TVP Kultura Środa, 27.07.2022 07:15 PRZESTRZENIE SZTUKI - ŁÓDŹ Reportaż, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Maciejewska - Sołowińska Czwarta część reportażu poświęconego działaniom zoogniskowanym wokół tańca przeprowadzonym w Katowicach, Kielcach, Łodzi i Lublinie w ramach programu pilotażowego "Przestrzenie Sztuki", realizowanego przez Instytut Muzyki i Tańca oraz Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego. 08:55 MARYSIA I NAPOLEON Komedia kostiumowa, 110 min, Polska 1966 Reżyseria: Leonard Buczkowski Scenariusz: Andrzej Jarecki, Leonard Buczkowski Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Wojciech Kilar Aktorzy: Beata Tyszkiewicz, Gustaw Holoubek, Juliusz Łuszczewski, Halina Kossobudzka, Ignacy Machowski, Kazimierz Rudzki, Anna Ciepielewska i inni Historia romansu pięknej Marii Walewskiej i Napoleona nieraz inspirowała twórców filmowych. W roku 1937 w Hollywood powstał film "Pani Walewska" z udziałem takich gwiazd jak Greta Garbo i Charles Boyer. Była to historia tragiczna i melodramatyczna - wiadomo, że romans ów trwał niespełna trzy lata, poznali się na przełomie lat 1806 i 1807, a już w roku 1810 Napoleon poślubił Marię Ludwikę. W tym samym roku Maria Walewska urodziła cesarzowi syna Aleksandra. Andrzej Jarocki i Leonard Buczkowski - autorzy scenariusza "Marysi i Napoleona" - potraktowali tę miłosną historię z przymrużeniem oka. Pozwolili sobie także na pewną swobodę w traktowaniu faktów historycznych. A związany z Polską epizod biografii Napoleona opowiadany jest w filmie przez współczesną parę zakochanych. Polska, druga połowa XX wieku. Francuski naukowiec Napoleon Beranger przez przypadek w drodze na zjazd w Warszawie, zatrzymuje się w Walewicach. W tamtejszym pałacyku poznaje uroczą Polkę Marysię. Jest ona łudząco podobna do dawnej pani Walewic - Marii Walewskiej. Beranger poddaje się grze wyobraźni - w marzeniach on sam jest Napoleonem Bonaparte, a Marysia - jego piękną kochanką. Ta wycieczka w przeszłość zbliża naukowca i polską studentkę. 11:00 KOLUMBOWIE - ODC. 4/5 - OTO DZIŚ... Serial wojenny, 55 min, Polska 1970 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Roman Bratny Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Jan Englert, Władysław Kowalski, Jerzy Matałowski, Halina Golanko, Marek Perepeczko, Jerzy Trela, Bogdan Goliszewski, Alicja Jachiewicz, Bolesław Idziak, Maciej Damięcki i inni 1 sierpnia 1944 roku wybucha powstanie warszawskie. Na barykadach stolicy "Jerzy", "Kolumb", "Zygmunt" i tysiące ich rówieśników toczą nierówny bój z siłami nieprzyjaciela. Po początkowych sukcesach powstańców Niemcy otrząsają się z zaskoczenia i sprowadzają posiłki. Ich miażdżąca kontrofensywa zmusza Polaków do odwrotu. Wśród powstańców są liczni polegli. Jedną z ofiar jest "Malutki". 