TVP Dokument Środa, 20.07.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - UWAŻNIE O WAŻKACH Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Dr Grzegorz Tończyk, naukowiec z z Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego, jest zaangażowany w projekt ochrony ważek śródleśnych torfowisk. Projekt jest próbą podjęcia czynnej ochrony ważek związanych z tym typem środowiska, poprzez odpowiednio prowadzone działania służące zachowaniu i odtwarzaniu ich siedlisk. Ponadto w filmie występuje Zbigniew Fijewski z Mazowiecko - Świętokrzyskiego Towarzystwa Ornitologicznego. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 39 REGUŁY TEMPLARIUSZY Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Templariusze to zakonnicy nadal obecni w popkulturze, pomimo faktu, że zmierzch ich potęgi miał miejsce 700 lat temu. Radosław Kotarski bada to, co zostało po nich w Polsce i w Niemczech. Przygląda się również codziennemu życiu zakonników i przybliża surową regułę zakonną templariuszy. Zapraszamy w prawdziwą podróż w czasie. 07:00 NOTACJE - BORYS WOŹNICKI. ZBIERAŁEM RZECZY IDEOLOGICZNIE SZKODLIWE Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Róża Fabjanowska, Sławomir Malcharek Borys Woźnicki, urodzony pod Dubnem tuż przy granicy polsko - sowieckiej, stworzył muzeum, które stało się dziełem jego życia, ocalił od zapomnienia wiele narodowych skarbów. Dokumentuje ich burzliwe dzieje, niszczenie świadectw kulturowego dziedzictwa. Mówi o bogactwach pałaców i zamków obecnej Ukrainy, grabionych i dewastowanych w latach sowieckiej władzy, przypomina losy ich kolejnych właścicieli. Woźnicki zgromadził 4, 5 tysiąca rzeźb, w większości barokowych, 3 tysiące bezcennych ikon, imponującą kolekcję ponad tysiąca portretów z XVI, XVII i XVIII wieku, ponad 12 tysięcy rozmaitych eksponatów uratowanych od zagłady i zapomnienia. 07:10 NOTACJE - BOLESŁAW PROROK. KARTKI Z OSTASZKOWA Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Krzysztof Tadej Bolesław Prorok (ur. w 1932 r.), przewodniczący Stowarzyszenia Dolnośląskiej Rodziny Katyńskiej. W latach 1939/1940 mieszkał w rodzinnym mieście Ostrogu na Wołyniu. W programie Bolesław Prorok wspomina aresztowanie ojca i wywiezienie go przez NKWD do obozu w Ostaszkowie. Jego ojciec został później roztrzelany w Kalininie i pochowany w Miednoje. Bolesław Prorok zaś 13 kwietnia 1940 r. został wraz z matką i siostrą wywieziony przez NKWD do Kazachstanu. 07:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 38 DĘBLIN Magazyn, 23 min, Polska, 2016 Reżyseria: Magdalena Felis Scenariusz: Justyna Zahor Zdjęcia: Jacek Sołtysiak, Jarosław Wątor, Jacek Banach Prowadzący: Tomasz Bednarek Żadne inne miasto w Polsce nie jest tak blisko nieba jak Dęblin - siedziba jednej z trzech najstarszych szkół lotniczych świata. Z dęblińskiej Szkoły Orląt wywodzą się bohaterowie powietrznych bitew nad Warszawą, Anglią, Atlantykiem, Bałkanami, a nawet Chinami. Tu pierwsze loty odbywali najwięksi mistrzowie polskiego lotnictwa, a w cieniu parku otaczającego rektorat tworzyła Maria Pawlikowska - Jasnorzewska. W kolejnym odcinku Tomasz Bednarek odwiedza mały punkt na mapie Polski, który odegrał tak dużą rolę w historii Europy. Tylko tu można przechadzać się między śmigłowcami, które zapisały się w dziejach naszego kraju. A jeśli od lotniczych atrakcji zakręci się nam w głowie, można odpocząć... na rybach. Tam gdzie Wieprz wpada do Wisły, bieg rzeki zwalnia i tworzy idealne miejsce dla wędkarzy, którzy zjeżdżają tu z całej Polski. 07:50 PRZYRODNIK NA TROPIE - /5/ - SZARYTKA MORSKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Bohaterka tego odcinka może ważyć aż do 300 kg i mierzyć do 2, 5 metra. Samce, jak to w świecie ssaków, są większe i cięższe od samic. Losy bohaterki od ponad 10 000 lat splecione są z człowiekiem, który od zamierzchłych czasów na nią polował ze względu na mięso, cenne futro i tłuszcz. W 2015 roku Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk zmienił kilka polskich nazw ssaków. Bohaterka tego odcinka wcześniej była foką szarą, a teraz jest szarytką morską. 