TVP Dokument Poniedziałek, 11.07.2022 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - SZCZĘŚCIE Z ZIMORODKIEM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Określenie niebieski ptak może mieć wcale korzystny wydźwięk. Zimorodek, pomykający nad leśną strugą niczym błękitna iskierka, robi niezatarte wrażenie. Gdy siedzi bez ruchu na zwisającej nad woda gałęzi, czatując na niewielkie ryby, stanowiące jego główny pokarm, może ostatecznie uchodzić za niebieskiego ptaka w ludzkim rozumieniu, czyli lenia. Ale gdy nagle, jak strzała spadnie do wody po zdobycz, prawie nigdy przy tym nie chybiając, przyjdzie nam zmienić zdanie. Zresztą istota o naturze niebieskiego ptaka nie byłaby chyba w stanie wydrążyć w skarpie rzecznej długiego tunelu, zakończonego małą jaskinią, stanowiącą gniazdo, a później wykarmić siedem czy osiem dziobów. Na pewno też niebieskim ptakiem w pejoratywnym rozumieniu nie jest Marek Piotrowicz, który jest dziś naszym gościem. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 30 BURZLIWE DZIEJE KRESÓW Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Kto sprawił, że zamiast polskiego kościoła wybudowano siermiężny dom handlowy? Dlaczego z zabytku zrobiono magazyn soli rozbijanej dynamitem? Skąd pomysł, aby obiekt sakralny zamienić w kino? Radosław Kotarski odkrywa burzliwą historię kresowych miast. Przy okazji odnajduje miejsca najbliższe sercom polskich królów i magnatów oraz odwiedza najlepszą szkołę w historii Rzeczpospolitej. Przedstawia także, w jaki sposób na wschodnich krańcach Polski współistniały różne narody i kultury. 06:55 NOTACJE - EDWARD DĘBICKI. MAMA NIGDY NIE SPAŁA NA ŁÓŻKU Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Sławomir Malcharek, Róża Fabianowska Bohater kolejnego odcinka, Edward Dębicki, przedstawia historie związane z wprowadzaniem w życie ustawy o obowiązkowym osiedlaniu się Cyganów w Polsce, a także opowieść o pewnym meczu piłki nożnej, który stał się pretekstem do pobicia i aresztowania młodziutkiego wówczas Edwarda. Dębicki urodził się 4 marca 1935 w Kałuszu. Poeta, akordeonista, autor i kompozytor widowisk muzycznych, współtwórca scenariuszy filmowych i muzyki filmowej oraz autor ponad 200 pieśni jest synem Franciszki Raczkowskiej i Władysława Krzyżanowskiego. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 29 DROHICZYN Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Reżyseria: Natalia Kostenko Scenariusz: Magdalena Felis Zdjęcia: Grzegorz Liwiński, Jacek Banach Prowadzący: Tomasz Bednarek Tomasz Bednarek odwiedza Drohiczyn - malownicze miasto nad Bugiem. Początki jego historii mogą sięgać bardzo odległych czasów. Pewne jest to, że w XI wieku stał już gród z ważną komorą celną nad Bugiem, którym spławiano towary z Rusi Kijowskiej. Dziś Drohiczyn to historyczna stolica Podlasia, miasto egzotyczne w swojej wielokulturowości i jednocześnie kameralnie swojskie, kojące. Nierozerwalnie złączone z biegiem rzeki i polską historią. Można tu zwiedzić m.in. Muzeum Diecezjalne w budynku dawnego klasztoru franciszkanów, jedyne w Polsce Muzeum Kajakarstwa oraz szereg bunkrów i umocnień zbudowanych wzdłuż rosyjsko - niemieckiej granicy, wytyczonej na podstawie traktatu Ribbentrop - Mołotow. Drohiczyn to małe miasto z wielką historią. 07:35 PRZYRODNIK NA TROPIE - /29/ - SÓJKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Program przyrodniczy, w którym prowadzący, Łukasz Bożycki, porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny, a swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o zupełnie nieznane, zaskakujące często wątki relacji między zwierzętami. Są bardzo inteligentne, gadatliwe i sprytne. I wcale nie wybierają się za morze. O sójkach, ale nie tylko, bo i o krukach, myszołowach i ich powiązaniach w przyrodzie, opowie znający ptasie zwyczaje "Przyrodnik na tropie". 08:05 ZIEMIA - PODWODNY ŚWIAT - CZ. 6. JASKINIA TAJ MA HA I DEDALUS PÓŁNOCNY Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2016 Scenariuszi reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Film opowiada o zatopionej jaskini Taj Ma Ha, położonej między miastami Puerto Aventuras i Akumal w Meksyku, na półwyspie Jukatan. Pieczara jest uważana za jedno z piękniejszych miejsc do nurkowania na świecie, bardzo popularna wśród amatorów tego sportu ze względu na wiele atrakcji, które można tu obserwować i podziwiać, jak np. haloklina. Dokument odkrywa tajemnice, jakie skrywają ciemne labirynty, usytuowane poniżej poziomu meksykańskiej dżungli. 