TVP Kultura Wtorek, 19.07.2022 08:10 POWIDOKI - KRONOS, 1/2021, JOHN STUART MILL Dysk./wywiad/debata, 11 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Barbara Schabowska (prowadząca), Piotr Nowak (prowadzący) "Powidoki" to program publicystyczny poruszający istotne zagadnienia z zakresu filozofii, etyki i socjologii. Dwoje prowadzących: dziennikarka Barbara Schabowska i filozof prof. Piotr Nowak na przykładach wybranych przez siebie książek podejmą dyskusję nad zawartością tych dzieł i ich społeczną recepcją. W tym odcinku przedmiotem dyskusji jest twórczość angielskiego filozofa, politologa i ekonomisty Johna Stuarta Milla. 08:35 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - WALDEMAR CWENARSKI Magazyn, 5 min, Polska, 2017 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Daniel Muzyczuk Ekspresyjna sztuka wybitnego wrocławskiego twórcy Waldemara Cwenarskiego (1926 - 1953) dzięki niezwykle emocjonalnej technice malowania i zastosowaniu ciekawych zabiegów formalnych, prowadzących do uproszczenia kompozycji, opowiada o uniwersalnym dramacie ludzkiej egzystencji, który mimo upływu lat wciąż bliski jest współczesnemu widzowi. Jego obrazy są świadectwem wielkiej indywidualności twórczej i artystycznej wrażliwości stanowią swoisty historyczny zapis dylematów całego pokolenia twórców naznaczonych wojenną traumą. Tworzą one przejmującą, uniwersalną opowieść o samotności i cierpieniu młodego człowieka doświadczonego wojną. W Pożodze (1951) centrum niezwykle dynamicznej, malowanej fakturowo kompozycji, utrzymanej w głębokich tonacjach granatu, czerwieni i czerni, wypełnia sylweta narowistego konia, wokół której wirują postaci ludzkie. Scena ta przedstawia metaforyczny obraz zagłady. Pożoga, jeden z najważniejszych obrazów Waldemara Cwenarskiego, eksponowana była po raz pierwszy publicznie w 1955 roku na słynnej Ogólnopolskiej Wystawie Młodej Plastyki Przeciw wojnie, przeciw faszyzmowi. Artysta nie żył już wówczas od dwóch lat, zmarł tragicznie 4 kwietnia 1953 roku. 08:55 OPOWIEŚĆ LETNIA (CONTE D'ETE) Komediodramat, romans, 109 min, Francja, 1996 Reżyseria: Eric Rohmer Scenariusz: Eric Rohmer Zdjęcia: Diane Baratier Muzyka: Philippe Eidel, Sbastien Erms Aktorzy: Melvil Poupaud, Amanda Langlet, Gwenalle Simon, Aurelia Nolin Jest to trzeci film z Rohmerowskiego cyklu "opowieści czterech pór roku". Student Gaspard decyduje się spędzić wakacje w bretońskim miasteczku Dinard. Kiedy jest już na miejscu, czeka na przyjazd swojej dziewczyny Leny. Czas spędza głównie na plaży bądź przy gitarze na komponowaniu piosenek. Przypadkiem poznaje Margot, sympatyczną dziewczynę, pracującą w wakacje w miejscowej kawiarni. Przebywają ze sobą coraz częściej, ale ich wzajemne relacje pozostają czysto platoniczne. Wraz z przyjazdem Leny Gaspard ma coraz więcej wątpliwości, czy to ona jest dla niego tą najważniejszą osobą. Szybko zaczyna tęsknić do niedawnych rozmów z Margot i szukać pretekstów, by znów mogli być razem. 