TVP Historia Czwartek, 30.06.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 CZERWCA ODC. 609 Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1651 - bitwa pod Beresteczkiem; 1908 - spadł meteoryt tunguski; 1946 - sfałszowane referendum "3 x Tak"; 1983 - koniec produkcji samochodu marki Syrena; 07:00 DOM - ODC. 9/25 - PO OBU STRONACH MURU Serial obyczajowy, 97 min, Polska 1982 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki i Andrzej Mularczyk Muzyka: Waldemar Kazanecki Zdjęcia: Bogusław Lambach Aktorzy: Tomasz Borkowy, Jolanta Żółkowska, Wacław Kowalski, Tadeusz Janczar, Bożena Dykiel, Anna Ciepielewska, Stanisław Zaczyk, Joanna Szczepkowska, Wirgiliusz Gryń, Jan Englert, Henryk Bista, Hanna Lachman, Józef Nowak, Barbara Sołtysik, Barbara Rachwalska, Ewa Błaszczyk, Mirosław Konarowski i inni Siostra Wiktora, Jadźka, przynosi z więzienia wiadomość, że Łukasz i Wiktor sądzą, iż siedzą z "poręki" Andrzeja. To niesłuszne oskarżenie załamuje go. W przetrwaniu trudnych chwil pomaga mu zakochana w nim Ewa. Doktor Kazanowicz, nie mogąc dłużej patrzeć na męki swojego psa, strzela do niego. Milicja udowadnia, iż z tego pistoletu został zastrzelony były kapo obozu koncentracyjnego Erwin Szulc. Lokatorzy kamienicy przy ul. Złotej organizują obronę doktora. Mecenas, były więzień obozu, odnosi sukces i Kazanowicz może wrócić do domu. W FSO sporym echem odbijają się wydarzenia czerwca 1956 w Poznaniu. 08:50 W KOTLE HISTORII - NA PROBOSTWIE W WYSZKOWIE I NAD BEREZYNĄ. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku poznamy przepis na jajecznicę po lyońsku według przepisu Marii Ochorowicz - Monatowej oraz na białowieską wereszczakę na żeberkach wieprzowych. 09:20 HISTORIA POLSKI - PADEREWSKI. CZŁOWIEK CZYNU, SUKCESU I SŁAWY Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2013 Reżyseria: Wiesław Dąbrowski Scenariusz: Wiesław Dąbrowski Wykonawcy: Dariusz Odija, Andrzej Krajewski Film dokumentalny o Ignacym Paderewskim, prezentujący życiorys genialnego Polaka, światowej sławy artysty, wielkiej muzycznej gwiazdy swoich czasów, wybitnego patrioty, męża stanu, polityka i filantropa. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - ZAMACH NA LENINA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek poświęcony kulisom zamachu na Włodzimierza Lenina. Wydarzenie to miało miejsce 30 sierpnia 1918 roku. Zamachowczyni, która strzelała do Lenina, stwierdziła, że jest on zdrajcą. Audycja przedstawia nieznane dotąd fakty dotyczące współpracy Lenina z Niemcami. 10:40 SENSACJE XX WIEKU - BOMBA STALINA Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W programie kontynuacja problemu niemieckiego "projektu uranowego" i porównanie go z pracami badawczymi prowadzonymi przez naukowców radzieckich. Kiedy Związek Radziecki przystąpił do badań nad bronią atomową? Radzieccy naukowcy zajmowali się pracami nad atomem na początku lat trzydziestych. Wielka czystka zerwała międzynarodowe kontakty radzieckich naukowców i zatrzymała badania naukowe. 22 czerwca 1941 roku agresja Niemiec przekreśliła wszelkie szanse na dalsze prowadzenie badań. W grudniu 1942 roku, Stalin mógł już spokojnie myśleć o wyniku wojny. Niemcom nie udało się zrealizować żadnego ze strategicznych celów: nie doszli do źródeł ropy na Kaukazie i nie zniszczyli radzieckiego przemysłu. W styczniu 1943 roku rozstrzygnęły się losy wojny pod Stalingradem. 11 lutego 1943 roku Stalin podpisał dekret powołujący specjalny komitet organizujący i nadzorujący pracę nad wykorzystaniem uranu do celów militarnych. Szefem tego komitetu mianowano Ławrentija Berię. Szefam naukowców, którzy mieli zbudować bombę, został Igor Kurczatow. 