09:00 MIESZKAŃCY AFRYKAŃSKIEJ ZATOKI (THE LOST LAGOON) Film dokumentalny, 49 min, Republika Południowej Afryki, 2011 Reżyseria: Grant Brokensha Za sprawą siły przyciągania Księżyca cały ekosystem w Mozambiku jest na łasce i niełasce pływów. Masy słonej wody zmieniają ten obszar w olbrzymi organizm. Ujścia są niczym płuca oceanu, zaś jego oddech ułatwił powstanie dziwacznych stworzeń. W tej odległej zatoce ruch wody kształtuje formy życia. Te organizmy ewoluowały przez miliony lat. Teraz odkryto ich świat. Zagraża im siła przyciągania Księżyca, która wpływa na zjawiska występujące na Ziemi. Determinuje pojawianie się i rozwój wielorakich form życia. Księżyc powoduje także ruch mas wody w oceanach. Co sześć godzin przychodzi zmiana. Słona woda napływa do zatoki i się wycofuje. Woda jest tu niczym krew, pływy to puls. Laguna u wybrzeży Mozambiku istnieje od tysięcy lat. Ostatnio jej rytm pozostawał niezakłócony z jednego powodu. Podczas wojny domowej w Mozambiku toczyły się tu ciężkie walki. W czasie 16 - letniego konfliktu zginęło wielu ludzi, ale mieszkańcy zatoki żyli w spokoju. Teraz życie tutaj się zmienia. Raj przyciąga chętnych, którzy chcą go skolonizować. Z głębi lądu przybywają ludzie w dłubankach. Spodobało im się to, co widzą. Zatoka składa się z czterech obszarów. Zamieszkujące je zwierzęta doskonale się przystosowały do odmiennych warunków. Na teren najbliżej lądu przenika słodka woda i miesza się ze słoną. Mieszkańców tej zatoki ukształtowały siły natury, nie działalność człowieka. Są owocem miliardów lat ewolucji, a także wpływu, jaki Księżyc wywiera na Ziemię. Czy prześladowca, którego obawiają się wszystkie żyjące tu istoty, znajdzie swoje miejsce w tym układzie? Czy przyłoży się do przyszłości zatoki? 09:55 TAJEMNICE ZAMKU CHENONCEAU (CHENONCEAU: ROYALS OF THE RIVER) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 W sercu Francji od pięciu stuleci stoi niezwykły budynek: Chateau de Chenonceau, jedyny zamek na świecie, który dzięki kultowemu mostowi stoi właściwie na rzece. Od techniki budowy kolumn mostu po symetryczne i pięknie zdobione elewacje, po genialne, spiralne schody, oszałamiającą jasność i galerię łączącą dwa brzegi rzeki - te ekstrawaganckie elementy są świadectwem poziomu umiejętności wizjonerskich inżynierów, którzy zbudowali Chateau de Chenonceau. Początkowo ufortyfikowany młyn, potem średniowieczny donżon i luksusowa rezydencja, Chenonceau było czasami nawet szpitalem wojskowym i strategicznym punktem przejścia do Wolnej Strefy podczas II wojny światowej. Jego historia splata się z kobietami, takimi jak królowa Katarzyna Medycejska, która odebrała zamek kochance męża. Każda z nich odcisnęła piętno na tym wyjątkowym miejscu do tego stopnia, że nazwano je Zamkiem Pań. Dzięki ekspertom poznamy, drugi po Wersalu, najczęściej odwiedzany zamek w całej Francji i odkryjemy sekrety jego budowy dzięki wyjątkowym obrazom generowanym komputerowo. 10:50 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCY SAD - JESIEŃ, ZIMA (THE FASCINATING MIXED ORCHARD AUTUMN AND WINTER) Cykl dokumentalny, 16 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich Cykl filmów poświęconych środowisku naturalnemu, przyrodzie, krajobrazom i zwierzętom najciekawszych miejsc na świecie. W tym odcinku tej serii zobaczymy co dzieje się w sadzie jesienią i zimą. Typowy, tradycyjny sad z mieszanymi gatunkami drzew. Na obrzeżach wsi i pól rozmaite zwierzęta przez cały rok znajdują idealny habitat. Jesienią, gdy jest obfitość pożywienia, a i zimą - wielu zwierzętom udaje się tu przetrwać. Późnym latem tradycyjny sad mieszany ukazuje swoje bogactwo i dowodzi, po co sadzi się te drzewa. Śliwa, śliwa wiśniowa i grusza owocują jednocześnie. Pszczoły nie znajdują teraz prawie żadnego kwiatka, więc zadowalają się dojrzałymi owocami. Owoc musi zawierać ponad 50% cukru, by odpowiadać pszczołom. Grusza Bonkreta Williamsa jest bardzo popularna ze względu na słodycz i aromat. To przysmak nie tylko człowieka. Każdej jesieni spad owoców, lubianych przez pszczoły, wzbogaca też dietę innych owadów. To czas zbiorów także dla ludzi. Człowiek hodował owoce w sadach od średniowiecza. Niemniej zbiory to ciężka praca. Dziś tradycyjne sady rzadko przynoszą dochód. 