11:00 NAJWAŻNIEJSZY DZIEŃ ŻYCIA - ODC. 1/9 - USZCZELKA Serial obyczajowy, 55 min, Polska 1974 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Henryk Bąk, Maria Grabowska, Edmund Fetting, Maciej Rayzacher, Ryszard Pietruski, Kazimierz Wichniarz i inni Bohaterem tego filmu z serii "Najważniejszy dzień życia" jest dyrektor dużego zakładu produkcyjnego. Człowiek energiczny, pełen inicjatywy, żyje pracą i sprawami fabryki, nie oszczędza swych sił i czasu. Wykorzystuje wszelkie sposoby i znajomości, aby osiągnąć sukces produkcyjny. Jednak stosowane przez niego metody działania stoją w sprzeczności z wymogami nowoczesnej organizacji pracy. Dyrektor Aleksander Sochacki zna wszystkich w mieście i resorcie. Wie, jakie są realia gospodarki nakazowo - rozdzielczej i jak się w nich poruszać, by jego zakład mógł w miarę stabilnie funkcjonować. Przekupuje więc kooperantów, dając im mieszkania przeznaczone dla własnych pracowników. Aby jednak za bardzo nie drażnić podwładnych, na otarcie łez załatwia im atrakcyjne wczasy, wyłudzone od innego zakładu. Z kolei za brakujące uszczelki jest gotów oddać premie, które wcześniej już obiecał pracownikom. Takim manipulacjom w przedsiębiorstwie przeciwstawia się młody wiceprzewodniczący Rady Zakładowej. Postanawia bronić praw i przywilejów pracowników. Narasta konflikt między nim a dyrektorem. 12:10 NAJWAŻNIEJSZY DZIEŃ ŻYCIA - ODC. 2/9 - GRA Serial obyczajowy, 63 min, Polska 1974 Reżyseria: Andrzej Konic Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Ryszarda Hanin, Marian Kociniak, Joanna Jędryka, Piotr Kejna, Joanna Rostocka, Wanda Łuczycka, Krzysztof Kowalewski, Włodzimierz Kwaskowski, Andrzej Fogiel, Janusz Bukowski i inni Melania Kicała przeprowadza się do swojej córki i zięcia do Warszawy. Danuta i Stefan Kozłowscy pracują naukowo, uważają, że z matką, która dotychczas mieszkała na wsi, nie ma o czym rozmawiać. Melania czuje się zagubiona i samotna, zaczyna czytać książki historyczne. Wreszcie zgłasza się do teleturnieju "Wielka gra" z dziedziny mitologia Greków i Rzymian i wygrywa główną nagrodę. Odtąd córka i zięć patrzą na nią innymi oczyma. 13:30 MUZYKA - WOJCIECH KILAR (PORTRET KOMPOZYTORA) Reportaż, 58 min, Polska, 2001 Autor: Halina Szymura Wykonawcy: Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach, Filharmonia Narodowa, Sinfonia Varsovia, Wojciech Kilar, Krzysztof Zanussi, Andrzej Wajda, Kazimierz Kutz, Jerzy Maksymiuk Opowieść o Wojciechu Kilarze, jednym z najwybitniejszych współczesnych polskich kompozytorów, oraz o jego monumentalnej, sugestywnej muzyce. Artysta ma w swoim dorobku wiele utworów symfonicznych, m.in. "Exodus", "Krzesany", "Kościelec 1909", "Orawa", "Angelus", "Missa pro pace" oraz muzykę filmową do takich obrazów jak "Dracula" Francisa Forda Coppoli, "Portret damy" Jane Campion, "Pan Tadeusz" i "Ziemia obiecana" Andrzeja Wajdy i wielu innych. "Co chciałbym dać ludziom w swojej muzyce? - Wojciech Kilar po chwili namysłu odpowiada - radość, nadzieję, refleksję, przede wszystkim oczywiście siebie, opowieść o sobie". W swoich kompozycjach opowiada o tym, co go fascynuje, zachwyca, wprawia w zadumę. Inspirują go m.in. Tatry i góralska muzyka, a także tematy religijne. W zaciszu własnego domu artysta mówi o pracy, karierze, o sobie, o tym, co osiągnął, co uważa za największy sukces. Wspomina lata szczęśliwego dzieciństwa we Lwowie, klimat rodzinnego domu i lekcje muzyki, które były dla niego prawdziwą udręką, niezwykle uciążliwym obowiązkiem nałożonym przez rodziców, którzy zdecydowali, że syn