TVP Dokument Niedziela, 24.07.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - DRAPIEŻNICY W GALARECIE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz O śluzowcach nazywanych też śluzorośla mało kto słyszał, niewielu zdaje sobie sprawę z ich istnienia. Już sama nazwa, zupełnie niesłusznie, może budzić złe skojarzenia, albowiem to co oślizgłe nie cieszy się specjalnymi względami wśród ludzi. A jednak są to fascynujące organizmy. Czym zatem są śluzowce? Na to pytanie odpowiedzą: prof. Marek Kozłowski z SGGW w Warszawie oraz Maciej Romański z Wigierskiego Parku Narodowego. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 43 KASZUBSKIE ŻYCIE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski "Zrzeszonech naju nicht nie złomie", czyli "zrzeszonych nikt nie złamie" - tak mawiają o sobie Kaszubi, których odrębność kulturowa od wieków jest niesamowicie interesująca. Jak przez całe stulecia udało im się zachować własną tożsamość? Jakie są charakterystyczne cechy tej społeczności? Aby odpowiedzieć na te pytania, Radosław Kotarski rusza na wschodnie tereny Pomorza Zachodniego i Pomorza Gdańskiego. W czasie wędrówki poznaje kaszubskie zwyczaje kultywowane do dzisiaj. 07:00 NOTACJE - JOLANTA MYCIELSKA. BAL Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2008 Autor: Jadwiga Nowakowska Jolanta Mycielska - pomysłodawczyni i organizatorka Warszawskiego Balu Debiutantów, dama Związku Kawalerów Maltańskich, organizatorka Międzynarodowych Kongresów Rodziny. Opowieść o życiu rodziny w czasach PRL - u a także organizowanym przez nią już po raz piąty Warszawskim Balu Debiutantów. 07:15 NOTACJE - TOMASZ NIEWODNICZAŃSKI. MICKIEWICZ NA MASCE SAMOCHODU Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Krzysztof Tadej Urodzony 25 września 1933 r. Tomasz Niewodniczański, kolekcjoner kartografii (dawne mapy i atlasy) oraz archiwistyki (starodruki, dawne dokumenty i rękopisy), próbuje działać naukowo w dziedzinie historii kartografii, uczestnicząc w konferencjach i publikując artykuły. Organizuje również i sponsoruje badania prowadzone w oparciu o swoje zbiory. Przy jego współudziale ukazał się szereg publikacji, jak "Mickiewicziana" w zbiorach w Bitburgu, (t. I Warszawa, 1989 r. , t. II Warszawa, 1993 r.), "Epistula Gratulatoria" (Bitburg, 1992 r.) oraz dwa tomy z serii "Cartographica Rarissima" (Alphen aan den Rijn, 1992 r. i 1995 r.), w ramach której wybitni historycy kartografii omawiają rzadkie eksponaty z jego kolekcji map. Z inicjatywy Tomasza Niewodniczańskiego ukazała się książka "Julian Tuwim - utwory nieznane" (Łódź, 1999 r.) przedstawiająca nieznane dotychczas utwory Juliana Tuwima w zbiorach w Bitburgu. W marcu 2005 został opublikowany katalog jego zbioru dokumentów pergaminowych omawiający 453 pozycje i poświadczający istnienie 141 dalszych. Od wielu lat Niewodniczański pracuje też nad katalogiem drukowanych map dawnej Polski i terenów do niej należących. 07:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE S.I - ODC. 42 PUSZCZA KAMPINOSKA Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Natalia Kostenko Scenariusz: Przemysław Skoczek Zdjęcia: Jarosław Wątor, Jacek Banach, Tomasz Jędrzejczak Prowadzący: Tomasz Bednarek W kolejnym odcinku Tomasz Bednarek odwiedza Puszczę Kampinoską, piękną enklawę nieskażonej przyrody, uznaną przez UNESCO w 2000 roku za światowy rezerwat biosfery i europejską ostoję ptaków. Cuda przyrody spotykają się tutaj z historią, a wśród drzew ukrywają się perełki architektury. Puszcza Kampinoska to jeden z dwóch parków narodowych w Europie i trzech na świecie, które bezpośrednio graniczą ze stolicą kraju. Na ciągnących się wśród wydm, bagien i torfowisk ścieżkach można łatwo zapomnieć o codzienności i spokojnie odetchnąć pełną piersią. Pasjonaci historii znajdą coś dla siebie w Zaborowie Leśnym, Lipkowie, Zawadach oraz Palmirach. Wędrówka śladami naszej burzliwej przeszłości na długo zapada w pamięć. 