08:20 ZIEMIA - PODWODNY ŚWIAT - CZ 15. SEKOLAH DASAR, MIMPANG I MAŁPIA TAJEMNICA Cykl dokumentalny, 43 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Film zabiera widza w niezwykłą podróż do miejsc, gdzie na lądzie, w tajemniczym lesie oraz pod wodą mieszkają niezwykłe stworzenia. Są piękne, ale i niebezpieczne. Czy dzika przyroda może egzystować bez strachu o swoje przetrwanie blisko ludzkiej cywilizacji? 09:10 DZIKA PÓŁNOC - ODC. 2 GÓRY (WILD NORTH EP. 2 THE MOUNTAINS) Serial dokumentalny, 51 min, Dania, 2015 Reżyseria: Arne Naevra, Torgeir Lande Seria dokumentalna o dzikiej, dalekiej północy. Odcinek drugi opowiada o potężnych górach północnego krańca Europy, które wydają się bajecznie piękne, lecz dla dzikich stworzeń, które mają tu swój dom, to najtrudniejsze miejsce pod słońcem. Niemniej - dostosowują się do warunków w górach na dalekiej północy i żyją w zgodzie z naturą i zmianami pór roku. Po raz pierwszy udało się dwóm fotografom sfilmować płochliwego leminga. W niektórych latach zbocza gór są ich pełne i drapieżniki - futrzaste lub pierzaste - raczą się nimi obficie w krainie słońca o północy. Skandynawia posiada rozległe obszary górskie. Według mitologii kultury skandynawskiej, głęboko w lesie żyją trolle i olbrzymy. Kiedyś człowiek dzielił las z takimi zwierzętami jak łoś, lis polarny czy puchacz śnieżny - jeden z najrzadszych ptaków Skandynawii. Od wieków człowiek na nie polował, więc trudno je spotkać czy się do nich zbliżyć. 10:10 MAGICZNY MAGHREB - ODC. 5 MAROKO (MAGNIFICENT MAGHREB / MAGISCHER MAGHREB EP. 5 MAROCCO) Cykl dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Heike Nikolaus W odcinku piątym poznamy lepiej Maroko, które jest fascynującym, wielokulturowym krajem, gdzie od wieków przeplatają się wpływy afrykańskie, arabskie i europejskie. Jest to kraj niezwykle różnorodny, z bogatą i skomplikowaną historią, ciekawą kulturą i sztuką, a także z oszałamiającymi krajobrazami, na które składają się: tajemnicza Sahara, ośnieżone góry Atlas i bajkowe wybrzeże Atlantyku. Maroko jest najbardziej zachodnim z państw Maghrebu, do którego to regionu zalicza się także Algierię, Tunezję, Libię, Mauretanię i Saharę Zachodnią. Jest to jedyny afrykański kraj, który leży zarówno na wybrzeżu Morza Śródziemnego, jak i Oceanu Atlantyckiego. Góry Atlas przecinają centralne części Maroka, biegnąc przez północną Algierię aż do północnej Tunezji. Na każdym kroku widoczne są tu silne wpływy europejskie, które w wyjątkowy sposób mieszają się z wpływami arabskimi i afrykańskimi. Maroko jest zdecydowanie najlepszym miejscem, aby cieszyć się zarówno afrykańskimi, jak i europejskimi klimatami, które tworzą tu niepowtarzalną atmosferę. 11:05 OD MORZA ŚRÓDZIEMNEGO DO AFRYKI POŁUDNIOWEJ - ODC. 6. NA BALKONIE BAŁKANÓW (FROM THE MEDITERANEAN TO SOUTH AFRICA / DE LA MEDITERRANE A L'AFRIQUE DU SUD. AUX BALCONS DES BALKANS) Serial dokumentalny, 13 min, Francja, 2010 Reżyseria: Yannick Charles Seria dokumentalna, która pozwoli poznać szlak od Morza Śródziemnego aż po Południową Afrykę. To balkon Bałkanów. Suchy jak pieprz, jałowy jak pustynia, gorący jak cegła. Widać je z Księżyca. Białe krople na błękicie Adriatyku. Zero drzew, same skały. Okruchy Chorwacji. Jak nie zgubić się w plątaninie wysp? Geologiczne dziwadło. Zagadka meteorologiczna. Park Narodowy Kornati. Mekka żeglarzy, amatorów zacisznych kotwicowisk. Mrowie wysepek, zatoczek. Bliżej wybrzeża pojawiają się jachtowe korki. Na niebie też ruch. Z ziemi poderwały się dwa ciężkie, wojskowe śmigłowce chinook powszechnie stosowane w Iraku i Afganistanie. Lecz Chorwacja nie toczy wojny. Na wybrzeżu i wyspach ani śladu konfliktu. Jednak w głębi kraju niedawna wojna Serbów z Chorwatami pozostawiła głębokie rany: spalone wioski, ślady po kulach. Jakby to było wczoraj. 