11:10 OGNISTA PANTERA Reportaż, 16 min, Polska, 1978 Scenariusz: Antoni Dzieduszycki Zdjęcia: Jerzy Augustyński Bohaterem reportażu jest Zbigniew Doubrawski. W 1956 r. opuścił dom rodzinny i wyjechał za granicę, aby spełniać swoje marzenia. Jako znakomity kaskader i konstruktor samochodów był znany prawie na całym świecie. W drugiej połowie lat 50. zwyciężał w wielu wyścigach samochodowych w Europie Zachodniej i Ameryce. Swojej pasji poświęcił całe życie. Po latach wrócił do Malborka, gdzie prowadził warsztat naprawy samochodów zagranicznych i budował kolejny samochód o nazwie Ognista Pantera, którym planował pobić rekord świata prędkości wozów prototypów w Utah. 11:30 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 7. RELIGIA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadząca: Lena Urbańska Seria podróżnicza niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Wieloetniczność oraz współwystępowanie katolicyzmu, islamu i prawosławia to symbol Półwyspu Bałkańskiego. W samej tylko Bośni i Hercegowinie występuje 40% muzułmanów, 30% prawosławnych oraz 15% katolików. Lena spotka się z wyznawcami każdej z religii i postara się zrozumieć, jak koegzystują one między sobą. W tym celu odwiedzi muzułmańską Albanię, prawosławną Bułgarię oraz zróżnicowaną religijnie Bośnię. 12:05 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 7 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, w którym przybliżona zostanie widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. W tym odcinku zaprezentujemy Stare Miasto w Kamieńcu Podolskim, nazywanym Twierdzą Na Kamieniu lub też Przedmurzem Chrześcijaństwa, leży w zakolu rzeki Smotrycz. To tam znajduje się twierdza, do której prowadzi jedna droga - wąski przesmyk pomiędzy brzegami rzeki tworzącymi głęboki na niemal 40 metrów jar. Oczywiste walory obronne oraz korzystne usytuowanie geograficzne czyniły twierdzę w Kamieńcu Podolskim niezdobytą. Jak potoczyły się losy polskiej twierdzy - dowiemy się z opowieści Stefana Tompsona. 12:40 STRAŻ GRANICZNA Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sambor Wilk Film dokumentalny opowiadający o ludziach, którzy strzegą granic kraju, walczą z przemytem, przestępczością narkotykową, handlem ludźmi, nielegalną imigracją, dbają o nasze bezpieczeństwo, pomagają potrzebującym, wspierają pokrzywdzonych, ratują zagubionych turystów, są stale na posterunku, w ciągłej gotowości. W formacji służy prawie 15 tysięcy funkcjonariuszy, którzy przez całą dobę patrolują 3500 kilometrów granic. Są w górach, na morzu, docierają w najbardziej niedostępne rejony kraju. Doskonale wyszkoleni i wyposażeni w helikoptery, okręty, łodzie, drony, ale też konie, obsługują 70 przejść granicznych, w tym 18 lotniczych, 19 drogowych, 14 kolejowych, 1 rzeczne oraz 18 morskich. To niezwykły dokument, w którym kamery uczestniczyć będą w niebezpiecznych misjach wydziału dochodzeniowo - śledczego oraz morskiego, bieszczadzkiego i nadwiślańskiego oddziału straży granicznej. Będziemy mieli wyjątkową okazję obserwować funkcjonariuszy w pracy, ale też poznamy ich prywatną twarz, odwiedzimy w domach, spotkamy z bliskimi, bo po godzinach są to ludzie tacy jak my, dla których dom i rodzina jest najważniejsza. 13:25 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA KANADA - DZIKIE LATO (FASCINATING CANADA SUMMERTIME WILDERNESS) Cykl dokumentalny, 16 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich Cykl filmów poświęconych środowisku naturalnemu, przyrodzie, krajobrazom i zwierzętom najciekawszych miejsc na świecie. W tym odcinku obserwujemy lato w Kanadzie. Zatoka Hudsona w Kanadzie północno - wschodniej. Tu lód późno zaczyna topnieć - i wtedy surowy krajobraz się przeobraża. W czasie krótkiego lata arktycznego Zatoka Hudsona staje się rajem dla zwierząt. Na długo przed całkowitym stopieniem dryfującego lodu na wybrzeżu pojawiają się pierwsi zwiastuni wiosny. Migranci przylatują milionami. Rozpierzchają się po całym wybrzeżu w poszukiwaniu pożywienia i miejsca na lęgi. Rybitwy popielate to symbol dalekiej północy. Są tu tylko gośćmi sezonowymi, przylatującymi z drugiego końca świata - z Antarktyki. Gdy tylko wylądują zaczynają lęgi. Ponad 250 gatunków ptaków spędza lato nad Zatoką Hudsona. Mają jeden cel jak najszybciej wychować potomstwo. Choć inni zajmują się pracowicie lęgiem, drozd wędrowny wciąż szuka partnerki. Latem przypływy wpychają kry do ujść rzek. Na nich odpoczywają ptaki poza zasięgiem drapieżników. 