07:55 PRZYRODNIK NA TROPIE - /9/ - ŻABA MOCZAROWA Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki W tym tygodniu bohaterką odcinka jest żaba moczarowa, dowiemy się między innymi, dlaczego i w jakich okolicznościach zmienia ona kolor skóry, gdzie możemy ja spotkać, czy jakie zagrożenia czyhają na nią w jej naturalnym środowisku. 08:20 SIWA - WROTA PUSTYNI - ODC. 3 GÓRA ŚMIERCI Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Seria dokumentalna, która stanowi dokumentację niezwykłej wyprawy do Egiptu śladami ludzi, władców i ich bogów. Kiedy kosmiczny wiatr przygody, omiatający planetę Ziemia, rzuca wędrowca na brzeg Wielkiego Oceanu Piasku, perspektywa, z jakiej oglądał do tej pory wszechświat nieodwracalnie zmienia się. Szlak słońca i wiatru bierze swój początek w oazie Siwa, położonej na krańcach Egiptu. To właśnie tu znajduje się wyrocznia Amona - Ra, gdzie pielgrzymujący Aleksander Wielki został obwołany boskim synem, a także słynne źródło Kleopatry. Starożytni władcy upodobali sobie Siwę. Czy odsłoni przed nami swoje tajemnice? Co spotka nas na Górze Umarłych? Wyruszając na wyprawę, wędrowiec miał nadzieję, że pustynia okaże mu więcej łaski niż zaginionej pięćdziesięciotysięcznej perskiej armii, wysłanej przez króla Kambyzesa. Siwą nie można władać, od Siwy można się jedynie uczyć. Pokora, z jaką udał się na zamieszkały przez tajemniczych ludzi kraniec świata, została nagrodzona. 08:50 SIWA - WROTA PUSTYNI - ODC. 4 WYROCZNIA AMONA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Seria dokumentalna, która stanowi dokumentację niezwykłej wyprawy do Egiptu śladami ludzi, władców i ich bogów. Kiedy kosmiczny wiatr przygody, omiatający planetę Ziemia, rzuca wędrowca na brzeg Wielkiego Oceanu Piasku, perspektywa, z jakiej oglądał do tej pory wszechświat nieodwracalnie zmienia się. Szlak słońca i wiatru bierze swój początek w oazie Siwa, położonej na krańcach Egiptu. To właśnie tu znajduje się wyrocznia Amona - Ra, gdzie pielgrzymujący Aleksander Wielki został obwołany boskim synem, a także słynne źródło Kleopatry. Starożytni władcy upodobali sobie Siwę. Czy odsłoni przed nami swoje tajemnice? Co spotka nas na Górze Umarłych? Wyruszając na wyprawę, wędrowiec miał nadzieję, że pustynia okaże mu więcej łaski niż zaginionej pięćdziesięciotysięcznej perskiej armii, wysłanej przez króla Kambyzesa. Siwą nie można władać, od Siwy można się jedynie uczyć. Pokora, z jaką udał się na zamieszkały przez tajemniczych ludzi kraniec świata, została nagrodzona. 09:20 REKORDZIŚCI W ŚWIECIE ZWIERZĄT (ANIMAL RECORD BREAKERS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Phil Coles Film dokumentalny o rekordzistach wśród zwierząt. Natura zawsze starała się docierać coraz dalej na drodze ewolucji, wszystko zależnie od potrzeb życiowych i warunków otaczających danego osobnika. Przyroda stale poszerza granice ewolucji, a zwierzęta zachwycają nas niezwykłymi zdolnościami. Na początek największe zwierzę lądowe: słoń afrykański. Może ważyć 6 ton i mieć 4 m wzrostu. Jest dwa razy wyższy od człowieka i cięższy niż minibus. Ale jest jedno zwierzę, które patrzy na słonia z góry, z wysokości 6 m. Wyrośnięty obserwator ogarnia wzrokiem wielkie połacie równiny. Żyrafa ma duże oczy, dzięki którym potrafi dostrzec nawet odległe zagrożenie. Największym i jednym z najrzadszych kotowatych na świecie jest tygrys syberyjski. Ara hiacyntowa jest z kolei największa wśród papug. Na swój własny sposób wszystkie zwierzęta są rekordzistami. Wszystkie umiały przetrwać i dzięki swoim wyjątkowym umiejętnościom doskonale sobie radzą na wolności. Ludzie, dzięki technice, inteligencji i pasji, mają wyjątkową możliwość, by podziwiać swoich sąsiadów - rekordzistów w świecie zwierząt. 