TVP Dokument Piątek, 29.07.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - DNI, W KTÓRYCH WYPŁYNĘŁA WYDRA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Na obraz różnorodności przyrody wpływają nie tylko gatunki zagrożone, ale i te, które przeżywają swoisty renesans. Wydra, która jeszcze w latach 70. ubiegłego stulecia uchodziła za gatunek zagrożony wymarciem, a która np. w krajach Europy Zachodniej pod względem liczebnym nadal ma się kiepsko, w Polsce przeżywa właśnie renesans. To po części efekt ochrony i istnienia wielu stawów rybnych i miejsc zarybianych. Ale także efekt większej czystości wód, której wydra jest wskaźnikiem, a często wręcz najlepszym świadectwem. Miejsce akcji tego odcinka cyklu to rzeka Narew i rozlewiska Biebrzy. W filmie wystąpi badacz wydr, dr Jerzy Romanowski. 06:25 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 48 ŚLĄSK NIEOCZYWISTY Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Śląsk to nie tylko węgiel, kopalnie i rolada wołowa z kluskami, ale także niezwykle bogata historycznie kraina. Już samo jej umiejscowienie może być dla wielu sporym zaskoczeniem. Radosław Kotarski rusza śladami mniej znanych śląskich impresji i wydobywa je na światło dzienne. 06:55 NOTACJE - STANISŁAW JANICKI. W STARYM KINIE Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2008 Autor: Krzysztof Tadej Stanisław Janicki - dziennikarz, reżyser filmów dokumentalnych, krytyk filmowy, historyk i wielki znawca kina - urodził się 11 listopada 1933 r. w Czechowicach Dziedzicach. Absolwent Wydziału Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego i doktor nauk humanistycznych na UAM w Poznaniu. W latach 50. pracował jako dziennikarz dla "Żołnierza wolności". W 1959 r. na ponad 10 lat związał się z miesięcznikiem "Film", a od 1974 r. podjął współpracę z innym miesięcznikiem branżowym - "Kino". Podczas wielu prestiżowych festiwali filmowych zasiadał jako członek w jury. Od 1972 r. był związany z Wytwórnią Filmów Oświatowych w Łodzi, a po 1976 r. - z Wytwórnią Filmów Poltel. Od 1983 r. był wykładowcą Wydziału RiTV Uniwersytetu Śląskiego. Reżyser i scenarzysta wielu filmów, m. in. filmu "Kruk", serialu "Jak cudne są wspomnienia", "Sąd nad braćmi polskimi", "Brat papieża". Autor wielu książek i artykułów o historii kina i twórcach filmowych. W tym odcinku Stanisław Janicki wspomina swoją pracę nad cyklem "W starym kinie", który był emitowany w TVP w latach 1967 - 1999. Był to najdłużej emitowany program filmowy w historii polskiej telewizji. 07:10 NOTACJE - HENRYK SAMSONOWICZ. PROFESORSKIE ZMAGANIA. Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2008 Autor: Lucyna Smolińska Prof. dr hab. Henryk Samsonowicz - wybitny mediewista, autor wielu znakomitych książek historycznych z okresu średniowiecza. Był rektorem Uniwersytetu Warszawskiego, dyrektorem Instytutu Historii. Działacz Solidarności, uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu. Pełnił funkcję ministra edukacji narodowej w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. 07:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 47 BUSKO - ZDRÓJ Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Celem kolejnej podróży Tomasza Bednarka jest Busko - Zdrój. Miasto ma ponad 700 - letnią historię, w której kluczową rolę odegrało odkrycie niezwykłych właściwości tutejszych wód. Z ich dobrodziejstwa korzystała nawet królowa Jadwiga, która zażywała leczniczych kąpieli solankowych, przygotowywanych dla niej przez siostry norbertanki. Pierwsi "goście kąpielowi", bo takim mianem określano kiedyś tutejszych kuracjuszy, przyjechali do nowo utworzonego uzdrowiska w Busku - Zdroju w pierwszej połowie XIX wieku. Dziś, po blisko 200 latach w buskich sanatoriach poza kąpielami siarczkowymi korzystać można z szerokiej gamy kuracji i zabiegów. Ale nie same wody lecznicze przyciągają tu kuracjuszy ceniących zdrowie i dobre samopoczucie. Równie ważne są wydarzenia kulturalne i doskonałe warunki do uprawiana sportów. 