TVP Historia Niedziela, 03.07.2022 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1608 - założono miasto Quebec; 1806 - pokazano w Londynie pierwsze wyhodowane truskawki; 1977 - wrażenia Mariana Brandysa z lektury bezdebitowego "Zapisu"; 1989 - w Gazecie Wyborczej ukazał się artykuł Adama Michnika "Wasz prezydent, nasz premier"; 06:50 ŚWIĘTY AUGUSTYN - ODC. 2/5 - KHALIDA (SANT'AGOSTINO EP. 2) Serial biograficzny, 41 min, Włochy/Polska 2010 Reżyseria: Christian Duguay Scenariusz: Francesco Arlanch Zdjęcia: Fabrizio Lucci Muzyka: Andrea Guerra Występują: Aleksandro Preziosi, Monica Guerritore, Alexander Held, Johannes Brandrupt, Wenanty Nosul, Katy Louise Saunders, Franco Nero, Krzysztof Pieczyński i inni Tuż przed śmiercią Patrycjusz dokonuje uczciwego rachunku sumienia ze swego życia. Prosi Monikę o wybaczenie za wszystkie swoje winy, pragnie przyjąć chrzest. W momencie obrzędu do domu wchodzi Augustyn z Khalidą. Podczas powitania z matką młodzieniec nie potrafi ukryć swej ironii. Szydzi z nawrócenia ojca, wciąż mając go za łajdaka i tchórza. Między Augustynem a Moniką dochodzi do ostrej wymiany zdań. W rezultacie ten pierwszy postanawia zamieszkać u przyjaciela Romanianusa. Postanawia też nie wracać do Kartaginy i współpracy z Makrobiuszem. Wbrew pozorom słowa Moniki wywierają jednak na Augustynie wrażenie. Nie chce już zażywać sławy z powodu obrony najgorszych przestępców. Romanianus proponuje mu inne wyjście. Zarówno pragnienie sukcesu, jak i filozoficzne skłonności Augustyna mogłyby znakomicie zrealizować się we wpływowej sekcie manichejczyków. Warunkiem zostania wybranym jest wszakże celibat. Nie będzie to jednak dane Augustynowi, gdyż Khalida powiadamia go, że jest w ciąży. Była wschodząca gwiazda kartagińskich sądów po raz kolejny porzuca więc myśli o karierze. Zaczyna natomiast uczyć dzieci gramatyki, by zapewnić byt swemu świeżo narodzonemu synowi Adeodatowi i jego matce. Jednak niezaspokojone ambicje wkrótce znów dają o sobie znać. Za radą przyjaciół Augustyn okłamuje matkę i Khalidę, po czym wyrusza do Mediolanu, by starać się o posadę cesarskiego mówcy na tamtejszym dworze. 09:05 JANOSIK - ODC. 3/13 - W OBCEJ SKÓRZE Serial przygodowy, 43 min, Polska, 1973 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Czesław Jaroszyński, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Jerzy Cnota, Janusz Kłosiński, Janusz Bukowski, Lech Ordon, Cezary Julski Hajducy przebrani za górali napadają na karawanę kupiecką, robiąc w ten sposób zasadzkę na zbójników. Janosik, który przejrzał ten zamiar, przebiera zbójników za hajduków - między "przebierańcami" dochodzi do starcia. Towary kupieckie padają łupem Janosika, część zdobyczy zostaje rozdana chłopom. 10:40 ASTRONOMIA NIEPODLEGŁA 100 LAT POLSKIEJ ASTRONOMII - ODC. 3/19 Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Zdjęcia: Tomasz Stelmach, Adam Rubaszewski Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego W samym sercu Warszawy znajdziemy budynek zwieńczony dwiema kopułami. Gmach położony w Alejach Ujazdowskich to siedziba jednego z najstarszych obserwatoriów astronomicznych w Polsce. Jego historia dotkliwie splata się z losami Warszawy i całej niepodległej Rzeczpospolitej. 