TVP Historia Piątek, 08.07.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 8 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1943 - żołnierze AK rozlepili w Warszawie setki klepsydr z nekrologiem Władysława Sikorskiego; 1945 - powrót inż. Eugeniusza Kwiatkowskiego (budowniczy Gdyni i COP) do kraju; 1946 - zmarł Józef Mehoffer; 1980 - strajk w WSK w Świdniku; 07:00 DOM - ODC. 15/25 - DŁUGA KSIĘŻYCOWA NOC Serial obyczajowy, 78 min, Polska, 1996 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Halina Rowicka, Tomasz Borkowy, Tomasz Mędrzak, Anna Romantowska, Ewa Serwa, Joanna Szczepkowska, Jolanta Żółkowska, Jan Englert, Zygmunt Malanowicz, Gustaw Lutkiewicz, Jerzy Michotek Andrzej ponownie przywozi Ulę do szpitala w Konstancinie. Tym razem dziewczyna zdobywa się na odwagę i wchodzi do sali Leszka. Początkowe wzburzenie z obu stron mija, między młodymi nawiązuje się nić porozumienia. Tymczasem u Stroynowskich - bieda. Lekcje gry na fortepianie, których udziela Martyna, nie starczają na utrzymanie rodziny. Alfred dla załatania domowego budżetu postanawia sprzedać kolejny obraz z familijnej kolekcji. W sklepie "Desy", gdzie dorabia jako rzeczoznawca, płótno kupują wysocy funkcjonariusze MSZ. Jeden z nich proponuje Stroynowskiemu posadę doradcy do spraw protokołu dyplomatycznego. Alfred zdecydowanie odmawia. Zbliżają się święta Bożego Narodzenia. Mieszkańcy kamienicy szykują się do wieczerzy wigilijnej. Andrzej po raz kolejny zawozi Ulę do Leszka. Ten, wyraźnie wzruszony, długo rozmawia z dziewczyną. Ich dawne uczucie powoli odżywa. Leszkowi wraca ochota do życia. Ula postanawia skończyć z piciem. 08:30 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - PŁYWAJĄCY LUKSUS. POLSKIE TRANSATLANTYKI. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W okresie międzywojennym uruchomiono polską linię oceaniczną pod nazwą Gdynia America Line. W roku 1939 posiadała ona osiem transatlantyków. Polskie transatlantyki woziły pasażerów do obu Ameryk. Najważniejsze z nich były prawdziwymi ambasadorami polskiej sztuki, polskiego przemysłu, a przede wszystkim polskiej kuchni. Serwowano dania kuchni polskiej, tradycyjnej, a także rzeczy nieznane. W kolejnym odcinku potrawy z transatlantyckiego menu. Pierwszy przepis pochodzi z kuchni transatlantyka Batory. Potrawa jest trochę zapomniana, ale w polskich książkach kucharskich występuje od połowy XIX wieku; jest to pieczeń po huzarsku. Potrawa prosta, jednak czasochłonna. Drugie danie było serwowane na transatlatyku Piłsudski, Są to kotleciki rybne z sosem tatarskim. 09:00 HISTORIA POLSKI - DROGA DO "OSTREJ BRAMY" Film dokumentalny, 33 min, Polska, 2004 Scenariusz: Ewa Szakalicka Historyczny dokument zrealizowany w 2004 roku dla uczczenia 60. rocznicy operacji pod kryptonimem "Ostra Brama" i akcji "Burza" na Wileńszczyźnie. Wspominają świadkowie tamtych wydarzeń, ludzie, którzy wówczas szli do boju, by bronić swej ojczyzny - Polski. Opowiadają o swoich odczuciach, emocjach i wielkich nadziejach, o motywach działania, wartościach, którymi się kierowali w życiu, ze łzami w oczach wskrzeszają pamięć poległych współtowarzyszy broni. Po raz pierwszy usłyszymy relacje byłych żołnierzy AK, którzy do dnia dzisiejszego mieszkają w Wilnie, jak Zygmunt Łunkiewicz, Mieczysław Bokiej, Wacław Pacyno, Jan Mickiewcz. Rejestrując wypowiedzi uczestników operacji, a także