TVP Dokument Środa, 13.07.2022 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - LEŚNA BRAĆ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Potrafił odnaleźć w lesie i pokazać innym to, czego oni sami tam nie zobaczą. Otwierał oczy na przyrodę nawet samym leśnikom. I pozostawał jednocześnie niewidocznym dla dzikich mieszkańców lasu, których fotografował i filmował. Artur Tabor, zmarły tragicznie podczas jednej ze swych przyrodniczych wypraw fotograf i filmowiec, był wyjątkowo mocno i na wiele sposobów zżyty z lasem. Nieraz starał się po prostu wyglądać jak krzak, fragment pnia albo taką postać nadać terenowemu jeepowi, z którego podpatrywał naturę, a w którym nieraz i mieszkał. Sprytne sposoby maskowania się łączył z ogromną, graniczącą z szaleństwem determinacją w swych na wskroś już nowoczesnych łowach. Bohaterowie odcinka, wspominając Artura, starają się sięgnąć do źródeł tej pasji. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 32 DWIE TWARZE GALICJI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Dlaczego ludzie w Małopolsce wciąż odczuwają sentyment do czasów zaboru austriackiego? Skąd w ich domach pojawiały się portrety cesarza Franciszka Józefa? Galicja to sztucznie wymyślona kraina, w której odnajdziemy mnóstwo sprzeczności. Radosław Kotarski wyrusza na południe Polski, aby przespacerować się po galicyjskich rynkach. Zagląda do warsztatów rzemieślniczych i usługowych, aby przyjrzeć się życiu w dawnej Małopolsce. Sprawdza też, dlaczego o krakusach mówi się centusie. 07:00 NOTACJE - EDWARD DĘBICKI. EDZIU BYŁ ZAWSZE MUZYKIEM Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Malcharek, Fabianowska Edward Dębicki - poeta, akordeonista, autor i kompozytor widowisk muzycznych, współtwórca scenariuszy filmowych i muzyki filmowej oraz autor ponad 200 pieśni. Był członkiem taborowego zespołu muzycznego, należącego do jego wujków. Dzieciństwo i młodość spędził w tym samym taborze, w którym przebywała cygańska poetka, Bronisława Wajs, zwana Papuszą. Urodził się 4 marca 1935 w Kałuszu. Syn Franciszki Raczkowskiej i Władysława Krzyżanowskiego. Po wojnie rodzina przybrała nowe nazwisko - Dębicki. Dokument opowiada m. in. o jego pierwszych występach i późniejszej edukacji artystycznej w Gorzowie Wielkopolskim. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 31 FILTRY WARSZAWSKIE Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jacek Sołtysiak Scenariusz: Dora Rosłońska Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek W samym środku Warszawy znajduje się przedziwna łąka z pagórkami. To właśnie tutaj w 1886 roku narodziło się nowoczesne miasto za sprawą stacji filtrów, która jest szczytowym osiągnięciem XIX - wiecznej myśli inżynierskiej. Podczas swojej kolejnej wyprawy Tomasz Bednarek odkrywa ich tajemnice, udowadniając, że po 130 latach nie tylko wciąż służą warszawiakom, dostarczając do domów czystą i zdrową wodę, ale są jednym z najlepiej zachowanych zabytków przemysłowych epoki pary na świecie! Dzięki połączeniu angielskiej myśli technicznej, rosyjskiej fantazji i polskiej determinacji powstał nadzwyczajny w skali świata kompleks przemysłowy. Stanowi on dowód na to, że wynalazki z przeszłości nie muszą być wyrzucane na śmietnik historii. Odpowiednio konserwowane mogą służyć następnym pokoleniom, a odkrywanie ich uroków to jak przeniesienie się w retrofuturologiczny świat Juliusza Verne'a. 07:35 PRZYRODNIK NA TROPIE - /31/ - GNIEWOSZ PLAMISTY Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Tego węża można spotkać na terenie całej Polski, choć na południu występuje częściej niż na północy kraju. Nazwa gniewosza wywodzi się od dużej zawziętości, po tym jak się zdenerwuje. Choć nie jest jadowity, potrafi wtedy dotkliwie pogryźć. Ale uwaga. Potrafi być wyjątkowo łagodny, jeśli będziemy się z nim delikatnie obchodzić i nie będziemy go drażnić. 