TVP Dokument Sobota, 16.07.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - USKRZYDLONE ZWIĄZKI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Bohaterami odcinka jest małżeństwo naukowców z Centrum Badań Ekologicznych PAN, dr Dariusz Bukaciński i dr Monika Bukacińska. Od dwudziestu lat obserwują gniazda kolonii mewy pospolitej. Głównym ich poligonem badawczym są wyspy i piaszczyste ławice w nurcie Wisły między Dęblinem i Kobylnicą. Przekleństwem mew pospolitych jest ich nazwa. Mało kto bowiem chce wydawać pieniądze na ochronę ptaka "pospolitego". Tymczasem ten gatunek mewy nie dość, że nigdy w Polsce liczny nie był, to ostatnio znalazł się wręcz na krawędzi wymarcia. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 35 WIOSENNE OBRZĄDKI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Czym zawiniła sobie Marzanna, którą co roku topią dzieci wraz z nadejściem wiosny? Dlaczego urządzamy małą wojnę na jajka w czasie śniadania wielkanocnego? I z jakiego powodu młode dziewczyny co roku są ulubionym celem młodzieńców, którzy oblewają je wodą w czasie śmigusa - dyngusa? Radosław Kotarski rusza śladem wiosennych zwyczajów i odkrywa ich tajemnicze prapoczątki. Okazuje się bowiem, że nasi przodkowie pozostawili nam niesamowicie ciekawe obrządki, które nadal są kultywowane. 07:00 NOTACJE - KAZIMIERZ WIŚNIAK. OKIENKA W PIWNICY POD BARANAMI Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Maria Nockowska Kazimierz Wiśniak ur w 1931 r w Łodzi - znakomity scenograf, grafik, malarz. Od 1959 r współpracujący z teatrami w Krakowie, Warszawie, Wrocławiu i scenamu zagranicznymi, realizował scenografię do najwybitniejszych przedstwień Konrada Swinarskiego, Jarzego Jarockiego, Henryka Tomaszewskiego. Współtwórca krakowskiej Piwnicy pod Baranami. 07:10 NOTACJE - URSZULA KOZIOŁ. LOS POETY Cykl dokumentalny, 8 min, Polska, 2008 Autor: Krzysztof Tadej Wspomnienia Urszuli Kozioł o losach poetów w Polsce. Opowiada o trudnościach związanych z publikacją wierszy, porównuje los poetów w krajach Zachodniej Europy i w Polsce. Opowiada również o tym, jak powstają jej wiersze. Urszula Kozioł urodziła się 20 czerwca 1931 r. w Rakówce pod Biłgorajem. Poetka, prozaik, autorka felietonów i utworów dramatycznych dla dzieci i dorosłych. Kierownik działu literackiego miesięcznika "Odra". Do końca II wojny światowej przebywała na Zamojszczyźnie, uczyła się w Liceum Ogólnokształcącym im. Marii Konopnickiej w Zamościu. Studiowała następnie polonistykę na Uniwersytecie Wrocławskim. Studia I stopnia ukończyła w 1953 r. (magisterium uzyskała dopiero w 1969 r. na studiach uzupełniających). Debiutowała jako poetka w 1953 r. na łamach dodatku do "Gazety Robotniczej" pt. "Sprawy i ludzie". Od 1954 do 1972 r. pracowała jako nauczycielska w Bystrzycy Kłodzkiej i Wrocławiu. W latach 1956 - 1958 była kierownikiem działu literackiego pisma "Poglądy". Od 1958 r. publikuje w miesięczniku "Odra" (m. in. cykl felietonów "Z poczekalni"), a także w pismach: "Współczesność" (1959 - 1964), "Tygodnik Kulturalny" (1963 - 1965) i "Poezja" (1967 - 1972). W latach 1965 - 1967 była dyrektorem Wrocławskiego Ośrodka Kultury. Od 1970 r. współpracowała ze Studenckim Teatrem "Kalambur". Od 1972 pracuje w redakcji "Odry" jako kierownik działu literackiego. Przebywała na stypendiach literackich we Włoszech, w Iowa City (USA, 1991 r.) oraz w Poitiers (Francja 1993). Otrzymała liczne wyróżnienia i nagrody, m. in.: Nagrodę Czerwonej Róży (1963), Nagrodę im. Władysława Broniewskiego (1964), Nagrodę im. Stanisława Piętaka (1965), nagrodę Miasta Wrocławia (1965), Nagrodę Fundacji Kościelskich (1969), Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia (1970), Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1981), włoską nagrodę "Złoty Centaur" (wyróżnienie Akademii Sztuki i Pracy w Salsomaggiore, 1982), Nagrodę Główną Śląską Dolnej Saksonii (1997), Literacką Nagrodę Polskiego PEN - Clubu (1998), Nagrodę im. Eichendorfa (Der Eichendorff Literatur - Preis, 2002). 11 kwietnia 2003 r. została uhonorowana doktoratem honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 34 ZAMEK W GOŁUCHOWIE Magazyn, 20 min, Polska, 2017 Reżyseria: Natalia Kostenko Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek Żeby zobaczyć majestatyczny zamek w stylu francuskiego renesansu, nie musimy udawać się nad Loarę. Wystarczy wybrać się do niewielkiego Gołuchowa pod Kaliszem. Znajduje się tu jeden z najbardziej malowniczych zamków w Polsce, otoczony parkiem z wielowiekowymi drzewami. Tomasz Bednarek odwiedza Gołuchów, aby pokazać niezwykły urok tego miejsca. W tutejszym zamku nigdy nie mieszkał żaden monarcha, zawsze królowała tu wyłącznie sztuka. Stało się to możliwe, gdy pod koniec XIX wieku hrabina Izabella z Czartoryskich Działyńska przebudowała zamek. Miał być jej prywatnym rajem na ziemi, ale otwartym również dla ludzi z zewnątrz. Marzenie hrabiny Izabeli z Czartoryskich Działyńskiej, by w Wielkopolsce zbudować oazę sztuki w pięknym parkowym otoczeniu, nie tylko się ziściło, ale i przetrwało zawieruchy dziejowe. Arystokratka, oddając swój majątek i bogatą kolekcję na potrzeby muzeum, zbudowała pomnik trwalszy niż ze spiżu. Niewielki Gołuchów przyciąga niczym magnes koneserów sztuki i architektury. Miłośnicy przyrody mogą znaleźć tu coś dla siebie w jedynym w Polsce Muzeum Leśnictwa, mieszczącym się w dawnych zabudowaniach gospodarczych zamku. 07:45 ŻYCIE LASU. STORCZYKI Film dokumentalny, 35 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Ogrodowczyk Scenariusz: Łukasz Skalski Film dokumentalny o storczykowatych roślinach, które można znaleźć również w polskich lasach i na łąkach. Storczyki, orchidee - któż ich nie zna. Wiele osób hoduje je w domach. Rynek produkcji storczyków wciąż rośnie. Popularna wanilia to również storczyk. W kuchni używa się wielu innych storczyków. Rodzina storczyków to 25 tysięcy udokumentowanych gatunków. Większość z nich żyje w strefach tropikalnych. Należą do formy życiowej zwanej epifitami, nie mają własnych korzeni i usadawiają się na innych roślinach. Rozprzestrzeniły się one wszędzie na świecie i rosną także w Polsce. Jest ich tu ponad 50 gatunków. Są dużo mniejsze, najbardziej znany to obuwik pospolity. 08:25 ZIEMIA - PODWODNY ŚWIAT - CZ. 11. ŻYCIE POD MOSTEM I MIASTO FREGAT Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Tajemnicza konstrukcja w Indonezji przyciągnęła niezliczone podwodne organizmy, tworząc doskonałe warunki do bujnego rozkwitu życia. Wyspa Połowy Księżyca w Belize to kraina fregat i rekinów. Oglądając film, możemy stanąć oko w oko z tymi niezwykłymi gatunkami. 