oświatowy o charakterze propagandowym, ukazujący porty rybackie na polskim wybrzeżu Bałtyku - wydłużonym po II wojnie światowej o pas nadmorskich "ziem odzyskanych". Film przedstawia możliwości i potencjał polskich portów oraz bogactwo zasobów przemysłu rybnego w Polsce. 13:40 DZIKI MEKSYK - CZ 2. LASY MAJÓW (WILD MEXICO) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania/Francja, 2017 Reżyseria: Nick Easton, Victoria Bromley Seria dokumentalna BBC Worldwide o dzikiej przyrodzie Meksyku. Zaskakuje tu ogrom kolorów, wspaniałe gatunki i kultura sięgająca najdawniejszych czasów. Meksyk to kraj niespodzianek. Tropikalne dżungle, pustynie w kolorze pomarańczy, wulkany ze śnieżnymi wierzchołkami, błękitne jeziora a do tego barwnie ubrani ludzie. Ciekawe są łańcuchy gór Sierra Madre, niesamowity Jucatan, Zatoka Meksykańska, malownicza Riwiera Meksykańska. Tu poczęła się kultura Majów i tylko tu można zobaczyć Festiwal w Acapulco i Cancun oraz celebracje Święta Zmarłych. Żyją tu małpy, tapiry, jaguary, które posiadają również swoje siedliska w wilgotnych lasach południowego Meksyku. Ponadto południowa część kraju, słabo zaludniona pozostaje ostoją dla wielu rzadkich odmian zwierząt. Środkowy i północny Meksyk dla odmiany charakteryzuje się dużymi skupiskami ludzi i tutejsze środowisko utraciło swoją pierwotną różnorodność biologiczną. Jednakże można tu spotkać niedźwiedzie, jelenie, pumy i kojoty. W zimie do Sierra Madre Zachodnia (Sierra Madre Occidental) przybywają liczne kaczki i gęsi. Na pustynnych i półpustynnych częściach Meksyku występuj węże i pancerniki. Mimo podejmowanych przez obrońców środowiska prób w 2004 r. zagrożonych wyginięciem było wiele gatunków ptaków, ssaków, ryb i gadów. 14:40 W POSZUKIWANIU WYMARZONEJ PRACY (PARADISE HUNTERS (PARADISE HEADHUNTERS)) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Guy Gilbert Film dokumentalny o tym, jak dwoje milenialsów ryzykuje wszystko, zostawiając przyjaciół i rodzinę, aby rozpocząć zupełnie inne życie, z wymarzoną pracą, w odległym raju. Na świecie idealne stanowiska pracy czekają na właściwych kandydatów. Co czwarty człowiek chciałby zacząć od nowa, lecz ośmiela się niewielu. Osiemdziesiąt procent młodych ludzi chce się cieszyć pracą, coraz więcej chciałoby pracować, by żyć, nie żyć, by pracować. Katie zajmuje się dystrybucją teledysków. Nie jeździła konno odkąd była nastolatką, ale jedzie do Meksyku, aby pracować na ranczo. Katie ma miesiąc, żeby się wykazać albo wróci do Londynu. Charlie pracuje w call center i mieszka w domu swojej matki w Brighton. Wkrótce zostanie hodowcą łososia na odległym, szkockim jeziorze. Niedługo potem trudność pracy zmusi go do zakwestionowania swojego wyboru. Czy raj jest wszystkim, czego oczekiwali Katie i Charlie? 15:35 ŻYWNOŚĆ JUTRA - ODC. 1 (TOMORROW'S FOOD) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Helen Thomas Dokumentalna opowieść o jedzeniu. Właściwie ukazuje inspirującą przyszłość jedzenia. Dzięki niesamowitym innowacjom i oszałamiającym wynalazkom z całego świata, które wkrótce znajdą się na wyciągnięcie ręki - od przyszłościowych farm, których uprawy nigdy nie ujrzą światła dziennego, po galerie supermarketów i restauracje z robotami, komputery mogą dać nam zupełnie nowe doznania smakowe; gdzie nasz burger najprawdopodobniej pochodzi z szalki Petriego lub farmy owadów niż z pola i gdzie druk 3D może zmienić sposób, w jaki gotujemy. Ta otwierająca oczy seria zmieni sposób, w jaki myślimy o żywności, którą uprawiamy, kupujemy i jemy - teraz i w przyszłości. Zaczniemy od wizyty w Kent na najnowocześniejszej plantacji w Wielkiej Brytanii. Pod szklanymi dachami, na podłożu bezglebowym o wielkości 49 - u boisk futbolowych, przez cały rok dojrzewają owoce i warzywa. Po tym programie spojrzymy na problem produkcji żywności z innej perspektywy. Zobaczymy, jak inni chronią plony przed kaprysami pogody. Na sam początek nowinka z branży fast food. Gorący posiłek o każdej porze dnia? W Londynie stanął najszybszy na świecie automat serwujący pizzę. 