12:05 PAPUA - NOWA GWINEA: LEGENDY I PRZYSZŁOŚĆ (HIDDEN TREASURES OF OCEANIA: PAPUA NEW GUINEA) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2017 Reżyseria: Gildas Corgnet Papua Nowa Gwinea jest niemal jak z powieści przygodowych. Ogromne rzeki i gęste lasy tropikalne sprawiają, że kraj ten z 800 dialektami zaskakuje bogactwem kulturowym i niesamowitą różnorodnością biologiczną. Film to opowieść o krainie, w której legendy i mity wciąż są żywe. 13:00 IN THE SKIN OF - W SKÓRZE PSÓW I OŚMIORNIC (IN THE SKIN OF / DANS LA PEAUX DES CHIENS ET DES POULPES) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2018 Reżyseria: Elodie Fertil Odc. 3 Psy i ośmiornice To bardzo mądre i ciekawe zwierzęta. Zarówno psy, jak i ośmiornice są w stanie nauczyć się wiele i rozumieć intencje człowieka. Octopus vulgaris jest istotą mityczną, o której opowiadano nam w dzieciństwie. Jest sympatyczna, inteligentna i dobrze prezentuje się w oceanariach. Ośmiornice mają zwyczaj zasłaniania wejścia do kryjówek kamykami i muszlami. Kiedy zobaczę kupkę kamyków, mam pewność, że to dzieło ośmiornicy. Same się wydają, bo łatwiej wypatrzeć taką kryjówkę. Zaatakowany głowonóg wypuszcza chmurę atramentu, w której znika. Potem szuka kryjówki. Dopóki jej nie znajdzie, można go schwytać. W oceanariach ośmiornice żyją dużo dłużej niż w środowisku naturalnym, gdzie mogą skończyć w żołądku mureny albo otrzymać strzał od nurka. Ich wadą jest to, że biją się między sobą. Nie mogą przebywać razem. Odwiedzimy również klub przewodników psów ratowników wodnych w Bandole. Szkolenie psów ratowników trwa od dwóch do trzech lat. Ich przewodnikami są wolontariusze. Szkolenie psa do ratownictwa wodnego jest trudne, intensywne i wymaga zaangażowania właściciela. Pokazujemy, że pies jest naprawdę przyjacielem człowieka i może wykonywać wiele zadań. 13:55 W KOTLE HISTORII - ZA KRÓLA SASA Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W kolejnym odcinku programu poznamy przepis na flaki przyrządzone według wskazówek ks. Jędrzeja Kitowicza. Przepis znajduje się w książce "Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III". Drugą potrawą jest kiełbasa łyżką jedzona. 14:20 RZEKA KŁAMSTWA - ODC. 2/7 Serial obyczajowo-historyczny, 90 min, Polska, 1987 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jan Łomnicki Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Piotr Hertel Aktorzy: Jowita Miondlikowska, Marzena Trybuła, Grzegorz Wons, Hanna Skarżanka, Waldemar Kownacki, Jacek Kawalec Wincenta wychodzi za mąż za Firmantego. Młyn coraz bardziej podupada, bo właściciel ciągle przesiaduje w karczmie, przepijając majątek żony. Wincenta oddaje Joasię na wychowanie do jej wuja Ksawerego. Wuj przyjmuje dziewczynkę życzliwie, jednak jego żona traktuje ją jak intruza. Jest zazdrosna o romans męża ze służącą Maryną, a w Joasi widzi rywalkę swego zmarłego syna. Maryna jest w ciąży z Ksawerym. Dziedziczka wyrzuca ją z domu, ale Ksawery nie godzi się na przyjęcie innej służącej i większość domowych obowiązków spada na Joannę. Widząc jej ciężki los, Aleksander chce zabrać ją do siebie, gdzie miałaby pomagać jego żonie w wychowaniu mającego przyjść na świat dziecka. Joanna nie zgadza się. Pewnego dnia w drodze do kościoła spotyka Wincentę, która została żebraczką. Tymczasem do domu Ksawerego wraca Maryna z dzieckiem. Wuj przyjmuje ją z otwartymi ramionami. W czasie wielkiego prania wujenka chce wrzucić dziecko do gorącej wody, na co nie pozwala Joanna. Na jej krzyk zbiegają się domownicy. Pobitą i skrępowaną wujenkę zamykają w komórce. Następnego dnia zakonnice zabierają ją do szpitala. 16:30 GIGANCI HISTORII - PATRONI POLSKI Teleturniej, 44 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Grono świętych opiekunów Polski zmieniało się przez wieki. Kim byli? Kiedy żyli? Jak rodził się ich kult i jak gasł? Za czyją sprawą zostali wyniesieni na ołtarze? Z ich żywotów wyłania się fascynujący obraz historii Polski i dziejów polskiego Kościoła. Patroni Polski to temat, z którym zmierzą się uczestnicy tego odcinka teleturnieju. Tytuł patrona kraju nadawany jest przez najważniejszą osobę w Kościele katolickim papieża. Patron kraju ma być opiekunem religijnym i przewodnikiem duchowym. Zawsze szczególnym kultem otaczana była Matka Boska, do dziś główna patronka Polski, patronka patronów. Za patronów naszego