09:15 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - ODC. 4 VALLE VERZASCA (UNTAMED SWITZERLAND 04. THE VALLE VERZASCA / WILDE SCHWEIZ 04. DAS VERZASCATAL) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Anne Wigger Szwajcaria jest dzika i piękna, mała, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią kraju. I nadal istnieją miejsca, które obiecują nieskalaną przyrodę: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. To będzie wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. W odcinku czwartym - Valle Verzasca. Dolina Verzasca znajduje się w regionie Locarno, w kantonie Ticino, w Szwajcarii. Obejmuje gminy: Mergoscia, Vogorno, Corippo, Lavertezzo, Brione, Gerra, Frasco i Sonogno. 10:10 MAGICZNY MAGHREB - ODC. 3 PUSTYNIA ALGIERII (MAGNIFICENT MAGHREB / MAGISCHER MAGHREB EP. 3 ALGERIA (EASTERN MEDITERRANEAN COAST)) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Heike Nikolaus Odcinek trzeci to podróż do Algierii, która jest największym krajem Afryki, a jej zdecydowaną większość zajmuje pustynia. Choć pustynie Algierii mogą wydawać się jałowe i monotonne, są jej największym skarbem i to nie tylko przez wzgląd na bogate złoża ropy naftowej. Sahara to coś znacznie więcej niż kilometry piaskowych wydm, a jej różnorodność nigdzie indziej nie przejawia się tak wyraźnie jak w Algierii. Wszystkie wycieczki na pustynię odbywają się w eskorcie policji. Najzimniejszym regionem Algierii są góry Atlas, chociaż śnieg utrzymuje się w najwyższych partiach jedynie zimą. Północną część Algierii porasta roślinność śródziemnomorska. W górach rosną natomiast dęby, sosny alpejskie i cedry atlantyckie. Algieria nie jest krajem bogatym w dziką zwierzynę. 11:05 SZTUKA DOKUMENTU - ODC. 11 - MACIEJ DRYGAS Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu będą autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Każdy odcinek nowej telewizyjnej serii "Sztuka dokumentu" poświęconej wybitnym polskim dokumentalistom, zrealizowany został w innej formie. Bohaterem kolejnego odcinka jest maciej Drygas. 11:35 BARD Film dokumentalny, 90 min, Polska, 2013 Reżyseria: Katarzyna Kościelak Scenariusz: Mirosław Chojecki, Katarzyna Kościelak Film opowiada o życiu i twórczości Jacka Kaczmarskiego, poety i pieśniarza, nazywanego często bardem Solidarności, choć on sam starał się od tego odcinać. Teksty jego piosenek, pełne aluzji i odniesień do politycznej i społecznej rzeczywistości kształtowały światopogląd i wrażliwość dwóch pokoleń. Jego liryka, odbierana przede wszystkim jako protest songi, rozpowszechniana w tzw. drugim obiegu, kojarzona z okresem pierwszej Solidarności oraz stanem wojennym, wykracza jednak poza opozycyjny stereotyp, zawiera wiele treści bardzo uniwersalnych, aktualnych w każdym czasie. Kaczmarski pisze i śpiewa o zawiłościach ludzkiej natury i paradoksach historii. Sam Kaczmarski był postacią niejednoznaczną, pełną sprzeczności, a takie postaci zazwyczaj fascynują najbardziej. Zdaniem najbliższych przyjaciół twarzy miał wiele, a być może tę prawdziwą ukrywał za różnymi maskami. Z jednej strony charyzmatyczny, porywający tłumy, ujmujący swą otwartością i serdecznością, z drugiej targany namiętnościami, trudny jako partner. Te dwa skrajnie róże portrety wyłaniają się z relacji osób związanych z Jackiem Kaczmarskim. W filmie wypowiadają się przyjaciele z różnych etapów drogi twórczej bohatera, m. in. Agnieszka Holland, Andrzej Seweryn, Jan Pietrzak. Wykorzystano bogaty materiał zdjęciowy z wielu archiwów prywatnych, nigdy