11:25 DOBRZE JEST JAK NIE PADA DESZCZ Reportaż, 17 min, Polska, 1987 Scenariusz: Jadwiga Wileńska Zdjęcia: Stanisław Ścieszko Reportaż z podłódzkiej wsi. Dzieci ze szkoły podstawowej opowiadają o swoim dniu codziennym, trudach w dotarciu do szkoły, roli pogody i przedmiotach szkolnych, które lubią. Mówią o swoich zainteresowaniach i spędzaniu czasu wolnego, ale również o obowiązkach domowych i konieczności pomocy przy gospodarstwie i w polu. Zdradzają swoje największe marzenia: dziewczynka chciałaby zostać ekspedientką lub pielęgniarką, a jej kolega marzy o tym, żeby mieć telewizor, kupić traktor i pobudować stodołę. 11:50 GENIUSZE I MARZYCIELE - STEFAN BRYŁA Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2018 Reżyseria: Bartosz Paduch Szkic dla spawacza. Eksperymentalny film o architekturze z geniuszem Stefanem Bryłą w roli głównej. 12:50 KRWAWY HANDEL SZTUKĄ (STOLEN BLOOD ANTIQUES) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Francois Cardona, Paul Canabis Film dokumentalny o dziełach sztuki, które zostały ostatnio skradzione z krajów Bliskiego Wschodu i pojawiły się na rynku sztuki na całym świecie. Policja połączyła siły z archeologami, aby przeprowadzić globalne dochodzenie w celu powstrzymania sieci przestępczych przed handlem tymi bezcennymi artefaktami. Grabież artefaktów archeologicznych rozpoczęła się na niespotykaną skalę od zniszczenia Palmyry w Syrii przez ISIS, a kontynuowana była od artefaktów skradzionych z Iraku i Libii. Skradzione antyki były wystawiane w renomowanych galeriach i sprzedawane na całym świecie na rynkach internetowych. W tym niespotykanym śledztwie śledzimy europejskie, specjalistyczne jednostki policyjne i archeologów śledczych, aby ujawnić rozległą sieć przestępczą. Z sal aukcyjnych w Paryżu, Brukseli i Nowym Jorku śledzimy wątek z powrotem do Libii, nowego centrum oszustów - handlarzy, z których część ma powiązania z grupami terrorystycznymi, takimi jak ISIS. 13:50 DZIKA PÓŁNOC - ODC. 3 WYBRZEŻE (WILD NORTH EP. 3 THE COAST) Serial dokumentalny, 51 min, Dania, 2015 Reżyseria: Arne Naevra, Torgeir Lande Seria dokumentalna o dzikiej, dalekiej północy. Odcinek trzeci to opowieść o wybrzeżach. Odwiedzimy Svalbard daleko na północy, gdzie niedźwiedzie polarne polują na foki czy morsa. Na surowych, ptasich klifach śledzimy dramat rodziny maskonurów. Dowiadujemy się o niezwykłej symbiozie między człowiekiem a edredonem. Skandynawia ma długie i zróżnicowane wybrzeże. Od wieków tutejsi mieszkańcy mieli bliską więź z morzem, a także ze związanymi z morzem i wybrzeżem zwierzętami. 14:50 NA RATUNEK DZIKIEJ PRZYRODZIE - ODC. 3 (WILDLIFE SOS EP. 3) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: James Incledon Serial dokumentalny, który śledzi pracę personelu i wolontariuszy w Wildlife Aid Foundation - organizacji zajmującej się ratowaniem, opieką i rehabilitacją chorych, rannych lub osieroconych zwierząt. Seria jest pełna ekscytujących i rozdzierających serce akcji ratunkowych, zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i na całym świecie. W tym odcinku Simon odwiedza dr Laurie Marker w sercu przepięknego regionu Kalahari w Afryce Południowej, aby być świadkiem jej pracy z potężnym drapieżnikiem gepardem! Jego wizyta przebiega idealnie, obserwuje wypuszczenie sześciu uratowanych gepardów z powrotem na wolność. Ledwie jednak przybył, został wciągnięty w nieoczekiwany dramat, gdy jeden z gepardów padł ofiarą zagrażającego życiu ataku! Po powrocie do Surrey, Simon odbiera telefon od grupy pracowników biurowych w sprawie lisa, który wpadł przez świetlik do budynku, a następnie postanowił zdrzemnąć się w szafce na materiały biurowe! Dzwoni telefon z Chiswick, który wymaga od Simona ustawienia w nocy fotopułapki, aby obserwować aktywność podejrzanego lisa. 15:50 PUŁAPKI KONSUMENCKIE - ODC. 3 MIESZKANIE ZABÓJCZE DLA KLIMATU (CONSUMERS TRAPS 3. WHAT CLIMATE KILLS / VERBRAUCHERCHECK 3. KLIMAKILLER) Serial dokumentalny, 44 min, Austria/Niemcy, 2019 Reżyseria: Andrea Eder, Christine Grabner W odcinku trzecim dowiemy się, jakie rzeczy w naszych domach i mieszkaniach są zabójcze dla klimatu. Co powoduje globalne ocieplenie, a co za tym idzie narastające zagrożenie dla nas. Nie oszczędzamy energii elektrycznej, wody, korzystamy bez opamiętania z dóbr konsumpcyjnych. Na szczęście coraz więcej mówi się o sposobach ochrony i ratowania naszej planety przed zagładą. 