29 sierpnia 1949 roku na radzieckim poligonie nuklearnym w Kazachstanie eksplodowała bomba nuklearna. 11:10 PARADOKS O KONDUKTORZE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1997 Reżyseria: Michał Dudziewicz Scenariusz: Michał Dudziewicz Zdjęcia: Jacek Knopp Film zrealizowany w związku z rocznicą wydarzeń w Poznaniu w 1956 roku. Opowiada historię dwóch osób: Kazimierza Wieczorka, 25 - letniego konduktora, który został zastrzelony 28 czerwca, oraz Zdzisława Wardejna, dzisiaj znanego aktora, a wówczas 16 - latka, który spędził w tym czasie 3 dni w areszcie. Losy bohaterów filmu się przeplatają. W wyniku poszukiwań Zdzisława Wardejna, matka Kazimierza Wieczorka rozpoznała w nieżyjącym swojego syna. Film opowiada o związku tego, który przeżył, z pamięcią o człowieku nazywanym przez wiele lat NN. 12:35 U PANA BOGA W OGRÓDKU - ODC. 10/12 Serial komediowy, 44 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jacek Bromski Scenariusz: Jacek Bromski Zdjęcia: Ryszard Lenczewski Aktorzy: Krzysztof Dzierma, Andrzej Beya-Zaborski, Emilian Kamiński, Jan Wieczorkowski, Agata Kryska, Wojciech Solarz, Irina Łaczina, Mieczysław Fiodorow, Małgorzata Sadowska, Alicja Bach Marian Cielęcki i Witaszek z wrodzoną sobie gracją próbują rozładować korek składający się z furmanek i traktorów w centrum miasteczka. Z autobusu wysiada matka Mariana. Przyjechała niespodziewanie wiedziona matczynym instynktem w trosce o syna. Marina Chmiel wzorowo wypełnia swoją misję, prowadzi szkolenia komputerowe, dba o sprawność fizyczną i popisuje się znajomością sztuk walki oraz celnym strzelaniem. Burmistrz z komendantem naradzają się w sprawie urządzenia bankietu z okazji 60. urodzin księdza. Ksiądz odmawia współpracy. Zaprasza wszystkich na mszę w tej intencji. Burmistrz i komendant nie poddają się, zakładają Komitet Organizacyjny i szukają wsparcia u samego biskupa. Tymczasem do Królowego Mostu dotarła wiadomość o zbliżających się wyborach na stanowisko burmistrza. Ksiądz na ambonie upomina wiernych, że wybory to obywatelski obowiązek, a uchylanie się od niego to grzech zaniechania. 13:30 CHILE: DZIKA PODRÓŻ (CHILE: A WILD JOURNEY) Film dokumentalny, 59 min, USA, 2017 Reżyseria: Christian Munoz Donoso Zdjęcia: Moris Munoz Sales Wykonawcy: Janusz Szydłowski Film dokumentalny, który jest podróżą po Chile - kraju największych kontrastów w Ameryce Południowej. Niewiele jest miejsc na świecie o tak dramatycznych kontrastach. Na 4500 kilometrach, odgradzających subpolarną równinę na południu od pustyni na północy przyroda łączy zupełnie odmienne środowiska i budzi życie w każdym z nich w sposób, w jaki tylko Matka Natura potrafi. Występuje tu wiele różnorodności, o których nawet stali mieszkańcy niewiele wiedzą. Od najwyższych szczytówAndów - po bogactwo chłodnych wód Pacyfiku. To zdumiewające miejsca, gdzie rosną niespotykane rośliny i żyją niezwykłe zwierzęta. Wiele z nich nie występuje nigdzie indziej na świecie. Każde walczy o przetrwanie. Będziemy świadkami niezwykłych spotkań z naturą. Od kuguara bawiącego się czule ze swoimi młodymi do rzadkiego obrazu kwitnącej pustyni, gdzie różne zwierzęta korzystają z okazji, jaką dają im kwiaty. Od nietoperzy wampirów do płetwali błękitnych. Zobaczymy mały skrawek dzikiej przyrody Chile. Film zaczyna się jesienią w Patagonii i Parku Narodowym Torres de Paine - to część łańcucha górskiego o powierzchni 2 400 km² objęta ochroną. W parku występują liczne lodowce i jeziora, a także monumentalne formacje skalne. Żyje tu wiele gatunków zwierząt, m.in. gwanako andyjskie, nandu, flamingi i kondory. 