12:15 KOLUMBOWIE - ODC. 5/5 - ŚMIERĆ PO RAZ DRUGI Serial wojenny, 55 min, Polska 1970 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Roman Bratny Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Jan Englert, Władysław Kowalski, Jerzy Matałowski, Alicja Jachiewicz, Jerzy Trela, Krzysztof Machowski, Wirgiliusz Gryń, Bolesław Idziak, Witold Grotowicz, Zdzisław Maklakiewicz, Andrzej Kopiczyński, Barbara Burska, Maciej Englert i inni Powstanie Warszawskie dogorywa. Powstańcy muszą wycofać się ze Starego Miasta i za wszelką cenę przebić do Śródmieścia. W jednej z potyczek "Kolumb" zostaje ranny. Z bezsilną rozpaczą obserwuje tragedię powstania. Po zajęciu polowego szpitala Niemcy brutalnie gwałcą, a następnie mordują sanitariuszkę "Niteczkę". 13:30 PRZEWODNIK PUTIFARA - ODC. 10 RIWIERA FRANCUSKA (PUTIPHAR'S TRAVEL GUIDE A 19TH CENTURY GLOBE - TROTTER 10. FRENCH RIVIERA) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Sebastien Lafebvre, Stanislas Valroff Scenariusz: Helene Chevereau Petrus Putifar jest fikcyjnym podróżnikiem i autorem przewodników turystycznych. Odkrywa zabytki do odwiedzenia, muzea, ogrody, miejsca do zwiedzenia, spaceruje po miastach i dzieli się swoimi spostrzeżeniami. Ostatni, dziesiąty odcinek zabierze nas na Riwierę Francuską - wymarzone miejsce na odpoczynek i zwiedzanie pięknych miejsc w Prowansji. Nicea, Mentona, Monako, Grasse, Cannes. To kraina kwitnących cytryn. Riwiera to nazwa własna, używana przez Anglików w kontekście Riwiery Francuskiej, ale ciągnącej się od Genui. Określa obszar nadmorski, z idealnym do uprawy delikatnych roślin, łagodnym klimatem, ulubione miejsce odpoczynku i rozrywki Anglików. W 1887 roku Stephane Liegeard zamienił określenie Riwiera na Lazurowe Wybrzeże. Był on autorem przewodnika, któremu dał taki tytuł. Chciał nadać regionowi francuską konotację i dlatego odwołał się do francuskiego przymiotnika - lazurowe. 15:00 TATARAK Dramat obyczajowy,82 min, Polska 2009 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Andrzej Wajda Zdjęcia: Paweł Edelman Muzyka: Paweł Mykietyn Wykonawcy: Jakub Mazurek Aktorzy: Krystyna Janda, Paweł Szajda, Jan Englert, Jadwiga Jankowska - Cieślak, Julia Pietrucha, Roma Gąsiorowska, Krzysztof Skonieczny, Paweł Tomaszewski, Mateusz Kościukiewicz, Marcin Łuczak "Tatarak", film oparty na opowiadaniu Jarosława Iwaszkiewicza, jednego z najwybitniejszych polskich pisarzy, wydaje się na początku subtelną i wzruszającą historią o niemożliwej miłości, jednak Andrzej Wajda idzie dalej, tworząc wielowymiarową opowieść o miłości, która przychodzi za późno, i o śmierci, która zawsze przychodzi za wcześnie. Marta, kulturalna kobieta w średnim wieku, która jest żoną Doktora (Jan Englert) z małego miasteczka, nie wie o tym, że jest śmiertelnie chora. Od lat opłakuje śmierć swoich dwóch synów, którzy zginęli w powstaniu warszawskim. Pewnego dnia Marta poznaje znacznie młodszego od siebie mężczyznę, prostego robotnika Bogusia, który oczarowuje ją swoją młodością i niewinnością. Ich spotkania na brzegu rzeki porośniętej tatarakiem są naznaczone wzajemną fascynacją dwóch istnień, z których jedno zmierza do przedwczesnego końca, drugie zaś wkracza dopiero w dojrzałość. Jednak los obchodzi się z nimi okrutnie. To dopiero pierwsza warstwa historii, bo "Tatarak" to również film o tworzeniu filmu, a główna bohaterka jest nie tylko fikcyjną Martą, ale i aktorką, która ją gra. Andrzej Wajda wplótł w opowiadanie Iwaszkiewicza autentyczne monologi Krystyny Jandy na temat przedwczesnej śmierci jej męża, cenionego operatora Edwarda Kłosińskiego, któremu film jest dedykowany. W ten sposób obie kobiety - Krystyna i Marta - zlewają się w jedną głęboko zranioną istotę, która musi znaleźć w sobie siłę i poradzić sobie z perspektywą nieuniknionej śmierci. 