10:15 TAJEMNICE ZAMKU CHANTILLY (CHANTILLY: THE OTHER VERSAILLES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Franois Tribolet Film dokumentalny o pięknym zamku Chantilly, który jest symbolem mistrzostwa francuskiej architektury. Położony 50 kilometrów na północ od Paryża, od tysiąca lat zaliczany jest do najpiękniejszych budynków we Francji. Prawie 800 lat po wybudowaniu budowla w końcu ujawnia wszystkie swoje sekrety. Powierzchnia parku ma wymiary sześciu boisk piłkarskich. Znajdowały się tu największe stajnie Europy. 215 - hektarowy park to najpiękniejsze dzieło Andre Le Notre, królewskiego architekta krajobrazu. To, czego nie udało mu się zrobić w Wersalu, udało mu się zrobić w Chantilly. Jakie rewolucyjne techniki opracował, aby zbudować 3 kilometry rurociągów, stawów i elementów wodnych? Innymi cudami domeny są monumentalne stajnie, największe w Europie! Dzięki ekspertom i obrazowaniu 3D odkryjemy arcydzieła architektury i bajeczną historię zamku o wielowiekowej historii. Opowiemy o każdym etapie jego budowy. Budowa, przebudowa i odbudowa najpiękniejszego zamku we Francji trwała równo tysiąc lat. Zamek Chantilly miał być siedzibą książąt, a stał się legendą samą w sobie. 11:15 TO NIE KONIEC ŚWIATA - ŻYCIE PO ŻYCIU. Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Autor: Anna Salawa Reżyseria: Paweł Jeż Reportaże z serii "To nie koniec świata" pokazują, że życie każdego człowieka jest wartościowe, bez względu na jego stan zdrowia. Wielu może liczyć na pomoc w trudnych chwilach. Przedstawiane historie wskazują, gdzie szukać wsparcia, skąd czerpać siły na codzienne zmagania. 11:45 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - NOCNA RODZINKA Kameralne i studyjne (widowisko), 8 min, Polska, 2021 Scenariusz: Barbara Włodarczyk Prowadzący: Barbara Włodarczyk Wprowadzenie do filmu "Nocna rodzinka". 11:55 NOCNA RODZINKA (MIDNIGHT FAMILY) Film dokumentalny, 58 min, Hiszpania, 2019 Reżyseria: Luke Lorentzen Film dokumentalny, który przypomina pełną akcji fabułę. Po ulicach Meksyku, metropolii zamieszkiwanej przez 9 milionów ludzi, jeździ jedynie 45 państwowych karetek. W swoim wstrząsającym dokumencie Luke Lorentzen nie pozostawia złudzeń, że bez funkcjonujących na granicy prawa prywatnych ambulansów system opieki zdrowotnej ległby w gruzach. Z ciasnego wnętrza szoferki reżyser śledzi tragikomiczne losy Rodziny Ochoa, która działa jako załoga prywatnej, rodzinnej karetki. Śledzimy etyczne dylematy, przed którymi stają oni podczas kolejnych nocnych akcji ratunkowych. Szaleńcze sceny jazdy na sygnale, łapówki i przepychanki z policją w dramatyczny sposób splatają się tu z duszną codziennością meksykańskich nocy. Dokumentalna siła przekazu filmu Lorentzena opiera się między innymi na błyskotliwych zdjęciach, za które autor został nagrodzony na festiwalu Sundance. 13:00 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 9 Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Dorota Sokołowska, dziewczyna, o której się mówi. Chodziła do polskiej szkoły w Wilnie (ale swoje dziecko posłałaby do litewskiej). Maturę zdała jako jedna z najlepszych uczennic w całym kraju. Jest studentką Instytutu Stosunków Międzynarodowych i Nauk Politycznych Uniwersytetu Wileńskiego (bo uważa, że na studia na najlepszych uczelniach świata ma jeszcze czas). Prowadzi audycję w litewskim państwowym radiu LRT i nie wyklucza, że kiedyś zostanie prezydentką Litwy. 13:30 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (114) - PERU. ŚWINKA MORSKA Cykl reportaży, 26 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Cejrowski Zdjęcia: Dariusz Bassel Muzyka: Wojciech Cejrowski, Cezary Makiewicz Chlewik w Peru. W chlewiku świnki, ale morskie. Prosta hodowla, a Wojciech Cejrowski pokazuje i objaśnia tak, że po 20 minutach jesteś w stanie otworzyć taką hodowlę w Polsce. Ponieważ świnki morskie są dużo mniejsze od prosiaków, większość obowiązków mogą wziąć na siebie dzieci w wieku szkolnym, tak jak w Peru. Pokarmimy, pogłaszczemy i zjemy. (Bo to świnki spożywcze.) 