16:25 ASTRONOMIA NIEPODLEGŁA 100 LAT POLSKIEJ ASTRONOMII - ODC. 3/19 Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Zdjęcia: Tomasz Stelmach, Adam Rubaszewski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego W samym sercu Warszawy znajdziemy budynek zwieńczony dwiema kopułami. Gmach położony w Alejach Ujazdowskich to siedziba jednego z najstarszych obserwatoriów astronomicznych w Polsce. Jego historia dotkliwie splata się z losami Warszawy i całej niepodległej Rzeczpospolitej. 17:05 DOM - ODC. 10/25 - NIE PRZESADZA SIĘ STARYCH DRZEW Serial obyczajowy, 78 min, Polska 1982 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Andrzej Mularczyk, Jerzy Janicki Muzyka: Waldemar Kazanecki Zdjęcia: Bogusław Lambach Aktorzy: Tomasz Borkowy, Jolanta Żółkowska, Wacław Kowalski, Tadeusz Janczar, Bożena Dykiel, Anna Ciepielewska, Stanisław Zaczyk, Joanna Szczepkowska, Wirgiliusz Gryń, Jan Englert, Henryk Bista, Hanna Lachman, Józef Nowak, Barbara Sołtysik, Barbara Rachwalska, Ewa Błaszczyk, Mirosław Konarowski i inni Andrzej i Ewa są małżeństwem już od kilku lat, rodzi im się drugi syn. Po śmierci starego Talara matka sprzedaje gospodarstwo i przenosi się do Warszawy, do syna. Ewa nie może otwarcie się temu sprzeciwić, ale często daje wyraz swemu niezadowoleniu. Wreszcie, przed zaplanowanym eleganckim przyjęciem, prosi teściową, aby na ten czas wyniosła się z domu. Staruszka znika bez wieści. Andrzej jest oburzony, między małżonkami dochodzi do poważnego rozdźwięku. Do problemów rodzinnych Talara dochodzą też kłopoty w pracy. 18:30 ARCHIWUM ZIMNEJ WOJNY - WOJNY ZASTĘPCZE Magazyn, 29 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Andrzej Mietkowski, Jan Sosiński Muzyka: Piotr Dziki Chancewicz Wykonawcy: Andrzej Mietkowski (prowadzący) Cykl powstaje we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej. Wojny zastępcze, konfrontacje Sowietów z USA, w których dwa supermocarstwa ścierały się na terenie państw trzecich w Afryce, Azji, Ameryce Centralnej. Tam nie walczono powielaczami i wolnym słowem, lecz ostrą amunicją. Rosyjska wojna zastępcza w Donbassie nadal trwa. Mówią m.in. dr Przemysław Gasztold - Seń - historyk IPN, prof. Antoni Dudek - politolog, oraz dr Łukasz Kamiński - były prezes IPN. W tle archiwalne materiały z okresu zimnej wojny. 19:10 HISTORIA POLSKI - UKRYTE PROTOKOŁY - CZYLI OSZUSTWO ZAŁOŻYCIELSKIE Film dokumentalny, 37 min, Polska, 2016 Reżyseria: Beata Kołaczyk Scenariusz: Beata Kołaczyk Film w swojej narracji to studium przypadku, a jednocześnie próba historycznej rekonstrukcji ważnego wydarzenia w najnowszej historii Polski, jakim było Referendum Ludowe 30 czerwca 1946 r. 20:00 ZAKAZANA POEZJA Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2021 Reżyseria: Zbysław Kaczmarek Scenariusz: Zbysław Kaczmarek Zdjęcia: Witold Wieczorek, Lucjan Miłowski, Mirosław Kubiak Muzyka: Alicja Gandecka Wykonawcy: Piotr Grzelczak Film przedstawia postać Konrada Doberschuetza, zapomnianego poety, którego prywatne losy nierozerwalnie splotły się z wydarzeniami Czerwca 1956 roku. Konrad Doberschuetz był żołnierzem AK i WSGO Warta, więzniem NKWD i UB. Był dziennikarzem i poetą. W 1959 roku został skazany na 3 lata więzienia za to, że w swojej twórczości szkalował PRL. A pisał o Katyniu, Poznańskim Czerwcu 1956 i sowieckiej interwencji na Węgrzech. 20:30 DOKTOR Z ŻEROMSKIEGO Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Izabela Pieczara, Tomasz Kamiński Scenariusz: Izabela Pieczara, Tomasz Kamiński Film dokumentalny o doktorze Stanisławie Kownackim (1915 - 1985), długoletnim ordynatorze oddziału zakaźnego szpitala im. Stefana Żeromskiego w Krakowie - Nowej Hucie. Był lekarzem słynącym z bezinteresowności i dobroci, zmarłym w opinii świętości. Dr Kownacki wprowadzał nowatorskie metody leczenia chorób zakaźnych, należy również do pionierów ruchu hospicyjnego w Polsce. O bohaterze filmu opowiadają członkowie jego rodziny oraz współpracownicy. 