16:30 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 5 JASON I PODWODNE RZEŹBY (AROUND THE SEA II EP. 5 JASON) Serial dokumentalny, 24 min, Francja, 2018 Reżyseria: Chantal Perrin Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. Niezwykły artysta, Jason de Caires Taylor uznał, że podwodny świat może być również światem sztuki i połączył swoje dwie pasje: nurkowanie i rzeźbienie. Artysta odważnie realizuje swoje pomysły. Należy do osób, które nie cofną się nawet przed najbardziej szalonym projektem. Jego dzieło nazywają "płonącym człowiekiem", choć jest zatopiony w oceanie. Park Narodowy w Cancunie, w Meksyku, złożył u niego niespotykane zamówienie: Jason ma stworzyć i zatopić czterdzieści posągów. Zanim rozpoczęto proces tworzenia rzeźb przez wiele miesięcy wybierano modeli, wykonywano odciski i odlewy. Jason pomyślał o każdym szczególe. 17:00 STEPHEN FRY W AMERYCE ŚRODKOWEJ 1. MEKSYK (STEPHEN FRY IN CENTRAL AMERICA) Serial dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: John - Paul Davidson Seria dokumentalna, w której aktor, komik i pisarz, Stephen Fry wyrusza w niezwykłą podróż po Ameryce Środkowej. To przygoda, która prowadzi go przez Meksyk i cały przesmyk w Ameryce Środkowej do Panamy, gdzie poznaje jedne z najstarszych cywilizacji na świecie - Majów, Azteków i Olmeków. Siedem lat po tym, jak zwiedził wszystkie 50 stanów USA w czarnej taksówce, podczas tej nowej podróży na południe od granicy podróżuje we wszystkim - od przerobionego autobusu szkolnego po balon na ogrzane powietrze. Stephen odwiedza jedne z najbardziej niebezpiecznych, ale zapierające dech w piersiach, piękne kraje w regionie, bierze udział w uroczystościach, degustuje lokalne przysmaki i rozmawia z ludźmi w różnych miejscach. Po drodze poznaje wszystkie kraje, ich mieszkańców, przyrodę i historię. W pierwszym odcinku - Meksyk. Przekroczenie mostu w El Paso jest krokiem do innego świata, zachwycającego, pełnego sprzeczności, przemocy, pasji i niebezpiecznego jedzenia. Stephen zamierza odkryć, jak naprawdę wygląda życie na południe od granicy. Będzie korzystał ze starego autobusu szkolnego. Tak zwane "kurczakowe busy" są końmi pociągowymi Meksyku i Ameryki Środkowej - na emeryturze po szkolnej służbie kierują się na południe, by wieść o wiele trudniejszy żywot. Stephen zabiera jeszcze hamak, żeby móc gdzieś przyłożyć głowę. Czego chcieć więcej? 18:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 5. GÓRY Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Słowo balkan po turecku znaczy góra. W tym odcinku poznamy bliżej codzienne życie ludzi żyjących z dala od cywilizacji, wysoko w pasmach górskich. Lena odwiedzi ciężko dostępne wioski w Górach Przeklętych na północy Albanii, gdzie ludzie żyją w tradycyjny sposób, a do wsi często wciąż nie ma dróg dojazdowych. Wyrobi lokalny ser z pasterzami z Czarnogóry oraz odwiedzi pszczelarzy zbierających dziki miód na zboczach gór Północnej Macedonii. 