08:05 ZIEMIA - PODWODNY ŚWIAT - CZ. 8. RAJSKI OGRÓD I DEDALUS Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Film opowiada o tajemniczych stworzeniach, zamieszkujących rafę koralową Dedalus oraz o niezwykłym zjawisku podwodnej mgły, występującym w zalanych labiryntach cenote Ponderosa, zwanej Ogrodem Eden. 08:55 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - ODC. 1 GÓRNA ENGADYNA (UNTAMED SWITZERLAND 01. ENGADINE / WILDE SCHWEIZ 01. DAS OBERENGADIN) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Anne Wigger Szwajcaria jest dzika i piękna, mała, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią kraju. I nadal istnieją miejsca, które obiecują nieskalaną przyrodę: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. To będzie wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. W odcinku pierwszym - Engadyna. Jest to długa dolina górska w Gryzonii, na południu Szwajcarii. Rozciąga się na przestrzeni 100 kilometrów wzdłuż rzeki Inn, od jej górnego biegu przy przełęczy Maloja, w kierunku północno - wschodnim aż do miejsca, gdzie Inn wpływa na terytorium Austrii. Otoczona ze wszystkich stron wysokimi górami Engadyna słynie ze słonecznego klimatu, wspaniałych krajobrazów i tras wycieczkowych. 09:55 ODKRYWAMY ŚWIAT - ODC. 12 LAOS (WORLD DISCOVERIES. EP. 12 LAOS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Daniel Lafarge Scenariusz: Sylvain Dommergue Seria dokumentalna, w której będziemy mogli poznać najwspanialsze miejsca świata, styl życia, odwieczne tradycje lub realia historyczne, zanim znikną one na tle nowoczesności. To świadectwa niesamowitego bogactwa kultur ludzkich na całym świecie. W ciągu kilku dziesięcioleci nasza planeta przeszła bardziej dramatyczne zmiany niż kiedykolwiek w historii ludzkości. Globalizacja, postęp gospodarczy i technologiczny prowadzą do normalizacji na całym świecie. Jednak różnice kulturowe i różnorodność wciąż mogą zaskakiwać, a czasem oczarować podróżnika. 10:50 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCE DZIKIE OSTĘPY ZIMĄ - STOLICZKU NAKRYJ SIĘ (FASCINATING WINTER WILDERNESS - THE MAGIC WISHING TABLE) Cykl dokumentalny, 16 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich Cykl filmów poświęconych środowisku naturalnemu, przyrodzie, krajobrazom i zwierzętom najciekawszych miejsc na świecie. W tej części serialu będziemy obserwować przyrodę, która we wszystkich porach roku potrafi przetrwać. Gdy śnieg i lód rzuci czar na ziemię zima w Europie Środkowej ukazuje swoje najpiękniejsze oblicze. Tymczasem biały splendor ma swoje ciemne strony, ponieważ zimą wiele zwierząt z trudem znajduje pożywienie. Myszy moszczą się wygodnie pod śnieżnym dywanem. Chroni je przed lodowatą temperaturą i kryje przed wzrokiem drapieżców. Tymczasem sarna nie ma ochrony przed żywiołami. Lis także. Jak ma znaleźć zdobycz w bezkresnym morzu bieli? Świat zimą wydaje się cichym, odizolowanym miejscem. Trudno sobie wyobrazić, że się tu znajdzie coś do jedzenia. Tymczasem Matka Natura zaopatruje zwierzęta nawet w czasie najsurowszej zimy. 11:10 O NOWEJ TO HUCIE Reportaż, 21 min, Polska, 1974 Scenariusz: Bronisław Cieślak Zdjęcia: Wiesław Tomaszkiewicz Prowadzący: Bronisław Cieślak Spacer Bronisława Cieślaka z kamerą po Nowej Hucie z okazji 25 - lecia dzielnicy. Sonda i rozmowa na temat pierwszego budynku wybudowanego w Nowej Hucie, ukazanie życia społecznego, kulturalnego, oświatowego i sportowego jej mieszkańców oraz perspektywy rozwoju dzielnicy. Bronisław Cieślak prosi mieszkańców o wskazanie pierwszego domu wybudowanego w Nowej Hucie, następnie rozmawia z mężczyznami, którzy budowali Nową Hutę. Wspominają budowę pierwszych budynków, zasiedlanych później przez junaków, spanie po 8 - 10 osób w jednym pokoju. Następnie pokazane jest, jak wygląda codzienne, zwykłe popołudnie w Nowej Hucie - ludzie tłumnie wychodzący z Huty im. Lenina, wracający po pracy do domu. Mieszkańcy Nowej Huty żywią się często