dotąd nie pokazywany. "Bard" jest próbą rekonstrukcji obiektywnego, złożonego i prawdziwego portretu wybitnego barda. A także próbą odpowiedzi na kilka pytań: Na ile Kaczmarskiego ukształtowały czasy, w których żył? W jaki sposób zdeterminowały go życiowe doświadczenia?Na czym polegał i czym jest dzisiaj fenomen Jacka Kaczmarskiego jako artysty? Film jest także opowieścią o życiu przeżywanym całą pełnią, życiu z pasją, zaangażowaniem, ale także rozdarciem i cierpieniem, życiu, którego wielu młodych ludzi mogłoby pozazdrościć. Jest to film o człowieku z jednej strony kochającym życie, z drugiej - balansującym na krawędzi. 13:05 SOWY POLSKIE Film dokumentalny, 20 min, Polska, 1997 Reżyseria: Jerzy Bezkowski Scenariusz: Jerzy Bezkowski, Ryszard Wyrzykowski Muzyka: Sławomir Kaczorowski Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. W Polsce występuje trzynaście gatunków sów, a wszystkie są pod ochroną. Sześć wpisano do Czerwonej Księgi Przyrody. Autorzy podjęli się obserwacji dziewięciu gatunków sów. Możemy zobaczyć najmniejszą - sóweczkę i największą - puchacza. Oglądamy sowy zjadające jajka, polujące na myszy i na jeże. Film pokazuje także sowę śnieżną, rzadkiego gościa z północy, jak też m.in. puszczyka mszarnego i puszczyka uralskiego. 13:30 TEATR LALEK Film dokumentalny, 14 min, Polska, 1954 Reżyseria: Marian Ussorowski Scenariusz: S. Jaśkiewicz Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Film o charakterze edukacyjnym, przedstawia teatry lalkarskie w Polsce oraz trudną sztukę tworzenia lalek i rekwizytów na potrzeby spektaklu. W filmie na przykładzie Teatru Lalek "Arlekin" w Łodzi pokazywany jest spektakl lalkarski od kulis. 13:45 DZIKA NOWA ZELANDIA. WYSPY NA SKRAJU ŚWIATA (WILD NEW ZEALAND. CAST ADRIFT) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: James Honeyborne, Mark Flowers Nowa Zelandia zawsze fascynowała podróżników i naukowców. BBC Worldwide prezentuje serial, w którym poznamy przyrodę tej odległej krainy. W dalekim zakątku Oceanu Spokojnego leży kraina już od czasów dinozaurów odcięta od reszty świata. Natura odizolowana przez osiemdziesiąt milionów lat rozwijała się tu w niepowtarzalny sposób. W tym zaginionym świecie przyroda rządzi się szczególnymi prawami: pingwiny w lesie, papugi wśród śniegów i drapieżniki jakby żywcem wyjęte z prehistorycznych czasów. Ich życie regulują najpotężniejsze żywioły na kuli ziemskiej. Oczom pierwszych przybyłych tu ludzi ukazała się kraina pełna osobliwości i tajemnic. W Nowej Zelandii żyje więcej gatunków pingwinów niż gdziekolwiek indziej na świecie. Wyewoluowały około sześćdziesięciu milionów lat temu. Na obszarach Nowej Zelandii życie zmaga się z siłami geologicznymi, które zapewniły tej krainie piękno i moc. Od pionierów podbijających górskie szczyty po delfiny wypływające z głębi mórz i ptaki, które z mistrzowską zwinnością polują nad gorącymi strumieniami. Nowa Zelandia urzeka pięknem i tajemniczością. Krainę ukształtowaną przez niezwykłą przeszłość czeka jeszcze wiele nieodgadnionych zdarzeń. 