18:30 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 5 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzący: Stefan Tompson W tym odcinku Stefan Tompson zabiera nas w podróż do niewielkiej miejscowości Ołyka, której nazwa pochodzi od słowa "łyka", służącego do wyrobu m.in. kapci. Tutaj swoją siedzibę miał jeden z najpotężniejszych rodów Polski - ród Radziwiłłów. Zamek w Ołyce został zbudowany w połowie XVI wieku i z biegiem lat ulegał licznym przebudowom, dokonywanym przez kolejnych właścicieli. Dziś, choć świetność zamku w Ołyce pozostaje jedynie ulotnym wspomnieniem, jest on dużą atrakcją historyczną. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 137 MAZURY GARBATE Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Paulina Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Mazury Garbate to jeden z najciekawszych i najpiękniejszych zakątków Pojezierza Mazurskiego. Położone są w północno - wschodniej części Polski, na obszarze Zielonych Płuc Polski i styku trzech państw. To tu znajduje się Puszcza Romincka z zagubionymi poniemieckimi akweduktami i egipską piramidą szalonego arystokraty. Prawdopodobnie jest to jeden z ostatnich obszarów Polski o tak czystym powietrzu i z tak dziką przyrodą, która nie bez powodu nazywana jest polską tajgą. Puszcza najpierw była obszarem należącym do wielkich mistrzów krzyżackich, później władali nią książęta i królowie pruscy, czyniąc z Puszczy tereny królewskich polowań. We wsi Rapa, gdzie znajduje się stary dwór, stoi piramida. Przez dziesięciolecia narosło wokół niej sporo opowieści, legend i najbardziej fantastycznych teorii. Mazury Garbate to miejsce, gdzie można posmakować prawdziwego sękacza, który podobno zachwycił królową Bonę. Na wschodnich krańcach Polski trudno sobie wyobrazić wesele bez niego na stole. Drugi tutejszy przysmak to cepeliny - potrawa przyrządzana z utartych ziemniaków, wypełnionych mięsnym nadzieniem. Mazury Garbate słyną ze srogich zim i właśnie dlatego warto przyjechać wtedy do Gołdapi. To tutaj znajduje się największy ośrodek narciarstwa zjazdowego w północno - wschodniej części kraju. Na Pięknej Górze, z którą wiąże się niezwykle romantyczna legenda, powstał kompleks narciarski z dwoma wyciągami orczykowymi, całorocznym wyciągiem krzesełkowym oraz torem saneczkowym. Gołdap, leżąc w bliskim sąsiedztwie z Puszczą Romincką, może pochwalić się najczystszym powietrzem w kraju, to dzięki walorom klimatycznym oraz zasobom borowinowym miasto stało się jedynym uzdrowiskiem na Warmii i Mazurach. To idealne miejsce dla kuracjuszy i turystów chcących zafundować sobie zdrowy wypoczynek. 19:35 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 6 Serial dokumentalny, 24 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Małgorzata Mozyro studiowała stosunki międzynarodowe, bo szczerze wierzyła w to, że polityka może zmienić świat na lepsze. Przez lata pracowała w dyplomacji, ale coraz częściej zarywała noce i wstawała skoro świt po to, by robić zdjęcia. Zawodowo zajęła się tym niedawno, ale bardzo szybko zaczęto o niej mówić jako o jednej z najbardziej wyrazistych wileńskich fotografek. Kobiety, które stają przed jej obiektywem, twierdzą, że sesja zdjęciowa u Małgorzaty Mozyro zastąpiła im co najmniej kilka spotkań z psychoterapeutą. 20:10 CHWAŁA KRÓLOWEJ (GLORY TO THE QUEEN) Film dokumentalny, 79 min, Austria, 2020 Reżyseria: Tatia Skhirtladze Scenariusz: Ina Ivanceanu Film dokumentalny opowiadający o czterech radzieckich szachistkach z Gruzji, międzynarodowych gwiazdach, które były najlepszymi szachistkami na świecie w latach 1962 - 1991 (roku upadku Związku Radzieckiego). Były w drużynie na dwóch olimpiadach szachowych, w 1980 i 1982 roku. Nie pochodziły tylko z tego samego miasta, ale były praktycznie sąsiadkami. Kobiety, które mieszkały blisko siebie, były w stanie