w stołówkach zakładowych, dzieci spędzają czas w przedszkolach. Spędzanie wolnego czasu po pracy: kawiarnie, relaks nad zalewem, kajaki, rowery wodne, wędkowanie, ogródki działkowe. Nauka w Technikum dla Pracujących, księgarnie i biblioteki osiedlowe, nauka języków obcych, wycieczka rowerowa z klubu PTTK, ćwiczenia na siłowni, trening dżudo, nauka pływania dla dzieci, gra w piłkę nożną, kometkę, ćwiczenia gimnastyczne z piłką, wizyta w Teatrze Ludowym, przedstawienie dla dzieci, wystawa w domu kultury Kuźnia, dyskusja w redakcji pisma Skarpa. Budownictwo nowoczesne, wysokie budynki, zapotrzebowanie na mieszkania. Życzenia przedszkolaków dla Nowej Huty. 11:40 GENIUSZE I MARZYCIELE. TADEUSZ TAŃSKI Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2018 Reżyseria: Marek Pawłowski Tadeusz Tański był jednym z pierwszych polskich inżynierów, którzy podjęli próbę produkcji polskich samochodów. Na skutek tajemniczych wpływów ówcześni decydenci wybrali lojalność wobec włoskiego fiata. Ten wybitny umysł spotykał się z wielkim rozczarowaniem. Pasję tworzenia odziedziczył po ojcu Czesławie Tańskim, malarzu, konstruktorze i budowniczym samolotu, śmigłowca i szybowca Lotnia, który porzucił rodzinę zaraz po urodzeniu syna. A gdy po latach spotkali się w Paryżu, rozumieli się od tego momentu jak nikt na świecie. Tadeusz studiował w Paryżu od 1909 r. Po uzyskaniu dyplomu w kategorii motoryzacji i lotnictwa pracował w fabryce Renault, opracował wiele projektów i patentów. Dał się poznać jako bardzo zdolny i obdarzony niezwykłą wyobraźnią przestrzenną twórca, a jego pomysły wybiegające ponad epokę budziły zachwyt. Jako 24 - letni inżynier skonstruował największy na świecie 12 - cylindrowy lotniczy silnik spalinowy w układzie H o mocy 520 KM. 12:40 ALBANIA. POSZUKUJĄC SPRAWIEDLIWOŚCI Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Witold Szabłowski Historia Jovana Plaku, którego ojciec, Koco Plaku, był wykształconym w Związku Radzieckim geologiem. To jemu Albania zawdzięcza znalezienie największych w kraju pokładów ropy naftowej. W latach 60. Albania zerwała związki z ZSRR, wszyscy wykształceni w Moskwie znaleźli się na czarnej liście. Jovan miał pół roku, kiedy jego ojca zabrali agenci Sigurimi. Los ojca i jego zniknięcie zdeterminowało całe jego życie. Jovan od niemal trzydziestu lat szuka bezskutecznie grobu ojca. Film jest jednocześnie opowieścią o latach albańskiego reżimu podczas rządów Envera Hodży, któremu podległe służby specjalne, zwane Sigurimi, miały nieograniczoną władzę nad życiem i śmiercią obywateli kraju. W egzekucjach zabito ponad 5 tysięcy ludzi; kolejnych kilkadziesiąt tysięcy to ofiary łagrów i prześladowań. Komunistyczny reżim, który rządził Albanią od zakończenia II wojny światowej do roku 1992, wzorem Stalina budował łagry i mordował swoich własnych obywateli. 13:35 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - ODC. 2 VANIL NOIR (UNTAMED SWITZERLAND 02. VANIL NOIR / WILDE SCHWEIZ 02. DAS VANIL NOIR) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Anne Wigger Szwajcaria jest dzika i piękna, mała, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią kraju. I nadal istnieją miejsca, które obiecują nieskalaną przyrodę: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. To będzie wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. W odcinku drugim - Vanil Noir. Jest to szczyt w Alpach Fryburskich, części Alp Zachodnich. Leży w Szwajcarii w kantonach Vaud i Fryburg. Należy do głównego łańcucha Alp Berneńskich. Można go zdobyć ze schroniska Chalet Les Marrindes (1868 m). Czas się tu zatrzymał. Zaczarowana okolica. Dla wielbicieli przyrody to główna atrakcja górskiego świata Szwajcarii. W rezerwacie Vanil Noir nadal można znaleźć dziewiczą przyrodę. Znajdujemy się na granicy płyt kontynentalnych Afryki i Europy. Po lewej z tyłu mamy Afrykę. Przy podziale na płyty tektoniczne nazwalibyśmy je Alpami Środkowo - Wschodnimi lub Południowymi. Miejsce, w którym stoimy, to już Europa. Naukowa nazwa to płaszczowiny pennińskie. Okolica przełęczy położonej wysoko nad krainą jezior przypomina krajobraz wulkaniczny. Ogród rzeźb stworzony przez naturę z różnych rodzajów skał. Pozostałości dawnej aktywności tektonicznej, pamiątka po ogromnej energii. Żyją tu wyjątkowe zwierzęta. Głównie owady i żaby, które mogą przetrwać w środowisku kwaśnym. 