14:05 DZIKA NOWA ZELANDIA. NOWI PRZYBYSZE (WILD NEW ZEALAND. NEW ARRIVALS) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: James Honeyborne, Mark Flowers Serial prezentujący przyrodę Nowej Zelandii. W dalekim zakątku Oceanu Spokojnego leży kraina już od czasów dinozaurów odcięta od reszty świata. Natura odizolowana przez osiemdziesiąt milionów lat rozwijała się tu w niepowtarzalny sposób. W tym zaginionym świecie przyroda rządzi się szczególnymi prawami: pingwiny w lesie, papugi wśród śniegów i drapieżniki jakby żywcem wyjęte z prehistorycznych czasów. Ich życie regulują najpotężniejsze żywioły na kuli ziemskiej. Oczom pierwszych przybyłych tu ludzi ukazała się kraina pełna osobliwości i tajemnic. W Nowej Zelandii żyje więcej gatunków pingwinów, niż gdziekolwiek indziej na świecie. Wyewoluowały około sześćdziesięciu milionów lat temu. Na obszarach Nowej Zelandii życie zmaga się z siłami geologicznymi, które zapewniły tej krainie piękno i moc. Od pionierów podbijających górskie szczyty po delfiny wypływające z głębi mórz i ptaki, które z mistrzowską zwinnością polują nad gorącymi strumieniami. Nowa Zelandia urzeka pięknem i tajemniczością. Krainę ukształtowaną przez niezwykłą przeszłość czeka jeszcze wiele nieodgadnionych zdarzeń. 15:05 PRAWDZIWA HISTORIA FANTASTYKI NAUKOWEJ ODC. 1 (THE REAL HISTORY OF SCIENCE FICTION (MY GOD IT'S FULL OF STARS)) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Ben Southwell Czteroczęściowy dokument o historii science fiction, obejmujący wszystkie jej formy, od podróży w czasie po sztuczną inteligencję, od eksploracji kosmosu po spotkania z kosmitami. Ten niezwykle wciągający serial przedstawia filmowców, pisarzy, aktorów i grafików, których obsesja i wyobraźnia przeniosły w nieznane i których kreacje urzekły publiczność na całym świecie. Zbadawszy przyszłość, przeszłość, wszechświaty równoległe i odległe galaktyki, współautorzy - w tym aktorzy William Shatner, Nichelle Nichols, Rutger Hauer, Zoe Saldana, Nathan Fillion, Richard Dreyfuss, David Tennant, Peter Weller, Christopher Lloyd, Keir Dullea i Edward James Olmos; twórcy filmowi: John Carpenter, Douglas Trumbull, Paul Verhoeven, John Landis i Doctor Who; scenarzysta i producent wykonawczy Steven Moffat; autorzy Ursula K. Le Guin, Neil Gaiman i William Gibson - opowiadają o swoich doświadczeniach. Z pomocą profesorów Briana Coxa i Stephena Hawkinga seria bada również kluczowe koncepcje naukowe leżące u podstaw historii science fiction. 15:55 KOSMICZNE ŚMIECI (SPACE JUNK) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: David Steward Kosmos robi się zatłoczony. Za każdym razem, gdy wystrzeliwujemy satelitę, zapełniamy wszechświat śmieciami. Ale to nie jest jak gruz na ziemi. Ten śmieć porusza się z prędkością około 27 000 km na godzinę. To sprawia, że jest niezwykle niebezpieczny, nie tylko dla astronautów żyjących i pracujących w kosmosie, ale także dla współczesnego życia na Ziemi. Ponieważ wszystko, co robimy - od rozmów telefonicznych, latania samolotami, wyciągania pieniędzy z banku, oglądania telewizji lub uzyskiwania prognozy pogody - odbywa się z tych wrażliwych satelitów krążących wokół planety. W tym filmie dowiemy się o zagrożeniu ze strony kosmicznych śmieci i dołączymy do naukowców poszukujących sposobów na uporządkowanie śmieci w kosmosie. Kosmos. Nieskończony i pusty. Przynajmniej tak o nim kiedyś myśleliśmy. Podczas ostatnich kilkudziesięciu lat na orbitach okołoziemskich pojawiło się wiele satelitów i kosmicznych śmieci. Kosmiczne świeci to wszystko to, co wysłaliśmy na orbitę, ale już nie spełnia swojej roli, czyli satelity, elementy rakiet, stare rękawice, sprzęt, który upuścili astronauci. To odpady, które zostawiliśmy w kosmosie. Śmiecenie w kosmosie jest bardziej niebezpieczne niż śmiecenie na Ziemi. 