TVP Dokument Sobota, 30.07.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - BIAŁY KRÓL NIEBA Serial dokumentalny, 23 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Jeszcze nie tak dawno możliwość spotkania orła w naszym kraju była czymś niezwykłym, dostępnym tylko dla wybrańców. Orły bieliki oglądano tylko w muzeach lub ogrodach zoologicznych, gdzie można było zapoznać się jedynie z cząstką ich piękna. Prawdziwy ich majestat objawia się jednak w locie. Zaledwie sto lat temu bielik - największy z naszych orłów - znajdował się na granicy wymarcia. Dzisiaj jest często spotykany w całym pasie pojezierzy, w dolinach dużych rzek oraz w okolicy stawów rybnych. Jego obecność przyczynia się do wzbogacenia różnorodności ptasiego świata. Jako doskonały drapieżnik reguluje i wpływa na liczebność drobniejszego ptactwa. Miejscem akcji odcinka jest rzeka Biebrza a głównym narratorem jest Paweł Mirski z Komitetu Ochrony Orłów. 06:25 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 49 BAŚŃ O WODZIE Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Radosław Kotarski przemierza Polskę wzdłuż i wszerz, aby dowiedzieć się, w jaki sposób dawniej pozyskiwano czystą wodę i jak transportowano ją do mieszkańców. Zastanawia się również, czy woda w dawnych czasach była lepszej jakości niż ta współczesna. Zabiera również widzów do niedostępnych miejsc, w których uzdatnia się życiodajny płyn, przy użyciu metod sprzed setek lat. 07:00 NOTACJE - BARBARA KRAFFTÓWNA. MOI MISTRZOWIE, MOJE ROLE Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Maria Nockowska Barbara Krafftówna ur. w 1928 r - wybitna aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna. Uczęszczała do konspiracyjnego Studia Teatralnego Iwo Galla w Warszawie. Debiutowała na scenie Teatru Wybrzeże w Gdyni w 1946 r. , gdzie Gall przeniósł się wraz ze swoimi uczniami. Grała na scenach Łodzi, Wrocławia, w Warszawie występowała na deskach teatrów - Dramatycznego (w latach 1957 - 1964 role m. in. w "Iwonie księżniczce Burgunda", w spektaklach reżyserowanych przez Konrada Swinarskiego, w "Paradach" w reż Ewy Bonackiej), Narodowego (1964 - 1969, role w sztukach Witkacego i w spektaklach w reżyserii Kazimierz Dejmka - m. in w "Żywocie Józefa" Reja), Współczesnego (1969 - 1981 - współpraca z Erwinem Axerem i Andrzejem Wajdą). Grała w filmach Wajdy ("Popiół i diament"), Hasa - "Jak być kochaną - nagradzana rola Felicji, Kutza -" Nikt nie woła". Niezapomniana odtwórczyni rozmaitych ról w telewizyjnym Kabarecie Starszych Panów. 07:10 NOTACJE - BARBARA KRAFFTÓWNA. W FILMIE I KABARECIE STARSZYCH PANÓW Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2008 Autor: Maria Nockowska Barbara Krafftówna ur. w 1928 r - wybitna aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna. Debiutowała w Teatrze Wybrzeże w Gdyni w 1946 r. , grała na scenach Łodzi, Wrocławia, Warszawy. Występowała w filmach: u Andrzeja Wajdy ("Popiół i diament"), Wojciecha Hasa ("Jak być kochaną"), u Kazimierza Kutza ("Nikt nie woła"). Niezapomniana odtwórczyni rozmaitych ról w telewizyjnym Kabarecie Starszych Panów. 07:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 48 NOWY SĄCZ Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Przemysław Skoczek Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem Tomasz Bednarek odwiedzi Nowy Sącz. Miasto ma ponad siedem wieków historii, niezwykłą przyrodę wokół oraz malowniczą starówkę, której sercem jest duży rynek - drugi pod względem wielkości w Małopolsce, zaraz po Krakowie. O królewskiej przeszłości Nowego Sącza świadczą ruiny zamku, wzniesionego na polecenie Kazimierza Wielkiego w połowie XIV wieku. W mieście warto też zwiedzić Bazylikę św. Małgorzaty oraz Sądecki Park Etnograficzny, w którym zgromadzono 70 oryginalnych budowli, przeniesionych z całego regionu. W pobliżu Nowego Sącza znajduje się o kilka dekad starsze, bratnie miasto - Stary Sącz. W przeszłości było ono ważnym punktem szlaku handlowego prowadzącego na Węgry. Pamiątką tamtych czasów jest świetnie zachowany średniowieczny układ rynku. Obydwa miasta oferują mnóstwo atrakcji. Do tego w każdej chwili można wejść na jedną z okolicznych gór, by rozkoszować się widokami na dolinę Dunajca czy Popradu. 