07:50 PRZYRODNIK NA TROPIE - /20/ - CHOMIK Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Chomik europejski mógłby z powodzeniem uchodzić za przykład odwagi. Choć waży nie więcej niż 700 g, w sytuacji zagrożenia potrafi stawić czoło wielokrotnie większym drapieżnikom, takim jak lis czy pies. Dowiemy się również, czemu jest postrachem pasikoników, kto jest jego krewnym oraz kogo boją się najbardziej. 08:20 ŻÓŁW BŁOTNY. OSOBLIWY RELIKT POLSKIEJ PRZYRODY Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Michał Ogrodowczyk Scenariusz: Marek Maciantowicz Film dokumentalny o żółwiu błotnym żyjącym w naszym kraju. Na wiosnę żółwie wychodzą ze swoich podwodnych kryjówek po kilku pierwszych, cieplejszych dniach. To bardzo tajemnicze zwierzęta. Po przebudzeniu, jako zwierzęta zmiennocieplne, uzupełniają zasoby energii, wygrzewając się w promieniach słońca już w marcu. Ten gatunek rozprzestrzenił się w Europie, przybywając z południowo - wschodnich Bałkanów. W kwietniu żółwie rozpoczynają porę godową. Ludzie chronią ten gatunek w Polsce, budując przejścia dla nich pod drogami, zabezpieczając miejsca lęgowe przed drapieżnikami i kontynuując programy hodowli młodych osobników oraz ochrony całych kompleksów siedlisk tego gatunku. 09:20 DZIKIE KRAINY AUSTRALII - WYBRZEŻE REKINÓW WIELORYBICH (AUSTRALIA’S WILD PLACES. THE COAST OF THE WHALE SHARKS 4) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Peters Moers, Rory Mcguinness Co roku w marcu u zachodnich wybrzeży Australii pojawiają się tajemniczy goście. Rekiny wielorybie to największe z ryb. Nagle wypływają jakby znikąd, by po chwili zniknąć w głębi oceanu. Co roku pojawiają się w wodach Ningaloo od marca do czerwca. Nie wiemy dlaczego tak się dzieje. Skąd przybywają i dokąd płyną potem? Rozwiązanie tej zagadki to główny cel naszych badań. Rezerwat Morski Ningaloo znajduje się bardzo blisko wybrzeża kontynentu. Płytki szelf kontynentalny, na którym jest położona rafa, opada gwałtownie w głąb oceanu zaledwie kilka kilometrów na zachód od brzegu. Rafa Ningaloo, niezwykle złożony ekosystem, odgrywa istotną rolę w życiu rekinów wielorybich. Te łagodne olbrzymy mają nawet do osiemnastu metrów długości. Podobnie jak fiszbinowce, odfiltrowują zooplankton z bogatych w pożywienie wód. Od końca XX - tego wieku zachodni półwysep Zatoki Rekina został oddzielony trzykilometrowym ogrodzeniem, wyznaczającym granice Parku Narodowego Francoisa Perona. Park o powierzchni ponad tysiąca kilometrów kwadratowych należy do największych na świecie. Obejmuje również rafę Ningaloo. Ogrodzenie chroni tutejsze zwierzęta przed sprowadzonymi na kontynent drapieżnikami, takimi jak lisy i zdziczałe koty. Zagrożone wyginięciem filandry pręgowane mają szansę przetrwać tylko w bezpiecznym środowisku parku. Pośród łąk trawy morskiej można spotkać jedno z wyjątkowych zwierząt. Diugoń, gatunek rzadko występujący w innych rejonach Indopacyfiku, tu rozwija się doskonale. W zatoce żyje około czternastu tysięcy diugoni. To największe zgrupowanie tych zwierząt na świecie. W Zatoce Rekina można podziwiać najbardziej jaskrawe kolory wód wokół kontynentu. W Rezerwacie Morskim Hamelin Pool cofamy się o trzy i pół miliarda lat, ku początkom życia na Ziemi. Tutejsze stromatolity są dziełem cyjanobakteri. Te jednokomórkowe mikroorganizmy to jedne z najstarszych form życia. Tylko w Hamelin Pool występują w tak dużym nagromadzeniu. Mogą tu przetrwać, ponieważ woda jest zbyt słona dla zagrażających im organizmów. Zatokę Rekina zamieszkuje wiele gatunków ptaków. Rafa Ningaloo, Zatoka Rekina i jaskrawoczerwony krajobraz Narodowego Parku Francoisa Perona należą do strefy chronionej jako obszar z listy światowego dziedzictwa UNESCO. Wyjątkowa część przyrody Ziemi będzie zachowana dla przyszłych pokoleń w niemal nienaruszonym stanie. 