16:40 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 3 KILIMANDŻARO. SPOTKANIE NA SZCZYCIE (AROUND THE SEA II EP. 3 RENCONTRES AU SOMMET) Serial dokumentalny, 26 min, Francja, 2018 Reżyseria: Jrme Mignard Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W trzecim odcinku opowiemy o Kilimandżaro, które nazywane jest "dachem Afryki". Góruje nad Tanzanią i ma wysokość prawie sześciu tysięcy metrów nad poziomem morza. Co roku blisko trzydzieści tysięcy osób próbuje zdobyć ten szczyt, pomimo chłodu i zagrożeń związanych z dużą wysokością. Udaje się to średnio tylko połowie z nich. Śmiałkom towarzyszą liczni przewodnicy i tragarze. Wykonują niezwykle ciężką i niebezpieczną pracę. Pomimo doświadczenia, również oni cierpią czasem na chorobę wysokościową. Grupa dziesięciu osób postanowiła zdobyć "dach Afryki". Przed nimi niezwykle trudna i niebezpieczna wspinaczka. 17:10 SKARBY ŚLĄSKA OD KARKONOSZY DO ODRY Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Edward Porembny Film dokumentalny Edwarda Porembnego o Śląsku. Film promuje region, który słynie m.in. z wytwarzania znanych na całym świecie koronek koniakowskich. Historia tworzenia koronek koniakowskich na tych terenach sięga końca XIX wieku i jest ciągle żywa. 18:05 APOKALIPSA CZŁOWIEKA PIERWOTNEGO - ODC. 1 (APOCALYPSE NEANDERTHAL) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Jason Levangie Zdjęcia: Paul Mccurdy Muzyka: Jihwoan Ahn Przez tysiące lat neandertalczycy przemierzali ziemię, ale w mgnieniu oka zniknęli z historii. Neandertalczyk jest jedną z najbardziej zaskakujących tajemnic w historii ludzkości. Ale nowe informacje mogą rozwiązać tę zagadkę. Naukowcy uważają, że neandertalczyk uległ zagładzie, gdy 39 tysięcy lat temu wybuchł wulkan. Zespół naukowców bada tę teorię wulkanicznej anihilacji. A jeśli wybuch wulkanu oznaczał koniec dla neandertalczyków, może w przyszłości erupcja spowoduje zagładę ludzkości. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - NAMIBIA. PONADCZASOWA AFRYKA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Namibia to stosunkowo mało znany kraj o zróżnicowanym krajobrazie. Rdzawe pustynie, parki narodowe i rozległe przestrzenie nad Atlantykiem. Bogactwa Namibii zaskakują podróżnych. Poza wspaniałymi pejzażami, kraj ten kryje w sobie również fascynującą mozaikę kultur. Namibia to jeden ze skarbów kontynentu afrykańskiego. Namibia leży w południowo - zachodniej części Afryki, nad Oceanem Atlantyckim. Dawniej stanowiła kolonię niemiecką, następnie była okupowana przez RPA. Uzyskała niepodległość w 1990 r. Namibia to olbrzymi, lecz słabo zaludniony kraj. Na jej obszarze - ponad dwukrotnie większym od terytorium Niemiec - żyje zaledwie 2 miliony mieszkańców. 20:10 TATARZY POLSCY ODC. 2 Telenowela dokumentalna TVP, 39 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska TATARZY POLSCY - cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan, czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 21:00 PO ZŁOTO Film dokumentalny, 61 min, Polska, 2020 Scenariusz i reżyseria: Ksawery Szczepanik Pełen unikatowych materiałów archiwalnych film o losach Władysława Kozakiewicza - wybitnego, polskiego tyczkarza, wielokrotnego rekordzisty Polski, rekordzisty świata i złotego medalisty Igrzysk Olimpijskich w Moskwie w roku 1980; autora spontanicznego gestu, którym poczęstował stronniczą, sowiecką publiczność, przechodząc jednocześnie do historii. Wał Kozakiewicza stał się dla milionów Polaków symbolem sprzeciwu wobec komunistycznego reżimu i światełkiem nadziei na przyszłość; podobnym do tego, które rozpalił Jan Paweł II, i zwiastującym to, które za chwilę wznieci Lech Wałęsa. Jednak z upływem lat postać Władysława Kozakiewicza zatarła się w zbiorowej pamięci Polaków. Jedynym śladem jego osiągnięcia jest zakorzenione już w potocznej polszczyźnie powiedzenie gest Kozakiewicza. Film przypomina legendę wielkiego tyczkarza i powikłane koleje jego życia. Przed nami historia chłopaka z podwileńskiej wsi, który - pokonując wszelkie bariery - dociera na sportowy Olimp, po czym zostaje zeń zepchnięty i skazany na potępienie. Historia ta wyrasta poza sportowe ramy i zyskuje wymiar ponadczasowej przypowieści o cenie i naturze sukcesu. 