ma się kształcić na muzyka. Ze Lwowa, okupowanego najpierw przez bolszewików, a potem faszystów, rodzina przeniosła się do Katowic. Wojciech Kilar zyskał z czasem opinię młodego, bardzo utalentowanego, awangardowego kompozytora, co zwróciło na niego uwagę Kazimierza Kutza. Od współpracy z tym reżyserem rozpoczęła się przygoda Kilara z filmem. Był okres, kiedy pisał osiem filmów rocznie, dziś już właściwie zarzucił tę formę twórczości, wyjątkiem są tak znaczące realizacje, jak "Pan Tadeusz" czy "Zemsta". O Wojciechu Kilarze opowiadają m.in. zaprzyjaźnieni z nim reżyserzy i dyrygenci - Andrzej Wajda, Kazimierz Kutz, Krzysztof Zanussi i Jerzy Maksymiuk. Drugim równorzędnym bohaterem filmu jest muzyka. W programie wykorzystano obszerne fragmenty najbardziej znanych utworów symfonicznych Kilara, fragmenty widowisk opartych na "Krzesanym" i "Exodusie" oraz fragmenty filmów polskich i amerykańskich. 14:45 UCIECZKA Z KINA "WOLNOŚĆ" Film obyczajowy, 86 min, Polska 1990 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Marczewski Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Janusz Gajos, Zbigniew Zamachowski, Teresa Marczewska, Piotr Fronczewski, Michał Bajor, Władysław Kowalski, Jan Peszek, Jerzy Bińczycki Janusz Gajos stoi oniemiały w ciemnej sali kinowej. Przed oczami ma widok niezwykły. Na ekranie zbuntowani aktorzy nie chcą dalej grać swych fałszywych, ogłupiających ról. Próbują im w tym przeszkodzić histeryczne, pełne paniki reprymendy dobiegające z widowni. To przedstawiciele oficjalnej komisji starają się zagłuszyć swój strach i bezradność. Jeszcze chwila i Janusz Gajos wybuchnie śmiechem. "Poruszająca scena, przywodząca na myśl"Mistrza i Małgorzatę"Bułhakowa" - orzekli krytycy. W filmie Marczewskiego jest jeszcze wiele sekwencji równie wymownych i dramatycznych. Wspólnie tworzą dzieło, które stało się wydarzeniem artystycznym na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku - Gdyni w 1990 r. Uhonorowano je wówczas Grand Prix i nagrodą dziennikarzy. Wyróżnienie za najlepszą główną rolę męską otrzymał Janusz Gajos. "Ucieczkę..." nagradzano jeszcze kilkakrotnie, także zagranicą, np. na Festiwalu Filmów Fantastycznych w Avoriaz. Wcześniej najważniejsze trofea zdobywały tam m.in. "Carrie" Briana de Palmy, "Pojedynek na szosie" Stevena Spielberga i "Terminator" Jamesa Camerona. Pierwiastek fantastyczny odgrywa w filmie Marczewskiego rolę niepoślednią, choć nie w sposób właściwy produkcjom science - fiction. Służy bowiem ukazaniu przemiany duchowej cenzora - niegdyś poety i krytyka literackiego, obecnie (tak go określił reżyser) człowieka "spsiałego", pozornie groźnego, lecz w rzeczywistości zastraszonego i samotnego. Oba światy: realny i fantasmagoryczny przenikają się. Cenzor przekracza granicę ekranu, wchodzi do wnętrza filmu, powodowany miłością do jednej z jego bohaterek - Małgorzaty. Jednak i tam spotyka go rozczarowanie. Wraca do rzeczywistości, lecz nie będzie już tym samym człowiekiem. Niegdyś poeta, potem cenzor, teraz - kto? Jeden z krytyków pisał: "W tym filmie każdy chce wyjść z ram własnego życia. Buntuje się cenzor. Buntują się postacie filmowe. Wszyscy szukają wolności, której nie ma. Jej przebłysk jest może tylko w idei ucieczki. Wystarczy nocą wejść na dach własnej kamienicy, aby przekonać się, ilu ludzi znajduje się w stanie ucieczki."Aż tak wielu?"