10:20 DZIKA KUBA - CZĘŚĆ 1 (WILD CUBA A CARIBBEAN JOURNEY WITH COLIN STAFFORD - JOHNSON) Film dokumentalny, 58 min, Austria, 2020 Reżyseria: John Murray Film przenosi widzów w czasy sprzed zaledwie 50 lat, kiedy ziemska przyroda wydawała się obfita. To podróż do zagubionego świata, który wkrótce może zniknąć na zawsze. Bo wszystko się zmieni. Rozpoczniemy kubańską podróż na południu wyspy, na wielkim Bagnie Zapata. Największy pojedynczy obszar chroniony na całych Karaibach jest domem dla najmniejszego ptaka na świecie, niewielkiego kolibra pszczół. Dekady socjalistycznego rządu nastawionego na ochronę przyrody, amerykańskie embarga i minimalny rozwój pozostawiły wyspę w dużej mierze niezmienioną przez pięć dekad. Niezależnie od polityki, izolacja Kuby stworzyła naturalną cytadelę na Karaibach, wyspę naprawdę oddzieloną. Kuba to najcenniejszy klejnot Karaibów. Lasy porastają duże obszary wyspy - a jej błękitne wody kryją w sobie jedne z najbogatszych raf koralowych na świecie. Gdy wiele dzikich krain i mórz Karaibów ma problemy - niezwykła historia Kuby stworzyła prawdziwą, dziką krainę czarów. Połowa kubańskiej flory i fauny występuje wyłącznie tutaj. Od kubańskiego gatunku krokodyli i węży - po najmniejsze ptaki i żaby na naszej planecie. Po Kubie oprowadzi nas Colin Stafford Johnson. Filmuje dziką przyrodę od ponad 30 lat i nigdy nie zatracił chłopięcej obsesji na punkcie tej wyjątkowej wyspy. 11:25 ŚWIATŁO NA WZGÓRZU Reportaż, 18 min, Polska, 1973 Scenariusz: Piotr Hinz, Michał Dąbrowski Zdjęcia: Janusz Sztajkowski Historia latarni morskiej w Rozewiu i praca latarnika Władysława Wzorka. Władysław Wzorek opowiada legendę o powstaniu latarni i ocalałej ze szwedzkiego statku córce kapitana, która zamieszkała na Rozewiu i co noc rozpalała ognisko na wzgórzu. W 1922 roku latarnikiem został Leon Wzorek, brat obecnego latarnika Władysława, który po wybuchu II wojny światowej został na posterunku, co przypłacił życiem (został rozstrzelany przez Niemców). Władysław Wzorek opowiada o swoich marzeniach związanych z morzem, nauce w Marynarce Handlowej, praktyce w latarni, Marynarce Wojennej, pracy latarnika po zakończeniu II wojny światowej i pierwszych turystach oraz pobycie Stefana Żeromskiego w Rozewiu. Muzeum Latarnictwa w Rozewiu zostało zorganizowane przez Władysława Wzorka. Latarnik opowiada o eksponatach, historii latarnictwa i latarni w Rozewiu, swojej pracy, zajęciach poza pracą oraz planach budowy nowej latarni, trzeciej już w Rozewiu. Przez sześć wieków latarnię obsługiwał jeden ród, który wygasł, a od 1922 r. w latarni pracują członkowie rodziny Wzorków; pracę w tym miejscu rozpoczyna syn zamordowanego w 1939 r. Leona Wzorka. 11:50 WIELKIE RODZINY - ODC. 5 Cykl dokumentalny, 43 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Poranek u każdej z rodzin wygląda inaczej, ale wigilijny nastrój udzielił się wszystkim. Rodziny celebrują ten wyjątkowy dzień. U Da Cruzów cud narodzin sprawi, że tę Wigilię zapamiętają już na zawsze. Tym razem nie spędzają przy stole z rodziną, ale w szpitalu. W tę noc cudów na świecie pojawia się Gilbert, piąte dziecko Weroniki i Janu. I 38. bohater tej dokumentalnej serii. U Twarowskich, tradycyjnie gwar. Rozmowa w kuchni podczas ostatnich przygotowań do wigilijnej kolacji koncentruje się wokół liczby dzieci, które zamierzają mieć w przyszłości potomkowie Twarowskich. Dochodzą na koniec do wniosku, że muszą planować jednak nieco mniejsze rodziny, żeby móc spotykać się w komplecie. Tylko Zosia deklaruje urodzić dziesiątkę dzieci, żeby przebić rodziców, co do liczby potomstwa. Lewocki i dzieci lepią pierogi, Monika także jest zajęta. U Kacprzyków podobnie, w kuchni krząta się Janeczka, przed domem zaś Michał wiesza światełka. W każdym domu słychać radosne nucenie kolęd. Gdy nadchodzi Wigilia wszyscy siadają do stołu, jest odświętnie, uroczyście, bardzo rodzinnie. Rodziny łamią się opłatkiem, ściskają, tulą do siebie, składają życzenia, a Weronika tuli z Janu swoje nowo narodzone dziecko. 