14:35 LISIE OPOWIEŚCI (FOX TALES) Film dokumentalny, 52 min, Republika Południowej Afryki, 2017 Reżyseria: Susan Fleming, Roderick Deogrades Film dokumentalny o rudym lisie, który walczy o dominację niemal od urodzenia. To bardzo inteligentne, zaradne i nieustraszone stworzenie. Film przedstawia tego poszukiwacza przygód w różnych miejscach, od miejskich środowisk do mroźnych dziczy arktycznej tundry. Zobaczymy, jak niesamowicie adaptuje się do każdego otoczenia. Można je spotkać na prawie każdym kontynencie świata. Od Australii... po koło podbiegunowe. Od najdalszych krańców wsi po serca miast. Ich różnorodność zwiększa się wraz z ekspansją człowieka, a do nowych środowisk wprowadzają się z prędkością zdumiewającą nawet badaczy. Lisy rude są inteligentne. Zmieniają swoje zachowania, by wykorzystać każdą nadającą się okazję. Znakomicie się przystosowują, więc to fascynujące obiekty badawcze. Już myślisz, że je dobrze znasz, a potem uzmysławiasz sobie, że nie bardzo. Niech was nie zwiedzie ich przewrotny urok. Te stworzenia rywalizują z człowiekiem o dominację w krajobrazie. Jednak czy możemy się z nimi mierzyć? Każdej wiosny przychodzą na świat miliony rudych lisków. Niezależnie od tego, gdzie się urodziły, nory mają podobne na całym świecie. Niemniej historia każdej lisiej rodziny jest inna. Przez pół roku będziemy śledzić losy lisków - od pierwszych chwiejnych kroczków po dorosłość. To długa i trudna droga. Mimo to młody lisek podejmuje ryzyko porzucenia terytorium rodziców, w nadziei założenia własnej rodziny. Gdy wkracza na nowy teren, kontynuuje tradycję swoich przodków zdobywania nowych obszarów. To najinteligentniejsze ze stworzeń, nieustępliwe i łatwo się przystosowujące, które wspaniale się rozwija w różnych miejscach i kolicznościach. Czy jest to miasto, czy tereny wiejskie, zimna tundra czy skalista plaża, rudzielce zawsze znajdą sobie miejsce na dom. 15:40 ŚLADAMI CYSTERSÓW - ODC. 1 WŁOCHY (IN THE FOOTSTEPS OF THE CISTERCIANS / DAS VERMÄCHTNIS DER ZISTERZIENSER - ITALY) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Elke Werry, Alessandro Melazzini Serial krajoznawczo - turystyczny, w którym udajemy się w podróż do Francji, Niemiec i Włoch, aby poznać fascynujący świat średniowiecznego Zakonu Cystersów i jego fantastyczne budowle, klasztory, kościoły, ogrody i miasteczka wokół nich. Jaki był sekret ich niesamowitych osiągnięć i umiejętności? 16:35 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 8 OSTATNI REJS AMOCO CADIZ (AROUND THE SEA II EP. 8 LE DERNIER VOYAGE DE L AMOCO CADIZ) Serial dokumentalny, 22 min, Francja, 2018 Reżyseria: Herle Jouon Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W tym odcinku o katastrofie, która odcisnęła piętno na pamięci zbiorowej Bretończyków. Tankowiec rozbił się przy wejściu do małego portu w Finistre. Czterdzieści lat po wypadku po Amoco Cadiz został już tylko zatopiony kadłub. Na tankowcu doszło do awarii steru. Wysłany na ratunek holownik dotarł zbyt późno. Statek rozbił się o skały. Zebrał się sztab kryzysowy do spraw zagrożeń ekologicznych. Mieszkańcy wybrzeża byli zrozpaczeni. Domagali się podpalenia statku. Amoco Cadiz miał za sobą długi rejs zanim rozbił się o przybrzeżne skały Bretanii. Na początku lutego 1978 roku tankowiec napełnił cysterny w Zatoce Perskiej. Trafiło do nich dwieście dwadzieścia tysięcy ton ropy. Miała zostać przewieziona do portu w Rotterdamie. Piętnastego marca 1978 roku Amoco Cadiz wpłynął do Kanału La Manche. Trwał silny sztorm. Szesnastego rano Pasquale Bardari, włoski kapitan tankowca, mierzył się z silnym wiatrem i wysoką falą. O dziewiątej czterdzieści pięć ster zaczął odmawiać posłuszeństwa. Bardari zszedł z mostka do maszynowni, gdzie dowiedział się o awarii. 