07:50 LEŚNE RZEKI Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sławomir Skupiński Film dokumentalny o rzekach w lasach. Woda słodka stanowi zaledwie 2, 5 % zasobów wodnych ziemi. Polska jest w grupie państw, którym grozi deficyt wody. Uwzględniając nasz warunki hydrologiczne, położenie geograficzne w zasięgu klimatu umiarkowanego, zasoby wodne w Polsce są małe. Niewielka ilość opadów oraz coraz mniej śnieżne zimy nie pomagają. Lasy mają dobroczynny wpływ na zasoby hydrologiczne. Opowiemy o znaczeniu lasu i tajemniczych rzekach przez nie przepływających, a także o licznych zwierzętach, które żyją w tych ekosystemach i o znaczeniu ochrony tych miejsc. 08:30 SIWA - WROTA PUSTYNI - ODC. 5 ZEW PUSTYNI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Seria dokumentalna, która stanowi dokumentację niezwykłej wyprawy do Egiptu śladami ludzi, władców i ich bogów. Kiedy kosmiczny wiatr przygody, omiatający planetę Ziemia, rzuca wędrowca na brzeg Wielkiego Oceanu Piasku, perspektywa, z jakiej oglądał do tej pory wszechświat nieodwracalnie zmienia się. Szlak słońca i wiatru bierze swój początek w oazie Siwa, położonej na krańcach Egiptu. To właśnie tu znajduje się wyrocznia Amona - Ra, gdzie pielgrzymujący Aleksander Wielki został obwołany boskim synem, a także słynne źródło Kleopatry. Starożytni władcy upodobali sobie Siwę. Czy odsłoni przed nami swoje tajemnice? Co spotka nas na Górze Umarłych? Wyruszając na wyprawę, wędrowiec miał nadzieję, że pustynia okaże mu więcej łaski niż zaginionej pięćdziesięciotysięcznej perskiej armii, wysłanej przez króla Kambyzesa. Siwą nie można władać, od Siwy można się jedynie uczyć. Pokora, z jaką udał się na zamieszkały przez tajemniczych ludzi kraniec świata, została nagrodzona. 09:00 SIWA - WROTA PUSTYNI - ODC. 6 DROGA Serial dokumentalny, 26 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Seria dokumentalna, która stanowi dokumentację niezwykłej wyprawy do Egiptu śladami ludzi, władców i ich bogów. Kiedy kosmiczny wiatr przygody, omiatający planetę Ziemia, rzuca wędrowca na brzeg Wielkiego Oceanu Piasku, perspektywa, z jakiej oglądał do tej pory wszechświat nieodwracalnie zmienia się. Szlak słońca i wiatru bierze swój początek w oazie Siwa, położonej na krańcach Egiptu. To właśnie tu znajduje się wyrocznia Amona - Ra, gdzie pielgrzymujący Aleksander Wielki został obwołany boskim synem, a także słynne źródło Kleopatry. Starożytni władcy upodobali sobie Siwę. Czy odsłoni przed nami swoje tajemnice? Co spotka nas na Górze Umarłych? Wyruszając na wyprawę, wędrowiec miał nadzieję, że pustynia okaże mu więcej łaski niż zaginionej pięćdziesięciotysięcznej perskiej armii, wysłanej przez króla Kambyzesa. Siwą nie można władać, od Siwy można się jedynie uczyć. Pokora, z jaką udał się na zamieszkały przez tajemniczych ludzi kraniec świata, została nagrodzona. 