12:45 GENIUSZE I MARZYCIELE. ANTONI KOCJAN. CZŁOWIEK, KTÓRY ZATRZYMAŁ RAKIETY V Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2018 Reżyseria: Małgorzata Walczak, Marek Pawłowski Film o niezwykłym wynalazcy, na którego życiu cieniem położyła się tragiczna historia Polski. Młody chłopak pochodzący z niewielkiej wsi, dzięki uporowi i ogromnemu talentowi został jednym z najważniejszych konstruktorów samolotów w XX - leciu międzywojennym. Szybowce stworzone przez Antoniego Kocjana nie miały sobie równych w całej Europie. Błyskotliwą karierę wynalazcy przerwał wybuch II wojny światowej. Od początku zaangażowany w działalność ruchu oporu, trafił do KL Auschwitz. Cudem się wydostał i kontynuował z sukcesami niebezpieczną misję zdobywania informacji wywiadowczych na temat tajnej broni tworzonej przez Niemców. Meldunki wysyłane do Londynu, a nawet części śmiercionośnych rakiet V2 zdobyte przez Polaków, były nieocenioną pomocą dla aliantów. O historii tego wielkiego patrioty i jego dramatycznych wojennych losach opowiedzą historycy, pasjonaci lotnictwa, a także krewni pamiętający tego nieśmiałego, niewysokiego pana w kapeluszu. 13:45 DZIKIE KRAINY AUSTRALII - PUSTYNNE SERCE KONTYNENTU (AUSTRALIA’S WILD PLACES. The Red Desert 5) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Peters Moers, Rory Mcguinness Kontynent australijski jest osobnym lądem od blisko pięćdziesięciu milionów lat. Jego dzisiejszą postać ukształtowały zarówno wezbrania wód, jak i dotkliwe upały. Rozległa czerwona pustynia w centrum Australii. Legendarny outback. W tej spalonej słońcem krainie próżno dziś szukać zielonych lasów deszczowych, które porastały ją 90 milionów lat temu, kiedy Australia była częścią superkontynentu Gondwana. Australijskie torbacze należą do ostatnich żyjących świadków odległej przeszłości. Dlaczego rozwinęły się tylko tutaj, i to tak licznie? Wypolerowane kopuły piaskowcowych monolitów Kata Tjuta i Uluru zostały wyrzeźbione przez wiatr w ciągu milionów lat. Tego świętego dla aborygenów miejsca strzeże jeden z największych orłów świata - orzeł australijski. Jałowy krajobraz pożłobiły sporadyczne, gwałtowne wezbrania rzek, po których opadnięciu w glebie zachowuje się niewiele wilgoci. Trawa spinifex nie należy do soczystych roślin. Obficie porasta nieurodzajną czerwoną glebę, ale smakuje jak słoma. Nie jedzą jej nawet dzikie wielbłądy. Ich przodków sprowadzono tu w XIX wieku jako zwierzęta pociągowe. Dziś żyje ich tu blisko milion. To największa populacja dzikich wielbłądów jednogarbnych na świecie. Tutejsze trawy zapewniają jednak odpowiednie środowisko wielu owadom. W Australii żyje ponad 1200 gatunków mrówek. Im nigdy nie jest za gorąco. Upał tworzy warunki idealne dla zmiennocieplnych gadów. Tu występuje największe nagromadzenie jaszczurek na świecie. 14:40 NA RATUNEK DZIKIEJ PRZYRODZIE - ODC. 10 (WILDLIFE SOS EP. 10) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: James Incledon Serial dokumentalny, który śledzi pracę personelu i wolontariuszy w Wildlife Aid Foundation - organizacji zajmującej się ratowaniem, opieką i rehabilitacją chorych, rannych lub osieroconych zwierząt. Seria jest pełna ekscytujących i rozdzierających serce akcji ratunkowych, zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i na całym świecie. Wildlife Aid przeprowadza około 20 000 nagłych akcji ratunkowych rocznie. W tym odcinku ratują lisa, który został potwornie pokaleczony przez żelazną bramę. Simon wybiera się na wycieczkę do miejsca światowego