16:55 BEN I JAMES NA PUSTYNI - ODC. 1 (BEN AND JAMES VERSUS THE ARABIAN DESERT) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: David Harrison Poszukiwacz przygód Ben Fogle i były brytyjski olimpijczyk James Cracknell podróżują po najbardziej niegościnnych miejscach na Ziemi i podejmują największe wyzwanie: być pierwszymi mieszkańcami Zachodu, którzy samotnie i bez przewodnika pokonają Pustynię Arabską. Jest to obszar większy niż Francja, Belgia i Holandia razem wzięte, z górami piasku o wysokości wieży Eiffla, gdzie temperatury w ciągu dnia osiągają 40 stopni Celsjusza. 18:00 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 9. KOSOWO Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadząca: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Republika Kosowa to najmłodsze państwo europejskie, które zostało powołane do życia w wyniku rozpadu Socjalistycznej Republiki Jugosławii. Niedawna integralna część składowa Serbii, funkcjonująca jako okręg autonomiczny, ogłosiła jednostronnie niepodległość 17 lutego 2008 r. Wydarzenie to uruchomiło międzynarodowy spór na temat dezintegracji współczesnych państw w wyniku separacji ich części składowych. W tym odcinku Lena wybierze się do tego małego kraju, aby poznać jego mieszkańców, ich kulturę, ale przede wszystkim niełatwą, często krwawą historię. 18:25 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 9 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Prezentowane są najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach, omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego Dziedzictwa Kulturowego na Kresach Wschodnich. W tym odcinku wybierzemy się do Wilna. To miasto leżące na skrzyżowaniu szlaków biegnących z czterech stron świata, położone na Pojezierzu Litewskim u ujścia rzeki Wilejki do Wilii, od zarania swoich dziejów było ważnym ośrodkiem politycznym, gospodarczym, kulturowym i religijnym tej części Europy. To również jedna z historycznych stolic Rzeczypospolitej Obojga Narodów. To tutaj mieści się jeden z najstarszych Uniwersytetów w Europie oraz spoczywa matka i serce marszałka Józefa Piłsudskiego. Zapraszamy w niezwykłą podróż do Wilna, o którym opowie Stefan Tompson. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 141 SUPRAŚL Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Paulina Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Supraśl liczy cztery i pół tysiąca mieszkańców. Leży w samym sercu Puszczy Knyszyńskiej, ma status uzdrowiska i zadziwia liczbą zabytków. Zwiedzanie dobrze jest rozpocząć tam, gdzie miasteczko wzięło swój początek - w okolicach klasztoru. Został on zbudowany w miejscu, w którym wedle legendy zatrzymał się drewniany krzyż z relikwiami. Puszczając go po rzece, mnisi świętego Bazylego prosili Bożą Opatrzność, by zatrzymał się w miejscu najbardziej dogodnym do budowy monasteru. Powstały zabudowania klasztorne i drewniana cerkiew, potem murowana. W 1501roku zaczęto budować cerkiew obronną pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny. Początkowo Supraśl rozwijał się jako maleńka osada przyklasztorna. Z początkiem XIX wieku zaczęło się to zmieniać. Gdy po powstaniu listopadowym nałożono wysokie cła na wywóz towarów z Królestwa Polskiego do Rosji, Supraśl, leżący w Cesarstwie Rosyjskim, stał się atrakcyjny dla fabrykantów. Przyczyniło się to do ożywienia miasteczka, które w połowie XIX wieku liczyło już ponad 3 tysiące mieszkańców, utrzymujących się głównie z włókiennictwa. Pozostałością z tamtych czasów jest m.in. pałac Buchholtzów oraz domy tkaczy. Miasto jest jednym z najmłodszych uzdrowisk w Polsce i drugim, obok Augustowa, usytuowanym na Podlasiu. Wyjątkowy mikroklimat i usytuowanie miasteczka w centrum puszczy sprawiają, że przyjeżdżają tu ludzie z całej Polski, by pooddychać krystalicznie czystym powietrzem. Warto też odwiedzić Kruszyniany. W tej niewielkiej wsi znajduje się najstarszy na terenach Polski, do dziś zachowany meczet tatarski. 