09:30 DZIKIE KRAINY AUSTRALII - PUSTYNNE SERCE KONTYNENTU (AUSTRALIA’S WILD PLACES. The Red Desert 5) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Peters Moers, Rory Mcguinness Kontynent australijski jest osobnym lądem od blisko pięćdziesięciu milionów lat. Jego dzisiejszą postać ukształtowały zarówno wezbrania wód, jak i dotkliwe upały. Rozległa czerwona pustynia w centrum Australii. Legendarny outback. W tej spalonej słońcem krainie próżno dziś szukać zielonych lasów deszczowych, które porastały ją 90 milionów lat temu, kiedy Australia była częścią superkontynentu Gondwana. Australijskie torbacze należą do ostatnich żyjących świadków odległej przeszłości. Dlaczego rozwinęły się tylko tutaj, i to tak licznie? Wypolerowane kopuły piaskowcowych monolitów Kata Tjuta i Uluru zostały wyrzeźbione przez wiatr w ciągu milionów lat. Tego świętego dla aborygenów miejsca strzeże jeden z największych orłów świata - orzeł australijski. Jałowy krajobraz pożłobiły sporadyczne, gwałtowne wezbrania rzek, po których opadnięciu w glebie zachowuje się niewiele wilgoci. Trawa spinifex nie należy do soczystych roślin. Obficie porasta nieurodzajną czerwoną glebę, ale smakuje jak słoma. Nie jedzą jej nawet dzikie wielbłądy. Ich przodków sprowadzono tu w XIX wieku jako zwierzęta pociągowe. Dziś żyje ich tu blisko milion. To największa populacja dzikich wielbłądów jednogarbnych na świecie. Tutejsze trawy zapewniają jednak odpowiednie środowisko wielu owadom. W Australii żyje ponad 1200 gatunków mrówek. Im nigdy nie jest za gorąco. Upał tworzy warunki idealne dla zmiennocieplnych gadów. Tu występuje największe nagromadzenie jaszczurek na świecie. 10:30 DZIKA KUBA - CZĘŚĆ 2 (WILD CUBA A CARIBBEAN JOURNEY WITH COLIN STAFFORD - JOHNSON) Film dokumentalny, 58 min, Austria, 2020 Reżyseria: John Murray Film przenosi widzów w czasy sprzed zaledwie 50 lat, kiedy ziemska przyroda wydawała się obfita. To podróż do zagubionego świata, który wkrótce może zniknąć na zawsze. Bo wszystko się zmieni. Rozpoczniemy kubańską podróż na południu wyspy, na wielkim Bagnie Zapata. Największy pojedynczy obszar chroniony na całych Karaibach jest domem dla najmniejszego ptaka na świecie, niewielkiego kolibra pszczół. Dekady socjalistycznego rządu nastawionego na ochronę przyrody, amerykańskie embarga i minimalny rozwój pozostawiły wyspę w dużej mierze niezmienioną przez pięć dekad. Niezależnie od polityki, izolacja Kuby stworzyła naturalną cytadelę na Karaibach, wyspę naprawdę oddzieloną. Kuba to najcenniejszy klejnot Karaibów. Lasy porastają duże obszary wyspy - a jej błękitne wody kryją w sobie jedne z najbogatszych raf koralowych na świecie. Gdy wiele dzikich krain i mórz Karaibów ma problemy - niezwykła historia Kuby stworzyła prawdziwą, dziką krainę czarów. Połowa kubańskiej flory i fauny występuje wyłącznie tutaj. Od kubańskiego gatunku krokodyli i węży - po najmniejsze ptaki i żaby na naszej planecie. Po Kubie oprowadzi nas Colin Stafford Johnson. Filmuje dziką przyrodę od ponad 30 lat i nigdy nie zatracił chłopięcej obsesji na punkcie tej wyjątkowej wyspy. 11:30 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 20 NURKOWANIE Z NIEDŹWIEDZIAMI (AROUND THE SEA II) Serial dokumentalny, 22 min, Francja, 2018 Reżyseria: Christian Lamontagne Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. W tym odcinku Wyspy Magdaleny - niewielki archipelag w kanadyjskiej Zatoce Świętego Wawrzyńca. Większość mieszkańców ceni je ze względu na piękne plaże i niezwykłe widoki. Na dnie morskim wokół Wysp Magdaleny spoczywa mnóstwo wraków. Nikt nie zna ich dokładnej liczby. To olbrzymie cmentarzysko. Mario urodził się na Wyspach Magdaleny. Morza i oceany to jego żywioł. Mario nurkuje od wczesnej młodości. Gdy był nastolatkiem, poświęcał tej pasji każdą wolną chwilę. Później uczynił z niej swój zawód i zdobył międzynarodowe uznanie. Zobaczymy go w akcji. 11:55 SZTUKA DOKUMENTU - ODC. 6 - BOHDAN KOSIŃSKI Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu będą autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Każdy odcinek nowej telewizyjnej serii "Sztuka dokumentu" poświęconej wybitnym polskim dokumentalistom, zrealizowany został w innej formie. Bohaterem kolejnego odcinka jest Bogdan Kosiński. 