14:40 POWRÓT CZARNEJ ŚMIERCI (RETURN OF THE BLACK DEATH) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Kenny Scott Czarna śmierć była największym koszmarem średniowiecznego świata. Czarna śmierć, łac. mors nigra, to pandemia dżumy. Zarazki zostały przyniesione do Europy z Azji Środkowej. Czarna śmierć spowodowała ogromne straty demograficzne. Szacuje się, że na dotkniętych nią obszarach zmarło w skali całej Europy, około 1/3 ludności. Film odkrywa tajemnicę, co tak naprawdę spowodowało Czarną śmierć. Czarna śmierć zabijała biednych i bogatych, starych i młodych; ofiary cierpiały na bolesne czyraki, krwawienie z uszu i czarne plamy. Świat nie widział nic podobnego, ani przedtem, ani potem. W filmie naukowcy ponownie badają szczątki, dochodząc do nowych wniosków dzięki nowoczesnej medycynie. 15:40 ŻYWNOŚĆ JUTRA - ODC. 3 (TOMORROW'S FOOD) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Helen Thomas Dokumentalna opowieść o jedzeniu. Właściwie ukazuje inspirującą przyszłość jedzenia. Dzięki niesamowitym innowacjom i oszałamiającym wynalazkom z całego świata, które wkrótce znajdą się na wyciągnięcie ręki - od przyszłościowych farm, których uprawy nigdy nie ujrzą światła dziennego, po galerie supermarketów i restauracje z robotami, komputery mogą dać nam zupełnie nowe doznania smakowe; gdzie nasz burger najprawdopodobniej pochodzi z szalki Petriego lub farmy owadów niż z pola i gdzie druk 3D może zmienić sposób, w jaki gotujemy. Ta otwierająca oczy seria zmieni sposób, w jaki myślimy o żywności, którą uprawiamy, kupujemy i jemy - teraz i w przyszłości. 16:35 FASCYNUJĄCE MIEJSCA (2 SEZON) - FASCYNUJĄCA SZWAJCARIA - WYSOKO W GÓRACH JURA (FASCINATING SWITZERLAND - HIGH UP IN THE JURA MOUNTAINS) Cykl dokumentalny, 18 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Anette Schreurich W siódmej części serii podziwiamy Szwajcarię i Góry Jura. Szwajcarskie góry Jura to więcej niż kanton, bo górski region ciągnie się od północnowschodniej Szwajcarii aż po Jezioro Genewskie. To surowy, dziewiczy krajobraz. W porównaniu z resztą kraju region jest słabo zaludniony i z pewnością można tu znaleźć dużo spokoju i ciszy. Zazwyczaj - ale teraz jest wiosna, co oznacza porę godów. Na drzewach rozbrzmiewają świergoty i trele. W królestwie roślin i zwierząt - wszędzie powstaje nowe życie. Także i tutaj, w pobliskich lasach wokół starego Chateau Pleujouse. W miejscu, gdzie w czasach prehistorycznych znajdował się ocean Tetyda, obecnie wznoszą się góry. 17:00 STEPHEN FRY W AMERYCE ŚRODKOWEJ 3. SALWADOR I NIKARAGUA (STEPHEN FRY IN CENTRAL AMERICA EP. 3) Serial dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: John - Paul Davidson Seria dokumentalna, w której aktor, komik i pisarz, Stephen Fry wyrusza w niezwykłą podróż po Ameryce Środkowej. To przygoda, która prowadzi go przez Meksyk i cały przesmyk w Ameryce Środkowej do Panamy, gdzie poznaje jedne z najstarszych cywilizacji na świecie - Majów, Azteków i Olmeków. Siedem lat po tym, jak zwiedził wszystkie 50 stanów USA w czarnej taksówce, podczas tej nowej podróży na południe od granicy podróżuje we wszystkim - od przerobionego autobusu szkolnego po balon na ogrzane powietrze. Stephen odwiedza jedne z najbardziej niebezpiecznych, ale zapierające dech w piersiach, piękne kraje w regionie, bierze udział w uroczystościach, degustuje lokalne przysmaki i rozmawia z ludźmi w różnych miejscach. Po drodze poznaje wszystkie kraje, ich mieszkańców, przyrodę i historię. W tym odcinku Stephen jedzie do Salwadoru, a następnie Hondurasu i Nikaragui. Będzie próbował surfingu, nowego gatunku banana, pozna prawdziwego Sweeney Todda oraz będzie pływał z małym jaguarem. Przemierzy tereny otoczone wulkanami, odnajdzie spokój na opuszczonej plaży i nauczy się robić słup majowy. 18:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 7. RELIGIA Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Seria podróżnicza niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Wieloetniczność oraz współwystępowanie katolicyzmu, islamu i prawosławia to symbol Półwyspu Bałkańskiego. W samej tylko Bośni i Hercegowinie występuje 40% muzułmanów, 30% prawosławnych oraz 15% katolików. Lena spotka się z wyznawcami każdej z religii i postara się zrozumieć, jak koegzystują one między sobą. W tym celu odwiedzi muzułmańską Albanię, prawosławną Bułgarię oraz zróżnicowaną religijnie Bośnię. 18:30 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 7 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski Zdjęcia: Damian Szprejda, Marcin Szymański, Michał Ławreńczuk Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, w którym przybliżona zostanie widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. W tym odcinku zaprezentujemy Stare Miasto w Kamieńcu Podolskim, nazywanym Twierdzą Na Kamieniu lub też Przedmurzem Chrześcijaństwa, leży w zakolu rzeki Smotrycz. To tam znajduje się twierdza, do której prowadzi jedna droga - wąski przesmyk pomiędzy brzegami rzeki tworzącymi głęboki na niemal 40 metrów jar. Oczywiste walory obronne oraz korzystne usytuowanie geograficzne czyniły twierdzę w Kamieńcu Podolskim niezdobytą. Jak potoczyły się losy polskiej twierdzy - dowiemy się z opowieści Stefana Tompsona. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 139 BIELSK PODLASKI Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Paulina Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Bielsk Podlaski jest najstarszym miastem na Podlasiu. Gród położony wśród mokradeł i torfowisk istniał już w XI wieku. Perełką architektoniczną jest kościół parafialny Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja, wzorowany na kościele św. Filipa z Paryża. Wybudowany w XVIII wieku, zarówno w bryle, jak i wyposażeniu zachował jednolity neoklasycystyczny charakter, niemal w nienaruszonym stanie. Z inicjatywy jego fundatorki - Izabeli Branickiej - wybudowano też ratusz miejski. Nawiązująca do stylu barokowego, murowana bryła wzniesiona na planie prostokąta posiada dwie kondygnacje. To unikatowy obiekt architektoniczny, nie tylko na skalę województwa podlaskiego. Między szarością ulic wznosi się okazała, błękitna cerkiew św. Michała Archanioła. Kolorystykę elewacji zaproponował Jerzy Nowosielski - jeden w najważniejszych polskich malarzy XX wieku, nie tylko genialny twórca sztuki nowoczesnej, ale przede wszystkim pisarz ikon, filozof i teolog prawosławia. Przy parafii istnieje Policealne Studium Ikonograficzne - jedyna tego typu szkoła w Polsce. Ciekawostką jest to, że w 1981 roku Jerzy Hoffman kręcił w Bielsku sceny do filmu "Znachor", na podstawie powieści Tadeusza Dołęgi - Mostowicza. Na rynku miasta wciąż znajduje się sklep, w którym pracowała bohaterka filmu, grana przez Annę Dymną. Do dziś wewnątrz wiszą zdjęcia przedstawiające ujęcia z filmu. Co ciekawe, "Znachor" swą prapremierę miał w bielskim kinie "Znicz". Bielsk to również miasto pełne niezwykłych, pełnych pasji ludzi, którzy odnaleźli tu swoją małą ojczyznę. 