TVP Dokument Niedziela, 03.07.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - NAJJAŚNIEJSZY PUNKT BIESZCZADÓW Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Jeszcze kilka lat temu diabeł mówił tu dobranoc. Dziś nawet zachodzące słońce nie mówi, bo choć znika za górami, jego energia pozostaje w akumulatorach. Właściciel gospodarstwa gościnnego o wdzięcznej nazwie Ranczo Eko - Frontiers, biolog dr Andrzej Czech nie bez dumy zapewnia, że w ogóle nie jest ono podłączone do sieci energetycznej. Ale na surowość zimy nie narzeka. Do wyjątków należą chwile, gdy musi się ratować agregatem spalinowym. Założeniem gospodarza zawsze było zgodne współdziałanie z przyrodą, a ta jest mu, jako badaczowi bieszczadzkich bobrów, bardzo bliska. Początki gospodarstwa nie były łatwe, musieli walczyć z trudnym terenem, mieszkając początkowo w namiotach, a gdy ostra zima przycisnęła, w niewykończonym domu. Już to samo nauczyło ekipę Andrzeja Czecha myślenia o racjonalnym wykorzystaniu energii. W 2004 roku postawili pierwszy, niewielki wiatrak. Dziś gospodarstwo korzysta na przemian z energii wiatru i słońca. Ogniwa fotogalwaniczne pozwalają skutecznie wykorzystywać światło naszej gwiazdy, zaś akumulatory tę naturalną energię zgromadzić. Nawet gdyby wciąż było pochmurno i nie wiało, starczy jej na dobre trzy tygodnie. Ale taka sytuacja się nie zdarza, bo jak są chmury, to przeważnie jest i wiatr - zauważa gospodarz przyrodnik. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 22 HISTORIA WŚRÓD FAL Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak wygląda życie na morzu, na statku z prawdziwego zdarzenia? Radosław Kotarski sprawdza to na własnej skórze! Opowiada o codziennym życiu, przesądach i trudach pracy marynarzy pokonujących setki mil morskich. Porównuje historyczne polskie statki szkoleniowe do tych współczesnych i odkrywa zaskakującą prawdę. Zapraszamy na pokład polskiej legendy - Daru Młodzieży! 07:00 NOTACJE - ALICJA KLIMASZEWSKA. ZOSTALIŚMY W WILNIE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Krzysztof Tadej Wspomnienia Alicji Klimaszewskiej, prezesa Społecznego Komitetu Ochrony nad Starą Rossą, dotyczące dzieciństwa w Wilnie w czasie II wojny światowej i w pierwszych latach po jej zakończeniu. Alicja Klimaszewska urodziła się w 1936 r. w Wilnie. Nauczycielka, pedagog, była działaczką Związku Polaków na Litwie. Po zakończeniu II wojny światowej ukończyła Instytut Nauczycielski i Instytut Pedagogiczny. Była nauczycielką w Technikum Rolniczym i uczyła języka polskiego w polskiej szkole podstawowej w Wilnie. Z powodu nasilonej propagandy sowieckiej w szkole zrezygnowała z pracy. Po zaprzestaniu nauczania w szkole rozpoczęła pracę w księgarni Przyjaźń w Wilnie, gdzie znajdował się największy na Wileńszczyźnie dział z polskimi książkami. Zawsze dbała i dba nadal o zachowanie polskości na Wileńszczyźnie. Od ponad 20 lat działa w Społecznym Komitecie Opieki nad Starą Rossą. Dzięki tej działalności uratowano przed zniszczeniem wiele nagrobków znanych ludzi Wileńszczyzny (odnowiono ponad 50 zabytkowych nagrobków). Co roku uczestniczy wraz z członkami stowarzyszenia w kweście na warszawskich Powązkach, której celem jest ratowanie polskich grobów na wileńskiej Rossie. 07:10 NOTACJE - ALICJA KLIMASZEWSKA. DUSZA I SERCE ZOSTANĄ W WILNIE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2009 Autor: Krzysztof Tadej Wspomnienia Alicji Klimaszewskiej - prezes Społecznego Komitetu Ochrony nad Stara Rossą, m. in. na temat działalności komitetu, ratowania wielu polskich grobów znajdujących się na wileńskiej Rossie. Alicja Klimaszewska urodziła się w 1936 r. w Wilnie. Nauczycielka, pedagog, prezes Społecznego Komitetu Opieki nad Starą Rossą, była działaczem Związku Polaków na Litwie. Po zakończeniu II wojny światowej ukończyła Instytut Nauczycielski i Instytut Pedagogiczny. Była nauczycielką w Technikum Rolniczym i uczyła języka polskiego w polskiej szkole podstawowej w Wilnie. Z powodu propagandy sowieckiej w szkole zrezygnowała z pracy. Po zaprzestaniu nauczania w szkole rozpoczęła pracę w księgarni Przyjaźń w Wilnie, gdzie znajdował się największy na Wileńszczyźnie dział z polskimi książkami. Przez całe życie dbała i dba o zachowanie polskości na Wileńszczyźnie. Od ponad 20 lat działa w Społecznym Komitecie Opieki nad Starą Rossą. Dzięki tej działalności uratowano przed zniszczeniem wiele nagrobków znanych ludzi Wileńszczyzny /odnowiono ponad 50 zabytkowych nagrobków/. Co roku uczestniczy wraz z członkami stowarzyszenia w kweście na warszawskich Powązkach, której celem jest ratowanie polskich grobów na wileńskiej Rossie. 