TVP Historia Sobota, 23.07.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 LIPCA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1873 - Gustave Courbet uciekł do Szwajcarii; 1888 - urodził się Raymond Chandler; 1977 - ogłoszono amnestię dla skazanych za wydarzenia Czerwca '76 oraz dla członków KOR - u; 1983 - Jerzy Kukuczka i Wojciech Kurtyka dotarli na szczyt Gasherbrum I; 07:00 I ŚLUBUJĘ TOBIE... Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2022 Reżyseria: Anna Nowakowska Scenariusz: Anna Nowakowska Zdjęcia: Jarosław Radwański Idea zrealizowania filmu o siostrach zakonnych pojawiła się tuż po otwarciu wystawy poświęconej życiu sióstr męczenniczek we wrocławskiej Katedrze. Dla Dolnego Śląska ta beatyfikacja będzie największą i najważniejszą po drugiej wojnie światowej, dotyczy 10 Sióstr Elżbietanek - męczenniczek. Po wstępnych rozmowach, siostra Miriam Zając ze Zgromadzenia Sióstr Elżbietanek we Wrocławiu, która prowadziła proces beatyfikacyjny, wyraziła zgodę na pomoc i współpracę przy realizacji filmu. Siostry zakonne zostały zastrzelone w 1945 roku przez żołnierzy Armii Czerwonej. Wcześniej były gnębione, fizycznie torturowane i gwałcone. Siostry, pomimo przemocy której doświadczyły, nie opuściły swoich podopiecznych - osób starszych, schorowanych, osieroconych. Za swoją heroiczną postawę, przepłaciły życiem. Po wielu latach prób, starań i apelu papieża Jana Pawła II, w 2011 roku rozpoczął się proces beatyfikacyjny, który trwał 4 lata. W 2022 roku papież Franciszek podpisał dekret o heroiczności cnót sióstr męczenniczek. 08:25 WOJOWNICY CZASU - DĘBE WIELKIE CZYLI ZMARNOWANE ZWYCIĘSTWO Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2016 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Bohaterowie jednej z największych bitew powstania listopadowego, pod Dębem Wielkim, to polska piechota. Doskonale wyszkolony i karny żołnierz stawił tu czoła rosyjskiemu korpusowi w czasie wiosennej ofensywy wojsk polskich. W bitwie tej wyróżniły się 4. i 8. Pułki Piechoty - dziś rekonstruowane przez jedne z najdłużej działających grup rekonstrukcyjnych. 09:00 JANOSIK - ODC. 8/13 - DOBRA CENA Serial przygodowy, 44 min, Polska, 1973 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Zdjęcia: Stefan Pindelski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Czesław Jaroszyński, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Jerzy Cnota, Janusz Kłosiński, Janusz Bukowski, Lech Ordon, Cezary Julski Górale wzywają Janosika do powrotu ze Słowacji. Herszt zbójników postanawia sprytnym fortelem zmusić wojska austriackie do odwrotu. Rozpuszcza wśród górali pogłoski o epidemii ospy. Austriacy w popłochu opuszczają wioskę, a zbójnicy chwytają uciekającego przed zarazą generała. Janosik godzi się uwolnić jeńca w zamian za oswobodzenie zbójników słowackich, uwięzionych w zamku. 10:00 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - KWIATY CZARNEGO BZU Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa wyrusza na zbiór kwiatów czarnego bzu. Na początku czerwca te krzewy obsypane są białymi kwiatami, których zapach jest niezwykle charakterystyczny. Służą do wyrobu syropów, nalewek, napojów oraz aromatyzowania ciast i deserów. Czarny bez to ciekawa kulinarnie roślina, bo w kuchni wykorzystujemy zarówno kwiaty zbierane wiosną, jak i owoce dostępne jesienią. Wyroby z kwiatów czarnego bzu są też bardzo popularne w Skandynawii. W programie Karol pokaże, jak zrywać duże, białe kwiatostany zwane baldachami, jak przyrządzać z nich syropy, a także jak wykorzystać do przygotowania niezwykłych potraw. Wśród dań świetnego kucharza nie zabraknie potrawy z kurcząt, które jeszcze sto lat temu uchodziły za typowy wiosenny przysmak. A dziś, gdy mięso kurczaka nam spowszedniało, nie pamiętamy już, że dla naszych przodków były sezonowym rarytasem. Jakie okażą się dania przygotowane z dodatkiem kwiatów czarnego bzu? 10:35 PERU - KRAINA SKRAJNOŚCI - WYBRZEŻA PACYFIKU (PERU: EXTREME PLANET. 