16:40 MÓJ NIKIFOR Film biograficzny, 95 min, Polska 2004 Reżyseria: Krzysztof Krauze Scenariusz: Joanna Kos, Krzysztof Krauze Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Bartłomiej Gliniak Aktorzy: Krystyna Feldman, Roman Gancarczyk, Jerzy Gudejko, Jowita Miondlikowska, Lucyna Malec, Katarzyna Paczyńska, Karolina Paczyńska, Artur Steranko, Marian Dziędziel i inni Tytuł "Mój Nikifor" sugeruje bardzo subiektywne, autorskie spojrzenie reżysera na postać Epifaniusza Dworniaka, łemkowskiego artysty żyjącego w Krynicy i tam zmarłego w 1968 r. , jednego z pięciu najbardziej znanych prymitywistów w dziejach malarstwa. Tymczasem film jest opowieścią nie tyle o Nikiforze, co o Marianie Włosińskim, krynickim artyście malarzu, który przez ostatnich dziewięć lat życia Nikifora, gdy ten miał otwartą gruźlicę, opiekował się nim z wielkim oddaniem, poświęcając dla niego nie tylko własną karierę, ale przede wszystkim życie osobiste. To właśnie o nim i o jego Nikiforze opowiada niezwykły film Krzysztofa Krauzego. Niezwykły z wielu względów: po pierwsze tytułową postać zagrała rewelacyjnie kobieta Krystyna Feldman, dla której Nikifor okazał się rolą życia i sędziwa aktorka (dzięki charakteryzacji uderzająco podobna do odtwarzanego bohatera) słusznie zebrała za swoją kreację dziesiątki nagród, w tym nagrodę za najlepszą rolę kobiecą na FPFF w Gdyni w 2004 r. Po drugie, dzięki wspaniałym zdjęciom Krzysztofa Ptaka Krynica wygląda w tym filmie pięknie jak nigdy. Po trzecie, ścieżka dźwiękowa zarówno muzyka Bartłomieja Gliniaka, jak i starannie dobrane piosenki z lat 60. pozwoliły odtworzyć klimat tamtych lat i nadać całości nostalgiczny, poetycki ton. Krynica, 1960. W mieszczącej się przy deptaku pracowni Mariana Włosińskiego zjawia się pewnego dnia Nikifor i jakby nigdy nic rozpakowuje swój warsztat malarski. Drobny, schorowany staruszek, na pół głuchy i ledwo mówiący, analfabeta, mieszkający w fatalnych warunkach na obrzeżach miasta, nigdy nie miał własnej pracowni, nie stać go było na porządne przybory malarskie, płótno czy karton do malowania. Tworzył na czym się dało, często na odwrocie druków czy kawałkach opakowań. Teraz nie widzi nic złego w fakcie, że zajmie sobie ciepły wygodny kąt, potrzeba tworzenia jest jedyną, która ma dla niego znaczenie. Nie zwraca przy tym uwagi, że jego pojawienie się całkowicie burzy spokojne, uregulowane życie Włosińskiego, który początkowo próbuje się pozbyć natrętnego gościa. Nie mając jednak sumienia wyrzucić go na bruk, usiłuje odnaleźć jego rodzinę. Odkrywa, że Nikifor żyje całkowicie samotnie, mieszka kątem u obcych ludzi. Nie ma nawet metryki, a więc z punktu