07:25 NIESAMOWITE CHWILE Z ŻYCIA ZWIERZĄT (INCREDIBLE ANIMAL MOMENTS) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Justine Schmidt W świecie, w którym tylko najsilniejsi przetrwają, miliony lat ewolucji wyposażyły niektórych szczęśliwców w wyjątkowe cechy. Uda nam się obejrzeć ich rozgrywkę. Taka przygoda jest nie dla strachliwych. Zobaczymy niektóre ze wspaniałych momentów z życia dzikiej przyrody - gdy stworzenia ogarnia gorączka, a śmiałkowie ryzykują, by zapewnić przetrwanie kolejnego pokolenia. Niesamowite sceny zasługują na tytuł najbardziej niesamowitych chwil. Pokażemy je w pięciu odsłonach: "Śmiertelna rozgrywka", "Dziwolągi natury", "Wojny gangów", "Ostry romans" i "Ekstremalne rodzicielstwo". Szykujcie się na niesamowite chwile z życia zwierząt. Królestwo fauny. Świat, w którym drapieżniki rządzą, a ofiary ratują życie ucieczką. Ci na szczycie łańcucha pokarmowego są zabójcami o wyjątkowych cechach. Mają straszliwe kły, naddźwiękową prędkość i śmiertelną precyzję. Trwa odwieczna walka - a my tworzymy listę najgroźniejszych rozgrywek na świecie. 08:20 KARTOGRAFOWIE WSZECHŚWIATA (COSMIC FLOWS, THE CARTOGRAPHERS OF THE UNIVERSE) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2018 Reżyseria: Franois - Xavier Vives W tym filmie dokumentalnym poznamy wspaniałych naukowców, którzy zajmują się opisywaniem i odkrywaniem kosmosu. Któż nie popadł w zachwyt, podziwiając letnią nocą rozgwieżdżone niebo? Komu nie zawrócił w głowie widok Drogi Mlecznej przecinającej sklepienie niebieskie? Jak możemy pojąć swoje miejsce we wszechświecie w obliczu tej prawie niewyobrażalnej nieskończoności? Czy możemy się w nim zlokalizować? Ustalić swój adres w kosmosie? Wyobrazić sobie jego architekturę? Właśnie tym zajmują się nowi odkrywcy - astronomowie sporządzający mapy wszechświata. To kosmografowie. Ich celem jest zmierzenie i zmapowanie nieskończonej przestrzeni. Człowiek od zarania dziejów nieustannie przesuwa granice swojego poznania wszechświata. Podążając śladami XVI - wiecznych odkrywców, zrobili to astronomowie XX wieku i kontynuują te prace współcześni, tworząc nowe wykresy i mapy. Zmieniły się technologie, powstały spektakularne obserwatoria i teleskopy kosmiczne. Z Hawajów do Australii przez Republikę Południowej Afryki i Chiny, zapraszamy na spotkanie z niesamowitymi ludźmi i naukową przygodą, która zabierze nas do najwspanialszych miejsc na naszej planecie i w kosmosie. Jeden z tych zespołów, Cosmic Flows, opracował pierwszą, dynamiczną mapę supergromady, do której należy nasza galaktyka. To ważne odkrycie doprowadzi do wielu kolejnych. 09:15 SZMARAGDOWA OAZA W BRAZYLII (BRAZIL'S EMERALD OASIS) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Steve Cole Film dokumentalny o największych mokradłach na ziemi. Pantanal leży w sercu Brazylii. Nazwa pochodzi od portugalskiego słowa pantano oznaczającego bagno. Kiedy Portugalczycy dotarli do tych terenów, wzięli je za śródlądowe morze. Teren ten regularnie zalewany jest przez rzekę Paragwaj i jej dopływy. Zajmuje powierzchnię 200 tys. km². Teren ten cechuje się bogactwem i różnorodnością przyrody. To kraina dzikiego kontrastu, rządzona przez dramatyczny cykl suszy i potopów. Ponad 4700 gatunków roślin i zwierząt jest upakowanych na obszarze wielkości Kansas, dzięki czemu jest to miejsce największej koncentracji tropikalnej przyrody w Ameryce Południowej. Gdy deszcze ustają, a wody opadają, zwierzęta stają się jeszcze bardziej zgrupowane wokół rzek i zbiorników wodnych. W czasie pory suchej, kiedy rzeki są zbyt daleko, aby zapewnić komfort, a pobliskie jeziorka zniknęły, istnieje oaza, która nie wysycha. Tajemnicze miejsce, które zawsze oferuje ratunek dla spragnionych. Jezioro jest prawie nie do odróżnienia od reszty zalanego otoczenia. Wraz z nadejściem pory suchej bagna wysychają. 