3. THE PACIFIC COAST) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2014 Reżyseria: Jean - Thomas Renaud Miniseria dokumentalna o przyrodzie Peru. Dzieło jednego z najlepszych fotografów przyrody na świecie, Cyrila Ruoso. To pełna przygód podróż przez trzy najbardziej ekstremalne ekosystemy na naszej planecie: nieprzenikniony las deszczowy Amazonki, górskie drapacze chmur w Andach i pustynne równiny wybrzeża Pacyfiku w Peru. Ekipa filmowa podąża ze wschodu na zachód, co daje wyjątkową okazję do odkrywania wspaniałych krajobrazów i bogatych różnorodnością życia zwierząt i roślin, które zdołały dostosować się do warunków ekstremalnego klimatu upału, wilgotności, wysokości, zimna lub suszy. Podczas poszukiwania rzadkich gatunków spotykają się z naukowcami i będą odkrywać co łączy te trzy ekosystemy ze sobą. W tym odcinku: Wybrzeże Pacyfiku. 12:45 ESSEQUIBO - UKRYTA RZEKA CZ. 1 (ESSEQUIBO - RETURN TO THE LOST WORLDS) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Marion Pollmann, Rainer Bergomaz Niezwykła podróż do krainy Essequibo, rzeki ukrytej głęboko w amazońskiej dżungli, zakrytej grubymi chmurami i niewidocznej z góry. Jest to najdłuższa rzeka w Gujanie, jej źródła znajdują się na Wyżynie Gujańskiej i uchodzą do Oceanu Atlantyckiego. Pełno tu wąwozów i wodospadów, bagien, dziwnych roślin i zwierząt. Nawet sami mieszkańcy z plemion Amazonii nie znają wszystkich zakamarków i całej tutejszej fauny i flory. W dolinie rzeki znajdują się miejscowe skarby - eksploatowane złoża złota i diamentów. 13:45 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. MENU NOWOCZESNOŚCI. ANGLOMANIA Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) W drugiej RP zaponowała anglomania - także w kuchni. W kolejnym odcinku programu dowiemy się, co angielskiego królowało na polskim stole. Pierwszą potrawą jest zupa Windsor, a drugą kanapki według przepisu Marii Disslowej. 14:25 RZEKA KŁAMSTWA - ODC. 7 Serial historyczno - obyczajowy, 86 min, Polska 1987 Reżyser: Jan Łomnicki Scenariusz: Jan Łomnicki Zdjęcia: Jerzy Gościk Muzyka: Piotr Hertel Wykonawcy: Joanna Trzepiecińska, Krzysztof Kolberger, Małgorzata Bogdańska, Maria Chwalibóg, Stefania Iwińska, Agnieszka Kotulanka, Irena Laskowska, Wiesława Mazurkiewicz, Michał Aniol, Stanisław Brudny, Teodor Gendera, Mirosław Konarowski, Szymon Pawlicki, Tadeusz Włudarski i inni Joanna szyciem zarabia na utrzymanie rodziny, Kaj opiekuje się córką. Ona przypadkowo spotyka Staszka Jelenia, działacza socjalistycznego poszukiwanego przez władze za rzekomy rozbój. W mieszkaniu Kajów odbywają się spotkania i dyskusje. W Wądolcu ludzie coraz bardziej otwarcie buntują się przeciw zaborcom. Dochodzi do starć z Rosjanami. Po patriotycznej mszy spod kościoła rusza pochód, który wkrótce rozdziela się na narodowców i PPS - owców. 15:50 TU WSZYSTKO JEST POLSKĄ - ODC. 8 UTRZYMAĆ CZY ODBIĆ? Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący) Przez pryzmat Wawelu pokazujemy ciągłość naszej historii i znaczenie, jakie to miejsce odegrało w dziejach narodu i państwa polskiego. Wawel jako symbol niepodległości i trwania polskości mimo naszej trudnej historii. Wawel był zajmowany parokrotnie przez obce wojska, nie zdobywany, ale zajmowany, a ostatecznie zdobywali, odbijali go Polacy. Na ten temat rozmawia Piotr Legutko ze swoimi gośćmi. 16:20 CHINY: STARODAWNE KRÓLESTWO PRZYRODY - ZACHÓD CZYLI KRUCHY RAJ (CHINA: NATURE’S ANCIENT KINGDOM) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Lucinda Axelsson Wykonawcy: Janusz Szydłowski Film dokumentalny. Trzy części poświęcone przyrodzie Chin. Odkryjemy ją w niezwyklych parkach narodowych tego kraju.. Seria rozpoczyna się w górzystych terenach Chin, gdzie lisy, antylopy i lamparty śnieżne żyją w trudnych warunkach. Następnie przeniesiemy się do gęstych lasów, w których żyją niezwykłe małpy o zadartych nosach i kultowe gigantyczne pandy. Poznamy obrzeża miast, gdzie ludzie muszą robić miejsce dla natury i znajdować sposób na życie obok zwierząt. 