widzenia prawa... nie istnieje. Włosińskiemu udaje się tylko ustalić, że pochodzi z matki niemowy i nieznanego ojca (krynicka plotka głosi, że był nim Gierymski). Marian Włosiński nie należy do entuzjastów malarstwa ludowego. Sam skończył krakowską ASP, wierzy, że w końcu sam odniesie sukces artystyczny, chociaż na razie częściej tworzy dekoracje na akademie ku czci niż prawdziwe obrazy. W miarę jak poznaje Nikifora, zaczyna doceniać jego dzieło. Widzi jego żarliwą wiarę, a zarazem duchową wolność, niezależność od opinii, kompletny brak zainteresowania doczesnością, dobrami materialnymi, zaszczytami. Sam głęboko zniewolony przez malarskie wykształcenie, uzależniony do malarskiej tradycji, od ocen i sądów, od marzeń o sukcesie i materialnej stabilizacji uświadamia sobie z bolesną oczywistością, że jego własny talent nie dorównuje geniuszowi zaniedbanego, ułomnego, pogardzanego starowiny. Gdy okazuje się, że Nikifor ma otwartą gruźlicę, dzielący z nim pracownię Włosiński staje przed kolejnym problemem: ryzykuje nie tylko własne zdrowie, ale i zdrowie swojej rodziny żony i dzieci. Co gorsza, Nikifor nie chce iść do szpitala: szkoda mu czasu, który może przeznaczyć na malowanie. Aby go tam umieścić, Włosiński musi przejąć nad nim opiekę prawną. Na wieść o tym, żona, która już wcześniej była przeciwna kontaktom męża z Nikiforem, przenosi się wraz z dziećmi do Krakowa. Nie pomagają tłumaczenia, że Nikifor jest umierający i ta opieka pSiedem lat później Nikifor, dzięki trosce lekarzy i Mariana, nadal żyje. Razem z Włosińskim jedzie do Warszawy, gdzie szykuje się jego największy polski triumf: w Zachęcie ma zostać otwarta wielka, retrospektywna wystawa jego prac. Obaj malarze pozostaną razem już do końca. 18:50 SERIALOWA NOSTALGIA - DZIEWCZYNA I CHŁOPAK - POPRAWKA Serial dla młodych widzów, 45 min, 6 odc. , Polska 1977 Reżyseria: Stanisław Loth Scenariusz: Hanna Ożogowska, Anette Olsen Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Aktorzy: Anna Sieniawska, Wojciech Sieniawski, Stanisław Mikulski, Barbara Sołtysik, Andrzej Wasilewicz, Barbara Rachwalska, Piotr Grabowski, Maria Kleydysz, Bogdan Krzywicki, Maciej Rodowicz, Anna Jaeger, Piotr Pogorzelski, Roman Pogorzelski, Izabela Zaręba, Jacek Tomborski O książce Hanny Ożogowskiej "Dziewczyna i chłopak, czyli heca na czternaście fajerek" już w chwili jej wydania w 1961 r. pisano, że stanowi doskonały materiał na scenariusz filmu rozrywkowego dla dzieci, ale dopiero 16 lat później doczekała się filmowej adaptacji najpierw jako serial, później jako fabularny film kinowy. Reżyser Stanisław Loth oraz scenarzystki Hanna Ożogowska i Anette Olsen "oczyścili" materiał literacki ze wszystkiego, co mogłoby trącić staroświecczyzną (od tytułowych fajerek poczynając) i pozostawili jedynie przygodę w stosunkowo czystej formie, jedynie z odrobiną pedagogicznego czy moralizatorskiego przesłania. Akcja serialu zbudowana jest wokół niezawodnego w kinie pomysłu - qui pro quo. Tyle że zamiast dorosłych uwikłanych w rozmaite perypetie spowodowane zamianą osób i miejsc, w takież