17:05 MAGICZNY MAGHREB - ODC. 1 PÓŁNOCNA TUNEZJA (MAGNIFICENT MAGHREB / MAGISCHER MAGHREB EP. 1 TUNISIA (NORTH)) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Heike Nikolaus Maghreb egzotyczny i tajemniczy. Nieznany, a jednak znajomy. W północnej Afryce swoje ślady pozostawili Osmanie, Rzymianie, Fenicjanie. Tunezja, Maroko i Algieria. Trzy kraje w czasach przełomu między tradycją a nowoczesnością. Podróż po Maghrebie, przez zapierające dech w piersiach krajobrazy, prowadzi nas do jego mieszkańców, by poznać ich codzienne życie. Maghreb - Maroko, Algieria i Tunezja. Najmniejszy i najbardziej wysunięty na północ kraj północnej Afryki. Przede wszystkim spotykamy ludzi, którzy mimo wszelkich przeszkód politycznych, społecznych i ekonomicznych starają się kreować w swoim kraju pozytywną przyszłość. Na tym potężnym tle widzimy zupełnie nieoczekiwany obraz regionu - z fascynującymi krajobrazami, tętniącymi życiem miastami i zmieniającym się społeczeństwem. Odcinek pierwszy opowiada o Tunezji północnej. Tunezja leży w północnej części Afryki, nad Morzem Śródziemnym. Kraj ten uchodzi za miejsce pełne kontrastów - wszystko to za sprawą mieszających się ze sobą kultur: europejskiej oraz afrykańskiej. Najważniejsze miasta to: Monastir, Hammamet, Sousse (Susa). Atrakcje turystyczne: Amfiteatr Rzymski w Al - Dżamm, Monastir Medina (Stare Miasto), Kerkouane (Karkawan). Tunezja to nie tylko, jak wielu mogłoby się wydawać, piaszczyste plaże, ale też wielowiekowa historia. W państwie tym można odnaleźć sporo pozostałości po cesarstwie rzymskim. Kuchnia tunezyjska, jak w większości krajów arabskich, słynie z ostrych potraw. Mieszkańcy Tunezji uważają, że kolor czerwony pobudza apetyt, stąd też zamiłowanie do pikantnych dań. 18:05 ZAGADKOWE KATASTROFY MORSKIE - ODC. 8. LEGENDARNE KATASTROFY (SOS VESSEL IN DISTRESS! 8. LEGENDARY SHIPWRECKS) Serial dokumentalny, 48 min, Francja, 2018 Reżyseria: Antoine Laura, Herl Jouon Serial dokumentalny opowiadający o skarbach i zagadkach historii porzuconych na dnie. Wszystkie katastrofy morskie są dramatyczne. Ale niektóre, z różnych powodów, stają się legendarne. Najsłynniejsza z nich to zatonięcie Titanica. To katastrofa, o której wciąż się mówi, bo ma wszelkie cechy greckiej tragedii. W kwietniu 1912 roku, podczas swego pierwszego rejsu, statek pasażerski Titanic zderza się z górą lodową i tonie. Uważano, że jest niezatapialny. To było nie do pomyślenia. Wybuchła panika. Z dwóch tysięcy dwustu osób na pokładzie ginie 1500. W 1936 roku inny statek tonie kilkaset metrów od wybrzeży Islandii. To żaglowiec polarny Pourquoi Pas francuskiego badacza Jeana - Baptisty Charcota. To nie był zwykły sztorm, lecz jeden z trzech najsilniejszych sztormów w historii islandzkiej meteorologii. Zatonięcie Pourquoi Pas stało się prawdziwym mitem. To historia, którą opowiadała babka, dziadek, matka... wszystkie pokolenia. Wszyscy podziwiali Charcota, był prawdziwą legendą. Przypomnimy te dwie tragedie na morzach polarnych. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - EGIPT - WOKÓŁ NILU (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W kolejnym odcinku serii podróż do Egiptu. Dotrzemy do piramid w Aleksandrii i do delty Nilu, a także do Kairu, gdzie odkryjemy wyjątkowe muzeum. Nil zaprowadzi nas do Górnego Egiptu, gdzie będziemy podziwiać niezwykłe świątynie. Przeprawimy się przez pustynię, by zanurkować w Morzu Czerwonym. 20:10 TATARZY POLSCY Telenowela dokumentalna TVP, 40 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska TATARZY POLSCY - cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan, czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 21:00 WRACAMY? Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Magdalena Piejko Zdjęcia: Antoni Woodley Film przedstawia losy największej współczesnej emigracji Polaków, obecnie trzydziesto - , czetrdziestolatków, którzy około 10 lat temu udali się na emigrację do Wielkiej Brytanii i Irlandii. Za pracą wyjechało wtedy ponad 2 mln osób. Socjologowie mówią w tym kontekście o całym tzw. pokoleniu nic, skazanym na wyjazd z kraju w poszukiwaniu godnego życia. 21:55 SZCZUR W KORONIE Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2004 Reżyseria: Jacek Bławut "Boże, użycz mi pogody ducha, abym pogodził się z tym, czego nie mogę zmienić; odwagi, abym zmieniał to, co mogę zmienić; i mądrości, abym odróżnił jedno od drugiego; niech się dzieje wola Twoja, Panie, a nie moja". Modlitwę wspólnot Anonimowych Alkoholików powtarzają za Staszkiem zgromadzeni w mieszkaniu mężczyźni. Jest wśród nich także 32 - letni Michał. To dla niego się tu zebrali. Michał jest ciężko chory. Śmiertelnie chory. Michał jest alkoholikiem. Pytany o najbliższych wymienia Staszka i Jacka. Ojca, który dał mu wyłącznie życie i nazwisko, nigdy nie znał. Matkę opuścił przed kilkoma laty, nie interesuje się jej losem. Odkąd umarła babcia, Michał próbował różnych alkoholi. Pił piwo, wódkę, tanie czerwone wino. I denaturat, biały i niebieski. Najpierw sprzedawał to, co w domu było najmniej potrzebne. Potem to, co było podwójne. Po co kolorowy telewizor, skoro jest czarno - biały? Po co telewizor w ogóle, skoro jest wieża stereo? Po co głośniki, skoro wystarczą słuchawki? Skoro słucha się tylko przez słuchawki, wieżę można zamienić na małe radio tranzystorowe. Po co radio tranzystorowe, skoro nie słucha się muzyki? Teraz w mieszkaniu Michała jest tylko łóżko. W pokoju dziennym, pod sufitem, jaskółki uwiły gniazdo. Kiedy jest zimno lub Michałowi brakuje pieniędzy, idzie do Staszka. Staszek ma dość pijackich wykrętów przyjaciela, pędzi go z domu. Ale zawsze w końcu przygarnie, przenocuje. Kamera Jacka Bławuta podążą za Michałem krok w krok. Szklane oko śledzi losy bohatera, jego dylematy, bezsilność w walce z morderczym nałogiem. Czasem Michał zdaje sobie sprawę z pędu do samozagłady. - Ratujcie mnie - krzyczy. Kolejny pobyt w szpitalu na krótko daje nadzieję zwycięstwa. Michał staje się życzliwszy, mniej kłamie. - My jesteśmy abstynenci, nas alkohol nie zakręci - Michał bawi się wraz z innymi i tańczy podczas występu zespołu disco - polo. Kiedy jednak przyjaciele spuszczą go z oka, budzą się wódczane demony, zaś deliryczny "szczur w koronie" osacza bohatera. W 2005 roku reżysera Jacka Bławuta wyróżniono nagrodą Grand Prix łódzkiego Festiwalu Mediów Człowiek w zagrożeniu i Nagrodą Prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich na Krakowskim Festiwalu Filmowym. "Szczur w koronie" zdobył nagrodę publiczności "Jancio Wodnik" w kategorii najlepszego filmu dokumentalnego na XIII Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej - Prowincjonalia' 2006. 22:50 BALLADA O LEKKIM ZABARWIENIU EROTYCZNYM - ODC. 8 Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2003 Scenariusz i reżyseria: Irena Morawska, Jerzy Morawski Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz Muzyka: Bartosz Straburzyński Joanna Naturalny pisze książkę i dyskutuje o tym z Mirkiem. Poznajemy nietypowego jak na dzisiejsze czasy szefa dyskoteki i Maję, nową gwiazdę agencji Mirka. Monika po awanturze z dziadkiem nie rezygnuje z kariery. Po pokazie bielizny w dyskotece Aneta jest wyraźnie zdegustowana zarobkami. Czarek nadal poszukuje nowych modelek, a jego asystentka pokazuje, jak doskonali się formę. Daria wraca z Włoch i poszukuje pracy. 