TVP Dokument Wtorek, 12.07.2022 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - UCZTOWANIE NA POLANIE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Na przełomie lata i jesieni las rozbrzmiewa rykami samców jeleni, które zatraciły się w miłosnych umizgach. Między bykami dochodzi do walk o łanie. Ryki mają wiele znaczeń. Po ich potędze, brzmieniu można wywnioskować, w jakiej fazie znajdują się jelenie gody. Bywa, że o świcie po zakończonym rykowisku na łące spotkać można wyłącznie łanie skubiące trawę. Dr Marcin Hurski i jego kolega Dris, który przybył aż z Holandii, próbują dowiedzieć się czegoś więcej na temat wpływu tych potężnych zwierząt na leśny ekosystem. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 31 WŚRÓD HUCUŁÓW Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak radzą sobie ludzie w wysokich pasmach gór? Żyjący tam Huculi zafascynowali naszych dziadków swoją naturalnością i wytrwałym opieraniu się nowoczesności. Radek Kotarski rusza na połoniny, aby na własne oczy zobaczyć kulturę Hucułów. Podziwia tradycyjny, choć wyjątkowo niepraktyczny układ domów i szuka hodowli dzielnych koni huculskich. Opowiada także o luźnym podejściu Hucułów do spraw miłosnych. 07:00 NOTACJE - EDWARD DĘBICKI. WYCHOWAŁEM SIĘ W TABORZE Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Malcharek, Fabianowska Edward Dębicki wspomina miejsca, gdzie zimował jego tabor, kiedy był on małym chłopcem, opisuje tamte czasy i zwyczaje cygańskie. Prezentuje też swoją rodzinę: bardzo wyjątkowych Cyganów, znakomitych muzyków, mistrzów gry na harfach. Edward Dębicki urodził się 4 marca 1935 r. w Kałuszu. Jest synem Franciszki Raczkowskiej i Władysława Krzyżanowskiego. Po wojnie rodzina przybrała nowe nazwisko - Dębicki. Edward spędził dzieciństwo i młodość w tym samym taborze, w którym przebywała cygańska poetka Bronisława Wajs, zwana Papuszą. Poeta, akordeonista, autor i kompozytor widowisk muzycznych, współtwórca scenariuszy filmowych i muzyki filmowej oraz autor ponad 200 pieśni. 07:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 30 MUZEUM HISTORII ŻYDÓW POLSKICH POLIN Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek W tym odcinku Tomek Bednarek odwiedzi świat, którego już prawie nie ma, bo bezlitośnie porwał go wiatr XX - wiecznej historii. Poznamy tysiącletnie dzieje narodu niezwykle silnie związanego z Polską. Odkryjemy bogactwo jego kultury, sztuki i religii na przestrzeni wieków. A to wszystko dzięki niezwykłemu miejscu - Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie, w którym nowoczesna, multimedialna wystawa ożywia dawne sztetle i nieistniejące synagogi. POLIN otwarto w 2013 roku. Stanęło ono w centrum Muranowa, dzielnicy, która jak Feniks z popiołów odrodziła się na gruzach warszawskiego getta. Wcześniej była tu Dzielnica Północna, największe skupisko społeczności żydowskiej w Polsce, a drugie na świecie po Nowym Jorku. 07:40 PRZYRODNIK NA TROPIE - /30/ - CZERNICA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Jaka jest czernica? I jak wygląda zjadana przez nią racicznica? Nie macie pojęcia? To dobrze, bo o tym właśnie w dzisiejszym odcinku opowie Łukasz Bożycki. Poznamy kacze zwyczaje (bo czernica to kaczka) i powody jej bliskiej znajomości z mewą śmieszką. 08:05 ZIEMIA - PODWODNY ŚWIAT - CZ 7. NOCNE ŻYCIE I POŁOWA KSIĘŻYCA Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin To filmowa opowieść o dwóch stronach życia. Pod osłoną nocy drapieżniki polują na swoje ofiary. Nie wszystkim będzie dane oglądać wschód słońca nad Morzem Czerwonym. Po drugiej stronie świata, przy małej wyspie Half Moon Caye, głębiny Morza Karaibskiego skrywają tętniącą życiem rafę koralową. 