kraju uznaje się biskupów Wojciecha i Stanisława, świętego Floriana, czyli pierwszego świętego, którego relikwie sprowadzono na tereny Polski, a także świętych: Stanisława Kostkę, Kazimierza Królewicza, Jacka Odrowąża, Jana Kantego, Jana z Dukli, Andrzeja Bobolę oraz świętą Kingę. W szczytowym momencie, grono świętych opiekunów Polski liczyło ponad dziesięcioro patronów. Polacy w wielu przełomowych momentach w dziejach naszego kraju potrzebowali wstawiennictwa tychże świętych i wielokrotnie je otrzymywali. Zarówno podczas krzewienia chrześcijaństwa, walk o wolność, jak i podczas trudów walki ze śmiertelną chorobą. Do dziś, mimo upływu wieków, wielkość tych świętych nie blaknie. Nadal fascynują i nadal inspirują. 17:25 FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - CAŁY ROK W GÓRACH JURA (FASCINATING SWITZERLAND - TROUGH THE SEASONS IN THE JURA MOUNTAINS) Film dokumentalny, 18 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W dziesiątej części przyjrzymy się przyrodzie w Górach Jura przez cały rok. Góry Jura - położony w północno - zachodniej Szwajcarii łańcuch górski - uważa się za braciszka Alp. Niewątpliwie znajdzie się tu dziewiczą przyrodę. Pasmo biegnie wzdłuż granicy szwajcarsko - francuskiej. Na południu leży Vale de Joux. Wysoko na pastwiskach turyści często napotykają mury z kamienia. To spuścizna po Rzymianach, którzy sprowadzili kamieniarstwo do Europy Środkowej - kamień układany bez zaprawy murarskiej. Od wieków budowano mury, by zaznaczać granice między sąsiadami lub grodzić pastwiska. W dolinie leży Lac de Joux - największe jezioro w całym masywie Jura - o długości 9 km. Lac de Joux jest zasilany rzeką Orb, która wypływa z francuskiej części gór Jura. Tu Orb obiera naturalny kurs z pętlami, zakolami i zakrętami. Te meandry wynikają z niewielkiego nachylenia doliny. 17:45 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 9/18 - GENIALNY PLAN PUŁKOWNIKA KRAFTA Serial przygodowy, wojenny, 53 min, Polska 1967 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Zdzisław Mrożewski, Maciej Damięcki, Józef Nalberczak, Joanna Jędryka, Jan Englert, Andrzej Jurczak, August Kowalczyk, Tadeusz Schmidt, Elżbieta Borkowska Szef niemieckiego centrum dywersyjnego, pułkownik Kraft, wpada na genialny pomysł, który może mu przynieść szybki sukces i prestiż. Cały plan sprowadza się do sprytnej mistyfikacji z wykorzystaniem braci bliźniaków, których życiowe drogi się rozeszły. Wacek Słowikowski jest agentem wywiadu polskiego, Erich Go"tting - niemieckiego. Kraft proponuje Erichowi, by zajął miejsce brata. Erich godzi się na to pod warunkiem, że brat nie zostanie zabity. Oczywiście pułkownik nie zamierza dotrzymać umowy. Kloss dowiaduje się o jego zamiarach i skutecznie im przeciwdziała. 21:10 VABANK Komedia kryminalna, 105 min, Polska 1981 Reżyseria: Juliusz Machulski Scenariusz: Juliusz Machulski Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Jan Machulski, Leonard Pietraszak, Witold Pyrkosz, Jacek Chmielnik, Krzysztof Kierszonowski, Ewa Szykulska, Józef Para, Elżbieta Zającówna, Henryk Bista, Leon Niemczyk, Zdzisław Wardejn. Juliusz Machulski debiutujący tym filmem jako reżyser (ur. 1955) był również autorem scenariusza, który powstał jeszcze w czasie jego studiów reżyserskich w łódzkiej szkole filmowej. Film cieszył się ogromną popularnością. Powszechnie przyrównywano go do obsypanego Oscarami amerykańskiego "Żądła" z Paulem Newmanem i Robertem Redfordem. Do sukcesu filmu przyczynił się niemało ojciec reżysera, Jan Machulski, który znakomicie wcielił się w postać kasiarza Kwinto, dużą rolę odegrała też wspaniała oprawa muzyczna Henryka Kuźniaka. "Vabank" otrzymał nagrodę za najlepszy debiut 1981 roku FPFF w Gdańsku. Święcił również triumfy na festiwalach w Koszalinie, Karlovych