dziedzictwa na rafie koralowej Belize u wybrzeży Ameryki Południowej. Jest tam, aby na własne oczy zobaczyć, jak para ekologów, Vince i Cherie Rose, wykonuje pracę z rodzimymi, amerykańskimi krokodylami. Szybko sam postanawia uratować krokodyla, który zawędrował zbyt blisko siedlisk ludzkich. Ale nie wie, że to będzie wymagało od niego skoku na krokodyla! Podczas nieobecności Simona życie zespołu w Wielkiej Brytanii toczy się normalnie, a Lucy stara się przywrócić do życia osieroconego borsuka, który przestał oddychać. Po powrocie do centrum Simon zostaje wezwany do ratowania gąsiątka, które męczy się z uszkodzoną nogą. Lucy i Simon są zdumieni powitaniem, jakie mała gęś otrzymuje od swojej rodziny po zakończeniu leczenia i powrocie do stawu. 15:40 PRZED KOLUMBEM. ODKRYWANIE AMERYKI (FIRST BEFORE COLUMBUS - THE TRUE DISCOVERERS OF AMERICA) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Axel Sand, Peter Prestel W powszechnym przekonaniu odkrywcą Ameryki był Krzysztof Kolumb. Ale to nie on dotarł tam pierwszy. I wiedział o tym. Opowieści na temat dalekiego lądu krążyły już wcześniej. Istniały nawet mapy wskazujące do niego drogę. Kim byli poprzednicy Kolumba? Viking Leif Eriksson, który około roku 1000 n.e. jako pierwszy Europejczyk postawił stopę na amerykańskiej ziemi. Średniowieczny walijski książę o imieniu Madoc miał zbudować ufortyfikowane miejsca wzdłuż rzeki Ohio. I król z zachodnioafrykańskiego Mali, o którym mówi się, że wykorzystał swoje niezmierzone bogactwa do sfinansowania gigantycznej floty 200 lat przed Kolumbem. Gdy podążamy ich śladami przez starożytne teksty i dokumenty, odrywając legendę od mitów za pomocą aktualnych badań archeologicznych, staje się jasne, że Kolumb nie zapuścił się w nieznane. Był zagorzałym kolekcjonerem map i danych żeglarskich i wiedział, że na Zachodzie jest ląd, a inni go wyprzedzili. Oto ich historia. 16:40 OD MORZA ŚRÓDZIEMNEGO DO AFRYKI POŁUDNIOWEJ - ODC. 4. CZTERY PRAWDY O BALEARACH (FROM THE MEDITERANEAN TO SOUTH AFRICA / DE LA MEDITERRANE A L'AFRIQUE DU SUD. LES QUATRES VERITES DES BALEARES) Serial dokumentalny, 9 min, Francja, 2010 Reżyseria: Yannick Charles Seria dokumentalna, która pozwoli poznać szlak od Morza Śródziemnego aż po Południową Afrykę. Na wprost Walencji, daleko od hiszpańskiego wybrzeża, znajduje się archipelag Balearów. Skłamano nam, że wybrzeże zostało całkowicie zabetonowane? Chwileczkę. Na razie rzucamy okiem na sielskie zakątki Ibizy. Ale światowa stolica nocnych zabaw naprawdę jest tutaj. Nikt nas nie okłamał. Sąsiednią wyspą jest Formentera, na styku Europy i Afryki. W ładną pogodę widać stąd odległe o 200 km wybrzeże Algierii. Na dachach restauracji plażowych wciąż można zobaczyć modne w latach 70. symbole pokoju. Pokój i miłość na Formenterze. Warto tu przypłynąć. Na zwiedzenie wyspy wystarczy dzień. Uwaga na halucynacje: ta skała ma kształt głowy lwa. W porcie łódeczki jak dla lalek kotwiczą w krystalicznej wodzie. To stereotypowy widok Morza Śródziemnego. Turyści przypływają małymi promami. Wszystko tu jest na ludzką miarę. Przenosimy się na największą wyspę archipelagu: Majorkę. To inna bajka. 16:55 DZIKA KUBA - CZĘŚĆ 2 (WILD CUBA A CARIBBEAN JOURNEY WITH COLIN STAFFORD - JOHNSON) Film dokumentalny, 58 min, Austria, 2020 Reżyseria: John Murray Film przenosi widzów w czasy sprzed zaledwie 50 lat, kiedy ziemska przyroda wydawała się obfita. To podróż do zagubionego świata, który wkrótce może zniknąć na zawsze. Bo wszystko się zmieni. Rozpoczniemy kubańską podróż na południu wyspy, na wielkim Bagnie Zapata. Największy pojedynczy obszar chroniony na całych Karaibach jest domem dla najmniejszego ptaka na świecie, niewielkiego kolibra pszczół. Dekady socjalistycznego rządu nastawionego na ochronę przyrody, amerykańskie embarga i minimalny rozwój pozostawiły