13:50 MADAGASKAR. WYSPA KAMELEONÓW (MADAGASCAR - LAND OF THE CHAMELEONS) Film dokumentalny, 52 min, Dania, 2013 Reżyseria: Adam Schmedes Madagaskar leży czterysta kilometrów na wschód od wybrzeży Afryki. To kraina wyjątkowych zwierząt. Przez 88 milionów lat wyspa ta była naturalnym rajem odciętym od reszty świata. W tym czasie powstały tu niezwykłe formy życia. Wśród nich jedne z najbardziej wyjątkowych zwierząt świata - kameleony. Nie wiemy skąd pochodzą te zwierzęta. Możliwe, że właśnie z tej wyspy. W przeszłości występowały powszechnie. Skamieniałości kameleonów odkryto w Afryce, Azji i w Europie. Na Madagaskarze mogły rozwijać się przy niewielkim zagrożeniu ze strony drapieżników. Mniej więcej połowa z 208 znanych nam dziś gatunków świata występuje tylko tutaj. Kameleon kolczasty, jeden z największych gatunków na południu Madagaskaru. Doskonale przystosowany do warunków pustynnych zadowala się minimalną ilością wody. Dzięki rogowym kolcom, brodawkom i zielonawemu ubarwieniu upodabnia się do ciernistej rośliny. Kameleon Parsona należy do największych na świecie. Może mieć nawet metr długości. To jeden z endemicznych gatunków i jest powolny jak wszystkie kameleony. Ale błyskawicznie wyrzucany język może być nawet dwa razy dłuższy niż jego właściciel. Specjalne mięśnie formują na końcu języka przyssawkę, do której przykleja się schwytana ofiara. Z takim sprzętem nie trzeba być dobrym biegaczem. Te zwierzęta doskonale komunikują się za pomocą kolorów. Zmieniają barwę, by zlewać się z otoczeniem, ale głównie wykorzystują tę umiejętność do ujawnienia swojego nastroju i porozumiewania się. Oficjalnie Madagaskar eksportuje osiem do dziewięciu tysięcy kameleonów rocznie, spośród gatunków najmniej zagrożonych wyginięciem. Zapakowane do kartonowych pudeł gady są wysyłane na Zachód, gdzie są sprzedawane jako zwierzęta domowe po 100 do 180 euro za sztukę. To smutne, bo w niewoli nie żyją zbyt długo. Madagaskar zamieszkują także charakterystyczne gekony wyróżniające się jaskrawym ubarwieniem, jak choćby felsuma madagaskarska. Żyją tu też lemury. Podobnie jak kameleony, lemury są częścią utraconego raju. Madagaskar to miejsce o wyjątkowej różnorodności biologicznej. Tu wciąż toczy się walka o ocalenie lokalnych gatunków. Miejmy nadzieję, że ten kraj z olbrzymim przyrostem naturalnym zdoła ochronić swoje największe bogactwo: nie tylko wspaniałe kameleony, ale i wszystkie wyjątkowe gatunki zwierząt. 14:50 GEPARDY OCEANICZNYCH GŁĘBIN (CHEETAHS OF THE DEEP) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: Rafa Herrero Massieu Film przedstawia podwodny, bajkowy świat wokół Wysp Kanaryjskich, archipelagu górzystych wysp pochodzenia wulkanicznego położonych na Oceanie Atlantyckim na północny zachód od wybrzeży Afryki. Łagodny klimat oceaniczno - subtropikalny z umiarkowanymi temperaturami, rzadkimi i nieregularnymi opadami, zależnymi od wyspy i jej strefy, ciepła woda oraz otoczenie skał sprzyjają zwierzętom i roślinom. Walenie, delfiny Risso, płetwale Bryde’a, delfiny uzdeczkowe, żółwie zielone to tylko niektóre z bardzo rzadkich gatunków, jakie tutaj występują. 