12:20 HANNIBAL HOPKINS I SIR ANTHONY (HANNIBAL HOPKINS AND SIR ANTHONY / SIR ANTHONY AND HANNIBAL HOPKINS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2021 Reżyseria: Julia Kuperberg, Clara Kuperberg Dokument został ukończony w samą porę, aby Anthony Hopkins otrzymał swojego drugiego Oscara. Pierwszego Oscara zdobył w 1992 roku za "Milczenie owiec" i był nominowany za role w "Remains of the Day" (1993), "Nixon" (1995), "Amistad" (1997) i "The Two Popes". Papieży (2019), a w 2008 roku otrzymał stypendium BAFTA za całokształt twórczości. Korzystając z wywiadów obejmujących całą jego karierę i fragmentów z jego najważniejszych filmów, dowiemy się, jak syn piekarza z przedmieścia Port Talbot w Walii stał się kwintesencją brytyjskiego aktora w Hollywood i co łączy go z bohaterami. 13:15 AKTOR PANA BOGA Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Mariusz Malec Zdjęcia: Tomasz Wójcik Muzyka: India Czajkowska Portret Franciszka Pieczki. "Gdybym miał obsadzić scenę spotkania Pana Boga z dobrym aktorem, to w obu rolach widziałbym Franciszka Pieczkę. Dwie postaci i jeden człowiek? Tak naprawdę to jedna osoba i dziesiątki ról niezwykłych, czyli zapamiętanych. Chodząca spolegliwość, niski tembr głosu, potężna dłoń i sylwetka, jakaś zaduma w spojrzeniu, skłonność do cudów w codzienności i na planie, w pracy - jakby cudotwórstwo nie wystarczało - jeszcze punktualność wymieszana ze skromnością, uczciwość na życie po śląsku i obdarowywanie najbliższych poczuciem bezpieczeństwa oraz zapamiętana przez wszystkich widzów niespieszna narracja opowieści o kreowanej postaci". (fragment eksplikacji reżyserskiej Mariusza Malca) 13:40 ŻYWE POMNIKI. NASTARSZE DRZEWA W POLSCE Film dokumentalny, 24 min, Polska, 1998 Reżyseria: Barbara Bartman - Czecz Zdjęcia: Janusz Czecz Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Tytułowe "żywe pomniki" wydają się być paradoksem, a są pomnikami dosłownie i w przenośni. Najstarsze polskie drzewa, bo o nie właśnie chodzi, są łącznikami odległej przeszłości z teraźniejszością. Film zwraca uwagę na znaczenie tej grupy roślin w przyrodzie, tym samym na rolę, jaką spełniają w życiu człowieka. 14:10 DZIKA NOWA ZELANDIA. NOWI PRZYBYSZE (WILD NEW ZEALAND. NEW ARRIVALS) Cykl dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: James Honeyborne, Mark Flowers Serial prezentujący przyrodę Nowej Zelandii. W dalekim zakątku Oceanu Spokojnego leży kraina już od czasów dinozaurów odcięta od reszty świata. Natura odizolowana przez osiemdziesiąt milionów lat rozwijała się tu w niepowtarzalny sposób. W tym zaginionym świecie przyroda rządzi się szczególnymi prawami: pingwiny w lesie, papugi wśród śniegów i drapieżniki jakby żywcem wyjęte z prehistorycznych czasów. Ich życie regulują najpotężniejsze żywioły na kuli ziemskiej. Oczom pierwszych przybyłych tu ludzi ukazała się kraina pełna osobliwości i tajemnic. W Nowej Zelandii żyje więcej gatunków pingwinów, niż gdziekolwiek indziej na świecie. Wyewoluowały około sześćdziesięciu milionów lat temu. Na obszarach Nowej Zelandii życie zmaga się z siłami geologicznymi, które zapewniły tej krainie piękno i moc. Od pionierów podbijających górskie szczyty po delfiny wypływające z głębi mórz i ptaki, które z mistrzowską zwinnością polują nad gorącymi strumieniami. Nowa Zelandia urzeka pięknem i tajemniczością. Krainę ukształtowaną przez niezwykłą przeszłość czeka jeszcze wiele nieodgadnionych zdarzeń. 