10:15 DAJ SIĘ ZASKOCZYĆ. RESTAURACJE W NIEZWYKŁYCH MIEJSCACH. (GUESS WHERE WE'RE EATING TONIGHT) Film dokumentalny, 57 min, Republika Południowej Afryki, 2019 Reżyseria: Delphine Coutin Film dokumentalny o najbardziej niesamowitych restauracjach świata. Jedzenie w restauracji wydaje się czymś powszechnym. A jednak niektórym placówkom udaje się zaoferować swoim klientom niezwykłe wrażenia w nietypowych warunkach. Filmowcy podążali za niezwykłymi restauratorami, którzy zadomowili się tam, gdzie się ich nie spodziewają: w starej kopalni soli, w Mont Saint - Michel, na dnie jaskini lub prawie w chmurach. Jak się okazuje, wszelkie sposoby i zabiegi są dobre, aby zaskoczyć klientów, ale uwaga - biznes może być niebezpieczny! 11:15 WOJOWNICY MARYI Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2018 Reżyseria: Dariusz Kuciewicz, Jacek Tarasiuk Scenariusz: Dariusz Kuciewicz Jakim jestem mężczyzną? Jakim powinienem się stawać? Co to w ogóle znaczy być mężczyzną? To pytania, jakie współcześnie w naszym Kościele zadaje sobie wielu osobników płci męskiej. Niestety, odpowiedzi często nie są do końca jasne i czytelne. Zanurzeni w zlaicyzowanym świecie i zainfekowani jego fałszywymi genderowymi wyobrażeniami, poszukują prawdziwego ideału męstwa, takiej drogi, która ukształtuje ich duchowy męski charakter. Film dokumentalny o poszukiwaniu męskowści. To ma być dokument z happy endem, bo jak się okazuje, w Kościele katolickim pojawia się coraz więcej formacji i wspólnot, które za cel obrały sobie taką właśnie drogę: formowania mężczyzn w duchu katolickim, który gwarantuje najwyższej jakości ideał męstwa: mężczyzny wojownika. 11:50 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - BIURO 39. DEWIZY DLA KIMA. Kameralne i studyjne (widowisko), 8 min, Polska, 2021 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Wprowadzenie do filmu "Biuro 39. Dewizy dla Kima". 12:00 BIURO 39. DEWIZY DLA KIMA (BUREAU 39: KIM'S CASH MACHINE) Film dokumentalny, 58 min, Francja, 2020 Reżyseria: Carl Gierstorfer, Sebastian Weis Film dokumentalny o tajemniczym Biurze 39. Jak to możliwe, że Korea Północna, jeden z najbiedniejszych krajów na świecie, finansuje program broni nuklearnej wystarczająco duży, by rzucić wyzwanie USA? Odpowiedź: działające Biuro 39, legendarna organizacja osadzona głęboko w aparacie rządowym. Jego celem jest pozyskiwanie dewiz w każdy możliwy sposób, aby zapewnić reżimowi Kim Dzong - Unowi pieniądze. Każdy prominentny wygnaniec z Korei Północnej potwierdzi, że Biuro 39 ma kluczowe znaczenie w uzyskiwaniu dochodów dla północnokoreańskiego reżimu. Korea Północna przypomina "Grę o tron", tylko bez smoków. To społeczeństwo jednocześnie arystokratyczne i kapitalistyczne. Dbające, by Kim miał jak najwięcej gotówki. Biuro 39 zarabia pieniądze dla Korei Północnej zajmując się handlem bronią, przemytem narkotyków i fałszowaniem dolarów. Daje to setki milionów dolarów rocznie. Wystarczy spojrzeć, jak funkcjonuje ten kraj oraz jego elita władzy. Głównym celem rządu, a właściwie reżimu, jest zdobywanie pieniędzy dla Kima. Ciekawe, ile Korea zarabia? Drukowanie dolarów, handel narkotykami, przemyt broni, oszustwa ubezpieczeniowe, handel ludźmi - nic nie jest zbyt pozbawione skrupułów dla osób zarabiających pieniądze w Korei Północnej. Lata badań dały nam wyjątkowy dostęp do poufnych informacji. Ujawniają najbardziej spektakularne przypadki i zapierające dech w piersiach sztuczki dotyczące tego, jak Korea Północna obchodzi sankcje ONZ w celu finansowania swojego arsenału nuklearnego od dziesięcioleci. Żaden kraj nie wyzyskiwał swego społeczeństwa w sposób tak systematyczny jak Korea Północna. Robotnicy trafiają do miejsc pracy na całym świecie. Nawet do Unii Europejskiej. Przetrwanie koreańskiej dyktaturze zapewnia ciężka i utajniona praca setek tysięcy ludzi. Ich przyszłość poświęcono dla luksusu reżimu i naszego dobrobytu. Kim Dzong Un nie jest szalonym dyktatorem, lecz wyrachowanym biznesmenem, który zarządza swoim krajem jak firmą. Jego Biuro 39 prowadzi interesy ze wszystkimi. 