22:10 BJARNE NIENAWIDZI KAMERY (BJARNE HATES THE CAMERA) Film dokumentalny, 40 min, Norwegia, 2018 Reżyseria: Weronika Nitsch Film dokumentalny, którego bohaterem jest Bjarne. Autorka filmu wkracza w życie swojego sąsiada Bjarne'a, który niechętnie staje się głównym bohaterem filmu dokumentalnego o sobie. Reżyserka filmu pochodzi z Polski, lecz od dziesięciu lat mieszka w Norwegii. Film jest jej osobistym spojrzeniem na Norwegię oraz opowieścią o nietypowej, polsko - norweskiej przyjaźni. Film był prezentowany na wielu festiwalach filmowych w Norwegii i na całym świecie, na wielu zdobył główne nagrody: Nagroda Publiczności i Nagroda dla Najlepszego Filmu Studenckiego, The Norwegian Documentary Film Festival Volda 2018, Norwegia; Najlepszy Film Dokumentalny - Festiwal Nordic/DOCS 2018, Fredrikstad, Norwegia; Wyróżnienie na Norwegian Short Film Festival 2018 i Grimstad, Norwegia; Najlepszy Dokument Krótkometrażowy, Scandinavian International Film Festival, Helsinki, Finlandia; Nagroda Jury na Anchorage Film Festival 2019, Alaska, USA; European Cinematography Awards 2018. 22:55 BALLADA O LEKKIM ZABARWIENIU EROTYCZNYM - ODC. 10 Serial dokumentalny, 27 min, Polska, 2003 Scenariusz i reżyseria: Irena Morawska, Jerzy Morawski Zdjęcia: Adam Fręśko, Mikołaj Nesterowicz Czarek z powodzeniem lansuje swoje nowe odkrycie. W lokalnej prasie ukazuje się zdjęcie Klaudii. Dziewczyna przekonuje się, że świat modelek to świat kłótni. Dany i Ewelina z Bydgoszczy jadą na Dzień Otwarty Szkoły Filmowej w Łodzi. Ewa, która nie została modelką, ponownie rozważa możliwość operacji. 23:30 ... I ŻYLI DŁUGO I SZCZĘŚLIWIE Reportaż, 10 min, Polska, 1979 Scenariusz: Jerzy Łuczak, Leszk Bober Zdjęcia: Jerzy Haida Jan i Stefania Ptasińscy obchodzą złote gody - opowiadają historię wspólnego życia. Wspominają moment poznania się, czas wojny, pracę na roli, wychowanie pięciu synów i czterech córek. Krzątanina gospodarzy wokół domu. Narodziny krowy, wypiek chleba, prace w ogródku, oranie pola. Przyjazd dzieci Ptasińskich z rodzinami na uroczystość złotych godów. 23:40 NOTACJE - ELŻBIETA FICOWSKA. ZACZAROWANA ŁYŻECZKA SZCZĘŚCIA Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Maria Nockowska Elżbieta Ficowska urodziła się w 1942 r. w getcie warszawskim. Jej przybrana matka, Stanisława Busold, współpracowała z Ireną Sendlerową w niesieniu pomocy żydowskim dzieciom. Ficowska jako paromiesięczne niemowlę została przemycona z getta. Dzięki temu przeżyła. Studiowała na Wydziale Psychologii i Pedagogiki Uniwersytetu Warszawskiego. Autorka książek, opowiadań, słuchowisk i tekstów piosenek dla dzieci. Działaczka opozycji demokratycznej lat 70. i 80. , współpracowała z Jackiem Kuroniem jako jego rzecznik prasowy, gdy był on ministrem pracy. W latach 2002 - 2006 była przewodniczącą Stowarzyszenia Dzieci Holocaustu. Żona nieżyjącego wybitnego poety, literata, tłumacza Jerzego Ficowskiego, znawcy twórczości Brunona Schulza i folkloru cygańskiego. 