15:05 PRAWDZIWA HISTORIA FANTASTYKI NAUKOWEJ ODC. 1 (THE REAL HISTORY OF SCIENCE FICTION (MY GOD IT'S FULL OF STARS)) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Ben Southwell Czteroczęściowy dokument o historii science fiction, obejmujący wszystkie jej formy, od podróży w czasie po sztuczną inteligencję, od eksploracji kosmosu po spotkania z kosmitami. Ten niezwykle wciągający serial przedstawia filmowców, pisarzy, aktorów i grafików, których obsesja i wyobraźnia przeniosły w nieznane i których kreacje urzekły publiczność na całym świecie. Zbadawszy przyszłość, przeszłość, wszechświaty równoległe i odległe galaktyki, współautorzy - w tym aktorzy William Shatner, Nichelle Nichols, Rutger Hauer, Zoe Saldana, Nathan Fillion, Richard Dreyfuss, David Tennant, Peter Weller, Christopher Lloyd, Keir Dullea i Edward James Olmos; twórcy filmowi: John Carpenter, Douglas Trumbull, Paul Verhoeven, John Landis i Doctor Who; scenarzysta i producent wykonawczy Steven Moffat; autorzy Ursula K. Le Guin, Neil Gaiman i William Gibson - opowiadają o swoich doświadczeniach. Z pomocą profesorów Briana Coxa i Stephena Hawkinga seria bada również kluczowe koncepcje naukowe leżące u podstaw historii science fiction. 16:00 KOSMICZNE ŚMIECI (SPACE JUNK) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: David Steward Kosmos robi się zatłoczony. Za każdym razem, gdy wystrzeliwujemy satelitę, zapełniamy wszechświat śmieciami. Ale to nie jest jak gruz na ziemi. Ten śmieć porusza się z prędkością około 27 000 km na godzinę. To sprawia, że jest niezwykle niebezpieczny, nie tylko dla astronautów żyjących i pracujących w kosmosie, ale także dla współczesnego życia na Ziemi. Ponieważ wszystko, co robimy - od rozmów telefonicznych, latania samolotami, wyciągania pieniędzy z banku, oglądania telewizji lub uzyskiwania prognozy pogody - odbywa się z tych wrażliwych satelitów krążących wokół planety. W tym filmie dowiemy się o zagrożeniu ze strony kosmicznych śmieci i dołączymy do naukowców poszukujących sposobów na uporządkowanie śmieci w kosmosie. Kosmos. Nieskończony i pusty. Przynajmniej tak o nim kiedyś myśleliśmy. Podczas ostatnich kilkudziesięciu lat na orbitach okołoziemskich pojawiło się wiele satelitów i kosmicznych śmieci. Kosmiczne świeci to wszystko to, co wysłaliśmy na orbitę, ale już nie spełnia swojej roli, czyli satelity, elementy rakiet, stare rękawice, sprzęt, który upuścili astronauci. To odpady, które zostawiliśmy w kosmosie. Śmiecenie w kosmosie jest bardziej niebezpieczne niż śmiecenie na Ziemi. 17:05 BEN I JAMES NA PUSTYNI - ODC. 1 (BEN AND JAMES VERSUS THE ARABIAN DESERT) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 Reżyseria: David Harrison Poszukiwacz przygód Ben Fogle i były brytyjski olimpijczyk James Cracknell podróżują po najbardziej niegościnnych miejscach na Ziemi i podejmują największe wyzwanie: być pierwszymi mieszkańcami Zachodu, którzy samotnie i bez przewodnika pokonają Pustynię Arabską. Jest to obszar większy niż Francja, Belgia i Holandia razem wzięte, z górami piasku o wysokości wieży Eiffla, gdzie temperatury w ciągu dnia osiągają 40 stopni Celsjusza. 18:05 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 9. KOSOWO Cykl reportaży, 23 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Seria podróżnicza, niemająca wiele wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Republika Kosowa to najmłodsze państwo europejskie, które zostało powołane do życia w wyniku rozpadu Socjalistycznej Republiki Jugosławii. Niedawna integralna część składowa Serbii, funkcjonująca jako okręg autonomiczny, ogłosiła jednostronnie niepodległość 17 lutego 2008 r. Wydarzenie to uruchomiło międzynarodowy spór na temat dezintegracji współczesnych państw w wyniku separacji ich części składowych. W tym odcinku Lena wybierze się do tego małego kraju, aby poznać jego mieszkańców, ich kulturę, ale przede wszystkim niełatwą, często krwawą historię. 