TVP Historia Wtorek, 12.07.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1870 - opatentowano celuloid; 1940 - ukazał się pierwszy numer "Dziennika Polskiego" w Londynie; 1946 - ogłoszono wyniki sfałszowanego referendum tzw. "3 x tak"; 1968 - zmarła Ada Sari; 07:00 DOM - ODC. 17/25 - KOMU GRA TA ORKIESTRA Serial obyczajowy, 85 min, Polska 1996 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Halina Rowicka, Tomasz Mędrzak, Jan Englert, Bożena Dykiel, Zbigniew Buczkowski, Leonard Andrzejewski, Helena Kowalczykowa, Jerzy Bończak, Anna Romantowska, Wojciech Wysocki i inni Po rocznym pobycie w więzieniu Mietek wychodzi na wolność. Rozpoczyna gorączkowe poszukiwania Gosi. Przypadkiem dowiaduje się, że jego dawna ukochana wyszła za mąż. Rozwiewając się też jego nadzieje na znalezienie pracy. Po kilku nieudanych próbach Mietek dostaje wreszcie posadę dzięki życzliwości Henia Lermaszewskiwego. Tymczasem w FSO dochodzi do niebezpiecznego wypadku, którego świadkami są Andrzej i Korn. Wspólnie piszą petycję, dotyczącą m.in. fatalnych warunków BHP i idą z nią do Kuźniaka. Ten jednak wyrzuca ich z gabinetu. Zdenerwowany Andrzej postanawia udać się wyżej. Odwiedza więc najpierw Komitet Dzielnicowy, a potem Wojewódzki PZPR. Niestety, skutki tych wizyt są przeciwne do zamierzonych. Martyna Stroynowska nie ustaje w poszukiwaniach zaginionej siostry - bliźniaczki. W podwarszawskim domu starców odwiedza koleżankę swojej matki. Poznaje tam Adama, który zajmuje się fotografowaniem portretów starych ludzi. Mężczyzna pokazuje Martynie rękopis wspomnień leśniczego Sochejki. Przewija się w nich wątek małej dziewczynki, zesłanej do domu dziecka w Rosji. Czyżby kolejny trop? 08:55 HISTORIA POLSKI - WOŁYŃ - ZAPIS ZBRODNI Film dokumentalny, 33 min, Polska, 2003 Scenariusz: Jadwiga Nowakowska Zdjęcia: Dariusz Jadach Muzyka: Jan Zawierski Film poświęcony tragicznym wydarzeniom, jakie miały miejsce na Wołyniu. Bohaterami są ludzie, którym udało się przeżyć. Dramat wołyńskich rodzin pozostawał przez lata objęty politycznym milczeniem. Dopiero teraz badacze zajmują się zbieraniem dowodów i opracowywaniem dokumentów. Wołyń od 1919 roku należał do Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie traktatu ryskiego. Polacy stanowili tu liczną grupę, bo ponad 300 tysięcy osób. Stosunki z Ukraińcami układały się dobrze. Dlatego zaskoczeniem i szokiem stały się narastające w 1941 roku napady na Polaków, których organizatorami byli nacjonaliści ukraińscy skupieni w OUN i UPA, kierowani przez Melnyka, Bulbę i Banderę. Ich akcje cechowało niesłychane okrucieństwo połączone z rabunkiem i paleniem gospodarstw. Film zrealizowany w Polsce i na Ukrainie zaczyna się mszą w kościele w Otwocku, gdzie przed obrazem Matki Boskiej przywiezionej przez ocalałych Polaków z Wołynia spotkali się świadkowie tamtych wydarzeń. Pokazano także miejsca kaźni Polaków, prace ekshumacyjne i stan prac nad śledztwem, jakie z ramienia Instytutu Pamięci Narodowej prowadzi prokuratura. 09:35 OCALAŁAM Z RZEZI Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2018 Reżyseria: Maciej Wojciechowski Scenariusz: Maciej Wojciechowski "Ocalałam z rzezi" to świadectwo pani Józefy Bryg. Urodzona w Jarosławiu w 1938 roku, została z całą rodziną przesiedlona przez Sowietów do Palikrów. 