09:00 MADAGASKAR. WYSPA KAMELEONÓW (MADAGASCAR - LAND OF THE CHAMELEONS) Film dokumentalny, 52 min, Dania, 2013 Reżyseria: Adam Schmedes Madagaskar leży czterysta kilometrów na wschód od wybrzeży Afryki. To kraina wyjątkowych zwierząt. Przez 88 milionów lat wyspa ta była naturalnym rajem odciętym od reszty świata. W tym czasie powstały tu niezwykłe formy życia. Wśród nich jedne z najbardziej wyjątkowych zwierząt świata - kameleony. Nie wiemy skąd pochodzą te zwierzęta. Możliwe, że właśnie z tej wyspy. W przeszłości występowały powszechnie. Skamieniałości kameleonów odkryto w Afryce, Azji i w Europie. Na Madagaskarze mogły rozwijać się przy niewielkim zagrożeniu ze strony drapieżników. Mniej więcej połowa z 208 znanych nam dziś gatunków świata występuje tylko tutaj. Kameleon kolczasty, jeden z największych gatunków na południu Madagaskaru. Doskonale przystosowany do warunków pustynnych zadowala się minimalną ilością wody. Dzięki rogowym kolcom, brodawkom i zielonawemu ubarwieniu upodabnia się do ciernistej rośliny. Kameleon Parsona należy do największych na świecie. Może mieć nawet metr długości. To jeden z endemicznych gatunków i jest powolny jak wszystkie kameleony. Ale błyskawicznie wyrzucany język może być nawet dwa razy dłuższy niż jego właściciel. Specjalne mięśnie formują na końcu języka przyssawkę, do której przykleja się schwytana ofiara. Z takim sprzętem nie trzeba być dobrym biegaczem. Te zwierzęta doskonale komunikują się za pomocą kolorów. Zmieniają barwę, by zlewać się z otoczeniem, ale głównie wykorzystują tę umiejętność do ujawnienia swojego nastroju i porozumiewania się. Oficjalnie Madagaskar eksportuje osiem do dziewięciu tysięcy kameleonów rocznie, spośród gatunków najmniej zagrożonych wyginięciem. Zapakowane do kartonowych pudeł gady są wysyłane na Zachód, gdzie są sprzedawane jako zwierzęta domowe po 100 do 180 euro za sztukę. To smutne, bo w niewoli nie żyją zbyt długo. Madagaskar zamieszkują także charakterystyczne gekony wyróżniające się jaskrawym ubarwieniem, jak choćby felsuma madagaskarska. Żyją tu też lemury. Podobnie jak kameleony, lemury są częścią utraconego raju. Madagaskar to miejsce o wyjątkowej różnorodności biologicznej. Tu wciąż toczy się walka o ocalenie lokalnych gatunków. Miejmy nadzieję, że ten kraj z olbrzymim przyrostem naturalnym zdoła ochronić swoje największe bogactwo: nie tylko wspaniałe kameleony, ale i wszystkie wyjątkowe gatunki zwierząt. 10:00 ODKRYWAMY ŚWIAT - ODC. 11 TAHITI (WORLD DISCOVERIES. EP. 11 TAHITI) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. 10:55 LA AMISTAD TO ZNACZY PRZYJAŹŃ Reportaż, 29 min, Polska, 1979 Scenariusz: Karol Bielecki, Krystyn Herwy Zdjęcia: Janusz Sztajkowski Reportaż o współpracy polsko - kubańskiej. Grupa 230 młodych Kubańczyków przybyła do Polski, aby nauczyć się zawodu w polskim przemyśle stoczniowym. Młodzież kubańska uczy się budowy łodzi i statków w trójmiejskich stoczniach. Kuba zamówiła w polskiej stoczni holowniki, ale planuje też rozwinąć swój przemysł stoczniowy, dlatego młodzi adepci poznają tajniki pracy na Wybrzeżu. W wolnych chwilach młodzież z Kuby zwiedza zabytkowy Gdańsk, wymienia doświadczenia z polskimi stoczniowcami, opowiada o swoich rodzinnych stronach, śpiewa kubańskie piosenki i odpoczywa na plaży. Grupa Polaków opowiada o swoim wyjeździe do Kuby i o Kubańczykach. 