23:20 KOLIZJA Reportaż, 15 min, Polska, 1979 Scenariusz: Adam Kinaszewski Zdjęcia: Włodzimierz Resiak Reportaż o kolizjach statków i trudnym procesie orzekania o winie stron uczestniczących w katastrofie morskiej. Skomplikowane jest nie tylko samo postawienie zarzutu spowodowania kolizji, ale i cały późniejszy proces. Rozpatruje się najpierw okoliczności wypadku, a dopiero później rolę, jaką odegrał człowiek. Decyzję na statku zawsze podejmuje kapitan. Trudno zarzucić mu opieszałość lub inne niedopatrzenie natury moralnej w obliczu żywiołu, jakim jest morze. Temida morska różni się od tej klasycznej, nie ma opaski i miecza, a w rękach trzyma statki, jakby je chroniła przed zatopieniem. 23:40 NOTACJE - SOKRAT JANOWICZ. BYLIŚMY MANIPULOWANI PRZEZ WŁADZE Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: S. Malcharek Sokrat Janowicz urodził się w 1936 r. w Krynkach. Absolwent polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, w 1956 r. został dziennikarzem nowo utworzonego białoruskiego tygodnika "Niwa". Na jego łamach debiutował też jako prozaik. Jego pierwszą książką był tom opowiadań "Zahony" (1969). Działał w Białoruskim Towarzystwie Społeczno - Kulturalnym. W 1958 r. był współzałożycielem Białoruskiego Stowarzyszenia Literackiego "Białowieża". Uczestniczył w powołaniu w 1990 r. Białoruskiego Zjednoczenia Demokratycznego. W 1994 r. powrócił z Białegostoku do rodzinnego domu w Krynkach. 23:50 BOCZNICA Film dokumentalny, 46 min, Polska 2009 Scenariusz i reżyseria: Anna Kazejak Zdjęcia: Jakub Giza Muzyka: Daria Jabłońska Na bocznicy kolejowej na Półwyspie Helskim stoi rząd wagonów mocno już nadgryzionych zębem czasu, ale wciąż nadających się do użytku. I to użytku bardzo specyficznego: w wagonach od wielu lat organizowane są bowiem wczasy wagonowe. Tę formę wypoczynku wybiera niemałe grono ludzi: decydują się na nią, ze względu na niewysoki koszt takiego urlopu, przeważnie osoby niezbyt zamożne, ale także pasjonaci kolejnictwa i pracownicy kolei z rodzinami. Dla nich turkot przejeżdżających niedaleko pociągów i widok trakcji kolejowej jest codziennością, bez której - jak się wydaje - nie potrafią się obyć nawet na urlopie. Takie wczasy mają też swój specyficzny klimat: troszkę nostalgiczny, staromodny, ale też dający poczucie pełnej swobody, naturalności, wakacyjnego luzu. Tu, w przeciwieństwie do gwarnych kurortów, nikt nie popisuje się eleganckimi strojami, drogimi samochodami czy modnymi gadżetami. Wagony stoją właściwie już w lesie, z którego co i raz wyłaniają się dziki, dookoła pachnie sosnową żywicą, a żółty, nadmorski piasek tuż przy torach przypomina o bliskim sąsiedztwie morza, do którego mali i duzi chodzą się kąpać, nie bacząc na zimną wodę. Jeśli tylko jest pogoda, przed wagonami wyrastają leżaki i turystyczne stoliki. Jedni się opalają, inni grillują, jeszcze inni grają w siatkówkę albo w badmintona. Ktoś słucha radia, ktoś inny ogląda telewizję, bo nad dachami wagonów obowiązkowo górują anteny. Dzieci grzebią się w piasku, huśtają na skrzypiących huśtawkach. W pobliżu nie ma barów i dyskotek, więc można do woli napawać się ciszą, naprawdę odpocząć. Niektórzy tak polubili tzw. turystykę trakcyjną, że przyjeżdżają tu regularnie od 20 lat. Cenią sobie też szczególne więzi, jakie zawiązują się między uczestnikami wczasów wagonowych. Na bocznicy ludzie przyjeżdżający z całego kraju mają więcej czasu, by porozmawiać ze sobą, poznać się, opowiedzieć o sobie, swojej rodzinie, pracy, ale też razem pożartować czy ponarzekać. Czasami rozmawia się i o rzeczach całkiem poważnych: o sensie życia, Bogu, śmierci, umiejętności dostrzegania szczęścia. Podczas takich wczasów rodzą się przyjaźnie i pierwsze miłości. Ale świat wagonowych wczasów odchodzi w przeszłość. Pewnego dnia na bocznicy pojawia się ekipa, która demontuje stare wagony. Drewniane ściany zostają spalone, metalowe konstrukcje pocięte na kawałki. Po wagonach pozostaną tylko wspomnienia - wciąż żywe w pamięci tych, którzy spędzili tu niejedno lato. "Bocznica" była jednym z triumfatorów 49. Krakowskiego Festiwalu Filmowego. Nagrody Prezesa TVP S. A. otrzymali reżyserka Anna Kazejak oraz Jakub Giza za najlepsze zdjęcia. 00:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WRONA - OSTATNI SPRAWDZIAN ODC. 255 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wrona - ostatni sprawdzian Historycy lotnictwa od lat zadają sobie pytanie, jak to było możliwe, że obrabowany, zniszczony przez wojnę kraj, jakim była odradzająca się w 1918 roku Polska, w ciągu dwudziestu lat dołączył do ekskluzywnego, światowego klubu eksporterów nowoczesnych samolotów? Zwykle padają dwie odpowiedzi: pierwsza wskazuje na studentów - marzycieli. Zyskali oni mocne wsparcie ze strony doświadczonej kadry profesorskiej. Druga odpowiedź to wojsko świadome po doświadczeniach wojny z bolszewikami tego, co oznacza lotnictwo w realiach nowego pola walki. Lektura rejestru polskich statków powietrznych musi wywołać oszołomienie. Spis samych szybowców zamyka numer 1380. I nieuchronnie ciśnie się na usta pytanie: co z tego zostało? Praktycznie nic, dlatego z takim entuzjazmem śledzimy odradzanie się świadectw wielkości tamtego czasu. Odwiedzamy warsztat Jerzego Gruchalskiego, gdzie odtwarzany jest szybowiec szkolny Wrona. 01:10 ATLAS NIEPODLEGŁOŚCI Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Piotr Kuciński Zdjęcia: Mirosław Basaj Wykonawcy: Jerzy Zelnik Celem filmu jest przedstawienie faktów i okoliczności, które doprowadziły do odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Działania ruchu strzeleckiego i legionowego na terenie ziem polskich oraz działania dyplomatyczne na forum międzynarodowym związane z Komitetem Narodowym Polskim zostały przedstawione na zasadzie akcji równoległej. W filmie wykorzystano materiały archiwalne: fotografie, dokumenty, mapy, fragmenty filmów. Prace malarskie zilustrują wybrane zagadnienia historyczne. 02:10 RZECZPOSPOLITA ZAKOPIAŃSKA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jarosław Migoń, Piotr Jaworski Scenariusz: Piotr Jaworski Zdjęcia: Jarosław Migoń Muzyka: Marcin Gałażyn Wykonawcy: Adam Ferency W październiku 1918 roku w kurorcie pod Giewontem powstała Rada Narodowa, która oficjalnie przejęła władzę nad wojskiem, policją i urzędami w Zakopanem. Stała się ona jednym z pierwszych zaczątków niepodległej Polski. Film dokumentalny "Rzeczpospolita Zakopiańska" opowiada o jej powstaniu. Prezydentem Rady na dwa tygodnie został Stefan Żeromski - pisarz i społecznik. 16 listopada Rada została rozwiązana, a władzę przejęły organy nowo tworzącego się polskiego rządu. Film przedstawia również relację łączącą Józefa Piłsudskiego ze Stefanem Żeromskim, a także burzliwe tło walk o niepodległą Polskę i ewolucję wielu koncepcji, ideologii i związków politycznych. W tym decydującym momencie i wobec dziejowej szansy wszystkie stronnictwa i partie potrafiły zjednoczyć siły, dla dobra Rzeczypospolitej. Film jest bogato ilustrowany niepublikowanymi fragmentami filmów, fotografiami ilustrującymi wydarzenia i przedstawiającymi bohaterów tamtych czasów. Zostały one ożywione za pomocą komputerowych technik graficznych i animacji. Duże fragmenty to inscenizacje w wykonaniu aktorów Teatru Witkacego. Film powstał z inspiracji śp. Wojtka Mroza. Przybliża piękną kartę z dziejów Zakopanego, mało znaną i bez wątpienia wartą opowiedzenia. W filmie nie występują żyjące postaci. Posłuchamy jednak znanych z kart historii, będą to: Stefan Żeromski, Stanisław Witkiewicz, Józef Piłsudski, Medard Kozłowski, Władysław Leopold Jaworski, Jan Kasprowicz, Andrzej Strug, Ludwik Solski, Kazimierz Sichulski, Jadwiga Jakimowiczowa, por. Bolesław Wieniawa - Długoszowski, Kazimierz Dłuski, Bartus Obrochta, Franciszek Pawlica, major Mariusz Zaruski, Wincenty Szymborski, Bolesław Roja, kpt. Marian Bolesławicz, por. Antoni Stawarz, Wincenty Witos, por. Jerzy Lgocki, ks. Jan Humpola, Wojciech Brzega, dr Jan Bednarski, Ignacy Daszyński.