- dziwi się cenzor, obserwując dachy pełne ludzi. Sam jest jednym z lunatyków." 18:55 SERIALOWA NOSTALGIA - MAGICZNE DRZEWO - ODC. 7 - PARA Serial familijny przygodowy, fantasy, 26 min, Polska, 2006 Reżyseria: Andrzej Maleszka Scenariusz: Andrzej Maleszka Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Julia Krawczyńska, Mateusz Bednarz, Małgorzata Socha, Piotr Rękawik, Sylwia Juszczak, Eryk Lubos, Andrzej Gałła, Borys Szyc, Janusz Chabior, Maksymilian Kuźma, Przemysław Feliński, Łukasz Skrzypek Rodzice Ani rozwodzą się. Przed odejściem tato daje córce w prezencie drewniane, holenderskie buty. Kiedy Anka je zakłada, zaczynają się spełniać wszystkie jej życzenia. Dziewczyna nie wie, że to właśnie buty są przyczyną niesamowitych zdarzeń. Oddaje jeden z drewniaków ojcu, mówiąc, że będzie je nosić tylko wtedy, gdy tato wróci do mamy. Gdy tato wyjeżdża, drugi but ucieka z kartonu i wyrusza na poszukiwanie swej pary. Anka idzie za nim, chcąc znów założyć buty i spełnić swe najważniejsze życzenie - pogodzić rodziców. 19:25 SERIALOWA NOSTALGIA - SZALEŃSTWO MAJKI SKOWRON - ODC. 1/9. ARIEL Serial dla młodych widzów, 27 min, Polska 1976 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz na podstawie własnej powieści: Aleksander Minkowski Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Maciej Małecki Aktorzy: Marek Sikora, Zuzanna Antoszkiewicz, Czesław Jaroszyński, Krzysztof Kowalewski, Emil Karewicz, Wojciech Pokora, Joanna Bogacka, Bożena Miller, Wojciech Zimecki, Bolesław Płotnicki, Piotr Pawłowski, Arkadiusz Bazak i inni Telewizyjna adaptacja powieści Aleksandra Minkowskiego pod tym samym tytułem. Początkowo serial miał nosić nazwę "Mazury", jednak ostatecznie reżyser postanowił zostać przy tytule oryginalnym. "Szaleństwo Majki Skowron" opowiada o konflikcie pokoleniowym między rodzicami i dziećmi. Stanisław Jędryka pokazał go w dwu wariantach. Między córką i ojcem - dyrektorem zakładu chemicznego oraz synem i ojcem - komendantem posterunku MO. Przyczyny konfliktów są różne. Majka ucieka z domu na znak protestu przeciwko konformistycznej postawie ojca. Jako dyrektor zakładu boi się on zawodowego ryzyka, choć w życiu prywatnym nie raz wykazywał się bohaterstwem. Z kolei Ariel - nastolatek, który pomaga Majce ukrywać się na Mazurach, ma rodzicowi za złe, że sympatyzuje z miejscową lekarką. Chłopcu o tyle trudniej to zaakceptować, że nie ma matki. Konflikt pogłębia się, kiedy ojciec wszczyna śledztwo przeciwko kierownikowi miejscowej Spółdzielni Rybackiej, którego Ariel uważa za uczciwego człowieka. Podobna sytuacja rodzinna obojga bohaterów zbliża ich do siebie. Rodzi się między nimi uczucie. Nagle świat przestaje być tak prosty, jak im się dotąd zdawało. Uświadamiają sobie jego skomplikowanie i to, że nie zawsze przecież muszą mieć rację. Wbrew tytułowi, główną postacią serialu jest Ariel. Jego portret psychologiczny był dla reżysera sprawą kluczową. Wszystkie zdarzenia widziane są z jego perspektywy. Oprócz psychologii nie zabrakło w serialu również wątków kryminalnych, elementów komedii i melodramatu. Miłość łączącą bohaterów Jędryka pokazał jako uczucie liryczne, delikatne i subtelne, niemal pozbawione podtekstu erotycznego. Romantyczny związek Majki i Ariela podkreśla jeszcze piękno mazurskich krajobrazów. Zdjęcia kręcono w okolicach Mikołajek, Pisza, Taut, Olsztyna i jeziora Łuknajno - rejonach, zdaniem reżysera, "czystych, nieskażonych przemysłem". 