historyka, doktora Jarosława Wołkonowskiego, prof. Adama Dobrońskiego z uniwersytetu w Białymstoku, Kazimierza Krajewskiego z IPN - u i in. , autorzy dokumentu podjęli próbę przedstawienia kolejnych etapów zdobywania Wilna. Przy realizacji filmu wykorzystano archiwalne zdjęcia, materiały ze zbiorów: Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie, Okręgu Nowogródzkiego i Wileńskiego, a także Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Twórcą planu operacji "Ostra Brama" był oficer Nowogródzkiego Okręgu Maciej Kalinkiewicz. Plan został zaakceptowany w Komendzie Głównej Armii Krajowej. Pierwsze oddziały wileńskie AK powstały latem 1943 r. , a ich liczebność znacznie się zwiększyła przed akcją "Burza" i operacją "Ostra Brama", kiedy nastąpił masowy napływ ochotników, którzy porzucali domy, rodziny, by walczyć o polskie Wilno. W dniach 7 do 13 lipca 1944 roku podczas operacji "Ostra Brama" zginęło około 500 akowców. Akcja "Burza" na Wileńszczyźnie zakończyła się aresztowaniem i deportacją około 5 tysięcy żołnierzy AK. 09:45 SENSACJE XX WIEKU - ŚMIERĆ STALINA Kameralne i studyjne (widowisko), 30 min, Polska, 1992 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W tym wydaniu programu Bogusław Wołoszański stara się rozwikłać zagadkę śmierci Józefa Stalina. Podejmuje próbę wyjaśnienia okoliczności śmierci dyktatora. 10:15 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - POWERS CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 18 min, Polska, 1994 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Maciej Zakrocki Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W tym odcinku historia zestrzelenia samolotu szpiegowskiego U2 nad ZSRR 1 maja 1960 r. 10:40 ŻELAZNY CHŁOPIEC Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Andrzej Ciecierski Scenariusz: Andrzej Ciecierski Zdjęcia: Andrzej Ciecierski Wykonawcy: Dariusz Szymaniak Podziemne organizacje niepodległościowe i jego formacje zbrojne były pierwszym przeciwnikiem po zakończeniu II wojny światowej, z którym komunistyczny aparat bezpieczeństwa podjął bezwzględną walkę. Dla nowej władzy oddziały partyzanckie, które nie złożyły broni po kapitulacji Niemców to najpoważniejsze zagrożenie, przeciwko którym kierowała ona ogromne siły wojskowe i milicyjne. Kim byli członkowie tych oddziałów, którzy swoje, często młode życie położyli na szali walki o prawdziwą niepodległość Polski? Jednym z nich był Zdzisław Badocha, urodził się 22 marca 1923 roku w Dąbrowie Górniczej. Ojciec jego służył w szeregach Korpusu Ochrony Pogranicza. Około 1938 roku rodzina Badochy przeniosła się do Święcian (woj. wileńskie), gdzie ojciec Zdzisława został przydzielony do służby. Tam też uczęszczał do gimnazjum i należał do ZHP. Ukończył tylko jedną klasę, gdyż dalszą edukację uniemożliwił mu wybuch II wojny światowej. W szkole był dobrym uczniem i świetnym sportowcem. W domu Badochów bardzo mocno pielęgnowane były tradycje patriotyczne. Po wybuchu wojny ojciec Zdzisława został internowany na terenie Litwy, a matka kilka razy aresztowana przez NKWD i nowe władze litewskie. W czerwcu 1942 roku Zdzisław Badocha wstąpił do Armii Krajowej. Na początku 1943 roku został żołnierzem 23. Ośrodka Dywersyjnego Ignalino - Nowe Święciany. Był zastępcą dowódcy 9. Patrolu, przyjmując pseudonim "Żelazny". Pracował na stacji kolejowej Nowe Święciany, a do jego głównych zadań, jako żołnierza