21:00 GIGANCI HISTORII - HISTORIA POLSKIEJ MARYNARKI WOJENNEJ W LATACH 1918 - 1945 Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Maciej Kurzajewski (prowadzący) Choć przez wiele stuleci Polska posiadała dostęp do morza, nigdy nie miała dobrego pomysłu na skorzystanie z tego dobrodziejstwa. I wojna światowa i służba wielu Polaków w armiach państw zaborczych, uświadomiła władzom odradzającego się kraju konieczność budowy własnej floty, dostarczając jednocześnie wielu, doświadczonych już marynarzy. Sprawa wydawała się tak ważna, że Józef Piłsudski wydał rozkaz utworzenia floty jeszcze zanim Polska odzyskała niepodległość, a więc i dostęp do morza 8 listopada 1918 roku. Od tego moment sprawy potoczyły się błyskawicznie. Rozpoczęto od podstaw budowę nowego portu w Gdyni, zakupywano i budowano okręty. Rozrastała się flota wojenna, w najdalsze zakątki świata docierały statki handlowe, coraz popularniejsza stawała się żegluga pasażerska, w tym transatlantycka. Morze tak bardzo przykuwało uwagę Polaków, że szybko zaczęły dochodzić do głosu marzenia od stworzeniu polskich kolonii zamorskich. Nie tylko zresztą marzenia. Polska Liga Morska i Kolonialna znacznie przekroczyła milion członków. Dwadzieścia lat niepodległości to jednak zbyt krótki okres na stworzenie liczącej się floty. A mimo to po wybuchu II wojny światowej polskie okręty brały udział w walkach pod brytyjską banderą, polskie statki pasażerskie przewoziły w silnych konwojach sprzęt wojskowy i żołnierzy, a polscy marynarze służyli na okrętach alianckich na wszystkich morzach i oceanach świata. Historia polskiej marynarki wojennej w latach 1918 - 1945 to temat tego odcinku teleturnieju. 21:50 ZWYCIĘSTWO. POWSTANIE WIELKOPOLSKIE 1918 - 1919 Film dokumentalny, 77 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dominika Wójcik - Skolimowska, Tadeusz Litowczenko Scenariusz: Tadeusz Litowczenko Producentem dokumentu jest Fundacja Obywatelska Bazar, koproducentem Wielkopolskie Muzeum Niepodległości. Jest to pierwszy pełnometrażowy film dokumentalny o bohaterskim zrywie sprzed ponad stu lat. Obraz ma nie tylko przywrócić pamięć o powstaniu, ale i pozwolić zrozumieć jego znaczenie dla odradzającego się po pierwszej wojnie światowej państwa polskiego. W filmie wykorzystano niepublikowane do tej pory francuskie materiały archiwalne, m.in. pokazujące jak wyglądał Poznań i wielkopolska armia w czasie walk powstańczych w 1918 i 1919 roku. Zobaczymy unikatowe obrazy z pierwszej wojny światowej z muzeum w Waszyngtonie czy materiały filmowe i ikonograficzne Polskiej Filmoteki Narodowej. W dokumencie znalazły się też zdjęcia pochodzące z rodzinnych kolekcji potomków uczestników powstania. Prezentowane są wspomnienia gen. Józefa Dowbor - Muśnickiego, Arkadego Fiedlera, skautki Sławy Budaszówny i uczestnika Powstania Jana Kąkolewskiego. Archiwalia przeplatają się ze scenami fabularyzowanymi, w tym zbiorowymi, które postały dzięki zaangażowaniu setek mieszkańców Poznania. Animacje dodają współczesnego ducha starym fotografiom i pocztówkom, nie zmieniając przy tym ich wartości. Reżyserami są Tadeusz Litowczenko i Dominika Wójcik - Skolimowska. Konsultantem merytorycznym filmu jest Marek Rezler. 