18:35 POLSKIE DZIEDZICTWO - ODC. 9 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2021 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Maciej Kłobucki, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański Zdjęcia: Damian Szprejda, Jacek Cichocki, Mariusz Gala Prowadzący: Stefan Tompson Cykl dokumentalno - historyczny o polskim Dziedzictwie Kulturowym na Kresach Wschodnich, prowadzony przez Stefana Tompsona, w którym przybliżona zostaje widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Prezentowane są najciekawsze polskie posiadłości, usytuowane za naszą obecną wschodnią granicą. Ukazane są najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te, o których już dawno zapomniano. Autorzy przedstawiają ich historię, opowiadają o ciekawostkach i legendach, omawiają polski aspekt dotyczący prezentowanych posiadłości. Przybliżają historię Polaków na danym terenie i zachęcają każdego widza do odwiedzin miejsc polskiego Dziedzictwa Kulturowego na Kresach Wschodnich. W tym odcinku wybierzemy się do Wilna. To miasto leżące na skrzyżowaniu szlaków biegnących z czterech stron świata, położone na Pojezierzu Litewskim u ujścia rzeki Wilejki do Wilii, od zarania swoich dziejów było ważnym ośrodkiem politycznym, gospodarczym, kulturowym i religijnym tej części Europy. To również jedna z historycznych stolic Rzeczypospolitej Obojga Narodów. To tutaj mieści się jeden z najstarszych Uniwersytetów w Europie oraz spoczywa matka i serce marszałka Józefa Piłsudskiego. Zapraszamy w niezwykłą podróż do Wilna, o którym opowie Stefan Tompson. 19:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 141 SUPRAŚL Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Paulina Józefina Moczyńska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Supraśl liczy cztery i pół tysiąca mieszkańców. Leży w samym sercu Puszczy Knyszyńskiej, ma status uzdrowiska i zadziwia liczbą zabytków. Zwiedzanie dobrze jest rozpocząć tam, gdzie miasteczko wzięło swój początek - w okolicach klasztoru. Został on zbudowany w miejscu, w którym wedle legendy zatrzymał się drewniany krzyż z relikwiami. Puszczając go po rzece, mnisi świętego Bazylego prosili Bożą Opatrzność, by zatrzymał się w miejscu najbardziej dogodnym do budowy monasteru. Powstały zabudowania klasztorne i drewniana cerkiew, potem murowana. W 1501roku zaczęto budować cerkiew obronną pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny. Początkowo Supraśl rozwijał się jako maleńka osada przyklasztorna. Z początkiem XIX wieku zaczęło się to zmieniać. Gdy po powstaniu listopadowym nałożono wysokie cła na wywóz towarów z Królestwa Polskiego do Rosji, Supraśl, leżący w Cesarstwie Rosyjskim, stał się atrakcyjny dla fabrykantów. Przyczyniło się to do ożywienia miasteczka, które w połowie XIX wieku liczyło już ponad 3 tysiące mieszkańców, utrzymujących się głównie z włókiennictwa. Pozostałością z tamtych czasów jest m.in. pałac Buchholtzów oraz domy tkaczy. Miasto jest jednym z najmłodszych uzdrowisk w Polsce i drugim, obok Augustowa, usytuowanym na Podlasiu. Wyjątkowy mikroklimat i usytuowanie miasteczka w centrum puszczy sprawiają, że przyjeżdżają tu ludzie z całej Polski, by pooddychać krystalicznie czystym powietrzem. Warto też odwiedzić Kruszyniany. W tej niewielkiej wsi znajduje się najstarszy na terenach Polski, do dziś zachowany meczet tatarski. 19:45 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 10 Serial dokumentalny, 25 min, Litwa/Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Zdjęcia: Bartosz Frątczak Paweł Bełous na Wileńszczyźnie znany głównie jako Didżej Pablo. Jedyny na Litwie wodzirej, który potrafi poprowadzić wesele w pięciu językach. Równocześnie. Poza tym komponuje, prowadzi program muzyczny w telewizji, gra. Mówi, że na parkiet wyciągnie każdego: zakompleksionego menedżera, sfrustrowaną nastolatkę czy seniora, który nie tańczył od lat. 20:15 AMBASADOR (THE AMBASSADOR) Film dokumentalny, 93 min, Dania/Szwecja, 2011 Reżyseria: Mads Brügger Scenariusz: Maja Jul Larsen Duński dziennikarz i reżyser Mads Brügger nakręcił kolejny prowokujący dokument. Tym razem o czarnym rynku diamentów i korupcji w Afryce. Osobiście wcielił się w rolę biznesmena - dyplomaty, który w byłej kolonii francuskiej chce wybudować fabrykę zapałek. Żeby całej mistyfikacji dodać wiarygodności kupuje prawdziwy, chociaż skradziony paszport dyplomatyczny, dzięki któremu zaczyna funcjonować jako konsul. Taka "przykrywka" i oczywiście spore pieniądze, pozwolą mu na dotarcie do handlarzy diamentów i ukazanie czarnorynkowych mechanizmów. 