kłopoty wplątane są dzieci: brat i siostra, bardzo do siebie podobni, jak to często bywa w przypadku bliźniaków. Cała historia zaczyna się w ostatnim dniu roku szkolnego. Tomkowi i Tosi rodzice obiecali w sierpniu rodzinny wyjazd na Mazury. Wcześniej dzieci mają spędzić miesiąc u cioci na wsi. Niestety, wakacyjne plany muszą ulec korekcie, gdy okazuje się, że Tomek ma poprawkę z historii. Zamiast do cioci pojedzie więc do wuja Stefana słynącego z twardej ręki. Gajowy, który przyjeżdża, aby zabrać Tomka, nie zastaje chłopca - mimo zakazu ojca wyszedł on właśnie na basen. By ratować brata, Tosiaw "męskim" przebraniu jedzie zamiast niego. Zostawia w domu list do Tomka, aby on z kolei przebrał się za nią i pojechał do ciotki na wieś. 21:40 WIĘCEJ NIŻ FIKCJA - MARCEL DUCHAMP. SZTUKA BEZ GRANIC (MARCEL DUCHAMP: ART OF THE POSSIBLE) Film dokumentalny, 89 min, USA/Francja, 2017 Reżyseria: Matthew Taylor Dokument przedstawia sylwetkę Marcela Duchampa, awangardowego artysty, twórcy dadaizmu, autora sztuki konceptualnej i filozofii "ready - made", który przeszedł do legendy historii sztuki dzięki swojej "Fontannie" z 1917 roku. 23:25 LEKKIE OBYCZAJE - MENINA (MENINA) Dramat, 93 min, Francja, 2017 Reżyseria: Cristina Pinheiro Scenariusz: Ghislain Cravatte, Laura Piani Aktorzy: Naomi Biton, Nuno Lopez, Beatriz Batarda 8 - letnia Luisa razem z rodzicami uciekła z Portugalii do Francji na początku lat siedemdziesiątych. Widmo terroru jednak cały czas ją prześladuje, zwłaszcza że nie ma wsparcia ani u ojca, który jest alkoholikiem, ani u matki, która nie poświęca jej uwagi, zajęta jedynie swoja osobą. Luisa całkiem nieźle zaadaptowała się w nowym kraju, mówi bezbłędnie po francusku i czuje się jak Francuzka. Pewnego dnia ojciec oznajmia, że musi wyjechać i nie wróci prędko. Dziewczynka jest zrozpaczona. 2018 - główna nagroda na festiwalu w Goeteborgu. 01:00 SCENA KLASYCZNA - (39) HASHTAG ENSEMBLE Koncert, 40 min, Polska, 2018 Wykonawcy: Marta Grzywacz, Ania Karpowicz, Krzysztof Kozłowski, Paweł Janas, Wojciech Błażejczyk, Hashtag Ensemble Bohaterem kolejnego odcinka Sceny klasycznej jest zespół Hashtag Ensemble To kooperatywa muzyczna, założona i kierowana przez flecistkę Anię Karpowicz, działająca od 2013 roku. Inicjatywa łączy wybitnych młodych wykonawców i kompozytorów. Członkowie Hashtag Ensemble mają w dorobku łącznie 259 prawykonań i 180 nagród w konkursach jako wykonawcy muzyki klasycznej i współczesnej. Zespół ma w repertuarze utwory klasyków muzyki XX wieku: Petera Maxwella Daviesa, Louisa Andriessena, Georga Crumba, Gerarda Griseya, Steva Reicha. Zespół intensywnie współpracuje także z polskimi kompozytorami, poszerzając repertuar o nowe pozycje, W latach 2014 - 2017 w wykonaniu kooperatywy zabrzmiały 22 prawykonania. Ważną sferą działalności Hashtag Ensemble jest improwizacja. W programie artyści zaprezentują program zatytułowany urb < s > core. Będą to improwizacje do partytur urbanistycznych, czyli zdjęć architektury Warszawy uchwyconej aparatem wybitnego fotografa Zbyszka Siemaszki. 