wyspę w dużej mierze niezmienioną przez pięć dekad. Niezależnie od polityki, izolacja Kuby stworzyła naturalną cytadelę na Karaibach, wyspę naprawdę oddzieloną. Kuba to najcenniejszy klejnot Karaibów. Lasy porastają duże obszary wyspy - a jej błękitne wody kryją w sobie jedne z najbogatszych raf koralowych na świecie. Gdy wiele dzikich krain i mórz Karaibów ma problemy - niezwykła historia Kuby stworzyła prawdziwą, dziką krainę czarów. Połowa kubańskiej flory i fauny występuje wyłącznie tutaj. Od kubańskiego gatunku krokodyli i węży - po najmniejsze ptaki i żaby na naszej planecie. Po Kubie oprowadzi nas Colin Stafford Johnson. Filmuje dziką przyrodę od ponad 30 lat i nigdy nie zatracił chłopięcej obsesji na punkcie tej wyjątkowej wyspy. 18:00 WENECJA: TECHNOLOGICZNE WYZWANIE (VENICE THE TECHNOLOGICAL CHALLENGE / VENISE LE DEFI TECHNOLOGIQUE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laurence Thiriat Wenecja owoc niebywałego przedsięwzięcia. Miasto zbudowane na wodzie, w bardzo niesprzyjającym terenie. Niegdyś było stolicą najpotężniejszego imperium żeglarskiego na świecie. Dziś wzbudza podziw milionów podróżnych. U podstaw tego piękna leży jednak niesłychane osiągniecie techniki. Budowniczowie Wenecji musieli wciąż opracowywać i testować nowe sposoby ochrony miasta przed zatonięciem. Poziom morza w Wenecji drastycznie wzrósł w ciągu ostatniego stulecia, zagrażając istnieniu miasta. Mimo to, pod cudownym obliczem tak zwanej La Serenissimy kryją się gnijące podwaliny, stale atakowane przez wodę i sól. Co skłoniło przyszłych Wenecjan do osiedlenia się w tak nieprzyjaznym miejscu? Jak to zwykle bywa, ich wybór wyjaśniają karty historii. W ostatnich latach ten rozkład nabrał tempa. Coraz częściej Wenecję nawiedza Aqua alta, czyli wysoki przypływ. Każdego dnia działalność człowieka niszczy kolejny kawałek tego kruchego skarbu. Tymczasem za kulisami rzesze inżynierów i naukowców walczą na wszystkich frontach o ocalenie miasta. Efekty ich pracy przesądzą o losie La Serenissimy. Czy badacze zdołają wygrać bój z żywiołami i z niszczycielską działalnością człowieka? Od rezultatu tego wyścigu z czasem zależy, czy Wenecja nie stanie się nową Atlantydą. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - QUEBEC. INNA AMERYKA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos W tym odcinku podróż do Quebecu. Quebec to największa kanadyjska prowincja, francuskojęzyczna enklawa na anglosaskim kontynencie. Gościnność i serdeczność mieszkańców kontrastują z lodowatymi, rozległymi pustkowiami, z których słynie ten region. W 1608 roku francuski podróżnik Samuel de Champlain założył niewielką osadę nad Rzeką Świętego Wawrzyńca. Czterysta lat później nazwa Quebec pozostaje obietnicą nowego świata. W miejscu dzisiejszego Montrealu, de Champlain utworzył ośrodek handlu futrami. Wkrótce powstała tu także misja katolicka. Francuzi stopniowo przekształcali Montreal w ważną metropolię. Miasto położone jest głównie na dwóch dużych wyspach, które opływają dwie odnogi Rzeki Świętego Wawrzyńca. Architektura ratusza odzwierciedla burzliwą historię Montrealu. 20:10 TAJEMNICE SZPIEGÓW WOJNY ODC. 2 ŻOŁNIERZ, KTÓREGO NIE BYŁO (SPIES OF WAR - THE A - BOMB SPIES EP. 2 THE SOLDIER WHO NEVER WAS) Serial dokumentalny, 49 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jobst Knigge Seria dokumentalna z tajnymi agentami w roli głównej. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Nie znacie ich nazwisk ani ich twarzy, ale to oni zmienili bieg historii. 21:10 POLSKIE JEDNOSTKI SPECJALNE. FORMOZA KOMANDOSI MORSCY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Tomasz Nowak Film dokumentalny przybliżający wojskową jednostkę specjalną Formoza. Podobnie jak GROM i Jednostka Wojskowa Komandosów stanowi ona elitę Wojska Polskiego i uosabia najlepsze cechy polskiego żołnierza: profesjonalizm, poświęcenie i patriotyzm. Głównym obszarem działania komandosów Formozy jest Morze Bałtyckie. Zdolni są oni również do realizacji operacji w terenie górskim, czego dowiedli podczas misji w Afganistanie, gdzie blisko współpracowali z żołnierzami amerykańskimi. 