21:55 NAJBRZYDSZY SAMOCHÓD ŚWIATA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Dokumentalny film drogi, który w ciepły i zabawny sposób opowiada historię wyjątkowej pary, mówi o ich miłości do siebie, o potrzebie bliskości, o marzeniach, a także o pasji i poświęceniu, by utrzymać przy życiu wyjątkowo brzydkiego wartburga. Kazimiera i Bogdan Różyccy zdobyli w zeszłym roku nagrodę Najbrzydszego Pojazdu Roku podczas Zlotu Zabytkowych Samochodów w Mogilnie. Przyjechali wartburgiem z 1967 roku, który od nowości nie był myty, tablice rejestracyjne i światła przyklejone były taśmą, a w pogniecionej karoserii pełno było rdzawych dziur. Kazimiera ma 94 lata, Bogdan 71, choć wygląda na dużo starszego. Przy pierwszym spotkaniu, tak jak zapewne większość, pomyślałem, że są małżeństwem. Okazało się jednak, że Bogdan jest synem Kazi i że całe swoje życie mieszkał z matką, nigdy się nie ożenił i nie miał dzieci. Teraz, żyjąc w dwuizbowym mieszkaniu w starej kamienicy w Markach pod Warszawą, Bogdan opiekuje się starą matką. Są biedni. W zeszłym roku po raz pierwszy zamontowano im kanalizację, na drewnianych schodach Bogdan codziennie rano montuje prowizoryczny zjazd dla wózka inwalidzkiego, na którym od wylewu porusza się Kazia. Żyją ze skromnej renty Bogdana i emerytury Kazi. Wszystko się zmienia, gdy nadchodzi lato, Bogdan szykuje się wtedy do sezonu Zlotów Zabytkowych Pojazdów. Od maja do października, niemal co weekend w różnych miejscach Polski odbywają się zloty, rajdy, konkursy na elegancję samochodową itp. Bogdan wraz z nieodstępującą go na krok mamą, ruszają najpierw do mechanika sprawdzić stan starego wartburga, a potem bliżej lub dalej jeżdżą na zloty. Oczywiście nie same rajdy czy konkursy na elegancję, a relacje starej, schorowanej matki i jej syna są dla mnie najciekawsze. Kazia jest wybuchowa, zwłaszcza jak jest zmęczona. Zdarza się że krzyczy na Bogdana bez powodu, staje się nieprzyjemna, a po wylewie miewa zaniki pamięci. Jej ogólna kondycja jest jednak zadziwiająca dobra. Recytuje wiersze z czasów szkolnych, często się śmieje. Bogdan całą swoją energię poświęca na zajmowanie się matką. Czasem jednak, zwłaszcza gdy rozmawia o wartburgach zapomina o wszystkim, a do prawdziwego świata sprowadzają go dopiero krzyki matki: Bogdan!, Bogdan! Bogdan zdaje sobie sprawę że coroczne rajdy i zloty przedłużają życie mamy; dzięki temu, że są w ciągłym ruchu, Kazia stara się trwać w dobrej kondycji. Jest jeszcze inna warstwa ich opowieści. Gdy rozpoczęła się II wojna światowa 17 - letnia Kazia została zabrana do fabryki amunicji w Magdeburgu, gdzie pracując przymusowo spędziła wojnę. W pobliskim obozie jenieckim Buchenwald Kazimiera poznała swojego przyszłego męża i ojca Bogdana, który umarł na raka w 1974 roku. Bogdan gloryfikuje postać ojca, który jest dla niego ideałem i wzorem. Ojciec, garncarz z zawodu, uczył syna wyrabiania glinianych donic i waz. Bogdan zdobył dokumenty potwierdzające wojenną historię rodziców; ojciec zanim trafił do obozu w Buchenwaldzie przebywał w Majdanku pod Lublinem. Bogdan, dla którego rodzice byli zawsze całym światem, ma tylko jeszcze jedno marzenie: pojechać z mamą do Magdeburga i Buchenwaldu, żeby zobaczyć miejsce, w którym poznali się jego rodzice. 