AK, należało między innymi zdobywanie broni i amunicji, sabotaż samochodowy i kolejowy niemieckich transportów wojskowych. Podczas jednej z akcji sabotażowych został zdekonspirowany i wtedy podjął decyzją o wstąpieniu do partyzantki. Trafił do V Wileńskiej Brygady AK dowodzonej przez mjr Zygmunta Szendzielarza "Łupaszkę". Brygada ta nie wzięła udziału w operacji "Ostra Brama", a okrążona przez Sowietów na polecenie dowódcy uległa rozwiązaniu. Żołnierze musieli na własną rękę przebijać się przez okrążenie. Zdzisław Badocha z kilkoma innymi kolegami udał się na Białostocczyznę. Niestety okrążony przez NKWD został siłą wcielony do nowego Wojska Polskiego. Na początku 1944 roku zdezerterował podczas stacjonowania wojska w Dojlidach. Już w październiku powrócił do konspiracji w rejonie Bielska Podlaskiego. W kwietniu 1945 roku po odtworzeniu Wileńskiej Brygady AK Badocha został dowódcą plutonu. Za swoją postawę i męstwo awansowany na stopień kaprala, a latem 1945 osobiście przez mjr. "Łupaszkę" do stopnia podporucznika czasu wojny. 11:45 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - MALARZE - ARTUR NACHT - SAMBORSKI, JERZY STAJUDA Reportaż, 13 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Cykl poświęcony życiu kulturalnemu w czasach PRL. Przewodnikiem po tych czasach będzie Andrzej Dobosz, felietonista, krytyk literacki, autor książek: "Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia", "Generał w bibliotece" oraz "Z różnych półek". Każdy odcinek opowiada o innym bohaterze czy miejscu. Bohaterami tego odcinka są malarze: Artur Nacht - Samborski, Jerzy Stajuda. 12:10 ZNAK ORŁA - ODC. 7/14 ZAPROSZENIE 1331 Serial historyczno - przygodowy, 27 min, Polska 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski, Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman, Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk, Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech Alaborski, Henryk Bista Akcja serialu, rozgrywającego się w latach 1308 - 34, osnuta jest wokół historycznych wydarzeń związanych z działalnością zjednoczeniową Władysława Łokietka. Głównym bohaterem jest Gniewko, syn rybaków spod Gdańska, któremu Brandenburczycy zabili rodziców. Występuje on najpierw jako dwunastoletni chłopak, a później już jako dorosły młodzieniec. Większość pierwszoplanowych postaci, wśród których działa bohater spod "Znaku orła", ma swoje pierwowzory w historii Polski. Nadchodzi rok 1331. Polskie rycerstwo spotyka się z królem Władysławem w Chęcinach. Wśród zgromadzonych jest również Gniewko. Do Chęcin zajeżdża też w odwiedziny do ojca, kasztelana Pawła, jego córka Agnieszka. Mała dziewczynka, którą Gniewko uratował kiedyś od niechybnej śmierci, jest dziś dorodną panną. Młodzi mają się ku sobie, lecz kasztelan niechętnym okiem patrzy na ich przyjaźń. Mimo oporu córki postanawia wywieźć Agnieszkę do Łęczycy. 12:40 ZNAK ORŁA - ODC. 8/14 GDYBY ZDRADZIŁ 1331 Serial historyczno - przygodowy, 30 min, Polska 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski, Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman, Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk, Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech Alaborski, Henryk Bista Agnieszka wykrada się nocą z obozu ojca, aby potajemnie spotkać się z Gniewkiem. Zakochany młodzieniec nie wierzy jednak, że uda im się przełamać opór kasztelana. Król wyprawia Gniewka w ślad za starostą wielkopolskim, którego zaprosili do Malborka Krzyżacy, obawia się bowiem, że starosta może być urażony tym, że król oddał Wielkopolskę swemu synowi Kazimierzowi, a zraniona duma może popchnąć go do zdrady. 