15:45 TAJEMNICZE ODKRYCIA W PIRAMIDZIE CHEOPSA (SCANNING THE GREAT PYRAMID / MYSTERIOUS DISCOVERIES IN THE GREAT PYRAMID) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Florence Tran Duża międzynarodowa misja postanowiła dokładnie zeskanować piramidy w Egipcie. Najlepsi na świecie specjaliści od nieinwazyjnych technik wizualizacji w końcu uzyskali zgodę na ujawnienie tych tajemnic. Misja składa się z trzech części. Dzięki nowym technologiom japońscy naukowcy wykryją miony - małe cząsteczki wytwarzane przez promienie kosmiczne. Miony przenikają do atmosfery i wszystkich rzeczy na ziemi. Specyficzne detektory umieszczone wokół piramid muszą uchwycić światło emitowane przez miony i wytworzą negatywny obraz wnętrza piramid. Jednocześnie francuskie i kanadyjskie kamery termowizyjne będą analizować największe egipskie piramidy dzień i noc, godzina po godzinie. Celem jest udowodnienie, czy pod powierzchnią znajduje się jakaś rampa wewnętrzna lub nieznana konstrukcja. Wreszcie drony wyposażone w kamery foto - grawimetryczne będą latać nad płaskowyżem Giza, zbierając dane w celu stworzenia map 3D. Pierwsze próby już wykryły nieoczekiwane anomalie. Co wkrótce zostanie odkryte? Czy odkryjemy tajne korytarze i komnaty? Czy skan naturalnej wielkości będzie w stanie potwierdzić którąkolwiek z istniejących teorii? 16:40 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - GRYZONIA ZIMĄ (FASCINATING SWITZERLAND - GRAUBUENDEN IN WINTER) Cykl dokumentalny, 17 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich Gryzonia na wschodzie Szwajcarii to alpejski raj dla ludzi, ale dla zwierząt tutejsza zima jest prawdziwym wyzwaniem. Tutejsze widoki z pewnością poruszają serca narciarzy i snowboardzistów. Zima jak z obrazka - ze słońcem, mrozem i śniegiem! Gryzonia to cudowna kraina zimowa. Radość na stokach i przyjemności po nartach - to tylko jeden aspekt szwajcarskiej zimy. Dla niektórych zima w Alpach jest prawdziwym wyzwaniem. Bezlitośnie pokrywa krajobraz śniegiem i lodem. Bez odpowiedniego przygotowania przetrwanie może być bardzo trudne. Morze śniegu, lodu i skał to szczyty Alp Gryzonii, wznoszące się majestatycznie na 4 tysiące metrów. Niełatwo tu przetrwać zimę, ale zwierzęta są mistrzami adaptacji. 17:05 ODKRYWAMY ŚWIAT - ODC. 11 TAHITI (WORLD DISCOVERIES. EP. 11 TAHITI) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. 18:05 ZAGADKOWE KATASTROFY MORSKIE - ODC. 6. PORZUCENI NA MORZU (SOS VESSEL IN DISTRESS! 6. ABANDONED AT SEA) Serial dokumentalny, 49 min, Francja, 2018 Reżyseria: Antoine Laura, Herl Jouon Mówi się, że kapitan na statku jest pierwszy po Bogu. To znaczy wydaje rozkazy i w razie potrzeby organizuje ratunek pasażerów oraz załogi. Pradawna zasada nakazuje, by ostatni opuszczał statek. Tymczasem nie zawsze tak jest, o czym świadczą dwa dramatyczne przykłady. W 1816 roku francuska fregata Meduza tonie u wybrzeży Afryki. Kapitan w szalupie płynie na brzeg, porzucając 150 osób na tratwie, która przeszła do legendy. W kilka dni sytuacja na tratwie Meduzy zamienia się w prawdziwy koszmar. Rozbitkowie wpadają w szał i zaczynają się pożerać. W styczniu 2012 roku kapitan Costii Concordii ucieka z tonącego wycieczkowca, porzucając 4000 pasażerów. Gdyby kapitan pozostał na pokładzie, aby z nami współpracować, na pewno wszyscy zostaliby uratowani. Oto historia dwóch katastrof morskich, w których kapitanowie pozostawili pasażerów na pastwę losu. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WIECZNA JAPONIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W kolejnym odcinku serii podróż do zachodniej Japonii. Japonia to kraj kontrastów, osobliwe połączenie tradycji i nowoczesności. Wizyta w zachodniej części Wysp Japońskich jest jak podróż do serca cywilizacji, której duchowość i styl życia pozostały autentyczne i oryginalne. Kolejne etapy podróży odsłaniają przed nami kulturowe bogactwo i przyrodniczą różnorodność Japonii. 20:10 SZTUKA DOKUMENTU - ODC. 11 - MACIEJ DRYGAS Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu będą autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Każdy odcinek nowej telewizyjnej serii "Sztuka dokumentu" poświęconej wybitnym polskim dokumentalistom, zrealizowany został w innej formie. Bohaterem kolejnego odcinka jest maciej Drygas. 