11:35 ROLA ŻYCIA - HALINA ŁABONARSKA Magazyn, 21 min, Polska, 2022 Scenariusz: Małgorzata Tytus Prowadzący: Laura Łącz Gościem Laury Łącz jest Halina Łabonarska. Program realizowany z myślą o audiowizualnym archiwum teatru i filmu polskiego oraz stwarzaniu polskim aktorom właściwej formy promocji ich twórczości w mediach. W Polsce obecnie czynnych zawodowo jest około 5 tysięcy dyplomowanych aktorów i aktorek. Są wśród nich gwiazdy, są młodzi ludzie, którzy dopiero zaczynają kariery, są też tacy, którzy nie potrafią przebić się do aktorskiej ekstraklasy i tacy, którzy lata świetności mają już za sobą. W programie chcemy spotkać się z przedstawicielami wszystkich tych grup, by przekonać się, jak z różnych perspektyw i doświadczeń wygląda ten, wbrew pozorom trudny zawód. Chcemy dać możliwość zwłaszcza aktorom teatralnym pokazania ich kunsztu aktorskiego szerokiej widowni. Celem programu jest także promocja polskich teatrów i ich repertuaru. 12:00 ROLA ŻYCIA - KRZYSZTOF ZANUSSI Magazyn, 22 min, Polska, 2022 Scenariusz: Małgorzata Tytus Prowadzący: Laura Łącz Program realizowany z myślą o audiowizualnym archiwum teatru i filmu polskiego oraz stwarzaniu polskim aktorom właściwej formy promocji ich twórczości w mediach. W Polsce obecnie czynnych zawodowo jest około 5 tysięcy dyplomowanych aktorów i aktorek. Są wśród nich gwiazdy, są młodzi ludzie, którzy dopiero zaczynają kariery, są też tacy, którzy nie potrafią przebić się do aktorskiej ekstraklasy i tacy, którzy lata świetności mają już za sobą. W programie spotkamy się z przedstawicielami wszystkich tych grup, by przekonać się, jak z różnych perspektyw i doświadczeń wygląda ten, wbrew pozorom, trudny zawód. Celem programu jest także promocja polskich teatrów i ich repertuaru. 12:25 GŁOS NADZIEI Film dokumentalny, 58 min, Polska 2002 Scenariusz i realizacja: Maciej J. Drygas Zdjęcia: Andrzej Musiał Sygnał dźwiękowy Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa wbił się w pamięć kilku pokoleń Polaków. W czasach komunistycznej propagandy rozgłośnia był jednym z nielicznych źródeł wiarygodnych informacji z kraju i ze świata. Nawyk codziennego kontaktu z audycjami Radia Wolna Europa stał się dla znacznej części społeczeństwa praktyką. Tej "wrogiej" stacji słuchali ludzie w miastach, miasteczkach i na wsiach, dorośli i młodzież. Dla wielu z nich była to forma prywatnej wojny z totalitaryzmem. Prezentowany film jest retrospektywną podróżą do czasów PRL - u, a przewodnikami w niej są nie historycy, lecz zwykli ludzie, którzy regularnie zasiadali przy odbiornikach, by słuchać RWE. Tytuł filmu, "Głos nadziei", najlepiej oddaje, czym były dla nich te audycje. Nie tylko poszerzały horyzont wolności i były orężem przeciwko indoktrynacji, ale także utwierdzały w nadziei, że ten nienormalny stan kiedyś się skończy. W programie biorą także udział pracownicy państwowych radiostacji zagłuszających, których zadanie polegało na możliwie najskuteczniejszym głuszeniu sygnału RWE. Wspomnienia i filmowe materiały archiwalne przeplatają się z fragmentami audycji RWE. Wraz z pojawieniem się na falach eteru Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w kraju powstały radiostacje do zagłuszania jej sygnału. Socjalistyczne władze nie mogły pozwolić, aby do kraju docierały "wrogie" treści. RWE otwarcie zapowiadało walkę z sowieckim reżimem, z rusyfikacją i sowietyzacją polskiej kultury, z fałszowaniem historii i tradycji. Przypominało, że Polska żyje, walczy i zwycięży. Pomimo utrudnionego odbioru Polacy słuchali RWE, czasem kilkakrotnie tej samej audycji, by wyłowić informacje z trzasków i szumów zagłuszania. Mogli dowiedzieć się stamtąd m.in. o sfałszowaniu wyborów w 1952 roku, o rewolucji na Węgrzech w 1956 roku, o zrywie niepodległościowym Czechosłowacji i krwawym stłumieniu go przez socjalistyczne armie, o strajkach na Wybrzeżu, o działalności i zamordowaniu księdza Popiełuszki. 19 czerwca 1994 roku Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa nadała ostatnią audycję. 