19:40 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 8 Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Alicja i Ryszard Eliakasowie są chyba najmniej stereotypowymi Polakami na Litwie. W niedużej wsi na Wileńszczyźnie założyli Centrum Rozwoju Osobistego o baśniowej nazwie "Ziemia ważek". Uczą tu medytacji, gry na gongach, organizują koncerty, prowadzą muzykoterapię. Eliakasowie czerpią inspirację zarówno z kultur Wschodu, jak i Zachodu - po to, by odwiedzający "Ziemię ważek" człowiek, sam znalazł odpowiedź na pytanie, kim jest i co tak naprawdę jest w jego życiu najważniejsze. 20:10 KOSMOS GARAŻU (GARAGE PEOPLE / GARAGENVOLK) Film dokumentalny, 96 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Natalija Yefimkina To niesamowity widok na świat, którego nigdy nie widzieliśmy. Dokumentalna opowieść o ludziach biednych, niekochanych, w podeszłym wieku, którzy muszą gdzieś się podziać i żyć. Chowają się na całym świecie w szopach, na działkach lub w garażach. Akcja filmu toczy się w miasteczku na rosyjskiej Arktyce, w powoli umierającym ośrodku przemysłowym. Takie garaże na północy Rosji ciągną się w nieskończoność. Za ich zardzewiałymi drzwiami można znaleźć wszystko, z wyjątkiem samochodów. Te miejsca są ostoją niektórych Rosjan, znikającym punktem ponurej codzienności i sygnałem nadziei na wielkie marzenia. To jednak smutny obraz, tym bardziej, że w czasie kręcenia filmu, kilku uczestników zmarło ze starości, alkoholizmu lub choroby. Ludzie ci są niezwykli i mają o czym opowiadać. Mają bardzo ciężkie życie, ale mierzą się z nim z godnością. Rosjanie są w tym wszystkim także bardzo zabawni. To jednak bardzo czarny humor. Brutalne i ciężkie życie. To, czego nigdy się nie dowiadujemy, to czy ludzie, których widzimy, są wyrzutkami społecznymi, czy typowymi biedakami tego świata, w którym zamieszkują. Ich życie jest pokazywane głównie bez kontekstu. 21:55 TYLKO WIATR Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2021 Reżyseria: Zofia Kowalewska Muzyka: Jesimchan Turechanowicz Tokubajew 92 - letni Zdzisław i jego 25 - letnia wnuczka wyruszają w liczącą 5000 km podróż do odległej wioski w Kazachstanie. Dla niego jest to powrót do miejsca, gdzie jako nastolatek został zesłany przez Sowietów podczas II wojny światowej. Po 70 latach ponownie wyrusza w podróż do kraju dzieciństwa w poszukiwaniu swojej pierwszej miłości, którą musiał zostawić za sobą. Wnuczka pragnie wesprzeć go w tej trudnej podróży, jednocześnie poznając rzeczywistość kryjącą się za bajkami, które słyszała w dzieciństwie. Jest to ostatnia szansa dla nich, aby się pożegnać. 23:05 MIKROKOSMOSY Film dokumentalny, 16 min, Polska, 2021 Reżyseria: Dorota Roś Pewnego dnia astronauta NASA, Jeff Williams, zamieścił na swoim profilu w social mediach zdjęcie mozaiki żyznych pól widzianych z kosmosu. Jego followersi odkryli, że to pola należące do gminy Bychawa na Lubelszczyźnie, gdzie życie toczyło się swoim rytmem, pełnym małych tęsknot i radości oraz przygotowań do największego w regionie festiwalu pierogów. Mieszkańcy Bychawy wznieśli na chwilę głowy i spojrzeli w górę, a potem rozejrzeli się po swojej okolicy. 