19:35 SZTUKA DOKUMENTU - ODC. 8 - BOGDAN DZIWORSKI Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech "Sztuka dokumentu" to cykl poświecony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu będą autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Bohaterem kolejnego odcinka "Sztuki dokumentu" jest Bogdan Dziworski (1941), operator, fotograf, reżyser, pedagog, jeden z najbardziej oryginalnych twórców w dziejach polskiego kina. Autor i współautor kilkudziesięciu krótkometrażowych filmów dokumentalnych i fabularnych, których bohaterami są sportowcy i artyści. Jego filmy, pozbawione dialogów i komentarza, oparte są na wyjątkowych, efektownych i po mistrzowsku nakręconych ujęciach i scenach filmowych, w których kapitalną rolę odgrywają efekty dźwiękowe i muzyka. Najsłynniejszym filmem Dziworskiego jest "Kilka opowieści o człowieku" (1983), poetycka opowieść filmowa o bezrękim artyście i sportowcu Jerzym Orłowskim. W 1990 Dziworski zrealizował na zamówienie brytyjskiego Channel 4 sequel tego filmu pt. "The Prisoner". Jako operator Dziworski współtworzył filmy Grzegorza Królikiewicza, Ryszarda Czekały, Andrzeja Trzos - Rastawieckiego, Sławomira Idziaka, Paula Pawlikowskiego. Trzy filmy zrealizował wspólnie ze Zbigniewem Rybczyńskim. Filmy Dziworskiego zdobyły nagrody na festiwalach w Oberhausen, Tampere, San Sebastian, New Delhi, Brukseli, Huesca, Colorado, Trento, Cortina d'Ampezzo, Montpellier, Autrans, Ołomuńcu, Krakowie i wielu innych. Profesor Bogdan Dziworski wykłada na Wydziale Radia, Telewizji i Filmu UŚ im. Krzysztofa Kieślowskiego w Katowicach. Współtwórcą tego odcinka "Sztuki dokumentu" jest sam Bogdan Dziworski, który zaaranżował specjalnie dla potrzeb tego filmu kilka scen na pokładzie jachtu i w suchym basenie, uznając, że znacznie lepiej niż jego wypowiedzi przed kamerą opowiedzą one, czym jest kino Dziworskiego. 20:10 HANNIBAL HOPKINS I SIR ANTHONY (HANNIBAL HOPKINS AND SIR ANTHONY / SIR ANTHONY AND HANNIBAL HOPKINS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Julia Kuperberg, Clara Kuperberg Dokument został ukończony w samą porę, aby Anthony Hopkins otrzymał swojego drugiego Oscara. Pierwszego Oscara zdobył w 1992 roku za "Milczenie owiec" i był nominowany za role w "Remains of the Day" (1993), "Nixon" (1995), "Amistad" (1997) i "The Two Popes". Papieży (2019), a w 2008 roku otrzymał stypendium BAFTA za całokształt twórczości. Korzystając z wywiadów obejmujących całą jego karierę i fragmentów z jego najważniejszych filmów, dowiemy się, jak syn piekarza z przedmieścia Port Talbot w Walii stał się kwintesencją brytyjskiego aktora w Hollywood i co łączy go z bohaterami. 21:10 AMERYKAŃSKIE TOURNEE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Jaworski W 1961 roku Orkiestra Filharmonii Narodowej pod batutą Witolda Rowickiego i Stanisława Wisłockiego z solistami Reginą Smendzianką i Wandą Wiłkomirską na zaproszenie legendarnego amerykańskiego impresario Sola Huroka wyjechała do Kanady i Stanów Zjednoczonych. Tournee to zostało sfilmowane na taśmie 16 mm przez Stanisława Wisłockiego, negatyw zaś odnaleźli spadkobiercy w zbiorach zmarłego w 1998 roku artysty. Autor zdjęć filmowych, Stanisław Wisłocki, miał niezwykłe hobby. Fascynowały go wszelkie nowinki techniczne, przede wszystkim filmowanie. Kamera towarzyszyła mu także podczas amerykańskiego tournee. Unikatowe zdjęcia filmowe są rejestracją podróży za Atlantyk i pobytu w Szwajcarii, po powrocie do Europy. Kamera Wisłockiego przemierza te fascynujące zakątki świata starając się nie uronić ani jednej chwili, nie przeoczyć żadnego wydarzenia. Cierpliwie i uważnie rejestruje zarówno wszystko to, co można znaleźć w oficjalnych przewodnikach, jak i wydarzenia z miejsc, do których dostęp mają nieliczni. Obrazy z podróży znajdą odzwierciedlenie w formie filmowej relacji. Bez jakiejkolwiek cenzury. Nieuporządkowane materiały