22:55 KONIEC SEZONU Film dokumentalny, 19 min, Polska, 2019 Reżyseria: Stanisław Cuske Starsze małżeństwo wypływa w rejs po jeziorach, na których spędziło całe swoje życie. Zamknięta przestrzeń jachtu prowokuje do refleksji nad przyszłością, ale także nad tym, co minęło. Wieczorami rozbrzmiewają stare melodie. 23:20 BIEDA, SPÓŁKA AKCYJNA (POVERTY INC.) Film dokumentalny, 53 min, USA, 2014 Reżyseria: Michael Matheson Miller Afryka jest biedna, ponieważ jest biedna, ponieważ jest biedna... Długoletnie i skoncentrowane wysiłki międzynarodowych organizacji charytatywnych, akcje CSR - owe dużych korporacji, apele celebrytów w niczym tej sytuacji nie zmieniają. Dlaczego? Czy Afryka i inne regiony Trzeciego Świata są skazane na permanentną biedę, niesamodzielność i odcięcie od światowych rynków? W programie kulisy pracy międzynarodowych organizacji dobroczynnych. Autorzy dokumentu zabierają widzów w podróż do najodleglejszych, dotkniętych biedą rejonów świata i w rozmowach z lokalnymi aktywistami, a także na podstawie konkretnych przykładów szukają odpowiedzi na pytanie jak pomagać skutecznie? Okazuje się bowiem, że obecnie funkcjonujący system pomocowy jest często dobrze prosperującym biznesem, który mimo szlachetnych założeń służy bardziej organizacjom charytatywnym niż ludziom, którym mają one pomagać. Bazując na ponad 200 wywiadach przeprowadzonych w 20 krajach, film Michaela Mathesona Millera odkrywa niewygodną stronę dobroczynności i przedstawia konkretne pomysły na rozwiązanie tej zdawałoby się nierozwiązywalnej sytuacji. 00:20 GENIUSZE I MARZYCIELE. ANTONI KOCJAN. CZŁOWIEK, KTÓRY ZATRZYMAŁ RAKIETY V Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2018 Reżyseria: Małgorzata Walczak, Marek Pawłowski Film o niezwykłym wynalazcy, na którego życiu cieniem położyła się tragiczna historia Polski. Młody chłopak pochodzący z niewielkiej wsi, dzięki uporowi i ogromnemu talentowi został jednym z najważniejszych konstruktorów samolotów w XX - leciu międzywojennym. Szybowce stworzone przez Antoniego Kocjana nie miały sobie równych w całej Europie. Błyskotliwą karierę wynalazcy przerwał wybuch II wojny światowej. Od początku zaangażowany w działalność ruchu oporu, trafił do KL Auschwitz. Cudem się wydostał i kontynuował z sukcesami niebezpieczną misję zdobywania informacji wywiadowczych na temat tajnej broni tworzonej przez Niemców. Meldunki wysyłane do Londynu, a nawet części śmiercionośnych rakiet V2 zdobyte przez Polaków, były nieocenioną pomocą dla aliantów. O historii tego wielkiego patrioty i jego dramatycznych wojennych losach opowiedzą historycy, pasjonaci lotnictwa, a także krewni pamiętający tego nieśmiałego, niewysokiego pana w kapeluszu. 01:15 TAK BLISKO... TAK DALEKO... Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maciej Dutkiewicz Scenariusz: Michał Komar Zdjęcia: Jacek Knopp Muzyka: Jan Komar Film dokumentalny "Tak blisko... tak daleko" to opowieść Szewacha Weissa - polskiego Żyda, polityka, dyplomaty i dziennikarza - o trudnych relacjach między Polakami i Żydami po II wojnie światowej. Tytuł filmu został zaczerpnięty z wypowiedzi profesora Szewacha Weissa. 02:15 ŁAZUKA DZIECKIEM PODSZYTY Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2018 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Andrzej Sapija Film dokumentalny o Bohdanie Łazuce to opowieść o jego życiu na tle epoki czasów PRL - u. Lata socjalistycznej Polski to czas najbardziej intensywny zawodowo, czas największych jego osiągnięć i sukcesów. Łazuka należał do grona najjaśniejszych gwiazd tego okresu. Był barwnym ptakiem, tworzył w ówczesnej kulturze masowej. Widzowie go uwielbiali. Niemal cała Polska śpiewała jego piosenki. Kim był artysta o statusie gwiazdy w czasach PRL - u? Co znaczył wtedy sukces? Jaką cenę za to się wtedy płaciło? Co się zyskiwało, co traciło?