22:10 MIASTO GNIEWU S.II - /3/ DZIKI WSCHÓD Serial fabularyzowany TVP, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Dawid Sawicki Cykl dokumentalny opowiadający o początkach zorganizowanej przestępczości w Polsce. Każdy epizod opowiada o jednej zbrodni gangsterskich porachunków. W cyklu wykorzystano materiały archiwalne Telewizji Polskiej S. A. , materiały archiwalne Komendy Stołecznej Policji oraz warszawskich prokuratur i sądów. 22:50 TAJNE STOWARZYSZENIA - ODC. 1 MASONI (SECRET SOCIETIES - MYTHS AND REALITIES OF A PARALLEL WORLD) Cykl dokumentalny, 53 min, Niemcy, 2014 Reżyseria: Kay Siering, Jens Nicolai Scenariusz: Gisela Grachen Historyk Marian Füssel bada historyczne korzenie masonów i śledzi losy legendarnych templariuszy od średniowiecza po dzień dzisiejszy. Templariusze to średniowieczny zakon rycerski, działający od XII do XIV wieku. Zakon Ubogich Rycerzy Chrystusa i Świątyni Salomona powstał w 1118 r. Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa templum świątynia, od ich siedziby w pobliżu dawnej świątyni Salomona w Jerozolimie. Pieczęć zakonu przedstawiała dwóch rycerzy dosiadających jednego wierzchowca, co symbolizowało pokorę i ubóstwo. Na czele stał wielki mistrz, którego większością głosów wybierało kolegium złożone z trzynastu elektorów: ośmiu rycerzy, czterech serwientów i jednego kapelana. Wielkim mistrzem mógł zostać wyłącznie brat po ślubach zakonnych. Po zawieszeniu zakonu templariuszy dobra jego zostały przez papieża przekazane joannitom, jednak nie wszystkie udało im się przejąć, część przejęli bowiem lokalni władcy. Niektóre z organizacji wolnomularskich uważają się za spadkobierców tradycji zakonu templariuszy. Część lóż masońskich przyjęła nazwę Rycerzy Świątyni, niektóre posługują się też flagami templariuszy, a podczas spotkań przebierają się za templariuszy. 23:50 EXPRES REPORTERÓW - 8 GODZIN W MIEŚCIE Cykl dokumentalny, 21 min, Polska, 1984 Scenariusz: Ewa Straburzyńska Zdjęcia: Tadeusz Owsianko Muzyka: Elżbieta Łubińska Reportaż o rolniku, który przyjeżdża autobusem do Wrocławia, załatwić sprawy w urzędach, kupić części do maszyn i bieliznę. W siedzibie Rady Narodowej Województwa Wrocławskiego i Miasta Wrocławia chce się starać o przydział ciągnika dla siostry. Chce też dotrzeć do wojewody ze skargą na PZU w sprawie, niesłusznych jego zdaniem, odszkodowań dla rolników. Po trzech godzinach wychodzi z urzędu. Mówi, że w sprawie ciągnika musi napisać odwołanie. Do wojewody się nie dostał. Można się umówić na spotkanie za czternaście dni. W Wojewódzkim Związku Spółdzielni Rolniczych dowiaduje się, gdzie może kupić akumulator do traktora i części do siewnika. W biurze dyrektora Zakładu Zaopatrzenia Rolnictwa WZSR "Samopomoc Chłopska" chce się dowiedzieć, jak zamiast baru założyć we wsi klubokawiarnię i sklep. W oczekiwaniu na odjazd autobusu żali się reporterce, że przez osiem godzin w mieście niczego nie załatwił. Znowu prędko do Wrocławia nie przyjedzie, bo z wiosną zaczynają się prace w polu. 00:15 NOTACJE - STANISŁAW SZPUNAR. MAKSYMILIAN KOLBE BYŁ ŚWIĘTY Cykl dokumentalny, 8 min, Polska, 2008 Autor: Krzysztof Tadej Stanisław Szpunar urodził się w 1923 r. w Rzeszowie. Z wykształcenia jest informatykiem. resztowany przez Niemców 1 maja 1940 roku. Więziono go w Rzeszowie i Tarnowie. Z Tarnowa trafił do KL Auschwitz w pierwszym transporcie 14 czerwca 1940 r. Obóz opuścił po wyzwoleniu w styczniu 1945 r. W programie wspomnienia Stanisława Szpunara z okresu II wojny światowej i jego pobytu w Auschwitz. Opowiada