filmowe zostały odnalezione w archiwach rodzinnych; znajdowały się w metalowych kasetach nieotwieranych od 48 lat! Ponieważ jest to jedyna istniejąca rejestracja historycznego tournee Filharmonii Narodowej, film ma szczególną wartość dokumentalną. Nikt bowiem poza Stanisławem Wisłockim nie upamiętnił pierwszego w historii wyjazdu Filharmonii Narodowej za ocean. Oryginał filmu jest własnością rodziny Stanisława Wisłockiego, prawa do jego wykorzystania otrzymał siostrzeniec dyrygenta, Tadeusz Deszkiewicz, z inicjatywy którego narodził się pomysł upublicznienia tych materiałów szerszej widowni. Film przypomni o zapomnianych muzycznych wydarzeniach, niezwykłych ludziach i losach tej wyprawy. Niektóre fakty przedstawione w filmie wydadzą się zaskakujące i nieprawdopodobne, i pewnie trudno byłoby w nie uwierzyć, gdyby nie to, że znajdują potwierdzenie w materiałach filmowych, dokumentach, relacjach świadków opisywanych wydarzeń. 22:10 TAMTE LATA, TAMTE DNI - RYSZARD KARCZYKOWSKI Magazyn, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuc - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem w podróż do krainy dzieciństwa i młodości zabiera nas wybitny tenor, Ryszard Karczykowski. 22:40 WAŻNIEJSZA OD KRÓLÓW (THE KINGMAKER) Film dokumentalny, 96 min, USA, 2019 Reżyseria: Lauren Greenfield Muzyka: Jocelyn Pook Imelda Marcos, była żona prezydenta, dyktatora Filipin ma dziś 90 lat. Niezależnie od przeciwności, konsekwentnie dąży do przywrócenia wielkości swojej rodziny. Niewiarygodną korupcję, zamiłowanie do gromadzenia luksusowych dóbr i życie na poziomie niewyobrażalnym dla Filipińczyków zamienia dziś w opowieść o miłości do swojego kraju. Niezrażona swoją przegraną w walce o fotel prezydenta, robi wszystko, by wiceprezydentem został jej syn, Ferdinand "Bongbong". Syn mówi o niej, że to "polityczne zwierzę". Imelda Marcos została pierwszą damą Filipin w 1965 roku i nadal żyje tak, jakby pełniła tę funkcję. Kręcony od 2014 roku dokument splata przeszłość i teraźniejszość. Pokazuje niezachwianą wiarę Imeldy Marcos w swoją prawość. Film bada nieprawdopodobny powrót rodziny Marcos do władzy na Filipinach oraz niepokojącą spuściznę reżimu Marcosa. W czasach, gdy fałszywe wiadomości manipulują wyborami, powracająca historia Imeldy służy jako mroczna bajka. 00:25 NASZE HOLLYWOOD, CZYLI POCZĄTKI KINA W POLSCE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jacek Papis Pod koniec XIX wieku na mapie Europy nie było Polski. Podzielona była między trzech zaborców. Mimo to, zdumiewająco dużo pionierów filmu wywodziło się z kraju nad Wisłą, a wielu z nich było pochodzenia żydowskiego. Mieli oni znaczący wkład w powstanie najsłynniejszego ośrodka produkcji filmowej na świecie Hollywood. Samuel Goldwyn współzałożyciel wytwórni, która przybrała nazwę Metro - Goldwyn - Mayer, urodził się w Warszawie jako Szmul Gelbfisz. Słynna wytwórnia Warner Bros założona została przez braci, którzy zanim zmienili nazwisko na Warner, nazywali się Wonsal i wywodzili się z leżącego dziewięćdziesiąt kilometrów od Warszawy Makowa Mazowieckiego. Oskarowy rekordzista, zdobywca aż sześciu statuetek reżyser Billy Wilder, urodził się w Suchej Beskidzkiej niedaleko Krakowa, jako Samuel Wilder. Z Polski pochodził też przedwcześnie zmarły reżyser Ryszard Bolesławski, twórca filmów z Marleną Dietrich, Gretą Garbo i Clarkiem Gable. Tworzyli oni w czasach, kiedy kino stawiało dopiero swoje pierwsze kroki. Za pomocą obrazów i fragmentów filmowych zostaną przedstawieni pionierzy i gwiazdy ery kina niemego w Polsce. 