dominować na najwyższym szczeblu międzynarodowych szachów kobiet przez prawie 30 lat. To było zdumiewające. Nona Gaprindashvili, Nana Alexandria, Maia Chiburdanidze i Nana Ioseliani przeszły do historii szachów. Wśród nich Nona była pierwszą, a Maia drugą kobietą w historii szachów, które otrzymały tytuł Arcymistrza, zaszczyt, który wcześniej był przyznawany tylko mężczyznom. Kiedy ich wspaniała era i kariera się zakończyła, nadal cieszyły się z sukcesów, żyjąc szczęśliwie i w dobrej formie. To film o wygrywaniu i przegrywaniu na szachownicy i w życiu. 21:35 ZWYKŁE ZABURZENIE (NATURAL DISORDER) Film dokumentalny, 56 min, Dania, 2015 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Christian Sonderby Jepsen Muzyka: Maja Romm, Jonas Colstrup Jacob Nossell to 27 - letni student dziennikarstwa i satyryk cierpiący na porażenie mózgowe. Ma trudności z koordynacją mowy i ruchów ciała, cierpi na sztywność i skurcze mięśni, ale pod względem umysłowym jest na równi z kolegami. I na tym polega problem. Jest zbyt inny od reszty, aby ta zaakceptowała go jako normalnego, a zbyt normalny, aby móc zaakceptować proponowany mu w społeczeństwie los. Jak zatem można zdefiniować pojęcia normalności i inności? Film dokumentuje postać uwięzionego w nie do końca sprawnym ciele zdrowego psychicznie człowieka, który chce zrozumieć swoje przeznaczenie, pokazać, że jego życie jest coś warte. Kwestionuje utarte pojęcia normalności i ludzkich ułomności, dowodząc jak cienka granica dzieli obie koncepcje. Dlatego w Duńskim Teatrze Królewskim reżyseruje spektakl, w którym odkrywa sens tożsamości i normalności, rozważając przy okazji, czym tak naprawdę jest życie. Wychodzi na ulice z kamerą i mikrofonem, pytając zatrzymanych przypadkowo ludzi, co ich zdaniem jest w życiu normalne. Rozmawia z doktorem filozofii i neurologii o pojęciu normalności i pozwala na zeskanowanie własnego mózgu oraz DNA. Musi jednak zmierzyć się z własnymi ograniczeniami, z którymi ma do czynienia od dzieciństwa. Największym z nich jest strach przed uznaniem za niepełnosprawnego, czego za wszelką cenę stara się uniknąć. Film jest pogodnym portretem człowieka, którego odważna, autoironiczna postawa wobec świata zmusza do konfrontacji z problemem dotyczącym nas wszystkich. Czym jest dziś pojęcie normalności i czy uległo ono konstruktywnej zmianie w czasach, w których nauka wyprzedziła ewolucję? 22:45 ZE WSI GRUNWALD Film dokumentalny, 20 min, Polska, 2014 Reżyseria: Artur Wierzbicki Portret mieszkańców niewielkiej, ale naznaczonej wielką historią, miejscowości Grunwald. To znane miejsce jest teraz biedną wsią przesiąkniętą marazmem i stagnacją. Monotonia życia mieszkańców Grunwaldu jest przerywana raz w roku, podczas obchodów rocznicy zwycięstwa w bitwie z 1410 roku. Ten czas pozwala zapomnieć o kłopotach codzienności, daje szansę na skromny zarobek, a obietnice przyjeżdżających polityków oraz zainteresowanie mediów dają nadzieję na rozwój tej historycznej miejscowości. W filmie wykorzystano fragmenty inscenizacji bitwy pod Grunwaldem 2011 i 2013 w reżyserii Krzysztofa Góreckiego. 