20% Chin zostało wyznaczonych jako obszary chronione, w jaki więc sposób Chińczycy dostosowują się do zasad ochrony swojego środowiska naturalnego? Czy ten przełomowy projekt zainspiruje podobne projekty na całym świecie? 17:20 SPÓR O HISTORIĘ - POWSTANIE LWOWSKIE 1944 Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) 22 lipca 1944 roku oddziały Armii Krajowej - w ramach Akcji "Burza" - przystąpiły do wyzwalania będącego w rękach niemieckich Lwowa. Armia Krajowa zamierzała opanować Lwów jeszcze przed wkroczeniem do miasta nacierających w kierunku zachodnim oddziałów Armii Czerwonej i wystąpić w roli gospodarza. Powstanie lwowskie zakończyło się 27 lipca. W walkach o miasto - obok oddziałów Armii Czerwonej - uczestniczyło około 3 tys. żołnierzy Armii Krajowej. Zginęło około 700. Kilka dni później NKWD aresztowało cywilne władze polskie oraz dowództwo i żołnierzy Armii Krajowej uczestniczących w powstaniu. Wielu z nich wywieziono do sowieckich łagrów. Do dzisiaj nie wiemy, ilu spośród żołnierzy polskich walczących we Lwowie zostało rozstrzelanych. Goście: dr Damian Markowski Instytut Pamięci Narodowej, dr hab. Witold Wasilewski Instytut Pamięci Narodowej. 18:05 STAWKA WIĘKSZA NIŻ ŻYCIE - ODC. 14/18 - EDYTA Serial przygodowy, wojenny, 58 min, Polska 1968 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Stanisław Mikulski, Aleksandra Zawieruszanka, Emil Karewicz, Irena Szczurowska, Józef Kostecki, Stanisław Zaczyk, Bronisław Pawlik, Stefan Śródka, Józef Łodyński, Andrzej Herder, Stanisław M. Kamiński Do miasteczka, w którym stacjonują Kloss i Brunner, przyjeżdża dawna miłość prawdziwego Hansa Klossa, niemieckiego agenta schwytanego przez Rosjan. Edyta Lausch została zmobilizowana, będzie pracować na kolei. Do spotkania dwojga niegdyś zakochanych w sobie ludzi dochodzi w wieczór sylwestrowy 1944 - 45 roku. Edyta zauważa, że Hans mocno się zmienił, ale odżywa w niej dawne uczucie. Kloss widzi, że ma do czynienia ze zdeklarowaną faszystką. Spostrzega też, że Brunner boi się Edyty. Postanawia dowiedzieć się, dlaczego. Gdy dochodzi do nieudanego zamachu na życie kobiety, Kloss demaskuje Brunnera jako dawnego bandytę - Edyta była przed kilku laty świadkiem dokonanego przezeń morderstwa. W trakcie akcji Kloss dekonspiruje się jednak przed nią i Brunnerem jako Polak. Brunner zabija Edytę i ucieka. 19:00 GIGANCI HISTORII - JANUSZ KORCZAK. ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ Teleturniej, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Dzieciom poświęcił całe swoje życie. Zmarł również tak, jak żył - dla dzieci i z dziećmi. Jego książki należą do klasyki literatury dziecięcej: "Król Maciuś Pierwszy", "Kajtuś Czarodziej", "Bankructwo małego Dżeka". Myśląc o nim, mamy przed oczami jego ostatnią drogę z podopiecznymi: z sierocińca w getcie na Umszlagplatz, skąd wywieziono ich do Treblinki. Janusz Korczak, twórca podstaw współczesnej pedagogiki opartej na empatii, respektowaniu psychicznych i emocjonalnych potrzeb dziecka. Mówił o prawach dziecka w czasach, gdy wychowanie było w zasadzie tresurą, wpajaniem reguł i obowiązków, zazwyczaj za pomocą kija. Był rzecznikiem praw dziecka, kiedy jeszcze nikt o takiej funkcji nie słyszał. Lekarz, pedagog, publicysta i wychowawca. Jego życie i działalność to temat tego odcinka teleturnieju. 