23:55 KRÓLIK PO BERLIŃSKU Film dokumentalny, 52 min, Polska 2009 Scenariusz i reżyseria: Bartek Konopka Zdjęcia: Piotr Rosołowski Opowieść o królikach żyjących w sąsiedztwie muru berlińskiego, mimowolnych świadkach burzliwej, powojennej historii miasta i dzielącego go muru. Prowadzona zza kadru, pełna absurdalnego humoru narracja o codziennym bytowaniu królików przeradza się niepostrzeżenie w opowieść o ludziach, mieszkańcach nie tylko Berlina Wschodniego, ale i całej NRD, poddanych wbrew woli, społecznemu i politycznemu eksperymentowi, odciętych dosłownie i w przenośni murem od reszty świata. Dziwnym trafem, historia tamtejszych królików stanowi wierne odbicie historii ludzi. Przed wojną Plac Poczdamski był tętniącym życiem fragmentem Berlina. Po wojnie zamienił się w dziką łąkę, na której wkrótce zaczęły powstawać ogródki działkowe. W poszukiwaniu pożywienia ściągały tam dzikie króliki z całego miasta. Ale pewnego dnia na łące pojawili się żołnierze, którzy poprowadzili przez środek zasieki z drutu kolczastego, by niebawem zastąpić je wysokim, ceglanym murem zwieńczonym opaskami z drutu. Ludzie stawali po obu stronach muru na różnych skrzynkach i stołkach, zaglądali na drugą stronę, machali do siebie, wysyłali sygnały świetlne, wypatrywali się przez lornetki, ustawiali transparenty, coś wykrzykiwali. Króliki nie rozumiały z tego nic, mogły się tylko przyglądać. Krzyki płoszyły je, choć z czasem zwierzęta zaczęły się do nich przyzwyczajać. Jednak ludzie zachowywali się coraz dziwniej. Niektórzy próbowali przeskoczyć mur, potem szybko przebiec szeroki pas ziemi i przedrzeć się przez zaporę z drutu kolczastego. Czasami im się to udawało, więc niebawem zamiast drutów pojawił się drugi mur. Pomiędzy murami ciągnął się pas ziemi niczyjej. Teraz już ucieczka była dużo trudniejsza, zwłaszcza że wzdłuż muru krążyli uzbrojeni żołnierze z psami i wyłapywali desperatów. Niekiedy do nich strzelali, mimo że każdy strzał wymagał udokumentowania w raporcie. Do królików, które też znalazły się między murami, nie strzelano, widać nie zasługiwały na raporty, ale stały się więźniami. Nawet jeśli biegły długo wzdłuż muru, nie mogły opuścić swojego terytorium, a jedynie wrócić w to samo miejsce. Królicze więzienie zaczęło jednak zwierzakom odpowiadać: nikt tam na nie nie polował, nic nie zakłócało ich spokoju, a sporadyczne strzelanie do uciekinierów dawało się jakoś znieść. Króliki mogły nawet dojść do wniosku, że wzniesiono mur i wystawiono straże po to, żeby je chronić. Ludzie z całego świata przyjeżdżali, żeby zobaczyć ten jedyny w swoim rodzaju króliczy rezerwat, fotografowali zwierzaki, uwieczniali ich wizerunki na murze. Króliki rozmnażały się więc na potęgę, żeby nie zawieść widowni. Z czasem jednak brak zewnętrznych zagrożeń zaczął obracać się przeciwko nim: straciły zainteresowanie otoczeniem, popadły w bierność i apatię. Kiedy na czele kraju stanął Erich Honecker, miłośnik zwierząt, postanowił udowodnić, że rezerwat jest idealnym miejscem do życia. Brał pożyczki z Zachodu na wysiew trawy, nad pasem ziemi rozbłysły latarnie, żeby nikt nie plątał się tam po ciemku, a szczeliny w murze starannie zamurowano, aby króliki nie zaraziły się przywleczonymi z zewnątrz chorobami. Coraz więcej psów pilnowało też króliczego bezpieczeństwa. Mimo to wciąż były króliki, które próbowały wydostać się na wolność, budując podkopy pod murem. Aż nagle w murze pojawiły się dziury i możliwe stało się opuszczanie rezerwatu. Króliki wreszcie mogły zobaczyć prawdziwy świat, przekonać się, że trawa na zewnątrz jest bujniejsza, spróbować nawet chrupiącej sałaty. Sam rezerwat postanowiono zlikwidować, strażnicy zniknęli. Dziś króliki żyją na zwykłych podwórkach i w parkach, muszą rywalizować o jedzenie z innymi zwierzętami. Po spokojnym życiu między murami trudno im było odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Najłatwiej przystosowały się młode osobniki. Stare czasami jeszcze tęsknią za rezerwatem. "Królik po berlińsku" znalazł się wśród ośmiu filmów dokumentalnych kandydujących do Oscara 2009 w kategorii najlepszy dokument długometrażowy. Z tej listy trzy uzyskają oficjalną nominację do tej najbardziej prestiżowej nagrody. Za swój film Bartek Konopka dostał już m. in. Złotego Lajkonika na 49. Krakowskim Festiwalu Filmowym i nagrodę na festiwalu Hotdoc w Toronto. 00:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - NAROL. TAJEMNICA PAŁACU ODC. 261 Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski 12 lutego 1945 roku w pałacu w Narolu NKWD osaczyło grupę partyzantów z oddziału WiN Kostka. Pojmanych zostało 7 żołnierzy wyklętych. Chcemy przebadać najbliższe otoczenie pałacu, by odpowiedzieć na pytanie, jakie rozmiary miała stoczona tu walka. Poszukiwania będą tłem do opowieści o niezwykłym dowódcy, Karolu Kosteckim ps. Kostek. Kostek walczył z niemieckim okupantem we wrześniu 1939 r. , był kurierem ZWZ na obszar okupacji sowieckiej, żołnierzem AK i dowódcą kompanii Narol. Jego oddział współpracował z partyzantami sowieckimi i bronił polskiej ludności przez napadami UPA, rozgrywając regularną bitwę z Ukraińcami w obronie Narola. Podczas akcji Burza walczył ze swym oddziałem pod Bełżcem i Tomaszowem Lubelskim. Po wkroczeniu Rosjan, Kostecki pozostał w konspiracji, strzelał się z komunistami w Lubaczowie, a jego podkomendni zostali okrążeni i schwytani w pałacu w Narolu. Sam Kostek awansował na komendanta Rejonu I, a potem Rejonu V w strukturach WiN. Był dowódcą udanej akcji rozbicia aresztu UB w Tomaszowie Lubelskim i uwolnienia stamtąd więźniów. Zatrzymany przez komunistów został skazany na wielokrotną karę śmierci, zamienioną potem na 15 lat więzienia. 01:20 NIE TYLKO ENIGMA. OPOWIEŚĆ O SŁUŻBACH WYWIADOWCZYCH POLSKIEGO PODZIEMIA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kołodziejczyk Zdjęcia: Paweł Iwaniuk, Dawid Cierpikowski Muzyka: Rafał Rozmus Wywiad Armii Krajowej podczas II wojny światowej oceniany był przez sojuszników jako najsprawniej funkcjonujący na świecie. Ocenia się, że gdyby nie jego działalność, wojna potrwałaby o kilka lat dłużej i nie wiadomo, z jakim skutkiem by się zakończyła. Pod koniec 1944 roku Niemcy mieli już rozwiniętą produkcję samolotów odrzutowych, którym w walce nie mogły dorównać alianckie myśliwce. Rozwijała się produkcja pocisków dalekosiężnych V2, a także trwały zaawansowane prace nad produkcją broni jądrowej. Dzięki działaniom wywiadowczym prowadzonym przez agentów Armii Krajowej udało się pokrzyżować plany produkcji tej broni. Przez cały okres trwania II wojny światowej wywiad AK dostarczył sprzymierzeńcom ponad 25 tysięcy raportów. Film ma na celu przypomnienie zasług tej struktury Armii Krajowej w osiemdziesiątą rocznicę wybuchu II wojny światowej. Oprócz przybliżenia struktury wywiadu w Polsce w okresie II wojny, przypomnimy najważniejsze akcje wywiadowcze, przybliżymy ich znaczenie oraz wpływ na teatr działań wojennych w Europie. Zasadnicza opowieść przedstawiona zostanie za pomocą tekstu lektorskiego oraz wypowiedzi fachowców. Tłem dla opowieści narratora będą symboliczne ilustracje fabularne, które płynnie przechodzić będą w animowane rysunki ilustrujące najciekawsze fragmenty opowiadanych historii. Dopełnieniem będzie skomponowana na potrzeby filmu muzyka. 02:15 CZEKOLADOWA DYNASTIA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1996 Reżyseria: Jacek Butrymowicz Scenariusz: Ryszard Kaczyński Czekolada w formie stałej - w blokach i tabliczkach pojawiła się w Europie Środkowej dopiero na przełomie wieku XVIII i XIX. W Polsce ten słodki przysmak jako pierwszy zaczął produkować przybyły w połowie XIX wieku z Niemiec cukiernik Karol Wedel. Sprowadził go właściciel cukierni, Karol Grohnert. Wedel przez 6 lat był jego wspólnikiem. Podobnie jaki inni, przybyli z krajów zachodnich cukiernicy, Wedel reprezentował doskonałe rzemiosło w swoim fachu, a także specjalizację dotąd w Polsce nieznaną - wyrób czekolady. Przy ulicy Miodowej Wedel otworzył cukiernię i warsztat cukierniczy. Jego wyroby bardzo szybko zdobyły sobie uznanie warszawiaków. Szczególnym powodzeniem cieszyła się czekolada, którą Karol tak reklamował w prasowych anonsach - "zupełnie nowy i szczególny utwór cukierniczy, a nade wszystko wyborny środek leczący i łagodzący wszelkie cierpienia piersiowe, nader skuteczny na słabość w miesiącach wiosennych". Karol Wedel zmarł w 1902 roku, w wieku 89 lat. Pozostawił nie tylko świetnie zorganizowane przedsiębiorstwo, ale godnego siebie następcę syna Emila. Właścicielem firmy stał się Emil już w