13:35 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - ODC. 1 GÓRNA ENGADYNA (UNTAMED SWITZERLAND 01. ENGADINE / WILDE SCHWEIZ 01. DAS OBERENGADIN) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Anne Wigger Szwajcaria jest dzika i piękna, mała, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią kraju. I nadal istnieją miejsca, które obiecują nieskalaną przyrodę: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. To będzie wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. W odcinku pierwszym - Engadyna. Jest to długa dolina górska w Gryzonii, na południu Szwajcarii. Rozciąga się na przestrzeni 100 kilometrów wzdłuż rzeki Inn, od jej górnego biegu przy przełęczy Maloja, w kierunku północno - wschodnim aż do miejsca, gdzie Inn wpływa na terytorium Austrii. Otoczona ze wszystkich stron wysokimi górami Engadyna słynie ze słonecznego klimatu, wspaniałych krajobrazów i tras wycieczkowych. 14:30 WYSPA SMOKÓW (DRAGON ISLAND) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Boris Von Schoenebeck Scenariusz: Kira Ivanoff Film dokumentalny, którego bohaterem jest waran zwany też smokiem z Komodo. To największa współcześnie żyjąca jaszczurka, odkryta w 1910 roku. Aby ją chronić, założono w 1980 roku Park Narodowy Komodo. To wyspa, gdzie nadal żyją smoki - istny park jurajski, w którym wciąż rządzą pradawni władcy. Aktywny w dzień, noc spędza w wygrzebanych przez siebie norach. Poluje z zasadzki, do upatrzonej zdobyczy zakrada się od tyłu. Atakując mniejszą zdobycz, może rzucić się wprost do jej szyi. W tym filmie będziemy mogli obserwować to niezwykłe zwierzę z bardzo bliska. Waran jest drapieżnikiem, może zjeść konia lub jelenia. Odnotowano także kilka śmiertelnych ataków na ludzi, warany są także kanibalami. Te zwierzęta nie mają wrogów naturalnych w łańcuchu pokarmowym, jedynym zagrożeniem dla młodych waranów są dorosłe osobniki. Głęboko w odległym Pacyfiku leży Pierścień ognia. Ten region, tworzący 75 procent ziemskich wulkanów i odpowiadający za 90% trzęsień ziemi jest jednym z najtrudniejszych habitatów na naszej Planecie. To pradawne królestwo ognia piekielnego, idealne tło dla opowieści o smokach. Ten smok to kolos: ma blisko 4 metry długości i waży 100 kg. Podstępny i wytrwały drapieżnik - nie ma tu wrogów. Śmiertelnie groźny gad z ogonem jak rapier biega z prędkością 40 km/godz. Życie na Wyspie Smoków toczy się zgodnie z rytmem pływów. Odizolowani od stałego lądu wyspiarze to istny tygiel gatunków, które nie mając wielkiej konkurencji, wspaniale się rozwijają. Niszowe środowisko jest chronione przez ogromną fosę z oceanu, a tutejsze stworzenia znakomicie się przystosowały, co pozwala im przetrwać. Życie na Wyspie Smoków to nieustanne przypływy i odpływy. Także populacja smoków maleje i powiększa się. 15:30 NATURA NAS UZDROWI (THE NATURE EFFECT) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: B. Guerrini, P. D’Erm Film dokumentalny o tym, jaki zbawienny wpływ ma na nas środowisko naturalne. Od Japonii po Stany Zjednoczone, przez Szwecję, Niemcy i Kanadę, spotkamy naukowców z najbardziej prestiżowych uniwersytetów (Stanford, University of British Colombia,...) - biologów, neurologów, ekspertów w dziedzinie psychologii środowiskowej - którzy obecnie pokazują, że bliskie obcowanie z naturą stymuluje nieoczekiwane zasoby biologiczne i psychologiczne i stanowi nieograniczone źródło dobrego samopoczucia. Naukowcy ci uważają, że istnieją dzisiaj wystarczające dowody, aby stwierdzić, że nawet krótkotrwałe zanurzenie w środowisku naturalnym, nawet w mieście, prowadzi do regulacji bicia serca, znacznego zmniejszenia kortyzolu / stresu, zmniejszenia zaburzeń sercowo - naczyniowych i poprawy. Nadal jest to znaczący impuls dla naszego naturalnego układu odpornościowego. Ich badania pokazują również, że regularne zanurzanie się w naturze zmniejsza niepokój i zmęczenie psychiczne, poprawia naszą uwagę i funkcje poznawcze, a nawet może pomóc w walce z depresją. 