12 marca 1944 roku miała tam miejsce zbrodnia dokonana przez 4. Pułk Policji SS, utworzony z ukraińskich ochotników do 14. Dywizji Grenadierów SS Galizien oraz miejscowe bojówki UPA i SKW. 365 Polaków zostało rozstrzelanych. Ocalała w cudowny sposób. Kilkaset osób zostało posiekanych kulami karabinów maszynowych. Na oczach Józi zginęli jej rodzice. Ona i brat ocaleli, przykryci ciałami rozstrzelanych. Dziewczynka znalazła się potem w granicach powojennej Polski. Po okresie głodu i chłodu trafiła pod opiekę sióstr szarytek w Moszczanach. Mieszkała w Przemyślu. Była związana z panią Marią Schaler. Od 1960 roku mieszkała w Rzeszowie. Pracowała jako nauczycielka języka polskiego w słynnym I Liceum im. Konarskiego, założonym w 1658 roku. Była znana z nauki piękna słowa oraz przekazywania niekłamanej wiedzy o literaturze polskiej. We wspomnianym liceum uzyskała tytuł profesora szkoły średniej. Zawsze była aktywnie związana z Kościołem. W jej aktach szkolnych znajduje się zapis, że nie daje rękojmi wychowania uczniów w duchu socjalistycznym. Była założycielką i wieloletnią prezes Chóru Emannuel. Po nagłej śmierci syna Andrzeja, zmarłego w 2001 roku aktora Teatru im. Słowackiego zamieszkała w Krakowie. Film został wyróżniony na XI Festiwalu Filmowym NNW w Gdyni w 2019 roku. 10:05 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - ROSENBERGOWIE CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 20 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia Juliusa i Ethel Rosenbergów była jedną z najgłośniejszych afer szpiegowskich w historii USA. Byli oni pierwszymi amerykańskimi obywatelami, którzy zostali skazani w czasie pokoju na śmierć na krześle elektrycznym za szpiegostwo. W 1951 r. rozpoczął się proces sądowy, o którym mówił cały świat. Julius i Ethel Rosenbergowie zostali oskarżeni o zdradę państwa. Głównie oskarżenie dotyczyło przekazywania tajnych danych dotyczących amerykańskiego programu nuklearnego. Wyrok wykonano w więzieniu Sing - Sing. 10:30 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - ROSENBERGOWIE CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia Juliusa i Ethel Rosenbergów była jedną z najgłośniejszych afer szpiegowskich w historii USA. Byli oni pierwszymi amerykańskimi obywatelami, którzy zostali skazani w czasie pokoju na śmierć na krześle elektrycznym za szpiegostwo. W 1951 r. rozpoczął się proces sądowy, o którym mówił cały świat. Julius i Ethel Rosenbergowie zostali oskarżeni o zdradę państwa. Głównie oskarżenie dotyczyło przekazywania tajnych danych dotyczących amerykańskiego programu nuklearnego. Wyrok wykonano w więzieniu Sing - Sing. 10:55 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O MRÓWCE: SAMOTNOŚĆ W TŁUMIE Dokument fabularyzowany, 52 min, Polska, 2008 Reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Scenariusz: Bożena Walencik, Jan Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Agnieszka Bemowska, Tadeusz Karolak, Mohammad Rasouli, Marta Maślanka, Polska Orkiestra Radiowa, Marcin Pospieszalski W tym odcinku opowieść o mrówce. Obywatelka systemu, tylko jedna mrówka z milionowej społeczności gigantycznego mrowiska, "wymyślona" przez autorów, za wszelką cenę stara się wypełnić rolę przypisaną jej w hierarchii. Jak w koszmarnym obozie obłędnej pracy, w tym społeczeństwie doskonałym jednostka jest niczym. Nawet widmo zagłady mrowiska nie zmienia tej zależności. Niespodziewana izolacja "wymyślonej" obraca się w jej dramat. 11:55 ASTRONOMIA NIEPODLEGŁA 100 LAT POLSKIEJ ASTRONOMII - ODC. 5/19 - INSTYTUT ASTRONOMICZNY UNIWERSYTETU WROCŁAWSKIEGO Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Zdjęcia: Tomasz Stelmach, Adam Rubaszewski Wrocław to miasto, w którym splatają się tradycje polskie i niemieckie. Ta dwojaka spuścizna ukształtowała także tutejszą astronomię. Wrocławskie obserwatorium powstało z połączenia dorobku polskich badaczy, którzy przybyli tu po wojnie i ich niemieckich poprzedników znad Odry. 12:25 ZNAK ORŁA - ODC. 11 BĘDZIECIE GO MIELI 1331 Serial historyczno - przygodowy, 27 min, Polska 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski, Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman, Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk, Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech Alaborski, Henryk Bista Hanysz, który znalazł się z powrotem w Łęczycy, towarzyszy kasztelanowi i jego córce w podróży. W drodze napotykają zasadzkę krzyżacką - w walce ginie kasztelan, a Agnieszka dostaje się do niewoli. Hanysz powoduje pozorne jej uwolnienie, licząc, że ściągnie w zasadzkę Gniewka. 12:55 ZNAK ORŁA - ODC. 12 CENA MILCZENIA 1331 Serial historyczno - przygodowy, 27 min, Polska 1977 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Alina Korta, Bohdan Poręba, Hubert Drapella Aktorzy: Jarosław Makowski, Krzysztof Kołbasiuk, Ryszard Filipski, Eliasz Kuziemski, Tadeusz Borowski, Bernard Michalski, Adam Bauman, Bożena Adamek, Aleksander Fogiel, Lech Ordon, August Kowalczyk, Ryszard Ronczewski, Zygmunt Maciejewski, Leon Niemczyk, Wojciech Alaborski, Henryk Bista Gniewko zostaje złapany w zasadzce. Ponieważ mimo tortur nie wyjawia polskich planów, zostaje odesłany do głównego obozu krzyżackiego. Agnieszka jest przekonana o jego śmierci. 13:30 WINDSOR. NAJWIĘKSZA MIŁOŚĆ ELŻBIETY II - LATA 1992 - 2016: TRAGEDIA I TRIUMF. ODC. 1/4 (ODC. 1/4) Film dokumentalny, 44 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Paul Nelson Scenariusz: Paul Nelson Seria opowiada o historii zamku Windsor, w którym mury zamku i wieżyczki wciąż strzegą najgłębszych tajemnic rodziny królewskiej. Zamek w Windsorze jest czymś więcej niż tylko zamkiem i domostwem: od prawie 1000 lat jest sceną, na której występowały niektóre z największych nazwisk w historii Wielkiej Brytanii, gdzie planowały i realizowały swoje najbardziej kontrowersyjne posunięcia. Windsor, największy i najdłużej zamieszkiwany zamek na świecie, był świadkiem niezliczonych królewskich narodzin, zgonów i zaślubin, a także wytrzymał liczne oblężenia i bitwy. Dzięki porywającym rekonstrukcjom, szczerym wywiadom i nowym materiałom archiwalnym, seria ujawnia prawdę o najsłynniejszej brytyjskiej rodzinie. 14:25 PRZEBACZYĆ, LECZ NIE ZAPOMNIEĆ (FORGIVE DON’T FORGET) Film dokumentalny, 67 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Brad Bennett Scenariusz: Austin Journey Podczas kapitulacji Japonii pod koniec II wojny światowej amerykańscy oficerowie skonfiskowali i wywieźli do Stanów Zjednoczonych wiele japońskich mieczy. Dziadek Paula Ufemy, autora filmu, przywiózł taki miecz do USA. Pozostawał on w rodzinie Paula przez siedemdziesiąt lat. Film jest opowieścią o tym, jak Paul szuka prawowitego właściciela miecza oraz wybiera się w podróż do Japonii, by go zwrócić. 15:55 TAJEMNICE POCZĄTKÓW POLSKI - DROGA DO KRÓLESTWA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2018 Reżyseria: Zdzisław Cozac Scenariusz: Zdzisław Cozac Zdjęcia: Mariusz Gala, Zdzisław Cozac Dokument "Droga do królestwa" ukazuje podbój przez Mieszka I ziem nad Odrą i Wisłą, które stały się fundamentem Polski. Jaki obszar zdołał opanować Mieszko I w czasie swoich rządów? Mapę jego państwa wydedukowano z mało precyzyjnego opisu granic, zawartego w dokumencie zwanym Dagome iudex. Interpretacja ta budzi dziś wiele wątpliwości. Film jest próbą weryfikacji popularnej mapy państwa Mieszka I poprzez poszukiwanie jego śladów archeologicznych w różnych regionach naszego kraju. Po drodze pojawiają się pytania: czy piastowski władca miał strategię podboju ziem nad Odrą i Wisłą? Na jakich terenach szczególnie mu zależało? Skąd czerpał środki na zbrojenia i budowę nowych grodów? I wreszcie - czy mógł mieć wizję budowy Polski? Z filmu wyłania się wizerunek naszego pierwszego historycznego władcy odbiegający od podręcznikowego przekazu. Paradoksem jest, że Mieszka I, który nie wiedział, że jest Polakiem i buduje Polskę, uważamy za twórcę Polski. I słusznie! Obszar, który zdołał sobie podporządkować Mieszko I, przejął, a następnie poszerzył jego syn Bolesław Chrobry, przyjmując nazwę Polska dla swego królestwa. 16:55 DOM - ODC. 18/25 - TRZECIE KŁAMSTWO Serial obyczajowy, 85 min, Polska, 1997 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Halina Rowicka, Anna Romantowska, Bożena Dykiel, Igor Śmiałowski, Barbara Sołtysik, Beata Krajewska, Jan Englert, Zbigniew Buczkowski, Jerzy Bończak Henio Lermaszewski otwiera kolejny interes, jest to automatyczna myjnia. Andrzej Talar jedzie na targi poznańskie, towarzyszy mu młoda plastyczka. Mietek po śmierci Gosi pracuje jako stajenny u Leszka. Przedstawiciel stoczniowców przypomina Wrotkowi o obietnicy publikacji materiałów nakręconych w Gdańsku w 70 roku. Po wykradzeniu taśmy reżyser przemyca ją na zachód. W FSO powstaje ośrodek badawczy kierowany przez syna ważnego urzędnika państwowego, a w wypadku na hali ginie robotnik. Andrzej publicznie policzkuje winnego oraz zaczyna spotykać się z młodą plastyczką. Rodzi się uczucie. 18:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - LOTNICZY PUCK Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Różne ładunki widziała najpopularniejsza już polska trasa wiodąca na Hel, ale czegoś takiego jeszcze nie było. Pod prąd czasu, wbrew zapomnieniu, do dawnej bazy Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku wraca jeden z najzgrabniejszych wodnosamolotów II Rzeczpospolitej - Lublin R. XIII. Niebawem będziemy mieli okazję przekonać się, że wraca nie tylko statek powietrzny, ale i piękny fragment naszej historii, dziejącej się na skrzyżowaniu dwóch żywiołów: wody i powietrza. 19:00 HISTORIA POLSKI - ZAMORDOWANE DZIECIŃSTWO Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2018 Reżyseria: Marcin Bradke Scenariusz: Marcin Bradke Zdjęcia: Marcin Wenzel, Robert Sitek Bohaterem filmu, a zarazem jego narratorem, jest Stanisław Srokowski - pisarz, dramaturg, poeta. Urodzony we wsi Hnilcze na Wołyniu w roku 1936, jako siedmioletni chłopiec był świadkiem zagłady swego rodzinnego gniazda, które jego przodkowie zamieszkiwali od kilku stuleci. Po latach opisał te wydarzenia w zbiorze opowiadań zatytułowanym "Nienawiść", na kanwie którego powstał wstrząsający film Wojciecha Smarzowskiego "Wołyń". Stanisław Srokowski aktywnie działa w środowisku kresowian, a podróżując z wykładami, odczytami i prelekcjami po całym kraju, dba, by pamięć o pomordowanych, o Kresach i świecie, który bezpowrotnie odszedł, nie zaginęła. Odwiedził również - przed kilkunastu laty - miejsce, w którym była jego wieś. Tu wydarzyła się rzecz absolutnie niesamowita - do pana Stanisława podszedł stary Ukrainiec i powiedział mu, że jest tym człowiekiem, który zamordował jego dziadka siekierą... 21:45 KATYŃ. OSTATNI ŚWIADEK (LAST WITNESS, THE) Dramat polityczny, thriller, 89 min, Wielka Brytania/Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Szkopiak Scenariusz: Paul Szambowski, Piotr Szkopiak Aktorzy: Alex Pettyfer, Robert Więckiewicz, Talulah Riley, Piotr Stramowski, Michael Gambon, Will Thorp Akcja filmu rozpoczyna się dwa lata po zakończeniu II wojny światowej. Młody, ambitny dziennikarz z Bristolu, Stephen Underwood, poszukuje tematu, który pomoże mu zdobyć rozgłos i zapewni szybki rozwój kariery zawodowej. Tymczasem jego uwagę zwracają dziwne wypadki w miejscowym obozie dla dipisów. Badając tę sprawę, dociera do informacji o jeńcach wojennych i mrocznej tajemnicy Katynia. Dzięki ostatniemu świadkowi katyńskiej masakry, odkrywa, co naprawdę się wydarzyło wiosną 1940 roku. Ofiarami zbrodni popełnionej przez NKWD było ponad 20 tysięcy polskich oficerów i cywili. Drążąc temat, Stephen Underwood ujawnia niechlubną rolę władz brytyjskich, ryzykując w ten sposób dalszą karierę, a nawet życie. 