13:05 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 6 Serial dokumentalny, 24 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Małgorzata Mozyro studiowała stosunki międzynarodowe, bo szczerze wierzyła w to, że polityka może zmienić świat na lepsze. Przez lata pracowała w dyplomacji, ale coraz częściej zarywała noce i wstawała skoro świt po to, by robić zdjęcia. Zawodowo zajęła się tym niedawno, ale bardzo szybko zaczęto o niej mówić jako o jednej z najbardziej wyrazistych wileńskich fotografek. Kobiety, które stają przed jej obiektywem, twierdzą, że sesja zdjęciowa u Małgorzaty Mozyro zastąpiła im co najmniej kilka spotkań z psychoterapeutą. 13:40 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - ODC. 14 - EKWADOR ZNACZY RÓWNIK Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2007 Tym razem Wojciech Cejrowski odwiedza najmniejsze państwo andyjskie położone po obu stronach równika. Nazwa tego kraju - Ecuador - to po hiszpańsku właśnie "równik". Dlaczego Ekwador nazywa się Aleją Wulkanów? Gdzie leży punkt najbardziej oddalony od środka Ziemi? Co pozostało po imperium Inków, a co po hiszpańskich konkwistadorach? Jak smakuje świnka morska i czym zapłacimy na indiańskim targu? Odpowiedzi na te pytania znajdą się w kolejnym odcinku podróżującego "boso przez świat" Wojciecha Cejrowskiego. 14:10 DZIKI MEKSYK - CZ. 3. GORĄCA PÓŁNOC (WILD MEXICO) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Victoria Bromley Meksyk to kraj niespodzianek. Zaskakuje tu ogromna różnorodność kolorów, wspaniałe gatunki i kultura sięgająca najdawniejszych czasów. Tropikalne dżungle, pustynie w kolorze pomarańczy, wulkany ze śnieżnymi wierzchołkami, błękitne jeziora, a do tego kolorowo ubrani ludzie. Ciekawe są łańcuchy gór Sierra Madre, niesamowity Jucatan, Zatoka Meksykańska, malownicza Riwiera Meksykańska. Tu poczęła się kultura Majów i tylko tu można zobaczyć Festiwal w Acapulco i Cancun oraz celebracje Święta Zmarłych. Żyją tu małpy, tapiry, jaguary, które mają również swoje siedliska w wilgotnych lasach południowego Meksyku. Południowa część kraju, słabo zaludniona pozostaje ostoją dla wielu rzadkich odmian zwierząt. Środkowy i północny Meksyk dla odmiany charakteryzuje się dużymi skupiskami ludzi i tutejsze środowisko utraciło swoją pierwotną różnorodność biologiczną. Można tu spotkać niedźwiedzie, jelenie, pumy i kojoty. W zimie do Sierra Madre Zachodnia (Sierra Madre Occidental) przybywają liczne kaczki i gęsi. Na pustynnych i półpustynnych częściach Meksyku występują węże i pancerniki. Mimo podejmowanych przez obrońców środowiska prób w 2004 r. zagrożonych wyginięciem było wiele gatunków ptaków, ssaków, ryb i gadów. 15:10 JAK SIĘ ŻYJE Z OCD? (OBSESSIVE COMPULSIVE DISORDER (HORIZON: A MONSTER IN MY MIND)) Film dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Peter Leonard Film dokumentalny o zaburzeniach obsesyjno - kompulsyjnych. Emocjonalny wgląd w wyniszczające zaburzenie, które dotyka także celebrytów. David Beckham, komik John Richardson, bohaterowie serialu BBC i wiele innych osób. Większość z nas skrótem OCD opisuje ludzi uparcie drobiazgowych, nazbyt perfekcyjnych, przesadnie skrupulatnych, nawet zabawnych. Prawda zaś jest znacznie poważniejsza. Istotną cechą tego zaburzenia są nawracające, uporczywe myśli natrętne lub czynności przymusowe. Niemal zawsze są przeżywane w sposób przykry i pacjent często próbuje bezskutecznie się im przeciwstawiać Spotykamy Richarda i Sophie, dwoje ludzi walczących z tymi zaburzeniami. Wszechogarniający strach Sophie polega na tym, że mogła mordować ludzi. Richard boi się, że od prawie wszystkiego, czego dotknie, zarazi się śmiertelnymi chorobami. Stan ich obojga jest tak zły, że ogranicza ich zdolność do normalnego życia. OCD uważa się za współczesną chorobę, bo pod tą nazwą funkcjonuje od lat 80. XX wieku. Lecz w bibliotece Uniwersytetu Londyńskiego znajdziemy informacje, że objawy tego, co dziś nazywamy zaburzeniami obsesyjno - kompulsyjnymi, znano od stuleci. Ten film uświadomi nam, czym naprawdę jest OCD, co go wywołuje i jak można go powstrzymać. Spotykamy naukowców, których nowatorskie badania są obiecujące dla cierpiących na tę chorobę. Wyzwaniem w leczeniu OCD jest mnogość jego postaci. W 2004 roku zrodziła się optogenetyka, przełomowa technika medyczna z dziedziny neuronauki. Polega ona na wprowadzaniu do neuronów sekwencji genu białka światłoczułego za pomocą nośnika wirusowego. 