14:15 NA TROPACH PREHISTORII - CO ZABIŁO OLBRZYMIE OWADY. ODC. 1 (A NEW PREHISTORY) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2015 Reżyseria: Emma Baus Skąd pochodzą owady, ptaki i ssaki? Dzięki nowym technologiom i ostatnim odkryciom naukowcy mogą teraz odtworzyć brakujące gałęzie w genealogicznym drzewie życia. Ta trylogia, prowadzona jak badanie paleontologiczne, oparta jest o ultrarealistyczną grafikę komputerową. 15:20 GENIUSZE I MARZYCIELE. JAN SZCZEPANIK Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tadeusz Śmiarowski Bohaterem filmu jest niezwykły polski wynalazca - Jan Szczepanik, którego dokonania z przełomu XIX i XX wieku miały ogromny wpływ na rozwój takich dziedzin, jak tkactwo oparte na technikach fotograficznych, film i fotografia barwna, telewizja, jak również energetyka, technika rolnicza i wojskowa. 16:50 DOM - ODC. 16/25 - PRZED MIŁOŚCIĄ NIE UCIEKNIESZ Serial obyczajowy, 84 min, Polska 1996 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Muzyka: Waldemar Kazanecki Zdjęcia: Bogusław Lambach Aktorzy: Halina Rowicka, Tomasz Borkowy, Bożena Dykiel, Igor Śmiałowski, Wojciech Wysocki, Joanna Szczepkowska, Jolanta Żółkowska, Jan Englert, Beata Krajewska, Jerzy Bończak, Gustaw Lutkiewicz, Tomasz Mędrzak, Anna Romantowska Z Sierpuchowa do Warszawy przyjeżdża Danusia, chrzestna córka Andrzeja, by zdawać na Uniwersytet Warszawski. Przed kamienicą omal nie wpada pod koła ciężarówki Henia. Podnosząc ją z ziemi, Lermaszewski dostrzega, że dziewczyna jest bardzo ładna. Następnego dnia Danusia zamiast na egzamin idzie na film z Danielem Olbrychskim, w którym kocha się na zabój. Wreszcie udaje się jej dostać do teatralnej garderoby aktora. Zaskoczonemu gwiazdorowi wyznaje miłość, dodając, że gotowa jest na wszystko. Olbrychski daje jej autograf i grzecznie wyprasza z garderoby. Danusia jednak nie daje za wygraną. Niedługo później Andrzej znajduje w pokoju chrześnicy zdjęcie aktora wraz z autografem. Wsiada do samochodu i jedzie pod teatr. Na widok Danusi wychodzącej z Olbrychskim, podejrzewając najgorsze, rzuca się na zaskoczonego aktora z pięściami. Tymczasem kryzys w małżeństwie Wrotków pogłębia się. Rajmund dowiaduje się o wstąpieniu Haliny do partii. Rozsierdzony oświadcza żonie, że się rozwodzi, po czym wyjeżdża do Gdańska robić film o żonach marynarzy. Wkrótce po jego przyjeździe na Wybrzeżu wybucha strajk stoczniowców. 19:25 HISTORIA POLSKI - TO BYŁ LIPIEC 1945 Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2020 Reżyseria: Waldemar Czechowski, Waldemar Czechowski Scenariusz: Waldemar Czechowski Zdjęcia: Sebastian Kniza Wykonawcy: Grzegorz Kucharzewski Jedna z największych - zaraz po Katyniu - tragedii Polaków, która wydarzyła się dwa miesiące po zakończeniu II wojny światowej. Widzimy sceny rozmów ze świadkami tragedii z lipca 1945 roku. Wędrujemy z nimi po miejscach tych ponurych wydarzeń - polach, obejściach gospodarstw, przyleśnych polanach. Stoimy z nimi tam, skąd zostali porwani członkowie ich rodzin - żołnierze Polskiego Państwa Podziemnego. Dokument jest opowieścią o losach ludzi, ich przeżyciach, o sensie cierpienia i milczenia. Celem i intencją autorów nie jest dokonywanie analiz historycznych dotyczących Obławy Augustowskiej, film przedstawia tragiczne wydarzenia z perspektywy jednostki, śledząc indywidualne losy i pokazując w sposób dyskretny, etyczny i szlachetny ludzkie cierpienie. 