dniu swego ślubu i był to najwspanialszy prezent ślubny, jaki mógł mu sprawić ojciec. Cukiernicza praktyka Emila obejmowała zakłady w Niemczech, Szwajcarii, Anglii i Francji, skąd sprowadzał później maszyny do nowej fabryki przy ulicy Szpitalnej. Spadkobierca Karola znacznie rozwinął firmę, nie żałując pieniędzy na inwestycje. Oprócz nowych budynków fabrycznych wybudował narożną reprezentacyjną kamienicę, która według "Kuriera Warszawskiego" należała do najpiękniejszych budynków miasta. Na parterze tej kamienicy znalazł miejsce nowy, stylowy sklep z wyrobami Wedla. Codziennymi klientami sklepu byli Henryk Sienkiewicz i Bolesław Prus. Firma rozrastała się coraz szybciej. Aby zabezpieczyć się przed konkurencją, Emil Wedel rozpoczął oznaczanie wyrobów swoim podpisem, umieszczanym na opakowaniach projektowanych przez najlepszych warszawskich grafików. A podpis ten stał się najbardziej charakterystycznym znakiem firmy. Emil Wedel przekazał firmę swemu jedynemu synowi, Janowi. W początkach lat 20. Jan, doktor chemii uniwersytetu we Fryburgu i absolwent wydziału mechanicznego politechniki w Charlottenburgu, rozpoczął pracę w fabryce ojca. Ale nie jako jeden z dyrektorów, ale zwykły robotnik. Dopiero po kilku latach ojciec uznał, że syn ma dostatecznie duże doświadczenie i dopuścił go do spółki. I znowu firma trafiła w ręce znakomitego fachowca i wspaniałego człowieka. Jan Wedel poświęcił firmie całe życie. Ten genialny menedżer rozwinął przedsiębiorstwo na ogromną skalę. W roku 1928 zastąpił transport konny swych wyrobów samochodowym. Rok poźniej rozpoczął budowę nowej fabryki przy ulicy Zamoyskiego na Pradze. W połowie lat 30. zakłady Wedla produkowały kilka ton słodyczy dziennie, które rozsyłane były do kilkudziesięciu sklepów w kraju i za granicą m.in. w Paryżu, Londynie, Nowym Jorku. Przez pracowników Jan Wedel postrzegany był jako człowiek bardzo wymagający i surowy, ale niezwykle sumienny i sprawiedliwy. Jak nikt dbał o swoich pracobiorców. Fabryka przy Zamoyskiego jako pierwsza w Europie miała żłobek, przedszkole, przychodnię lekarską, stołówkę, a także dom z mieszkaniami dla kadry. Część terenów przy letniskowym domu Wedlów w Świdrze przeznaczono na ośrodek wypoczynkowy dla pracowników fabryki. Najbardziej zasłużeni otrzymywali nieoprocentowane pożyczki na budowę własnych domów. Dlatego też przed wojną PPS stawiała firmę Wedla za wzór rozwiązań socjalnych. Dr Jan Wedel odpowiedział także na apel rządu o pomoc w dozbrajaniu armii i zakupił ciężkie karabiny maszynowe, które w 1939 roku załoga przekazała żołnierzom 36. Pułku Piechoty "Legii Akademickiej"w Warszawie. W czasie okupacji na terenie fabryki Jan Wedel zorganizował tajne nauczanie. Stanowczo odmówił propozycji Niemców wpisania go na honorową listę volksdeutschów. Po wojnie fabrykę znacjonalizowano. Jan Wedel został jedynie doradcą fachowym, a i tak po kilku miesiącach bezceremonialnie usunięto go nawet z tego stanowiska. Nigdy już nie przekroczył progu swego zakładu. Przychodził do mieszczącego się naprzeciwko parku i godzinami patrzył na zabudowania fabryczne. Zmarł w 1960 roku. W 1950 roku dawny Wedel stał się"Zakładami Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca". Jednak wszelkie próby zdobycia zagranicznych rynków zakończyły się kompletnym fiskiem. Dlatego też 10 lat później do nazwy państwowego zakładu dopisano"d. E. Wedel". O prawo do używania tego podpisu toczy się dzisiaj spór między obecnym właścicielem zakładów"Pepsico Food"a spadkobiercami Wedlów. Ich pełnomocnik prawny podkreśla, że roszczenia nie dotyczą reprywatyzacji, ale nazwy spółki i użycia w niej nazwiska Wedel. Zgodnie z kodeksem handlowym nie wolno używać w nazwach firm nazwisk osób bez ich zgody lub zezwolenia ich spadkobierców. Dwukrotnie sądy różnych instancji uznały racje spadkobierców Wedla, ale na skutek rewizji nadzwyczajnej zgłoszonej przez ministra sprawiedliwości w rządzie Waldemara Pawlaka Sąd Najwyższy przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia.