TVP Historia Piątek, 15.07.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 15 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1410 - bitwa pod Grunwaldem; 1902 - runęła dzwonnica na placu Św. Marka w Wenecji; 1908 - urodził się Henryk Zygalski, kryptolog zespołu, który złamał kod Enigmy; 1968 - spotkanie przedstawicieli kompartii w Warszawie, list do KPCz; 07:00 DOM - ODC. 20/25 - POWRÓT Z DALEKIEJ PODRÓŻY Serial obyczajowy, 87 min, Polska 1997 Reżyseria: Jan Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Tomasz Borkowy, Halina Rowicka, Tomasz Mędrzak, Jan Englert, Bożena Dykiel, Zbigniew Buczkowski, Leonard Andrzejewski, Helena Kowalczykowa, Jerzy Bończak, Igor Śmiałowski, Anna Romantowska, Wojciech Wysocki, Beata Krajewska, Ewa Gawryluk, Adam Ferency, Marek Bukowski, Magdalena Stużyńska, Piotr Fronczewski i inni Po udanej operacji piersi Ewa wraca do domu. Matka namawia ją, by wyjechała do Szwecji na rehabilitację. Niestety, Talarowie nie mają na to pieniędzy. Ewa, jakby w przeczuciu nadchodzącego końca, zaczyna gwałtownie i łapczywie korzystać z życia. Stroynowskich odwiedza naukowiec z Moskwy, który przywozi list od Klary. Alfred z Beatą postanawiają ukryć pismo przed Martyną. Adam Rygier zgłasza jedną ze swych prac na wystawę fotograficzną, lecz cenzura zakazuje jej udostępnienia publiczności. Rozgoryczony fotograf postanawia rzucić wszystko i zaszyć się w leśniczówce. Tymczasem z Londynu przylatuje Szczepan, brat Tolka, tragicznie zmarłego męża Lidki Jasińskiej. Na lotnisku zamawia taksówkę i każe się wieźć na wschodnią granicę Polski. Tam długo stoi i patrzy w stronę ukochanego, rodzinnego Lwowa. Po powrocie do stolicy rozpoczyna poszukiwania kandydatki na żonę. Z bukietem czerwonych róż odwiedza dawną sympatię z liceum. Jednak gdy dowiaduje się, że była żoną stalinowskiego prokuratora wojskowego, nie może powstrzymać gniewu i gwałtownie opuszcza mieszkanie. Rozpoczynają się robotnicze protesty w Radomiu i Ursusie. Rząd odwołuje podwyżkę cen. Na terenie FSO Kuźniak organizuje masówkę. Składa też Andrzejowi propozycję nie do odrzucenia: jeśli Talar przeczyta oświadczenie popierające politykę partii, jego żona pojedzie do Szwecji na leczenie. 08:40 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. DYPLOMATYKA I ŁOWY Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W drugiej Rzeczpospoltej polowanie było istotnym elementam utrzymywania stosunków międzynarodowych. Polską kuchnię myśliwską opisano i skodyfikowano, najistotniejszym dziełem w tym temacie była "Kuchnia myśliwska" z 1845 roku autorsta Jana Szytlera. W tym odcinku poznamy przepis na bigos litewski z książki Andrzeja Fiedoruka "Kuchnia kresowa". Wiele dań kuchni mysliwskiej znajdziemy również w ksiązkach kulinarnych Marii Disslowej. Z tych przepisów pochodzi drugie danie zając duszony. 09:10 HISTORIA POLSKI - BITWA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maria Dłużewska Scenariusz: Maria Dłużewska Zdjęcia: Bartłomiej Maj Student malarstwa - Ireneusz Rolewski porywa się na coś zupełnie szalonego - chce wykonać pierwszą wierną kopię "Bitwy pod Grunwaldem" Jana Matejki (w skali 1:1). Zadanie wykraczające poza wyobrażenia zwykłego śmiertelnika nie jest pierwszą bitwą, do której musiał stanąć nasz bohater. Jest wychowankiem domu dziecka w Strobowie pod Skierniewicami, żyje niezwykle skromnie, nie ma stałych dochodów ani sponsorów. Przeciwności losu tylko wzmagają jego determinację w dążeniu do realizacji wyznaczonych celów i umacniają w przekonaniu, że warto żyć dla spraw wyższych. Kamera śledziła go przez dwa lata, obserwowała wszystkie etapy powstawania kolejnych fragmentów dzieła (z racji na rozmiar oryginału kopia powstaje w kilkunastu częściach, które na koniec zostaną ze sobą zszyte), od rozpięcia płótna na krośnie, poprzez jego gruntowanie metodami znanymi Matejce, wytwarzania farb według starych recept, nanoszenie pierwszych kresek, po transport gotowych fragmentów z Warszawy do Łodzi zwiniętych na rurach kanalizacyjnych. Niezwykle uzdolniony artysta okazuje się człowiekiem silnym duchem i zarazem bardzo empatycznym. 10:10 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 10:35 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 11:00 CHOCIM 1621 Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2021 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Jan Tarczyński, Leszek Wiśniewski Zdjęcia: Mariusz Kaźmierski Wykonawcy: Kamil Smerdel Wśród rocznic i jubileuszy, przypadających na 2021 rok, dwie rocznice wysuwają się zdecydowanie na pierwszy plan: 400 - lecie bitwy pod Chocimiem (sierpień - wrzesień 1621 roku) i śmierci w obozie chocimskim Jana Karola Chodkiewicza (24 września 1621 roku). W boju pod Chocimiem po raz pierwszy powstrzymana została ekspansja niezwyciężonego imperium islamskiej Turcji przez polsko - litewsko - kozacką (t.j ukraińską) armię, w szeregach której walczyli też żołnierze zaciężni wielu narodów chrześcijańskich Europy. Wojskami chrześcijańskimi dowodził Jan Karol Chodkiewicz, hetman wielki litewski, zwycięzca spod Kokenhausen, Białego Kamienia, Rygi i Kirchholmu, jeden z najwybitniejszych dowódców w dziejach Polski, który zmarł w obozie chocimskim, niemal do ostatnich dni wykazując żelazną wolę zwycięstwa i kunszt dowódczy, mimo postępującej gwałtownie choroby. 12:05 ZAKLĘTY DWÓR - ODC. 2/7 MARZYCIEL I AWANTURNIK Serial przygodow, historyczny, 57 min, Polska 1976 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Andrzej Wydrzyński Zdjęcia: Stefan Pindelski, Maciej Kijowski Wykonawcy: Piotr Marczewski Aktorzy: Krzysztof Jasiński, Gustaw Lutkiewicz, Roman Wilhelmi, Jerzy Bińczycki, Wiesław Gołas, Jan Nowicki, Danuta Kowalska, Olgierd Łukaszewicz, Wiesław Wójcik, Tadeusz Bartosik, Andrzej Żarnecki, Mirosława Gwoździńska, Jerzy Cnota, Aleksandra Karzyńska, Stanisław Jaroszyński Damazy Czorgut odwiedza swego przyjaciela, Juliusza Żwirskiego. Nie widzieli się przez sześć lat. Damazy opowiada, jak udało mu się wymigać od służby w wojsku austriackim. Z kolei Juliusz zwierza się ze swojej życiowej porażki. Próbował kontynuować tradycje Mikołaja, chciał znieść pańszczyznę, omal nie został zabity przez rozzuchwalonych chłopów. Opowiada też o swoich wizytach u Zygmunta Żwirskiego i o jego pięknej córce Eugenii. Jeszcze tego samego dnia Juliusz mianuje Damazego swoim rządcą. Obaj postanawiają rozwiązać tajemnicę "zaklętego dworu", w którym wieczorami pali się światło i widać ludzkie sylwetki. Czy to duch Mikołaja - czy raczej realni ludzie: Bulij, kręcący się po okolicy tajemniczy maziarz, czy może Eugenia Żwirska? 13:15 NEANDERTALCZYCY. POZNAJ SWOICH PRZODKÓW - POZNAJ SWOICH PRZODKÓW. ODC. 2/2 (NEANDERTHALS: MEET YOUR ANCESTORS) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2018 Neandertalczycy. Przywykliśmy myśleć o nich jako o prymitywach i małpoludach, jak o nieudanym prototypie nowoczesnego człowieka. Najnowsze badania jednak wykazują, że neandertalczycy wcale nie zniknęli. Wciąż żyją. W nas. Według naukowców większość dzisiejszych mieszkańców planety nosi w DNA geny neandertalczyków. Można to wytłumaczyć tylko w jeden sposób. Gdzieś, kiedyś neandertalczycy i praprzodkowie człowieka współczesnego musieli mieć wspólne dzieci. Co więcej, neandertalskie dziedzictwo wciąż daje o sobie znać. Wpływa na naszą skórę, układ odpornościowy, ryzyko zachorowania na raka. W filmie autorzy spróbują rozwikłać niektóre zagadki tajemniczych przodków ludzi. Na podstawie zachowanych szczątków stworzą najwierniejszy w historii komputerowy portret neandertalczyka. Zbadają ich siłę, umiejętności adaptacyjne i inteligencję, a nawet mowę. Następnie poproszą Andy’ego Serkisa, hollywoodzkiego eksperta od nowoczesnych technologii filmowych, by wyczarował cyfrowego neandertalczyka, przenosząc widzów o tysiąclecia wstecz. Z drugiej części filmu widzowie dowiedzą się, dlaczego neandertalczycy zniknęli, co dziesiątki tysięcy lat temu przeważyło szalę na stronę homo sapiens, jakim cudem neandertalczycy nie wygrali i jak to możliwie, że ludzie wciąż tu są, a oni odeszli? 14:15 NA TROPACH PREHISTORII - TAJEMNICE PIERZASTYCH SMOKÓW. ODC. 2 (A NEW PREHISTORY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2015 Reżyseria: Emma Baus Skąd pochodzą owady, ptaki i ssaki? Dzięki nowym technologiom i ostatnim odkryciom naukowcy mogą teraz odtworzyć brakujące gałęzie w genealogicznym drzewie życia. Ta trylogia, prowadzona jak badanie paleontologiczne, oparta jest o ultrarealistyczną grafikę komputerową. 15:20 GENIUSZE I MARZYCIELE. TADEUSZ TAŃSKI Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2018 Reżyseria: Marek Pawłowski Tadeusz Tański był jednym z pierwszych polskich inżynierów, którzy podjęli próbę produkcji polskich samochodów. Na skutek tajemniczych wpływów ówcześni decydenci wybrali lojalność wobec włoskiego fiata. Ten wybitny umysł spotykał się z wielkim rozczarowaniem. Pasję tworzenia odziedziczył po ojcu Czesławie Tańskim, malarzu, konstruktorze i budowniczym samolotu, śmigłowca i szybowca Lotnia, który porzucił rodzinę zaraz po urodzeniu syna. A gdy po latach spotkali się w Paryżu, rozumieli się od tego momentu jak nikt na świecie. Tadeusz studiował w Paryżu od 1909 r. Po uzyskaniu dyplomu w kategorii motoryzacji i lotnictwa pracował w fabryce Renault, opracował wiele projektów i patentów. Dał się poznać jako bardzo zdolny i obdarzony niezwykłą wyobraźnią przestrzenną twórca, a jego pomysły wybiegające ponad epokę budziły zachwyt. Jako 24 - letni inżynier skonstruował największy na świecie 12 - cylindrowy lotniczy silnik spalinowy w układzie H o mocy 520 KM. 16:50 DOM - ODC. 21/25 - NAIWNE PYTANIA Serial obyczajowy, 89 min, Polska, 2000 Reżyseria: Jan Łomnicki, Marcin Łomnicki Scenariusz: Jerzy Janicki, Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Piotr Hertel Aktorzy: Halina Rowicka, Waldemar Barwiński, Tomasz Borkowy, Bożena Dykiel, Monika Kwiatkowska, Anna Romantowska, Beata Krajewska, Bohdan Łazuka, Piotr Fronczewski, Marek Bukowski, Bożena Dykiel, Magdalena Stużyńska, Zbigniew Buczkowski, Hanna Śleszyńska, Jerzy Bończak W mieszkaniu Jasińskich odbywa się wesele Lidki i Szczepana. Taksówkę po zmarłym starym Lermaszewskim dziedziczy wuj Henia z prowincji. Ciągle zazdrosny o żonę Henio postanawia ją śledzić. W efekcie przekonuje się, że Danusia w tajemnicy chodzi na lekcje tańca. Dozorca Prokop organizuje w swojej stróżówce dystrybucję pochodzącego ze wsi mięsa. Kajtek Talar poznaje Majkę, przygotowującą się do egzaminów na studia. Zafascynowany dziewczyną wdaje się w szarpaninę z docentem, który próbuje ją napastować. W konsekwencji musi pożegnać się z uczelnią. Jak na złość niebawem między młodymi dochodzi do kłótni i rozstania. Zdecydowanie gorzej wychodzi na tym Kajtek. Stracił studia i dziewczynę, do Majki zaś przyjechał dawny narzeczony, odbywający staż lekarski w USA. Martyna Stroynowska kontynuuje związek z fotografem Adamem. Jej córka Beata razem z Mietkiem Pocięgło maluje czerwoną farbą ręce Dzierżyńskiego na portrecie w muzeum Lenina. Gdyby nie ojciec poseł, milicja nie puściłaby jej tego płazem. 19:30 HISTORIA POLSKI - ŚLĄSCY BOHATEROWIE - HISTORIA III POWSTANIA ŚLĄSKIEGO Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2021 Reżyseria: Kamil Niesłony Scenariusz: Kamil Niesłony Zdjęcia: Kamil Niesłony Muzyka: Adam Romański Historia III Powstania Śląskiego w dokumentach i relacjach rodzin powstańców. 20:25 KRZYŻACY Dramat historyczny, 166 min, Polska 1960 Reżyseria: Aleksander Ford Scenariusz na podstawie powieści Henryka Sienkiewicza: Jerzy Stefan Stawiński i Aleksander Ford Zdjęcia: Mieczysław Jahoda Muzyka: Kazimierz Serocki Aktorzy: Mieczysław Kalenik, Andrzej Szalawski, Grażyna Staniszewska, Aleksander Fogiel, Urszula Modrzyńska, Emil Karewicz, Józef Kostecki, Tomasz Białoszyński, Lucyna Winnicka, Janusz Stachocki, Zdzisław Jasiukiewicz, Mieczysław Voit, Henryk Borowski, Seweryn Butrym, Leon Niemczyk Premiera "Krzyżaków" odbyła się 15 lipca 1960 r. , dokładnie w 550. rocznicę bitwy grunwaldzkiej. Dotrzymanie tego terminu miało wymowę niemal symboliczną. O tym, jak bardzo starano się go nie przekroczyć, świadczy fakt, że od powzięcia pomysłu o ekranizacji Sienkiewiczowskiej powieści do uroczystej premiery upłynęło zaledwie półtora roku. Poprzedziła ją bardzo szeroko zakrojona kampania reklamowa, dyskusje w radiu i w telewizji. Dziesiątki konsultantów dopasowywały literacki obraz wydarzeń i postaci do ówczesnego stanu badań historycznych nad tą epoką. Korekcie poddano przede wszystkim powieściowy wizerunek króla Władysława Jagiełły, niezbyt przychylnie ukazanego na kartach książki. Na jego filmowej rehabilitacji zyskała poetyka filmu, opiewającego królewską mądrość i odwagę. Obszerny materiał literacki wymagał - z konieczności - selekcji, ograniczenia się do kilku wybranych wątków. Na pierwszy plan wysunięto losy Juranda ze Spychowa, zdradziecko atakowanego przez Krzyżaków ze Szczytna, którym przewodzi okrutny komtur Zygfryd de Loewe. Równolegle poprowadzono wątek romansowy między Zbyszkiem, Danuśką i Jagienką. Punkt kulminacyjny stanowi finałowa bitwa pod Grunwaldem. Po premierze filmu opinie recenzentów były podzielone. Jedni widzieli w tym obrazie zrealizowanym w nowatorskiej jak na tamte czasy technice panoramicznej ogromny sukces polskiej kinematografii, inni - i ci byli w większości - wytykali brak szerszego spojrzenia na zderzenie nie tylko dwóch sił politycznych, ale także dwóch kultur, dwóch cywilizacji. Nie bacząc na zdanie krytyków, publiczność ciągnęła tłumnie do kin. Popularność filmu wzmagała zresztą powszechna znajomość książki. Rok 1409. Młody, porywczy rycerz Zbyszko z Bogdańca atakuje pod Krakowem poselstwo krzyżackie. W odwecie Kuno von Lichtenstein żąda od Jagiełły śmierci Zbyszka za znieważenie majestatu. Od śmierci ratuje młodzieńca dwórka księżnej Anny Mazowieckiej, Danusia Jurandówna, córka rycerza ze Spychowa. Staropolskim zwyczajem wybiera Zbyszka na męża, co uniemożliwia wykonanie wyroku. Wkrótce Krzyżacy najeżdżają siedzibę Juranda ze Spychowa - jednego z największych wrogów zakonu. Zabijają jego żonę i porywają córkę, którą trzymają w zamku malborskim. Zbyszko nadaremnie jej szuka, zbliżając się w tym czasie do zakochanej w nim Jagienki. Krzyżacy zaś wysyłają Jurandowi wiadomość, że uwolnią córkę, jeśli on sam stawi się w Malborku. Krzyżacy upokarzają Juranda i wtrącają do lochu, a zamiast córki pokazują mu obcą dziewczynę. Tymczasem Zbyszko w pojedynku zabija brata Rotgiera, przybranego syna komtura Zygfryda de Loewe. 23:15 KGB: TARCZA I MIECZ - ODC. 1/3 (KGB - THE SWORD AND THE SHIELD) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jamie Doran Film dokumentalny wyreżyserowany i wyprodukowany przez zdobywcę 4 nagród Emmy, Jamie Dorana. To historia opowiadana przez weteranów KGB i ich ofiary. Odcinek pierwszy dotyczy początków służb bezpieczeństwa w Rosji Sowieckiej, które w pierwszych latach związane były z osobą Feliksa Dzierżyńskiego. Opis cyklu: Rosja to największy kraj na Ziemi. Przez wielu niezrozumiany, w innych wzbudzający przerażenie. W XX wieku historia Rosji była także historią jej służb bezpieczeństwa wykorzystywanych przez państwo sowieckie do tłumienia wszelkich przejawów sprzeciwu wobec władzy. Z ich rąk ucierpiały miliony osób. Ich agenci mają na swoim koncie masowe egzekucje, tajne wojny, zamachy stanu, kradzież bomby atomowej z USA, hakowanie i otrucia. To najbardziej niebezpieczne służby bezpieczeństwa na świecie. Ale choć w dzisiejszej Rosji wiele się zmieniło, służby te są prawdopodobnie silniejsze niż kiedykolwiek. Stało się tak za sprawą podoficera operacyjnego KGB, który został prezydentem, Władimira Putina. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W NURCIE BUGU Magazyn, 22 min, Polska, 2015 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W nurcie Bugu W naszych opowieściach słowo odkrywanie pojawia się nader często. Czasem niesie ze sobą swój elementarny sens i opisuje prawdziwą poszukiwawczą przygodę, czasem jednak prowadzi ku niecodziennym emocjom i wartościom ze sfery niematerialnej. Tak będzie i tym razem. To, co nas sprowadziło nad Bug, tkwiło w rzece w charakterze dziwnej wyspy, wzbogaconej o dziwną, wystającą metalową formę. Podejrzewamy, że to kanonierka z czasów I wojny światowej. Po ewentualnym jej wydobyciu mamy nadzieję na umieszczenie tej jednostki na liście zabytków, a miejsce jej znalezienia powinno być oznaczone stosowną tablicą informacyjną. Ratujmy stanicę Znad Bugu przenosimy się w okolice Cieszyna, gdzie poznamy historię popadającej obecnie w ruinę dawnej harcerskiej stanicy. Mamy nadzieję, że znajdzie się pomysł na współczesne wykorzystanie tego obiektu. 01:55 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 1 Kameralne i studyjne (widowisko), 23 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 02:20 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 22 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Audycja cykliczna o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 02:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - MUSSOLINI Magazyn, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony Benito Mussoliniemu. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.