20:40 USŁYSZCIE MÓJ KRZYK Film dokumentalny, 46 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Drygas Zdjęcia: Stanisław Śliskowski Wykonawcy: Kazimierz Kord, Elżbieta Chojnacka 8 września 1968 r. podczas dożynek na Stadionie X - lecia na znak protestu "przeciw tyranii kłamstwa ogarniającego świat" podpalił się 60 - letni Ryszard Siwiec z Przemyśla. Ofiara jego nie została zauważona przez publiczność na trybunach. W Archiwum WFD zachował się siedmiosekundowy skrawek taśmy, na którym operator utrwalił tragiczne wydarzenie. W filmie wykorzystano fragmenty autentycznego nagrania zarejestrowanego przez Ryszarda Siwca na dwa dni przed samospaleniem i ujęcie (7 sek) płonącego Ryszarda Siwca utrwalone przez operatora PKF Zbigniewa Skoczka. "Ja, Ryszard Siwiec, zdrów na ciele i umyśle, po długiej walce i rozwadze postanowiłem zaprotestować przeciw totalnej tyranii zła, nienawiści i kłamstwa opanowującego świat". Tymi słowami pięćdziesięcioletni księgowy z Przemyśla rozpoczął swój testament. 8 września 1968 roku podczas uroczystości dożynkowych na Stadionie X - lecia dokonał aktu samospalenia. Zanim podpalił swój nasączony benzyną garnitur, zdążył jeszcze rozrzucić kilkanaście ulotek zawierających protest przeciwko wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji. Ciężko poparzonego Siwca przewieziono do szpitala. W kilka dni później zmarł. Nazwisko Siwca nie znalazło się na pierwszych stronach polskich ani zachodnich gazet. Przez wiele mięsięcy milczała również rozgłośnia Wolnej Europy. Kiedy ponad pół roku później na placu Vaclava w Pradze samospalenia dokonał Jan Palach, świat był wstrząśnięty. Opinia publiczna dowiedziała się również o podobnym proteście Litwina Romasa Kalanty. Na podstawie zachowanych dokumentów, zwierzeń najbliższych i relacji naocznych świadków autor filmu próbuje odpowiedzieć na pytania, jakimi motywami kierował się Siwiec, jakim był człowiekiem i jak należy określić popełniony przez niego czyn. Z tych dokumentów i wypowiedzi wyłania sie portret człowieka honoru, niegodzącego się na kompromisy, którego okrutna śmierć miała być protestem przeciwko panującemu systemowi. Film kończy wstrząsająca, przypadkowo nakręcona na stadionie sekwencja archiwalna - moment samospalenia Ryszarda Siwca. 21:35 ABU HARAZ Film dokumentalny, 72 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Maciej J. Drygas Zdjęcia: Andrzej Musiał Abu Haraz to wioska położona nad Nilem w Sudanie północnym, skazana na zagładę po decyzji miejscowych władz o rozpoczęciu budowy tamy. Na początku dokumentu Macieja Drygasa jeden z jego bohaterów wspomina swój utracony raj, miejsce, którego już nie ma, rozmowy z kimś, kogo nie ma, rzeczy, które już nie istnieją. On sam czuje, że jest już martwy, choć wciąż żyje. Nikt z Abu Haraz nigdy nie pogodził się z faktem, że ich rodzinna wioska zniknęła z powierzchni ziemi bezpowrotnie. Bardzo dobrze przyjęty przez krytykę film Macieja Drygasa powstawał kilka lat. Autor chciał zachować pamięć o Abu Haraz, zatrzymać czas, uchwycić w kadrze miejsca i okruchy życia ludzi związanych z nimi. Nie komentując i nie oceniając sytuacji z wolna wprowadza widza w ten niezwykły świat, który już wkrótce przestanie istnieć. Oko kamery koncentruje się na ostatnich latach Abu Haraz, dyskretnie obserwuje tubylców wraz z ich codziennymi troskami i radościami. Zdjęcia znakomicie oddają klimat dzikiej afrykańskiej przyrody, na tle której toczą się zwyczajne losy wioski: narodziny nowego obywatela, nauka uczniów w miejscowej szkole, poznających znaczenie słowa bieda. Rytm życia w Abu Haraz wyznaczają pory roku i wylewy Nilu. Całe życie miejscowej ludności jest związane z ciężką pracą na roli od świtu, zmaganiami z surową przyrodą, z codziennymi problemami. Mieszkańcy wioski potrafią jednak też cieszyć się drobiazgami, dostrzegać radosne chwile w swej trudnej egzystencji. Ułożony świat Abu Haraz burzy nagle wiadomość o planowanej budowie gigantycznej tamy na Nilu. Ludzie dowiadują się, że wkrótce będą zmuszeni opuścić wioskę i przenieść się w zupełnie nieznane im miejsce. Jeszcze próbują się przeciwstawić władzy, nie zamierzają oddawać swej ziemi ani rzeki, która jest ich żywicielką. Walka jest jednak skazana na przegraną, nie ma odwołania od decyzji. Przygotowaniom do opuszczenia wioski towarzyszą płacz i rozpacz nad utraconym rajem. Budowa nowoczesnej tamy pociąga za sobą spustoszenie w psychice mieszkańców Abu Haraz, ból, rozpacz i cierpienie. Nagle tracą wszystko: dobytek, domy i ziemię należącą do nich od pokoleń. Muszą też rozwiązać problem przeniesienia prochów przodków, spoczywających na miejscowym cmentarzu. Budowa tamy na Nilu w Sudanie północnym spowodowała powstanie sztucznego jeziora