Varach, Manili, Vevey, Marsylii. Reżyser otrzymał Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia w 1983 r. Akcja filmu dzieje się w epoce "retro" - w latach trzydziestych. Z więzienia, po odsiedzeniu wyroku za napad na bank, wychodzi Henryk Kwinto. Mówi się o nim z szacunkiem - pierwszy kasiarz Rzeczypospolitej. Jest kasiarzem perfekcjonistą, którego trudno złapać, a jeszcze trudniej udowodnić mu winę. Wpadł wydany policji przez wspólnika Kramera, wychodzi z więzienia z solennym postanowieniem ostatecznego zerwania ze swoim fachem. Okoliczności sprawią, że zmieni zdanie. Trafi mu się okazja dokonania zemsty na byłym kompanie. Zemsta będzie pomysłowa i perfidna. 23:05 VABANK II, CZYLI RIPOSTA Komedia kryminalna, 97 min, Polska 1984 Scenariusz i reżyseria: Juliusz Machulski Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Jan Machulski, Leonard Pietraszak, Bronisław Wrocławski, Witold Pyrkosz, Jacek Chmielnik, Krzysztof Kiersznowski, Marek Walczewski, Ewa Szykulska, Beata Tyszkiewicz, Kuba Geiger, Elżbieta Zającówna, Józef Para, Ryszard Kotys, Grzegorz Heromiński, Joachim Lamża i inni Kontynuacja "Vabanku" - debiutu Juliusza Machulskiego. W wyniku misternej intrygi Kwinty Kramer ląduje w Sikawie - więzieniu o zaostrzonym rygorze. Podczas jednego ze spacerów niejaki Sztyc proponuje byłemu bankierowi ucieczkę w zamian za połowę ocalonego przed konfiskatą szwajcarskiego konta. Kramer wyraża zgodę. Po kilku dniach do więzienia przyjeżdża kobieta podająca się za hrabinę Żwirską. Łatwo terroryzuje skonsternowanego naczelnika Twardyjewicza i umożliwia Kramerowi ucieczkę. Ten od razu zaczyna knuć plan zemsty na Kwincie, który niczego nie podejrzewając, prowadzi spokojny żywot hodowcy warzyw. "Riposta" nie spotkała się już z takim aplauzem krytyki jak "Vabank" i "Seksmisja" - dwa wcześniejsze filmy Machulskiego. Realizując klasyczny "sequel" reżyser nie uniknął autocytatów i kopiowania pomysłów z pierwszej części. Gdzie zawiodła go inwencja, posłużył się pastiszem i traktowaną z humorem aluzją. Uważny widz dostrzeże w wielu scenach "Vabanku" prześmiewcze nawiązania do "Ojca chrzestnego" Coppoli, "Żądła" Hilla, klasycznych westernów w rodzaju "Rio Bravo" czy stylu gry takich aktorów, jak Humphrey Bogard i Edward G. Robinson. Lista zapożyczeń jest zresztą dużo dłuższa. Jednak nie sam talent parodystyczny Machulskiego sprawił, że "Vabank II" poprawił sytuację finansową wielu kin. Inne mocne strony "... Riposty" to interesująco opowiedziana intryga i świetne aktorstwo, zwłaszcza w wykonaniu Leonarda Pietraszaka (Kramer) i Bronisława Wrocławskiego (Sztyc). 00:55 GORALENVOLK Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2004 Reżyseria: Artur Więcek Scenariusz: Artur Więcek, Witold Bereś, Paweł Smoleński Zdjęcia: Marek Gajczak Wykonawcy: Paweł Smoleński "Przekazuję cały swój majątek... na rzecz oddziału partyzanckiego "Kurniawa" z własnej nieprzymuszonej woli, jako jedyne zadośćuczynienie dla Narodu Polskiego?" - tak wyglądała ostatnia wola Wacława Krzeptowskiego, jednego z liderów społeczności góralskiej, powieszonego w styczniu 1945 roku w Kościelisku za kolaborację z Niemcami hitlerowskimi. To był ostatni rozdział przemilczanej historii Polski, który rozpoczął się 7 listopada 1939 roku, gdy w pierwszym dniu urzędowania generalnego gubernatora Hansa Franka przedstawiciele górali udali się na Wawel, by złożyć mu hołd i wręczyć złotą ciupagę. Śladami tamtej zdrady narodowej sprzed ponad 60 lat idzie w godzinnym filmie "Goralenvolk" Artura Więcka "Barona" (scenariusz Witold Bereś, Artur Więcek"Baron") w roku 2004 reporter "Gazety Wyborczej", Paweł Smoleński. Rozmawia z tymi, którzy dobrze pamiętają tamten czas, z historykami, z dzisiejszymi działaczami społecznymi na Podhalu, a nawet z duchownym.