23:15 GWIAZDY PRZEDWOJENNEGO KINA ALBO FILM DŹWIĘKOWY W II RP Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jacek Papis Zdjęcia: Jan Klima Ubrani we fraki muzycy Jazz Bandu zaczynają grać. Ich koncert stanowi muzyczny podkład i leitmotiv filmu. Eksperci przeprowadzają nas przez etapy rozwoju polskiego kina przedwojennego, koncentrując się na wybitnych osobowościach, gwiazdach aktorskich i reżyserskich. Materiał ilustrowany fotosami z epoki i fragmentami najstarszego zachowanego filmu polskiego "Pruska kultura". Małgorzata Hendrykowska opowiada jak odnalazła ten film w 2000 roku W etap kina niemego wprowadza nas Stanisław Janicki (W starym kinie). Kolejni eksperci przywołują sylwetki pierwszych rodzimych gwiazd filmowych - Jadwigi Smosarskiej, Eugeniusza Bodo, Adolfa Dymszy. Śledzimy ich kariery, przywołując najciekawsze fragmenty filmów z ich udziałem. Dowiadujemy się, jakim wyzwaniem było dla nich pojawienie się dźwięku w filmie, co prowadzi nas w stronę piosenki, która w przedwojennym polskim kinie stanowiła niemal nieodzowny element filmu (czego dowodem jest kariera Hanki Ordonówny). Dowiadujemy się jak postrzegane były ówczesne gwiazdy, jaki był ich status społeczny, jak wyglądało ich życie prywatne. Spośród aktorów tamtych czasów, dwoje zrobiło międzynarodową: Pola Negri, która grała m.in. w Hollywood oraz śpiewak Jan Kiepura. Opowiadamy o meandrach ich losów zawodowych i prywatnych. Życiorysy przedstawianych bohaterów miały jeden wspólny mianownik: ich świetnie zapowiadające się kariery przerwała wojna. Kto z nich odznaczył się bohaterstwem? Komu udało się przeżyć i dalej występować w filmach? Przy pomocy ekspertów próbujemy dokonać całościowej oceny przedwojennej kinematografii, rozważając popularną opinię, że przed wojną mieliśmy znakomitych aktorów, ale filmy nie dorastały do ich poziomu. Próbujemy zweryfikować to stwierdzenie, szukając w tamtych filmach ponadczasowych wartości. 00:50 SENSACJE XX WIEKU - ZAMACH NA LENINA Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odcinek poświęcony kulisom zamachu na Włodzimierza Lenina. Wydarzenie to miało miejsce 30 sierpnia 1918 roku. Zamachowczyni, która strzelała do Lenina, stwierdziła, że jest on zdrajcą. Audycja przedstawia nieznane dotąd fakty dotyczące współpracy Lenina z Niemcami. 01:10 SENSACJE XX WIEKU - BOMBA STALINA Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1999 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W programie kontynuacja problemu niemieckiego "projektu uranowego" i porównanie go z pracami badawczymi prowadzonymi przez naukowców radzieckich. Kiedy Związek Radziecki przystąpił do badań nad bronią atomową? Radzieccy naukowcy zajmowali się pracami nad atomem na początku lat trzydziestych. Wielka czystka zerwała międzynarodowe kontakty radzieckich naukowców i zatrzymała badania naukowe. 22 czerwca 1941 roku agresja Niemiec przekreśliła wszelkie szanse na dalsze prowadzenie badań. W grudniu 1942 roku, Stalin mógł już spokojnie myśleć o wyniku wojny. Niemcom nie udało się zrealizować żadnego ze strategicznych celów: nie doszli do źródeł ropy na Kaukazie i nie zniszczyli radzieckiego przemysłu. W styczniu 1943 roku rozstrzygnęły się losy wojny pod Stalingradem. 11 lutego 1943 roku Stalin podpisał dekret powołujący specjalny komitet organizujący i nadzorujący pracę nad wykorzystaniem uranu do celów militarnych. Szefem tego komitetu mianowano Ławrentija Berię. Szefam naukowców, którzy mieli zbudować bombę, został Igor Kurczatow. 29 sierpnia 1949 roku na radzieckim poligonie nuklearnym w Kazachstanie eksplodowała bomba nuklearna. 01:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 1 Magazyn, 29 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Bogusław Wołoszański przedstawia przebieg działań wojennych prowadzonych przez niemieckie okrety podwodne u - booty. W programie wykorzystano archiwalne materiały filmowe.