16:05 ŻYWNOŚĆ JUTRA - ODC. 2 (TOMORROW'S FOOD) Serial dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Helen Thomas Dokumentalna opowieść o jedzeniu. Właściwie ukazuje inspirującą przyszłość jedzenia. Dzięki niesamowitym innowacjom i oszałamiającym wynalazkom z całego świata, które wkrótce znajdą się na wyciągnięcie ręki - od przyszłościowych farm, których uprawy nigdy nie ujrzą światła dziennego, po galerie supermarketów i restauracje z robotami, komputery mogą dać nam zupełnie nowe doznania smakowe; gdzie nasz burger najprawdopodobniej pochodzi z szalki Petriego lub farmy owadów niż z pola i gdzie druk 3D może zmienić sposób, w jaki gotujemy. Ta otwierająca oczy seria zmieni sposób, w jaki myślimy o żywności, którą uprawiamy, kupujemy i jemy - teraz i w przyszłości. W drugim odcinku tej serii złożymy wizytę w Ocado, największym na Wyspach Brytyjskich hipermarkecie internetowym. Roboty i 25 kilometrów przenośników rolkowych. Tak będą wyglądały zakupy w przyszłości. Brytyjczycy kochają jedzenie, ale żywność wciąż się zmienia. Jakie nowe towary znajdziemy na sklepowych półkach? Zmienia się także nasz sposób myślenia o żywności. Wraz z grupą ekspertów odkryjemy niezwykły świat niepozornych posiłków. Angela Hartnett, szefowa kuchni z gwiazdką Michelina, przetestuje robota kuchennego. Chris Bavin, znawca warzyw i owoców, przedstawi australijski pomysł na farmę przyszłości. Plantacja pomidorów za dnia, po zmroku klub nocny. W Japonii doktor Shini Somara przekona się, czy komputer wesprze silną wolę w walce o zachowanie diety. Sprawdzimy też, jak nauka pomaga w walce z fałszerzami żywności. 17:00 STEPHEN FRY W AMERYCE ŚRODKOWEJ 2. OD BELIZE DO GWATEMALI (STEPHEN FRY IN CENTRAL AMERICA EP. 2) Serial dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: John - Paul Davidson Seria dokumentalna, w której aktor, komik i pisarz, Stephen Fry wyrusza w niezwykłą podróż po Ameryce Środkowej. To przygoda, która prowadzi go przez Meksyk i cały przesmyk w Ameryce Środkowej do Panamy, gdzie poznaje jedne z najstarszych cywilizacji na świecie - Majów, Azteków i Olmeków. Siedem lat po tym, jak zwiedził wszystkie 50 stanów USA w czarnej taksówce, podczas tej nowej podróży na południe od granicy podróżuje we wszystkim - od przerobionego autobusu szkolnego po balon na ogrzane powietrze. Stephen odwiedza jedne z najbardziej niebezpiecznych, ale zapierające dech w piersiach, piękne kraje w regionie, bierze udział w uroczystościach, degustuje lokalne przysmaki i rozmawia z ludźmi w różnych miejscach. Po drodze poznaje wszystkie kraje, ich mieszkańców, przyrodę i historię. W drugiej części Stephen z Meksyku udaje się do Belize, które posiada najmniejszą populację w Ameryce Środkowej i zupełnie odmienną historię. Będzie podróżował wzdłuż wybrzeża, a następnie po atolach rozciągniętych po Morzu Karaibskim niczym koralowy naszyjnik. Później przekroczy granicę na nizinach Gwatemali, pełnych świątyń Majów, po czym wyruszy na wyżyny do magicznego jeziora Atitlan, otoczonego wulkanami. 18:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 6. MUZYKA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Spróbujemy wejść głębiej w tkankę społeczeństwa, zanurzymy się w bałkańskim kotle, czyli mieszance religii, wyjątkowych kultur i ich burzliwej historii. W każdym odcinku będziemy skupiać się na wybranym zagadnieniu współczesnych Bałkanów. Zagadnienia te będą przedstawione poprzez kilku lokalnych bohaterów, którzy przybliżą nam swoją kulturę i opowiedzą o swojej działalności. Jest to seria skupiająca się na człowieku, opowiadająca o regionie przez poznanie ludzi. To seria o podróżach poza utartym szlakiem. 