23:20 WSPÓŁCZEŚNI CENZORZY (MEET THE CENSORS) Film dokumentalny, 58 min, Norwegia, 2018 Reżyseria: Havard Fossum Fossum Film dokumentalny o cenzurze. Dzięki niezwykłemu dostępowi do źródeł, reżyser filmu śledzi codzienne życie cenzury, dając rzadki wgląd w sposoby kontrolowania informacji, od Partii Komunistycznej w Pekinie po korytarze władzy w Waszyngtonie. Jeśli cenzorzy mają jedną wspólną cechę, to jest nią to, że wszyscy są przekonani, że pracują w słusznej sprawie, a cenzura jest ostoją przeciwko chaosowi społecznemu. To paradoksalny projekt o zarówno komicznych, jak i tragicznych konsekwencjach, ale w tych przełomowych czasach, w których sama cenzura przybiera nowe formy, jest powód do słuchania. Od kafkowskiego biura mediów społecznościowych w Niemczech, przez dowództwo wojskowe Sudanu Południowego, po rozmowy z irańskim ajatollahem, indyjskimi cenzorami filmowymi i chińskimi redaktorami wiadomości. Norweski reżyser podróżował po świecie, aby zrozumieć, czym jest cenzura, umożliwiając samym cenzorom przedstawienie swojej sprawy. 00:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - LOTNICZY PUCK Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Różne ładunki widziała najpopularniejsza już polska trasa wiodąca na Hel, ale czegoś takiego jeszcze nie było. Pod prąd czasu, wbrew zapomnieniu, do dawnej bazy Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku wraca jeden z najzgrabniejszych wodnosamolotów II Rzeczpospolitej - Lublin R. XIII. Niebawem będziemy mieli okazję przekonać się, że wraca nie tylko statek powietrzny, ale i piękny fragment naszej historii, dziejącej się na skrzyżowaniu dwóch żywiołów: wody i powietrza. 00:55 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - ROSENBERGOWIE CZ. 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 20 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia Juliusa i Ethel Rosenbergów była jedną z najgłośniejszych afer szpiegowskich w historii USA. Byli oni pierwszymi amerykańskimi obywatelami, którzy zostali skazani w czasie pokoju na śmierć na krześle elektrycznym za szpiegostwo. W 1951 r. rozpoczął się proces sądowy, o którym mówił cały świat. Julius i Ethel Rosenbergowie zostali oskarżeni o zdradę państwa. Głównie oskarżenie dotyczyło przekazywania tajnych danych dotyczących amerykańskiego programu nuklearnego. Wyrok wykonano w więzieniu Sing - Sing. 01:20 SENSACJE XX WIEKU - KSIĘGA SZPIEGÓW - ROSENBERGOWIE CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Historia Juliusa i Ethel Rosenbergów była jedną z najgłośniejszych afer szpiegowskich w historii USA. Byli oni pierwszymi amerykańskimi obywatelami, którzy zostali skazani w czasie pokoju na śmierć na krześle elektrycznym za szpiegostwo. W 1951 r. rozpoczął się proces sądowy, o którym mówił cały świat. Julius i Ethel Rosenbergowie zostali oskarżeni o zdradę państwa. Głównie oskarżenie dotyczyło przekazywania tajnych danych dotyczących amerykańskiego programu nuklearnego. Wyrok wykonano w więzieniu Sing - Sing. 01:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ARMIA CZERWONA CZ. 1 Magazyn, 21 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Galiński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) W tym odcinku historia Armii Czerwonej (w okresie od 1939 do końca 1941 roku).