20:05 WINNETOU - II - OSTATNI RENEGACI (WINNETOU, TEIL 2 (LAST OF THE RENEGADES)) Film przygodowy, western, 89 min, Niemcy/Jugosławia/Włochy 1964 Reżyseria: Harald Reinl Scenariusz na podstawie powieści Karola Maya: H. G. Peterson Aktorzy: Pierre Brice, Lex Barker, Klaus Kinski, Terence Hill, Anthony Steel, Karin Dor, Renato Baldini, Velemir Chytil, Mirko Boman i inni Śmierć ojca staje się punktem zwrotnym w życiu Winnetou. Teraz on zostaje wodzem odpowiedzialnym za los Apaczów. Młody wódz uznaje również, że jego zadaniem jest działanie w interesie wszystkich Indian. Aby zapobiec rozlewowi krwi, stara się, wraz ze swoim niezawodnym przyjacielem Old Shatterhandem szerzyć przyjaźń między białymi i czerwonoskórymi. Pewnego dnia ratuje córkę Leśnego Niedźwiedzia, piękną dziewczynę o imieniu Biały Kwiat. Młodzi zakochują się w sobie, ale Winnetou poświęca swoje uczucie i doprowadza do ślubu Indianki z synem pułkownika Merrila sprawującego z ramienia rządu władzę nad terytorium Apaczów. Niestety, z trudem osiągnięte porozumienie omal nie zostaje zerwane, gdy do obozu Merrila nadchodzi wieść o spowodowanej rzekomo przez Indian rzezi w wiosce białych osadników. Mimo sprzeciwów syna, który ma pełne zaufanie do Indian, pułkownik zarządza karną ekspedycję. Old Shatterhand odkrywa, że masakry dokonali biali bandyci pod wodzą niejakiego Forrestera, ale sam też wpada w ich ręce, zanim uda mu się ostrzec pułkownika. Ratuje go niezawodny Winnetou. Tymczasem banda napada na plemię Ponków. Sprzymierzeni z wojskiem Indianie ruszają im na pomoc. 21:50 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - KSIĄŻĘ KAROL, WIECZNY NASTĘPCA TRONU (LE PRINCE CHARLES AUX MARCHE DU TRONE) Film dokumentalny, 112 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Książę Karol - następca korony brytyjskiej, w listopadzie 2018 roku obchodził 70. urodziny. Jest najstarszym synem królowej Elżbiety II i księcia Edynburga. W 1981 roku poślubił lady Dianę Spencer, z którą miał dwoje dzieci: Williama i Henryka, ale małżeństwo zakończyło się rozwodem. W roku 2005 roku ponownie ożenił się z Kamilą Parker Bowles. Od wielu lat prowadzi bogatą działalność społeczną i charytatywną, a w roku 1976 założył The Prince's Trust, fundację wspierającą młodzież, zwłaszcza tę biedniejszą. W trosce o środowisko chętnie pojawia się publicznie jako dżentelmen rolnik, obrońca produktów ekologicznych i zagrożonych gatunków. Film jest próbą odpowiedzi na wiele pytań, dotyczących następcy tronu: poznajemy jego życie, przekonania i poglądy polityczne oraz pasje i zainteresowania. Stephane Bern zabiera nas z wizytą do Clarence House - prywatnej rezydencji księcia Karola w Londynie, położonej kilka kroków od Pałacu Buckingham. 23:55 CZEGO NIE MOGLIŚMY WYKRZYCZEĆ Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Krzysztof Zwoliński, Ewa Żmigrodzka Scenariusz: Ewa Żmigrodzka, Krzysztof Zwoliński W filmie zostaną udostępnione materiały z archiwum Emanuela Ringelbluma, który jak sam wspomina: przystąpił do zbierania materiałów o obecnych czasach w październiku 1939 roku. "Jako kierownik Żydowskiej Samopomocy Społecznej miałem codziennie kontakt z otaczającym żciem. Dochodziły do mnie wiadomości o wszystkim, co się działo z Żydami w Warszawie oraz na przedmieściach. Niemal codziennie przybywały delegacje z prowincji i opowiadały o ciężkich przeżyciach. Wszystko, czego się w ciągu dnia nasłuchałem, zapisywałem wieczorem". W filmie wykorzystamy unikalne zdjęcia oraz fragmenty zapisanych przez Ringelbluma wspomnień. 01:05 HENRYK VIII I JEGO SZEŚĆ ŻON (HENRY VIII AND HIS SIX WIVES) Film historyczny, biograficzny, 120 min, Francja, 1972 Reżyseria: Waris Hussein Scenariusz: Ian Thorne Wykonawcy: Marek Ciunel Aktorzy: Dustin Hoffman, Richard Madden Katarzyna Aragońska, Anna Boleyn, Jane Seymour, Katarzyna Howard, Anne Cleves, Katarzyna Parr. Te sześć kobiet - szlachcianek, księżniczek, mieszczek - łączy jedno były żonami jednego z najpotężniejszych władców szesnastowiecznego świata - Henryka VIII. Henryk nie był dobrym mężem - z dwiema żonami się rozwiódł, dwie ściął, jedna umarła przy porodzie. Film przedstawia historię mężczyzny władcy i jego kobiet, które można nazwać też jego ofiarami.