18:25 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 6 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Prezentowane są najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. W południowo - zachodniej części Ukrainy, tuż nad brzegiem rzeki Dniestr, znajduje się miejscowość Chocim. Z geopolitycznego punktu widzenia było to miejsce strategiczne, wobec czego niezbędna była twierdza zdolna odeprzeć ataki nieprzyjaciela. Imponująca budowla w rękach Polski była stosunkowo krótko, choć uznaje się ją za jedną z najważniejszych twierdz w dziejach naszego kraju. Stefan Tompson opowie o historii wzlotów i upadków twierdzy chocimskiej. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 138 STAROGARD GDAŃSKI Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tomasz Bednarek odwiedza Starogard Gdański, miasto, w którym urodził się legendarny piłkarz Kazimierz Deyna. Co roku jeden z mieszkańców miasta zostaje królem, jednak nie strzelców, lecz historycznego Bractwa Kurkowego. Starogard Gdański jest jednym z najstarszych miast na północy Polski i leży w regionie Pomorza Gdańskiego zwanego Kociewiem. W samym centrum miasta trwają prace archeologiczne; podczas przebudowy płyty rynku odkryto relikt średniowiecznego ratusza. Odkrycie ma olbrzymie znaczenie, zwłaszcza że nie zachowały się żadne rysunki ani ryciny średniowiecznego Starogardu, a archiwalia dotyczące nowożytnego miasta spłonęły w 90 procentach. Szperając w starogardzkiej historii, natrafimy na bractwo, które uczyło zwykłych mieszczan jak bronić miasta w trakcie ataku wroga. Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Starogardzie Gdańskim powstało w 1351 roku, czyli ponad 660 lat temu i wciąż działa. Wypad 5 kilometrów poza Starogard Gdański jest rekomendowany, jeśli chcemy przenieść się w czasie aż do średniowieczna. Rekonstrukcję XI - wiecznego grodu wzniesiono na morenowym wzgórzu w zakolu rzeki Wierzycy. Grodzisko Owidz to też podróż w głąb wierzeń Słowian. W pierwszym w Europie Muzeum Mitologii Słowiańskiej dowiemy sięm, skąd w naszej tradycji wziął się zwyczaj topienia Marzanny, jak w dawnych czasach wyobrażano sobie powstanie Wszechświata i dlaczego powinno się mówić Świętowit, a nie Światowid. Starogard to miasto związane z legendą sportu; w 1947 roku urodził się tutaj genialny polski piłkarz Kazimierz Deyna. Był szóstym dzieckiem z dziesięciorga rodzeństwa i w rodzinnym mieście rozpoczęła się jego przygoda z piłką nożną. Z boiska warto przenieść się pod drzwi lokalnych artystów. Stojąc przed nimi, od razu widać, że mieszka tu i tworzy rzeźbiarz. Drzwi wejściowe zrobił sam i są prawdziwym dziełem sztuki. 19:30 SZTUKA DOKUMENTU - ODC. 1 - KAZIMIERZ KARABASZ Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech Wykonawcy: Kazimierz Karabasz, Mikołaj Jazdon "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu są autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Bohaterem pierwszego odcinka jest Kazimierz Karabasz, jeden z najwybitniejszych twórców polskiego kina. W swoich filmach z lat 60. ("Muzykantach", "Węźle", "Ludziach w drodze" odkrywał i doskonalił nowoczesną metodę kina dokumentalnego, opartą na cierpliwej i uważnej obserwacji życia codziennego zwykłych ludzi. "Rokiem Franka W." (1967) udowodnił, że w filmie dokumentalnym można stworzyć wnikliwy portret jednostki, co przedtem powszechnie uważano za możliwe jedynie w filmie fabularnym. Karabasz to jednak nie tylko wybitny dokumentalista, ale także autor unikalnych książek poświęconych teorii i praktyce kina dokumentalnego. Reżyser jest także pedagogiem i wykładowcą w łódzkiej szkole filmowej. Wykształcił kilka pokoleń polskich dokumentalistów. Jego uczniami byli, między innymi, Krzysztof Kieślowski, Marcel Łoziński, czy Tomasz Zygadło. W filmie zrealizowanym przez Bartosza Paducha oglądamy fragmenty różnych filmów Karabasza powstałych w ciągu blisko półwiecza twórczości reżysera. W tych wybranych przez samego twórcę cytatach można prześledzić, jak różnorodne dokumentalne sceny dialogowe odkrywają przed widzem całą paletę sytuacji, czasem bardzo ulotnych, o wyjątkowym nastroju i klimacie, który niełatwo przenosi się na ekran. W scenerii starej montażowni filmowej Kazimierz Karabasz w rozmowie z Mikołajem Jazdonem mówi o zagadnieniach kluczowych dla swej twórczości, o nieustannym doskonaleniu własnej, autorskiej metody wnikania z kamerą dokumentalną pod powierzchnię rzeczywistości. 