20:30 TESS (TESS) Melodramat, 164 min, Wielka Brytania/Francja, 1979 Reżyseria: Roman Polański Scenariusz: Gerard Brach, Roman Polanski, John Brownjohn Zdjęcia: Ghislain Cloquet, Geoffrey Unsworth Muzyka: Philippe Sarde Aktorzy: Nastassja Kinski, Peter Firth, Leigh Lawson, John Collin, Sylvia Coleridge, Tony Church, Tom Chadbon, Rosemary Martin Zrealizowana z niezwykłym pietyzmem i imponującą starannością, świadomie wyciszona i pełna liryzmu adaptacja wiktoriańskiej powieści Thomasa Hardy ' ego, była niewątpliwą niespodzianką w twórczości reżysera "Matni". Jest to wzruszająca, ale i gorzka opowieść o tragicznym losie młodej wiejskiej dziewczyny, która staje się ofiarą bezwzględnych norm społecznych, ale również ślepego losu, przypadku, który naznacza jej życie swoistym fatum. Piękne zdjęcia, scenografia, kostiumy (nagrodzone Oscarami), wspaniała rola Nastassii Kinski są niezaprzeczalnymi atutami tej pasjonującej opowieści o miłości i nietolerancji, toczącej się w zmiennym rytmie pór roku, stanowiącymi swego rodzaju dopełnienie i jednocześnie odzwierciedlenie losu bohaterki. [Filmoteka Narodowa] 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W PUSZCZY PISKIEJ Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Na wyprawę w głąb Puszczy Piskiej zostaliśmy zaproszeni w roli gości, nie musimy się starać o zgody i zezwolenia. Nasi koledzy z Pisza i okolic krążą wokół tego miejsca od dłuższego czasu w poszukiwaniu wraku samolotu z czasów II wojny światowej. Mają już za sobą wykopy sondażowe i sporo wydobytych podzespołów, które zdają się wskazywać, że maszyna, która tutaj po raz ostatni dotknęła ziemi, to Focke - Wulf 190. 01:45 SENSACJE XX WIEKU - ŚMIERĆ STALINA Kameralne i studyjne (widowisko), 30 min, Polska, 1992 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W tym wydaniu programu Bogusław Wołoszański stara się rozwikłać zagadkę śmierci Józefa Stalina. Podejmuje próbę wyjaśnienia okoliczności śmierci dyktatora. 02:20 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - POWERS CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 18 min, Polska, 1994 Reżyseria: Barbara Gajos Scenariusz: Maciej Zakrocki Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W tym odcinku historia zestrzelenia samolotu szpiegowskiego U2 nad ZSRR 1 maja 1960 r. 02:40 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - EBEN EMAEL CZ 3 Magazyn, 27 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia historię zdobycia przez niemieckich spadochroniarzy fortu Eben Emael, pełniącego kluczową rolę w belgijskim systemie obronnym. Fort ten, zbudowany w newralgicznym miejscu połączenia Mozy z Kanałem Alberta, miał w maju 1940 roku zagrodzić drogę wojskom niemieckim w ich pochodzie w głąb Belgii i Francji. Opanowanie fortu przez niemieckich spadochroniarzy pozwoliło na sforsowanie Kanału Alberta przez główne siły niemieckie i w konsekwencji szybkie opanowanie Belgii. W trzeciej części Bogusław Wołoszański opowiada o desancie niemieckich spadochroniarzy na fort. Jeden z belgijskich weteranów walk relacjonuje, co przeżywali obrońcy Eben Emael.