o długości około 180 km. Wioska Abu Haraz znalazła się 35 m pod powierzchnią wody. 22:55 GŁOS NADZIEI Film dokumentalny, 58 min, Polska 2002 Scenariusz i realizacja: Maciej J. Drygas Zdjęcia: Andrzej Musiał Sygnał dźwiękowy Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa wbił się w pamięć kilku pokoleń Polaków. W czasach komunistycznej propagandy rozgłośnia był jednym z nielicznych źródeł wiarygodnych informacji z kraju i ze świata. Nawyk codziennego kontaktu z audycjami Radia Wolna Europa stał się dla znacznej części społeczeństwa praktyką. Tej "wrogiej" stacji słuchali ludzie w miastach, miasteczkach i na wsiach, dorośli i młodzież. Dla wielu z nich była to forma prywatnej wojny z totalitaryzmem. Prezentowany film jest retrospektywną podróżą do czasów PRL - u, a przewodnikami w niej są nie historycy, lecz zwykli ludzie, którzy regularnie zasiadali przy odbiornikach, by słuchać RWE. Tytuł filmu, "Głos nadziei", najlepiej oddaje, czym były dla nich te audycje. Nie tylko poszerzały horyzont wolności i były orężem przeciwko indoktrynacji, ale także utwierdzały w nadziei, że ten nienormalny stan kiedyś się skończy. W programie biorą także udział pracownicy państwowych radiostacji zagłuszających, których zadanie polegało na możliwie najskuteczniejszym głuszeniu sygnału RWE. Wspomnienia i filmowe materiały archiwalne przeplatają się z fragmentami audycji RWE. Wraz z pojawieniem się na falach eteru Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w kraju powstały radiostacje do zagłuszania jej sygnału. Socjalistyczne władze nie mogły pozwolić, aby do kraju docierały "wrogie" treści. RWE otwarcie zapowiadało walkę z sowieckim reżimem, z rusyfikacją i sowietyzacją polskiej kultury, z fałszowaniem historii i tradycji. Przypominało, że Polska żyje, walczy i zwycięży. Pomimo utrudnionego odbioru Polacy słuchali RWE, czasem kilkakrotnie tej samej audycji, by wyłowić informacje z trzasków i szumów zagłuszania. Mogli dowiedzieć się stamtąd m.in. o sfałszowaniu wyborów w 1952 roku, o rewolucji na Węgrzech w 1956 roku, o zrywie niepodległościowym Czechosłowacji i krwawym stłumieniu go przez socjalistyczne armie, o strajkach na Wybrzeżu, o działalności i zamordowaniu księdza Popiełuszki. 19 czerwca 1994 roku Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa nadała ostatnią audycję. 24:00 LA AMISTAD TO ZNACZY PRZYJAŹŃ Reportaż, 29 min, Polska, 1979 Scenariusz: Karol Bielecki, Krystyn Herwy Zdjęcia: Janusz Sztajkowski Reportaż o współpracy polsko - kubańskiej. Grupa 230 młodych Kubańczyków przybyła do Polski, aby nauczyć się zawodu w polskim przemyśle stoczniowym. Młodzież kubańska uczy się budowy łodzi i statków w trójmiejskich stoczniach. Kuba zamówiła w polskiej stoczni holowniki, ale planuje też rozwinąć swój przemysł stoczniowy, dlatego młodzi adepci poznają tajniki pracy na Wybrzeżu. W wolnych chwilach młodzież z Kuby zwiedza zabytkowy Gdańsk, wymienia doświadczenia z polskimi stoczniowcami, opowiada o swoich rodzinnych stronach, śpiewa kubańskie piosenki i odpoczywa na plaży. Grupa Polaków opowiada o swoim wyjeździe do Kuby i o Kubańczykach. 00:30 NOTACJE - SOKRAT JANOWICZ. JĘZYK LUDZI POCZCIWYCH Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: S. Malcharek Sokrat Janowicz, ur. w 1936 r. w Krynkach. Absolwent polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. W 1956 roku został dziennikarzem nowo utworzonego białoruskiego tygodnika "Niwa". Na jego łamach debiutował też jako prozaik. Działał w Białoruskim Towarzystwie Społeczno - Kulturalnym. W 1958 roku był współzałożycielem Białoruskiego Stowarzyszenia Literackiego "Białowieża". Uczestniczył w powołaniu w 1990 roku Białoruskiego Zjednoczenia Demokratycznego. W 1994 roku powrócił z Białegostoku do rodzinnego domu w Krynkach. Debiutował w prasie w 1956 roku. Jego pierwszą książką był tom opowiadań "Zahony" (1969). 00:45 DALEKO OD MIASTA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2011 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Maciej Cuske Film Macieja Cuske to refleksja o upływającym czasie i wchodzeniu w dorosłość z sielskim krajobrazem w tle. Z dala od zgiełku miasta grupa chłopców rozmawia o przyszłym dorosłym życiu. Wszystko to dokumentują kamerą. Przywracają wspomnienia z dzieciństwa, gdy nie było obowiązków, a czas płynął leniwie. Spanie pod namiotem i nocne rozmowy o duchach to tylko kilka z wielu wspomnień z minionych beztroskich lat. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ZAMORDOWANY POMNIK Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Zamordowany pomnik. Dziś podejmujemy próbę odwrócenia skutków niesamowitego barbarzyństwa, jakiego dopuścili się sowieci w ramach realizowanej przez siebie polityki historycznej. Kiedy zimą 1945 roku podeszli pod Kazimierzę Wielką z haubicy, rozstrzelali pomnik czynu legionowego, niszcząc go niemal zupełnie. Nie bacząc na ryzyko, dwaj mieszkańcy miasta ukryli orła wieńczącego monument. Podejmiemy jego poszukiwania, a finalnie chcemy zainicjować odbudowę pomnika. Mamy nadzieję na odszukanie georadarem zakopanych w ziemi fragmentów obelisku. 02:10 CZŁOWIEK ZE ZŁOTYM OBIEKTYWEM - MAREK KAREWICZ Film dokumentalny, 43 min, Polska 2009 Reżyseria: Tomasz Radziemski Scenariusz: Wojciech Fułek, Paweł Chmielewski, Tomasz Radziemski Zdjęcia: Wojciech Ostrowski, Sławomir Pultyn, Paweł Figurski, Tomasz Radziemski Wykonawcy: Marek Karewicz, Irena Santor, Leszek Możdżer, Ewa Bem, Grzegorz Markowski, Marek Gaszyński, Stefan Kraszewski, Maciej Kosycarz, Przemysław Dyakowski, Piotr Metz i inni "Człowiek ze złotym obiektywem" to portret najsłynniejszego polskiego fotografika, dokumentującego w szczególności świat muzyków jazzowych i rockandrollowych. Opowieść osadzona na tle społeczno - polityczno - obyczajowym, odwołująca się do realiów epoki PRL - u, począwszy od przełomu roku 1956, poprzez "małą stabilizację" epoki gomułkowskiej oraz gierkowską dekadę propagandy sukcesu, aż po lata 80. z solidarnościowym zrywem, stanem wojennym i ostatecznym upadkiem systemu w roku 1989. Autorzy stworzyli swoisty "portret artysty z czasów młodości", przypominając największe sukcesy Marka Karewicza jako fotografika, autora okładek płytowych i żywą legendę życia artystycznego oraz towarzyskiego, zwłaszcza lat 60. i 70. Naturalnym tłem opowieści o niecodziennym życiu i fotograficznej pasji Marka Karewicza jest PRL - owska rzeczywistość, której realia tak naprawdę uniemożliwiły światową karierę jednemu z najlepszych polskich fotografików muzycznych. W dokumencie znalazły się rozmowy z muzykami, menedżerami branży muzycznej, artystami, dziennikarzami, z przyjaciółmi Karewicza oraz samym bohaterem filmu. Wykorzystano fragmenty pierwszego festiwalu jazzowego w Sopocie, a także występów Ireny Santor (festiwal w Sopocie w 1966r.), Elli Fitzgerald (Warszawa 1965 r.), Milesa Davisa (Jazz Jamboree, Warszawa 1983 r.), Rolling Stones (Sala Kongresowa, rok 1967) czy wreszcie Dody (Sopot Festival 2009). Zmontowane w sposób dynamiczny wypowiedzi przeplatane wstawkami archiwalnymi, bogatą ikonografią oraz ujęciami inscenizowanymi tworzą oś narracyjną dokumentu. Ponadto wykorzystano autorskie zdjęcia Marka Karewicza, a także wcześniej nagrane autorskie materiały archiwalne oraz zdjęcia nakręcone w miejscach "kultowych" i ważnych dla bohatera całej opowieści. O Marku Karewiczu mówią: Irena Santor, Leszek Możdżer, Ewa Bem, Grzegorz Markowski, Wojciech Korda, Marek Gaszyński (dziennikarz muzyczny), Stefan Kraszewski (fotoreporter), Maciej Kosycarz (fotoreporter), Przemysław Dyakowski (jazzman, saksofonista), Franciszek Walicki (dziennikarz, menedżer), Piotr Metz (dziennikarz muzyczny). 03:00 NEON Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2013 Scenariusz i reżyseria: Eric Bednarski Zdjęcia: Jacek Knopp, Andrzej Wojciechowski, Tomasz Król, Michał Pałka-Keff Muzyka: Daniel Bloom Tematem filmu jest historia warszawskich neonów, reliktów okresu PRL - u. Film ukazuje ich funkcjonowanie jako elementu miejskiej architektury zaczerpniętego z kapitalistycznego świata konsumpcji, który został wprowadzony do socjalistycznej rzeczywistości by stworzyć iluzję i fasadę dla szarości, biedy i zapóźnienia gospodarczego. W filmie oprócz zdjęć realizowanych współcześnie, w tym wywiadów z twórcami neonów, architektami, historykami sztuki i varsavianistami, wykorzystany jest niezwykle bogaty filmowy i fotograficzny materiał archiwalny, m.in. ze zbiorów Telewizji Polskiej.