16:30 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 8 OSTATNI REJS AMOCO CADIZ (AROUND THE SEA II EP. 8 LE DERNIER VOYAGE DE L AMOCO CADIZ) Serial dokumentalny, 22 min, Francja, 2018 Reżyseria: Herle Jouon Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W tym odcinku o katastrofie, która odcisnęła piętno na pamięci zbiorowej Bretończyków. Tankowiec rozbił się przy wejściu do małego portu w Finistre. Czterdzieści lat po wypadku po Amoco Cadiz został już tylko zatopiony kadłub. Na tankowcu doszło do awarii steru. Wysłany na ratunek holownik dotarł zbyt późno. Statek rozbił się o skały. Zebrał się sztab kryzysowy do spraw zagrożeń ekologicznych. Mieszkańcy wybrzeża byli zrozpaczeni. Domagali się podpalenia statku. Amoco Cadiz miał za sobą długi rejs zanim rozbił się o przybrzeżne skały Bretanii. Na początku lutego 1978 roku tankowiec napełnił cysterny w Zatoce Perskiej. Trafiło do nich dwieście dwadzieścia tysięcy ton ropy. Miała zostać przewieziona do portu w Rotterdamie. Piętnastego marca 1978 roku Amoco Cadiz wpłynął do Kanału La Manche. Trwał silny sztorm. Szesnastego rano Pasquale Bardari, włoski kapitan tankowca, mierzył się z silnym wiatrem i wysoką falą. O dziewiątej czterdzieści pięć ster zaczął odmawiać posłuszeństwa. Bardari zszedł z mostka do maszynowni, gdzie dowiedział się o awarii. 17:00 ODKRYWAMY ŚWIAT - ODC. 12 LAOS (WORLD DISCOVERIES. EP. 12 LAOS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne, zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. 18:05 ZAGADKOWE KATASTROFY MORSKIE - ODC. 7. PODWODNE TAJEMNICE (SOS VESSEL IN DISTRESS! 7. UNDERWATER MYSTERIES) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Antoine Laura, Herl Jouon Serial dokumentalny opowiadający o skarbach i zagadkach historii porzuconych na dnie. Od XIX wieku łodzie podwodne zawsze zajmowały ważne miejsce w historii żeglugi. Trzeba mieć niezwykłą odwagę, by w stalowej skorupie opuszczać się w ciemne głębiny. Pod wodą każdy błąd grozi śmiercią. Świadczą o tym dwie legendarne katastrofy. Październik 1942 roku. U wybrzeży Bretanii, po wybuchu pływającej miny, tonie niemiecka łódź podwodna U - 171. Przez godzinę 13 marynarzy robi wszystko, by wydostać się z leżącej na głębokości 40 metrów łodzi podwodnej. Trzydzieści lat wcześniej, podczas manewrów, francuska łódź podwodna Vendemiaire z niewiadomego powodu zderza się z pancernikiem. Łódź podwodna natychmiast tonie wraz z dwudziestoczteroosobową załogą. Powróćmy do tych dwóch katastrof, które wciąż stanowią przestrogę dla wszystkich podwodniaków. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - BALEARY. HISZPAŃSKIE PIĘKNOŚCI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Baleary to jeden z najchętniej odwiedzanych archipelagów świata. Przyjeżdżając tu, warto zejść z utartych, turystycznych szlaków, by poznać architektoniczną spuściznę Majorki i kulturalne dziedzictwo Minorki. Ibiza to nie tylko szalone nocne życie, lecz także wspaniała przyroda, a turkusowe wody wokół Formentery przywodzą na myśl Karaiby. Majorka to największa i najbardziej zróżnicowana wyspa archipelagu. Tubylcy nazywają ją La Roqueta, czyli "skałka". Dzikie, skaliste wybrzeże znajduje się w północno - zachodniej części wyspy. Miasteczka takie, jak Estellenscs leżą zwykle z dala od wybrzeża, w cieniu lasów, porastających masyw Serra de Tramuntana. U ich podnóża znajdują się plaże albo małe zatoki dla kutrów. 