23:10 KURATORZY (THE GUARDIANS) Film dokumentalny, 99 min, Kanada, 2018 Reżyseria: Billie Mintz Film dokumentalny o tym, jak starsi ludzie znikają w Stanach Zjednoczonych. Między innymi w Las Vegas, gdzie są uważani za niekompetentnych, starych i nieświadomych. Są oni usuwani z własnych domów, odurzani i przenoszeni do domów opieki wbrew woli. Ich autonomia zostaje skradziona, godność zniszczona, a oszczędności życia stopniowo zagrabione - wszystko bez ich zgody. To wielomilionowe oszustwo jest popełniane przez the Guardians - kuratorów, którzy mieli chronić tych najsłabszych. Kuratorzy to przedstawiciele potrzebujących pomocy lub niebędących w stanie samemu prowadzić swoich spraw. Podżegani przez sieć nieuczciwych sędziów, prawników i lekarzy, ci pseudoopiekunowie realizują pozbawiony skrupułów plan, udoskonalany przez 30 lat, który czerpie zyski z największego transferu bogactwa w historii. To bezlitosne nadużycia ze strony tych samych ludzi, którym powierzono ochronę najbardziej bezbronnych obywateli społeczeństwa. Obecnie w USA pod opieką kuratorów przebywa półtora miliona dorosłych. 00:55 GENIUSZE I MARZYCIELE. BANACH. MIĘDZY DUCHEM A MATERIĄ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2018 Scenariusz: Wiesław Saniewski Film dokumentalny przedstawiający postać wybitnego polskiego matematyka Stefana Banacha, jednego z najważniejszych naukowców w historii światowej nauki. Jego odkrycia miały i wciąż mają duży wpływ nie tylko na na badania naukowe, ale także na zastosowania w przemyśle, medycynie, zapewnieniu bezpieczeństwa itd. O Stefanie Banachu i lwowskiej szkole matematycznej mówić będą m.in.: matematyk prof. Roman Duda, były rektor Uniwersytetu Wrocławskiego; wybitny uczony, genetyk i onkolog, mieszkający na stałe w USA prof. Wacław Szybalski; Mariusz Urbanek, autor książki o polskich matematykach we Lwowie pt. "Genialni. Lwowska szkoła matematyczna". Przewodnikiem po współczesnym świecie zastosowań przestrzeni Banacha będzie emerytowany wybitny szwedzki matematyk Per Enflo. Jest on ostatnim laureatem nagrody polskich matematyków, skupionych we Lwowie wokół osoby Stefana Banacha, za rozwiązanie nierozwiązanego wcześniej problemu, postawionego przez lwowskich matematyków podczas tradycyjnych spotkań w nieistniejącej dziś Kawiarni Szkockiej. W 1972 roku laureat otrzymał z rąk matematyka ze szkoły Banacha prof. Stanisława Mazura w nagrodę żywą gęś. Oprócz rozmów w filmie znajdą się m.in. inscenizowane sceny z udziałem wnuków szwedzkiego matematyka, służące wyjaśnieniu wielkości i znaczenia polskiego uczonego we współczesnym świecie; rozmowy z najbliższym krewnym Stefana Banacha prof. Johnem Greczkiem; różnorodne materiały dokumentalne, takie jak zdjęcia dawnej oryginalnej księgi szkockiej, która obecnie znajduje się w Nowej Zelandii, kontynuatorki tej księgi, założonej we Wrocławiu przez wychowanków Banacha oraz miejsca, gdzie przestrzenie Banacha mają zastosowanie dzisiaj. Tymi miejscami będą na przykład: lotnisko O’Hare w Chicago, szpitale, fabryka samochodów Volvo w Szwecji. Zdjęcia kręcono w kwietniu i w maju 2018 roku we Wrocławiu i we Lwowie oraz w Szwecji i USA. 01:55 MIĘDZY PRAWDĄ A WYOBRAŹNIĄ? OPOWIEŚCI TWÓRCÓW POLSKIEJ SZKOŁY FILMOWEJ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2007 Reżyseria: Tadeusz Bystram Scenariusz i współpraca reżyserska: Stanisław Zawiśliński Zdjęcia: Lesław Skuza Polska szkoła filmowa pozostaje do dziś szczytowym okresem artystycznym w naszej kinematografii. Narodziła się tuż po październikowej odwilży, kiedy to młodzi filmowcy znaleźli się w awangardzie przemian. Zaledwie kilka lat jej działalności (według różnych źródeł istniała w latach 1957 - 1961 lub nawet 1956 - 1964) zaowocowało filmami bardzo oryginalnymi, różnorodnymi, dojrzałymi artystycznie, a jednocześnie szalenie nowatorskimi, utrzymanymi w nowofalowym klimacie. Podejrzliwie przyjmowane w kraju przez tzw. czynniki oficjalne, filmy te spotykały się z bardzo żywym przyjęciem publiczności i triumfowały na międzynarodowych festiwalach, gdyż mówiły o polskich tragediach, kompleksach, rozterkach w sposób uniwersalny, zrozumiały