20:10 WHITNEY (WHITNEY) Film dokumentalny, 115 min, USA, 2018 Reżyseria: Kevin Macdonald Historia jednej z najwspanialszych piosenkarek wszech czasów, której kariera sceniczna układała się zdecydowanie lepiej niż życie osobiste. W filmie wykorzystano niepublikowane wcześniej ujęcia, rzadko lub nigdy niepokazywane materiały filmowe, a także nagrania koncertowe wykonane przez samą Whitney Houston w różnych okresach jej kariery. Widzowie usłyszą wersje oryginalne oraz a capella największych przebojów Whitney Houston. Wszystko to wsparte bogatymi materiałami ze zbiorów najbliższej rodziny i przyjaciół Whitney, dokumentującymi jej burzliwe, prywatne życie. 22:15 TAMTE LATA, TAMTE DNI - HALINA KUNICKA Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuc - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem w sentymentalną podróż zabiera nas znana z wielu niezapomnianych przebojów piosenkarka, Halina Kunicka. 22:45 CHWAŁA KRÓLOWEJ (GLORY TO THE QUEEN) Film dokumentalny, 79 min, Austria, 2020 Reżyseria: Tatia Skhirtladze Scenariusz: Ina Ivanceanu Film dokumentalny opowiadający o czterech radzieckich szachistkach z Gruzji, międzynarodowych gwiazdach, które były najlepszymi szachistkami na świecie w latach 1962 - 1991 (roku upadku Związku Radzieckiego). Były w drużynie na dwóch olimpiadach szachowych, w 1980 i 1982 roku. Nie pochodziły tylko z tego samego miasta, ale były praktycznie sąsiadkami. Kobiety, które mieszkały blisko siebie, były w stanie dominować na najwyższym szczeblu międzynarodowych szachów kobiet przez prawie 30 lat. To było zdumiewające. Nona Gaprindashvili, Nana Alexandria, Maia Chiburdanidze i Nana Ioseliani przeszły do historii szachów. Wśród nich Nona była pierwszą, a Maia drugą kobietą w historii szachów, które otrzymały tytuł Arcymistrza, zaszczyt, który wcześniej był przyznawany tylko mężczyznom. Kiedy ich wspaniała era i kariera się zakończyła, nadal cieszyły się z sukcesów, żyjąc szczęśliwie i w dobrej formie. To film o wygrywaniu i przegrywaniu na szachownicy i w życiu. 00:10 POLSKI EL GRECO Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2020 Lata 50. ubiegłego wieku, kiedy w Polsce rozpoczynano prace nad inwentaryzacją zabytków sztuki, przypominały badanie terra incognita. Badacze Instytutu Sztuki zazwyczaj nie mieli zbyt dużego doświadczenia ani materiałów źródłowych, na których mogliby oprzeć swoje wnioski. Izabella Galicka i Hanna Sygietyńska pracę traktowały jak przygodę, na skrzypiących, podrdzewiałych rowerach przemierzały regiony. Kiedy przydzielono im do zbadania Mazowsze, w pierwszej chwili pomyślały, że to kiepski żart, bo ten obszar był uważany przez historyków sztuki za najuboższy na terenie całego kraju. Gdyby nie usposobienie Izabelli Galickiej, która wszystko przyjmowała jako dar od losu, być może nie podjęłyby się prac na tym obszarze. Marzyła im się Małopolska. Mazowsze przywitało je piaskami, błotem, w których ciągle zakopywała się instytutowa nysa. Niekiedy zabytki były nadal zniszczone przez wojnę i nieodremontowane, a czasem zajęte przez nowych lokatorów, którzy nie zdawali sobie sprawy z wartości wyposażenia pałaców czy dworków i niszczyli to, co najcenniejsze. W kościołach nieufni księża doświadczeni przez czasy mrocznego stalinizmu i komunistycznej partii wojującej z klerem niechętnie rozmawiali z przyjezdnymi. Ich wrodzone umiejętności obserwacji ludzkiej natury i oceny zachowań pozwoliły otworzyć niejedne drzwi. Tak było też w Kosowie Lackim. Ksiądz Władysław Stępień, który był tam proboszczem w 1964 roku, widząc zainteresowanie zniszczonym, brudnym obrazem wiszącym w jego prywatnym mieszkaniu, zgodził się go zdjąć ze ściany, by można było dokładnie obejrzeć. Nikt nie miał jeszcze podejrzeń jakiej wartości może to być dzieło. 