m. in. o ucieczkach z obozu i karach, jakie Niemcy wymierzali za ucieczki. Jeśli któryś z więźniów uciekł, dziesięciu innych z jego bloku szło do bunkra, skąd najczęściej nie wychodzili już żywi. Dochodziło też aresztowań rodziny uciekiniera, którą sprowadzano do obozu, jeśli już wcześniej tam nie trafiła. Po jednej z takich ucieczek z bloku 15, Niemcy zebrali więźniów na placu, aby wybrać dziesięciu Polaków, którzy mieli w odwecie trafić do bunkra głodowego. I właśnie wtedy Stanisław Szpunar był świadkiem niezwykłego zachowania ojca Maksymiliana Kolbe, który zdecydował się ponieść tę karę za Franciszka Gajowniczka, więźnia, który został wyznaczony do bunkra i błagał Niemców o darowanie życia. 00:30 GENIUSZE I MARZYCIELE. KAZIMIERZ PRÓSZYŃSKI Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Pacek Poprzez historię kamery Aeroskop numer 1, wyprodukowanej w Anglii w 1910 roku, a wymyślonej przez Kazimierza Prószyńskiego, opowiadamy fascynującą historię polskiego wynalazcy. Naukowca, prekursora i propagatora polskiego kina. Historię, która toczyła się na dwóch kontynentach, a wynalazki Prószyńskiego były używane na całym świecie. Zbierając okruchy filmowe pozostałe z tamtych czasów (pierwsze filmy Prószyńskiego kręcone w Polsce i Anglii, a także filmy i kroniki kręcone kamerą Aeroskop na całym świecie), rozmawiając z filmowymi profesjonalistami na całym świecie, szukając zapomnianych śladów naszego wynalazcy, będziemy rekonstruować historię Prószyńskiego, a jednocześnie przyglądać się światu początku wieku utrwalonego na taśmie filmowej. Będzie to również opowieść o rodzącym się właśnie przemyśle filmowym, w którego rozwoju wielki udział miał Prószyński. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - BYŁ 5 WRZEŚNIA... Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Na miejscu dzisiejszych poszukiwań pod miejscowością Kręgi w pobliżu Wyszkowa stoi pomnik. Zapisano na nim: Tu dnia 5 września 1939 roku poległ w obronie Ojczyzny, w walce z hitlerowskim najeźdźcą porucznik pilot Stefan Okrzeja". Rozmawialiśmy z mieszkańcami, sięgaliśmy do źródeł i okazuje się, że rzeczywiste miejsce upadku samolotu jest gdzieś... w miejscu, które na chwilę obecną nie zostało jeszcze dokładnie określone i zbadane. 01:50 TATARZY POLSCY ODC. 2 Telenowela dokumentalna TVP, 39 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska TATARZY POLSCY - cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan, czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 02:35 EASY RIDER Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Brzozowicz Poza powrotem do czasów chwały Tomasza Tłuczkiewicza (lata 60. do 90. XX w.), ważnym elementem filmu jest pokazanie upływu czasu, tempa przemian w pojmowaniu sztuki i roli artysty oraz zmieniający się świat pod względem technologii i sposobu reagowania na sztukę. Narratorem opowieści jest Tomasz Tłuczkiewicz. Jego opowieść snuje się z off - u. Jest to podróż przez miejsca oraz z życia wzięte anegdoty opowiadane przez bohatera i spotykanych przez niego ludzi. Ważną składową jest wykorzystanie materiałów dokumentalnych w tym zdjęć, prac graficznych i fragmentów filmów, kronik filmowych czy amatorskich zapisów. Wykorzystano archiwalia pokazujące życie miast, ulicy, klimat tamtej epoki, obrazyh obnażające socjalistyczną rzeczywistość. Z bohaterem odwiedzamy dzisiejszą Warszawę, Wrocław, Kalisz i Polanicę. Przeplatają się współczesne zdjęcia z ujęciami archiwalnymi. Wśród są muzycy, organizatorzy życia kulturalnego, przyjaciele, naukowcy, szefowie wytwórni płytowych, którzy współpracowali z Tomaszem Tłuczkiewiczem. Ważną rolę odgrywa muzyka, autorstwa Konrada Kucza (polski artysta grafik oraz instrumentalista i kompozytor specjalizujący się w muzyce elektronicznej. Występuje w zespole Futro, współpracuje z nim m.in. Gaba Kulka)