także poza granicami kraju. Szkoła polska stawiała na kino autorskie, odcinając się całkowicie od wzorów przedwojennych i przedwojennych gwiazd. Po latach wojny, a później stalinowskiego terroru wnosiła świeży, jakże potrzebny w sztuce i życiu społecznym oddech. Szczególną rolę w kształtowaniu się szkoły polskiej i powstawaniu kolejnych obrazów z tego nurtu odegrały utworzone jeszcze przed październikiem 1956 r. zespoły filmowe, a zwłaszcza zespół filmowy Kadr. Gromadziły one entuzjastów kina, znających się świetnie na swojej pracy. To ich zasługą było wyłanianie z masy zgłaszanych projektów tych naprawdę wartościowych, promowanie zdolnych filmowców kosztem faworytów partyjnych. Wiele ówczesnych filmów stanowiło adaptacje literatury, ale i oryginalne scenariusze wychodziły często spod ręki pisarzy. Szczęśliwym trafem ówczesne kino przyciągnęło wielu ludzi pióra: Kazimierza i Mariana Brandysów, Tadeusza Konwickiego, Józefa Hena, Jerzego Andrzejewskiego, Marka Hłaskę, Jerzego Stefana Stawińskiego. Solidne literackie podstawy przekładały się na jakość całego filmu. Niezwykłym osiągnięciom reżyserskim i scenariuszowym towarzyszył rozwój kunsztu operatorskiego, a renoma naszych operatorów utrzymuje się do dziś. Rosło też nowe, nieobciążone teatralnymi naleciałościami pokolenie aktorskie z takimi legendami ekranu, jak: Zbigniew Cybulski, Lucyna Winnicka, Tadeusz Janczar, Leon Niemczyk. W filmie Tadeusza Bystrama przypominającym dokonania polskiej szkoły filmowej wspominają tamte niezwykłe lata i zrealizowane wtedy dzieła ich twórcy: reżyserzy, scenarzyści, operatorzy i aktorzy. Oglądamy ich wypowiedzi zarejestrowane specjalnie na potrzeby tego filmu oraz nagrania archiwalne. O szkole polskiej mówią m. in.: Andrzej Wajda, Andrzej Munk, Kazimierz Kutz, Janusz Morgenstern, Stanisław Różewicz, Tadeusz Konwicki, Jerzy Kawalerowicz, Jerzy Stefan Stawiński, Wojciech Jerzy Has, Czesław Petelski, Stanisław Lenartowicz, Roman Polański, operatorzy Jerzy Wójcik i Jan Laskowski, aktorzy: Wieńczysław Gliński, Gustaw Holoubek, Leon Niemczyk. Opowiadają o atmosferze, w jakiej powstawały znaczące do dziś filmy, o perturbacjach politycznych, kłopotach z cenzurą, problemach technicznych towarzyszących pracom produkcyjnym, ale też ogromnym zapale i zaangażowaniu ludzi kina, ich radości tworzenia. Wypowiedzi sław ilustrują fragmenty filmów z tamtego okresu: "Kanał", "Człowiek na torze", "Zimowy zmierzch", "Pętla", "Eroica", "Popiół i diament", "Baza ludzi umarłych", "Ostatni dzień lata", "Pociąg", "Zezowate szczęście", "Do widzenia, do jutra", "Nikt nie woła", "Świadectwo urodzenia", "Matka Joanna od Aniołów". 02:55 NISKOROŚLI Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Dariusz Deberny, Zbigniew Górniak Scenariusz: Zbigniew Górniak Muzyka: Paweł Nafus Mają od 100 do 130 cm wzrostu. W życiu napotykają na wiele barier. Mimo tego pracują, realizują się i zakładają rodziny. Zdarza się, że ludzie nazywają ich obraźliwie: karzeł, gnom. Wolą określenie mali ludzie. Jak radzą sobie z urządzeniem mieszkania? Jak dostosowują do swojego wzrostu samochód? Jak znoszą ciekawskie spojrzenia i wścibskie pytania? Na te pytania odpowiadają bohaterowie filmu dokumentalnego "Niskorośli". Łączy ich to, że w ramach swojej niewielkiej społeczności spotykają się na zlotach Ludzi niedużego wzrostu. Mogą tam porozmawiać o swoich problemach. Dla wielu jest to też możliwość poznania partnera, z którym, jak mówi jeden z bohaterów: łatwiej jest iść przez życie. W filmie przedstawiamy 6 historii o ludziach z niewielkiej w Polsce mniejszości, z rzadką niepełnosprawnością.