23:55 KULTURA JEST KOBIETĄ - ZAKOCHANA JANE (BECOMING JANE) Film biograficzny, 115 min, Wielka Brytania/Irlandia 2007 Reżyseria: Julian Jarrold Scenariusz: Sarah Williams, Kevin Hood Aktorzy: Anne Hathaway, James McAvoy, Julie Walters, James Cromwell, Maggie Smith, Anna Maxwell Martin, Lucy Cohu, Laurence Fox, Ian Richardson, Joe Anderson, Leo Bill Akcja biograficznej opowieści obejmuje młodzieńcze lata Jane Austen (1775 - 1817), córki pastora z angielskiej prowincji. W filmie zostało pokazane, jak romans młodziutkiej pisarki z Irlandczykiem Tomem Lefroyem wpłynął na jej późniejsze życie i twórczość. "Zakochaną Jane" otwiera scena sielskiego obrazka prowincjonalnej Anglii, gdzie wraz z rodziną mieszka 20 - letnia bohaterka filmu. Tę uzdolnioną, obdarzoną przenikliwym umysłem dziewczynę rozpiera wręcz energia, chce żyć i czerpać z tego życia to, co najlepsze. Marzy o karierze pisarki, zapisuje swoje myśli, wymazuje i znowu coś pisze. A w niedzielny poranek Jane ani w głowie sen, czy wylegiwanie się w łóżku, wyżywa się na fortepianie i stawia na równe nogi wszystkich domowników. Matka załamuje ręce, tej pannie trzeba męża, ale przecież nikt jej nie odpowiada. Bo Jane marzy o prawdziwej miłości, o wielkim uczuciu, wobec którego stają się bezsilne wszelkie prawa i zwyczaje. Nie akceptuje prowincjonalnego światka, w którym obowiązują sztywne reguły postępowania, sprzeciwia się wszelkim normom i konwenansom. Ale jest rok 1795, Anglia. Od młodej, niezamożnej panny wymaga się, by wyszła za mąż za kogoś kto zapewni jej i rodzinie godziwy byt. Po kościele rodzina Austenów odwiedza mieszkającą w pobliżu arystokratkę lady Gresham, która właśnie gości swego siostrzeńca Wesleya. To idealna partia dla Jane, chłopak jest ulubieńcem ciotki i jedynym jej spadkobiercą. Dumnej i niezależnej dziewczyny nie skusi jednak fortuna Wesleya. Kiedy Jane poznaje Thomasa Lefroya, przystojnego, dowcipnego i bardzo pewnego siebie prawnika, jej życie zostaje wywrócone do góry nogami. Chłopak jest siostrzeńcem sędziego z Londynu, Langloisa. Nie ma majątku, ale może liczyć na fortunę wuja, pod warunkiem, że nabierze ogłady, ustatkuje się i przestanie gonić za rozrywkami i hazardem. Dlatego sędzia posyła go do swoich krewnych w Hampshire. Tu właśnie Tom zainteresuje się niepokorną córką miejscowego pastora. Młodzi będą musieli stawić czoło wielu problemom, sprzeciwić się rodzicom, przeciwstawić konwenansom, poświęcić majątek dla miłości. Czy skomplikowane układy wezmą górę nad bezinteresownym uczuciem? 02:05 THE METROPOLITAN OPERA - RUSAŁKA (THE METROPOLITAN OPERA - RUSALKA) Film muzyczny, opera, 167 min, USA, 2017 Reżyseria: Mary Zimmerman Wykonawcy: Kristine Opolais, Brandon Jovanovich, Jamie Barton, Eric Owens, Mark Elder, Met Orchestra, Met Choir Rusałka Antonina Dvoraka pod dyrekcją Sir Marka Eldera w uznanej przez krytyków inscenizacji Mary Zimmerman w The Metropolitan Opera. Główną partię wykonuje znakomita śpiewaczka Kristine Opolais.