20:10 ALBANIA. POSZUKUJĄC SPRAWIEDLIWOŚCI Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Witold Szabłowski Historia Jovana Plaku, którego ojciec, Koco Plaku, był wykształconym w Związku Radzieckim geologiem. To jemu Albania zawdzięcza znalezienie największych w kraju pokładów ropy naftowej. W latach 60. Albania zerwała związki z ZSRR, wszyscy wykształceni w Moskwie znaleźli się na czarnej liście. Jovan miał pół roku, kiedy jego ojca zabrali agenci Sigurimi. Los ojca i jego zniknięcie zdeterminowało całe jego życie. Jovan od niemal trzydziestu lat szuka bezskutecznie grobu ojca. Film jest jednocześnie opowieścią o latach albańskiego reżimu podczas rządów Envera Hodży, któremu podległe służby specjalne, zwane Sigurimi, miały nieograniczoną władzę nad życiem i śmiercią obywateli kraju. W egzekucjach zabito ponad 5 tysięcy ludzi; kolejnych kilkadziesiąt tysięcy to ofiary łagrów i prześladowań. Komunistyczny reżim, który rządził Albanią od zakończenia II wojny światowej do roku 1992, wzorem Stalina budował łagry i mordował swoich własnych obywateli. 21:05 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - KRWAWY HANDEL SZTUKĄ Kameralne i studyjne (widowisko), 7 min, Polska, 2021 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Wprowadzenie do filmu "Krwawy handel sztuką". 21:10 KRWAWY HANDEL SZTUKĄ (STOLEN BLOOD ANTIQUES) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Francois Cardona, Paul Canabis Film dokumentalny o dziełach sztuki, które zostały ostatnio skradzione z krajów Bliskiego Wschodu i pojawiły się na rynku sztuki na całym świecie. Policja połączyła siły z archeologami, aby przeprowadzić globalne dochodzenie w celu powstrzymania sieci przestępczych przed handlem tymi bezcennymi artefaktami. Grabież artefaktów archeologicznych rozpoczęła się na niespotykaną skalę od zniszczenia Palmyry w Syrii przez ISIS, a kontynuowana była od artefaktów skradzionych z Iraku i Libii. Skradzione antyki były wystawiane w renomowanych galeriach i sprzedawane na całym świecie na rynkach internetowych. W tym niespotykanym śledztwie śledzimy europejskie, specjalistyczne jednostki policyjne i archeologów śledczych, aby ujawnić rozległą sieć przestępczą. Z sal aukcyjnych w Paryżu, Brukseli i Nowym Jorku śledzimy wątek z powrotem do Libii, nowego centrum oszustów - handlarzy, z których część ma powiązania z grupami terrorystycznymi, takimi jak ISIS. 22:10 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA REKTORA Z DONIECKA Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2002 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Jewgiennij Linnik Cykl reportaży o codziennym życiu w krajach byłego Związku Radzieckiego. Program pokazuje zmiany, jakie tam zaszły w ciągu ostatnich lat. Przybliża nowe zjawiska i problemy ludzie ze wszystkich grup i środowisk społecznych. W tym wydaniu reportaż o warunkach życia, pracy i statusie naukowców na Ukrainie, która, jak większość państw wschodnich, boryka się z problemem "drenażu mózgów" na Zachód. Bohaterem jest Anatolij Szewczenko - rektor Instytutu Sztucznego Intelektu w Doniecku. Uczelnia ta kształci informatyków i prowadzi instytut naukowy. Rektor ma ambicje, by Donieck stał się w przyszłości Krzemową Doliną. Jego naukowcy pracują nad robotami, które widzą i rozumieją ludzką mowę. 22:45 CZERWONA DUSZA (THE RED SOUL) Film dokumentalny, 59 min, Niderlandy (Holandia), 2017 Reżyseria: Jessica Gorter Zdjęcia: Sander Nsc Snoep Czy Stalin był wielkim przywódcą, który uczynił z Rosji supermocarstwo, czy raczej bezwzględnym dyktatorem, odpowiedzialnym za śmierć milionów niewinnych ludzi? Dlaczego tak wielu Rosjan broni dziś Stalina, uznając go za wielkiego bohatera? I robi to w kraju, w którym niemal żadna rodzina nie uniknęła głodu, strachu i przemocy spowodowanych stalinowskim terrorem, a nikt nigdy nie został skazany za zbrodnie popełnione w jego reżimie. 