23:25 KURATORZY (THE GUARDIANS) Film dokumentalny, 99 min, Kanada, 2018 Reżyseria: Billie Mintz Film dokumentalny o tym, jak starsi ludzie znikają w Stanach Zjednoczonych. Między innymi w Las Vegas, gdzie są uważani za niekompetentnych, starych i nieświadomych. Są oni usuwani z własnych domów, odurzani i przenoszeni do domów opieki wbrew woli. Ich autonomia zostaje skradziona, godność zniszczona, a oszczędności życia stopniowo zagrabione - wszystko bez ich zgody. To wielomilionowe oszustwo jest popełniane przez the Guardians - kuratorów, którzy mieli chronić tych najsłabszych. Kuratorzy to przedstawiciele potrzebujących pomocy lub niebędących w stanie samemu prowadzić swoich spraw. Podżegani przez sieć nieuczciwych sędziów, prawników i lekarzy, ci pseudoopiekunowie realizują pozbawiony skrupułów plan, udoskonalany przez 30 lat, który czerpie zyski z największego transferu bogactwa w historii. To bezlitosne nadużycia ze strony tych samych ludzi, którym powierzono ochronę najbardziej bezbronnych obywateli społeczeństwa. Obecnie w USA pod opieką kuratorów przebywa półtora miliona dorosłych. 01:10 GENIUSZE I MARZYCIELE - STEFAN BRYŁA Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2018 Reżyseria: Bartosz Paduch Szkic dla spawacza. Eksperymentalny film o architekturze z geniuszem Stefanem Bryłą w roli głównej. 02:10 POLMISSION. TAJEMNICE PASZPORTÓW Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Jacek Papis Dokument jest próbą rozwikłania najbardziej zagadkowych wątków tzw. akcji paszportowej, czyli działalności polskich dyplomatów w Szwajcarii i żydowskich aktywistów, którzy podczas II wojny światowej ratowali Żydów z całej Europy. Film ten skupia się przede wszystkim na losach tych, którym udało się ocaleć dzięki południowoamerykańskim paszportom, ale zarazem opowiada o tych, którzy o mały włos by ocaleli, ale niemal w ostatniej chwili zostali przez Niemców zamordowani. Głównymi interlokutorami są tu bezpośrednio Ocaleni lub ich potomkowie (tzw. drugie pokolenie), co sprawia, że film ten jest także dokumentacyjnym zapisem niezwykłych, jednostkowych losów, z których każdy właściwie nadawałby się na osobną hollywoodzką produkcję. Oprócz Ocalonych w filmie pojawiają się też historycy i badacze, próbujący dociec prawdy, podjąć niewyjaśnione dotąd kwestie i odpowiedzieć na najbardziej nurtujące pytania. 03:10 PASZPORTY PARAGWAJU Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Robert Kaczmarek Film "Paszporty Paragwaju" opowiada o działalności grupy Aleksandra Ładosia, czyli nielegalnej polsko - żydowskiej struktury, zajmującej się masowym fałszowaniem dokumentów dla ratowania Żydów podczas II wojny światowej. Dotyczy to głównie okresu tzw. Akcji Reinhardt, której celem była zagłada ludności żydowskiej. "To Polacy pomogli najwięcej, polskie państwo nie mogło zrobić więcej. Przede wszystkim polskie państwo nie miało terytorium, było okupowane, więc dyplomaci i polski rząd na uchodźstwie robili, co mogli" - powiedział jeden z bohaterów filmu, Markus Blechner, konsul honorowy RP w Szwajcarii. W skład grupy wchodzili dyplomaci żydowskiego i polskiego pochodzenia, m.in. konsul Rzeczypospolitej Polskiej w Bernie w latach 1939 - 45 Konstanty Rokicki, ambasador Aleksander Ładoś, jego zastępca Stefan Ryniewicz i dyplomata Juliusz Kuehl. Należeli do niej także poseł na Sejm II RP Abraham Silberschein oraz przedstawiciel organizacji żydowskich Chaim Eiss. Paszporty krajów latynoskich, głównie Paragwaju, Salwadoru, Hondurasu, Boliwii, Peru i Haiti, chroniły swoich posiadaczy w gettach przed wywózką do niemieckich obozów zagłady. Ich właścicieli kierowano do obozów dla internowanych, gdzie pewna część z nich doczekała końca wojny.