01:20 GENIUSZE I MARZYCIELE. KAZIMIERZ PRÓSZYŃSKI Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Pacek Poprzez historię kamery Aeroskop numer 1, wyprodukowanej w Anglii w 1910 roku, a wymyślonej przez Kazimierza Prószyńskiego, opowiadamy fascynującą historię polskiego wynalazcy. Naukowca, prekursora i propagatora polskiego kina. Historię, która toczyła się na dwóch kontynentach, a wynalazki Prószyńskiego były używane na całym świecie. Zbierając okruchy filmowe pozostałe z tamtych czasów (pierwsze filmy Prószyńskiego kręcone w Polsce i Anglii, a także filmy i kroniki kręcone kamerą Aeroskop na całym świecie), rozmawiając z filmowymi profesjonalistami na całym świecie, szukając zapomnianych śladów naszego wynalazcy, będziemy rekonstruować historię Prószyńskiego, a jednocześnie przyglądać się światu początku wieku utrwalonego na taśmie filmowej. Będzie to również opowieść o rodzącym się właśnie przemyśle filmowym, w którego rozwoju wielki udział miał Prószyński. 02:15 NO I CÓŻ, ŻE DO SZWECJI Film dokumentalny, 40 min, Polska 2008 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Radosław Domański, Jan Zub Opracowanie muzyczne: Krystyna Wikarek Jaszczur, Snajper, Karbownik, Benek i Myszka przebywają w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym w Herbach koło Częstochowy. Większość z nich pochodzi z ubogich, rozbitych lub patologicznych rodzin, zmagających się z alkoholizmem. Nie mając dobrych wzorców, chłopcy w młodym wieku (mają po 14 - 16 lat) weszli już w kolizję z prawem: zaczynało się od wagarów, potem był alkohol, narkotyki, bójki, kradzieże. Stamtąd prosta droga wiodła do ośrodka. Ale teraz cała piątka staje przed niezwykłą szansą. Wszyscy wezmą bowiem udział w niecodziennym projekcie: wyprawie do najbardziej wysuniętej na północ części Szwecji i Norwegii - subarktycznej Laponii. To miejsce wyjątkowe ze względu na unikatową, dziewiczą przyrodę oraz prastarą, lapońską kulturę. Ideą organizatorów projektu jest pokazanie wychowankom nowych możliwości i sposobów życia, zapoczątkowanie procesu szeroko rozumianej resocjalizacji. Dla uczestników wyprawy to pierwszy zagraniczny wyjazd w życiu: mikrobusem wyruszają w podróż ze swoim wychowawcą. W Gdańsku wsiadają na prom, zachwyceni jego wnętrzem, różnymi urządzeniami. Wysiadają w szwedzkim Nynashamn i ruszają w dalszą drogę. Ze dziwieniem zauważają, że Szwedzi jeżdżą bardzo przepisowo, nikt nikogo nie wyprzedza, nie przekracza dozwolonej szybkości. Chłopcy nie mówią po angielsku, więc kiedy na postoju Myszka usiłuje zapytać o drogę, nie bardzo mu to wychodzi. Ku jego zdziwieniu, nawet wolne i wyraźne powtarzanie pytania po polsku i napisanie go na kartce nie przynosi efektu. W Strangnas chłopcy zatrzymują się na kolejny postój, próbują rozmawiać z miejscowymi dziewczynami, ale bariera językowa jest nie do pokonania. Częstują je więc tylko papierosami, "rozmawiając" na migi. Następne przystanki są już w Norwegii: w Midtbygda, potem w Trondhaim. Chłopcy są zaskoczeni, że wszędzie jest tak czysto i spokojnie, że wszyscy są uprzejmi. Szczególne wrażenie robią na nich rowery pozostawione przy drodze przez turystów, którzy gdzieś odeszli. Dziwią się, że nikt ich nie zabiera, ani nie niszczy. W Polsce oni sami natychmiast by je sobie przywłaszczyli. Tutaj, pouczani przez wychowawcę, widzą, że można postępować inaczej: nie kraść i nie bać się, że się zostanie okradzionym. Wreszcie docierają do celu podróży. Nad kryształowo czystym jeziorem chłopcy rozbijają namiot, łowią ryby, rozpalają ognisko, gotują posiłek. Są weseli, rozluźnieni. Opowiadają o tym, co już zobaczyli, co im się podobało, ale także o tym, jak wyobrażają sobie swoją przyszłość. We wszystkich opowieściach przewija się jedno wspólne marzenie: mieć rodzinę, żonę, dzieci, normalny dom. Gdy odjeżdżają z miejsca obozowania, zostawiają po sobie - instruowani przez wychowawcę - wzorowy porządek. W drodze powrotnej zatrzymują się jeszcze w centrum Sztokholmu: obserwują strażników przez Zamkiem Królewskim, przyglądają się ludziom, biegają beztrosko po ulicach, chłoną tę inną, nieznaną rzeczywistość. Ile z tych wrażeń zostanie w nich na dłużej, co zapamiętają z tej wyprawy? Czy rzeczywiście zmieni ona ich nastawienie do życia?