50 lat po śmierci Józefa Stalina Rosjanie są nadal głęboko podzieleni w sprawie oceny bolesnej przeszłości. Film prześwietla dzisiejszą rosyjską psychikę i pokazuje świat pełen sprzeczności. W mozaice intymnych portretów zwykli Rosjanie zarówno ci młodzi, jak i starzy otwarcie opowiadają o traumach zakorzenionych w brutalnej historii swego kraju. Ojciec wędruje przez opuszczony las wraz ze swoją nastoletnią córką, szukając masowych grobów rosyjskich więźniów. Dwie siostry, których matka została zabrana do obozu jenieckiego, dzielą się swoimi tragicznymi wspomnieniami. Nadal boją się mówić o wydarzeniach otwarcie, ponieważ postawią swoją ojczyznę w negatywnym świetle, a jest przecież mnóstwo innych Rosjan, którzy woleliby zapomnieć o tym ciemnym rozdziale historii. Ból przeplata się w tych opowieściach z dumą, a nostalgiczne historie o państwie kwitnącym w komunizmie kontrastują z bolesnymi wspomnieniami głodu, przemocy i zdrady. Nierzadko ta sprzeczność dotyczy jednej i tej samej osoby. W całym społeczeństwie rosyjskim rośnie dziś popularność Józefa Stalina i pragnienie poczucia jedności narodowej. Film pokazuje, jak radziecka przeszłość żyje w dzisiejszych pokoleniach ludzi i jak odcisnęła swoje piętno na historii Rosji. 23:50 O NOWEJ TO HUCIE Reportaż, 21 min, Polska, 1974 Scenariusz: Bronisław Cieślak Zdjęcia: Wiesław Tomaszkiewicz Prowadzący: Bronisław Cieślak Spacer Bronisława Cieślaka z kamerą po Nowej Hucie z okazji 25 - lecia dzielnicy. Sonda i rozmowa na temat pierwszego budynku wybudowanego w Nowej Hucie, ukazanie życia społecznego, kulturalnego, oświatowego i sportowego jej mieszkańców oraz perspektywy rozwoju dzielnicy. Bronisław Cieślak prosi mieszkańców o wskazanie pierwszego domu wybudowanego w Nowej Hucie, następnie rozmawia z mężczyznami, którzy budowali Nową Hutę. Wspominają budowę pierwszych budynków, zasiedlanych później przez junaków, spanie po 8 - 10 osób w jednym pokoju. Następnie pokazane jest, jak wygląda codzienne, zwykłe popołudnie w Nowej Hucie - ludzie tłumnie wychodzący z Huty im. Lenina, wracający po pracy do domu. Mieszkańcy Nowej Huty żywią się często w stołówkach zakładowych, dzieci spędzają czas w przedszkolach. Spędzanie wolnego czasu po pracy: kawiarnie, relaks nad zalewem, kajaki, rowery wodne, wędkowanie, ogródki działkowe. Nauka w Technikum dla Pracujących, księgarnie i biblioteki osiedlowe, nauka języków obcych, wycieczka rowerowa z klubu PTTK, ćwiczenia na siłowni, trening dżudo, nauka pływania dla dzieci, gra w piłkę nożną, kometkę, ćwiczenia gimnastyczne z piłką, wizyta w Teatrze Ludowym, przedstawienie dla dzieci, wystawa w domu kultury Kuźnia, dyskusja w redakcji pisma Skarpa. Budownictwo nowoczesne, wysokie budynki, zapotrzebowanie na mieszkania. Życzenia przedszkolaków dla Nowej Huty. 00:15 NOTACJE - SOKRAT JANOWICZ. PISAŁEM NA DESCE KLOZETOWEJ Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: S. Malcharek Sokrat Janowicz, ur. w 1936 r. w Krynkach. Absolwent polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. W 1956 r. został dziennikarzem nowo utworzonego białoruskiego tygodnika "Niwa". Na jego łamach debiutował też jako prozaik. Działał w Białoruskim Towarzystwie Społeczno - Kulturalnym. W 1958 r. był współzałożycielem Białoruskiego Stowarzyszenia Literackiego "Białowieża". Uczestniczył w powołaniu w 1990 r. Białoruskiego Zjednoczenia Demokratycznego. W 1994 r. powrócił z Białegostoku do rodzinnego domu w Krynkach. Debiutował w prasie w 1956 r. Jego pierwszą książką był tom opowiadań "Zahony" (1969). 00:30 ABU HARAZ Film dokumentalny, 72 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Maciej J. Drygas Zdjęcia: Andrzej Musiał Abu Haraz to wioska położona nad Nilem w Sudanie północnym, skazana na zagładę po decyzji miejscowych władz o rozpoczęciu budowy tamy. Na początku dokumentu Macieja Drygasa jeden z jego bohaterów wspomina swój utracony raj, miejsce, którego już nie ma, rozmowy z kimś, kogo nie ma, rzeczy, które już nie istnieją. On sam czuje, że jest już martwy, choć wciąż żyje. Nikt z Abu Haraz nigdy nie pogodził się z faktem, że ich rodzinna wioska zniknęła z powierzchni ziemi bezpowrotnie. Bardzo dobrze przyjęty przez krytykę film Macieja Drygasa powstawał kilka lat. Autor chciał zachować pamięć o Abu Haraz, zatrzymać czas, uchwycić w kadrze miejsca i okruchy życia ludzi związanych z nimi. Nie komentując i nie oceniając sytuacji z wolna wprowadza widza w ten niezwykły świat, który już wkrótce przestanie istnieć. Oko kamery koncentruje się na ostatnich latach Abu Haraz, dyskretnie obserwuje tubylców wraz z ich codziennymi troskami i radościami. Zdjęcia znakomicie oddają klimat dzikiej afrykańskiej przyrody, na tle której toczą się zwyczajne losy wioski: narodziny nowego obywatela, nauka uczniów w miejscowej szkole, poznających znaczenie słowa bieda. Rytm życia w Abu Haraz wyznaczają pory roku i wylewy Nilu. Całe życie miejscowej ludności jest związane z ciężką pracą na roli od świtu, zmaganiami z surową przyrodą, z codziennymi problemami. Mieszkańcy wioski potrafią jednak też cieszyć się drobiazgami, dostrzegać radosne chwile w swej trudnej egzystencji. Ułożony świat Abu Haraz burzy nagle wiadomość o planowanej budowie gigantycznej tamy na Nilu. Ludzie dowiadują się, że wkrótce będą zmuszeni opuścić wioskę i przenieść się w zupełnie nieznane im miejsce. Jeszcze próbują się przeciwstawić władzy, nie zamierzają oddawać swej ziemi ani rzeki, która jest ich żywicielką. Walka jest jednak skazana na przegraną, nie ma odwołania od decyzji. Przygotowaniom do opuszczenia wioski towarzyszą płacz i rozpacz nad utraconym rajem. Budowa nowoczesnej tamy pociąga za sobą spustoszenie w psychice mieszkańców Abu Haraz, ból, rozpacz i cierpienie. Nagle tracą wszystko: dobytek, domy i ziemię należącą do nich od pokoleń. Muszą też rozwiązać problem przeniesienia prochów przodków, spoczywających na miejscowym cmentarzu. Budowa tamy na Nilu w Sudanie północnym spowodowała powstanie sztucznego jeziora o długości około 180 km. Wioska Abu Haraz znalazła się 35 m pod powierzchnią wody. 01:45 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PAMIĘĆ ODNALEZIONA ODC. 254 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Pamięć odnaleziona. Dziś, mówiąc o odnalezionych nazwiskach, na myśli mamy nazwiska żołnierzy poległych w bitwie I Wojny Światowej pod Nową Słupią. Wspólnie z członkami Świętokrzyskiej Grupy Eksploracyjnej zajmiemy się porządkowaniem cmentarza, ale nie tylko. Po porównaniu archiwaliów z rzeczywistością okazuje się, że dziesięciu żołnierzy pochowano pod omyłkowo zamienionymi tablicami. Zechcemy naprawić ten błąd, pamiętając, iż są rodziny, które ciągle szukają miejsca spoczynku swych krewnych. 02:10 CZAS AMBASADORA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2003 Scenariusz i reżyseria: Dariusz Król Historia pozornie zwykłego tygodnia pracy profesora Szewacha Weissa, ambasadora Izraela w Polsce. 03:05 KALKUTA MATKI TERESY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Scenariusz: Piotr Kot Bieda, ubóstwo, handel ludźmi, pogarda i odrzucenie - to nierzadko rzeczywistość Kalkuty. Na tej płaszczyźnie swoją misję buduje Kościół poprzez różnorakie instytucje. Wsparciem służą salezjańskie ośrodki misyjne, szkoły, punkty wsparcia. Od kilkudziesięciu lat pomocną dłoń do potrzebujących wyciągają także Misjonarki Miłości ze Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Miłości św. Matki Teresy z Kalkuty, realizując swe dzieła w kilku ośrodkach Kalkuty. Materiał filmowy jest odzwierciedleniem działalności Kościoła pośród biednych Kalkuty - dzieł prowadzonych przez księży salezjanów i Misjonarki Miłości.