02:25 KINO NOCNE - W DÓŁ KOLOROWYM WZGÓRZEM Dramat obyczajowy, 114 min, Polska 2004 Scenariusz i reżyseria: Przemysław Wojcieszek Zdjęcia: Jolanta Dylewska Muzyka: Bartek Straburzyński Aktorzy: Dariusz Majchrzak, Aleksandra Popławska, Rafał Mackowiak, Przemysław Bluszcz, Jacek Borcuch, Marek Sitarski, Paweł Wolak, Teresa Sawicka, Michał Tarkowski, Barbara Kurzaj, Dominika Figurska, Krzysztof Dracz Dramat "W dół kolorowym wzgórzem" został uhonorowany nagrodą Prezydenta Gdyni dla Przemysława Bluszcza (znakomita rola Tadka) na gdyńskim festiwalu w 2004 r. oraz nagrodą za reżyserię. Obiecujący twórca młodszego pokolenia portretuje w filmach przede wszystkim swoich rówieśników, czerpiąc pomysły z własnych doświadczeń i obserwacji. W dramacie "W dół kolorowym wzgórzem" - podobnie jak w "Głośniej od bomb" - Wojcieszek jeszcze raz pokazał gorzki obraz prowincjonalnej Polski, młodych ludzi bez perspektyw, skazanych na beznadziejną, szarą egzystencję, ale mimo przeciwności losu nie poddających się. Bohaterowie marzą więc o lepszym życiu i mają nadzieję, że w końcu odniosą sukces, choć ich wiara jest wystawiana na ciężkie próby i okupiona cierpieniem. Opowieść, której bohaterem jest zwolniony z więzienia Rysiek, zaczyna się jak film drogi. Młody człowiek wraca do domu okazją, opowiadając przygodnemu kierowcy o swoim życiu. Spędził dwa lata w zakładzie karnym w Nysie za napad na hurtownię i pobicie strażnika. Trafił za kratki, biorąc całą winę na siebie. Nie zdradził wspólników, którzy uniknęli kary i cieszą się wolnością. Cierpiał za wszystkich, jednak tylko jeden z nich, Marek, odwiedzał go w więzieniu. Teraz Rysiek chce zacząć nowe życie. Jedzie do niewielkiego Wolimierza, gdzie ma po ojcu 20 - hektarowe gospodarstwo, i gdzie czeka na niego ukochana. Czy wszystko jednak wygląda tak różowo? Kierowca samochodu sugeruje, że gdyby mu się nie powiodło, może liczyć na pracę na budowie w Stargardzie. Rzeczywiście, chłopak będzie wkrótce potrzebował pomocy. Nie ma już do czego wracać. Majątek po zmarłych rodzicach przejął jego brat Jarek, który bez powodzenia szukał szczęścia w wielkim mieście. Praca we Wrocławiu okazała się wielkim niewypałem, wrócił więc na ojcowiznę i zajął całe gospodarstwo. Co gorsza, brat zabrał Ryśkowi nie tylko rodzinny majątek, ale także narzeczoną Agatę, z którą się ożenił. Podobno ojciec przed śmiercią zmienił zdanie i zapisał wszystko Jarkowi. Rysiek jedzie więc do domu tylko po to, by wyrównać rachunki z bratem. Rozczarowany i przybity niepowodzeniami chłopak odwiedza dawnego kompana Tadka, którego żona Dorota właśnie urodziła córkę Natalkę. Małżeństwo przeżywa głęboki kryzys, nie ma w nim miejsca na miłość, jest za to żal, rozczarowanie, pretensje i znudzenie sobą. Tadek oficjalnie prowadzi dobrze prosperujący biznes, ale tak naprawdę nadal zajmuje się ciemnymi interesami. Proponuje Ryśkowi pracę kierowcy, ale on nie wierzy w uczciwość kolegi i zdecydowanie odmawia. Ma inny pomysł na życie. Chce skończyć z kryminalną przeszłością, odzyskać dom i przede wszystkim odebrać bratu ukochaną Agatę. Czy dawni kompani pokrzyżują mu plany?