01:10 GENIUSZE I MARZYCIELE. BANACH. MIĘDZY DUCHEM A MATERIĄ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2018 Scenariusz: Wiesław Saniewski Film dokumentalny przedstawiający postać wybitnego polskiego matematyka Stefana Banacha, jednego z najważniejszych naukowców w historii światowej nauki. Jego odkrycia miały i wciąż mają duży wpływ nie tylko na na badania naukowe, ale także na zastosowania w przemyśle, medycynie, zapewnieniu bezpieczeństwa itd. O Stefanie Banachu i lwowskiej szkole matematycznej mówić będą m.in.: matematyk prof. Roman Duda, były rektor Uniwersytetu Wrocławskiego; wybitny uczony, genetyk i onkolog, mieszkający na stałe w USA prof. Wacław Szybalski; Mariusz Urbanek, autor książki o polskich matematykach we Lwowie pt. "Genialni. Lwowska szkoła matematyczna". Przewodnikiem po współczesnym świecie zastosowań przestrzeni Banacha będzie emerytowany wybitny szwedzki matematyk Per Enflo. Jest on ostatnim laureatem nagrody polskich matematyków, skupionych we Lwowie wokół osoby Stefana Banacha, za rozwiązanie nierozwiązanego wcześniej problemu, postawionego przez lwowskich matematyków podczas tradycyjnych spotkań w nieistniejącej dziś Kawiarni Szkockiej. W 1972 roku laureat otrzymał z rąk matematyka ze szkoły Banacha prof. Stanisława Mazura w nagrodę żywą gęś. Oprócz rozmów w filmie znajdą się m.in. inscenizowane sceny z udziałem wnuków szwedzkiego matematyka, służące wyjaśnieniu wielkości i znaczenia polskiego uczonego we współczesnym świecie; rozmowy z najbliższym krewnym Stefana Banacha prof. Johnem Greczkiem; różnorodne materiały dokumentalne, takie jak zdjęcia dawnej oryginalnej księgi szkockiej, która obecnie znajduje się w Nowej Zelandii, kontynuatorki tej księgi, założonej we Wrocławiu przez wychowanków Banacha oraz miejsca, gdzie przestrzenie Banacha mają zastosowanie dzisiaj. Tymi miejscami będą na przykład: lotnisko O’Hare w Chicago, szpitale, fabryka samochodów Volvo w Szwecji. Zdjęcia kręcono w kwietniu i w maju 2018 roku we Wrocławiu i we Lwowie oraz w Szwecji i USA. 02:10 JEDEN DZIEŃ W PRL (JEDEN DZIEŃ W PRL) Film dokumentalny, 58 min, Polska/Francja, 2005 Reżyseria: Maciej Drygas Muzyka: Paweł Szymański 27 września 1962 roku. Tego dnia nie zdarzyło się w PRL nic szczególnego. Prognoza pogody przewidywała zachmurzenie umiarkowane. Ponad 1600 obywateli przyszło na świat, około 600 zmarło. Dzień jak co dzień. "Jeden dzień w PRL" to unikatowa próba odtworzenia jednego zwykłego dnia z życia ludzi w komunistycznej Polsce. Autor wybrał dzień, w którym z punktu widzenia wielkiej historii w Polsce nie wydarzyło się nic znaczącego. Co w tym dniu robili obywatele i czym żyło państwo? W filmie, którego dokumentacja i realizacja trwała 3 lata, reżyser wykorzystał materiały archiwalne właśnie z 27 września 1962 roku. Oprócz materiałów filmowych są to autentyczne dokumenty, listy, notatki, które powstały tego dnia. To właśnie te dokumenty decydują o sile tego z pozoru prostego i zwykłego filmu. Fakt, że czytają je amatorzy - ludzie w różnym wieku pochodzący z różnych regionów w Polsce, sprawia, że robią jeszcze większe wrażenie. Dokumenty te pokazują życie w PRL z perspektywy pojedynczych ludzi, są nie tylko świadectwem historii, ale przede wszystkim poruszającym zapisem osobistych przeżyć i zdarzeń. Usłyszeć wśród nich można rozpaczliwy list żony do męża odsiadującego karę w więzieniu, ocierające się o absurd notatki z obserwacji inwigilowanych przez milicję ludzi, zapisy podsłuchiwanych rozmów. W filmie wykorzystane zostały m.in. materiały archiwalne IPN, TVP, Polskiego Radia, WFDiF i pochodzące ze zbiorów prywatnych. Autor filmu, Maciej J. Drygas, jest dokumentalistą, reżyserem filmowym i radiowym, scenarzystą, twórcą głośnego dokumentu "Usłyszcie mój krzyk" nagrodzonego w 1991 roku Feliksem dla najlepszego filmu dokumentalnego, a także laureatem wielu międzynarodowych festiwali, m.in. Prix Italia za słuchowisko dokumentalne "Testament" i Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu Twórczości Telewizyjnej w Monte Carlo za film dokumentalny "Stan nieważkości".