TVP Kultura Czwartek, 28.07.2022 08:25 KSIĘGA PRZESTRZENI S.I - ODC. 8 PRZESTRZEŃ INTELIGENTNA Magazyn, 25 min, Polska, 2015 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Beata Hyczko Wykonawcy: Bogna Świątkowska (prowadząca), Natalia Paszkowska Architektura uczelni wyższych, bibliotek, muzeów i skansenów. Co architekt robi w rezerwacie? Beton w służbie popularyzacji osiągnięć nauki. Czy nauka potrzebuje dobrej architektury? Campus - zespół budynków dydaktycznych czy obszar szczególnych wymagań estetycznych? Jak architektura tworzy przestrzeń sprzyjającą skupieniu. Czy autorytet wymaga ciężaru? Dlaczego biblioteka stawia architektom wyjątkowe wymagania i oferuje wyjątkowe możliwości? Obiekty pokazywane w odcinku: Biblioteka Miejska w Opolu, Pawilon Paleontologiczny w Krasiejowie, rezerwat archeologiczny Genius Loci w Poznaniu, Wydział Matematyczno Informacyjny Politechniki Warszawskiej, Nowa Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu. 09:05 MÓJ NIKIFOR Film biograficzny, 95 min, Polska 2004 Reżyseria: Krzysztof Krauze Scenariusz: Joanna Kos, Krzysztof Krauze Zdjęcia: Krzysztof Ptak Muzyka: Bartłomiej Gliniak Aktorzy: Krystyna Feldman, Roman Gancarczyk, Jerzy Gudejko, Jowita Miondlikowska, Lucyna Malec, Katarzyna Paczyńska, Karolina Paczyńska, Artur Steranko, Marian Dziędziel i inni Tytuł "Mój Nikifor" sugeruje bardzo subiektywne, autorskie spojrzenie reżysera na postać Epifaniusza Dworniaka, łemkowskiego artysty żyjącego w Krynicy i tam zmarłego w 1968 r. , jednego z pięciu najbardziej znanych prymitywistów w dziejach malarstwa. Tymczasem film jest opowieścią nie tyle o Nikiforze, co o Marianie Włosińskim, krynickim artyście malarzu, który przez ostatnich dziewięć lat życia Nikifora, gdy ten miał otwartą gruźlicę, opiekował się nim z wielkim oddaniem, poświęcając dla niego nie tylko własną karierę, ale przede wszystkim życie osobiste. To właśnie o nim i o jego Nikiforze opowiada niezwykły film Krzysztofa Krauzego. Niezwykły z wielu względów: po pierwsze tytułową postać zagrała rewelacyjnie kobieta Krystyna Feldman, dla której Nikifor okazał się rolą życia i sędziwa aktorka (dzięki charakteryzacji uderzająco podobna do odtwarzanego bohatera) słusznie zebrała za swoją kreację dziesiątki nagród, w tym nagrodę za najlepszą rolę kobiecą na FPFF w Gdyni w 2004 r. Po drugie, dzięki wspaniałym zdjęciom Krzysztofa Ptaka Krynica wygląda w tym filmie pięknie jak nigdy. Po trzecie, ścieżka dźwiękowa zarówno muzyka Bartłomieja Gliniaka, jak i starannie dobrane piosenki z lat 60. pozwoliły odtworzyć klimat tamtych lat i nadać całości nostalgiczny, poetycki ton. Krynica, 1960. W mieszczącej się przy deptaku pracowni Mariana Włosińskiego zjawia się pewnego dnia Nikifor i jakby nigdy nic rozpakowuje swój warsztat malarski. Drobny, schorowany staruszek, na pół głuchy i ledwo mówiący, analfabeta, mieszkający w fatalnych warunkach na obrzeżach miasta, nigdy nie miał własnej pracowni, nie stać go było na porządne przybory malarskie, płótno czy karton do malowania. Tworzył na czym się dało, często na odwrocie druków czy kawałkach opakowań. Teraz nie widzi nic złego w fakcie, że zajmie sobie ciepły wygodny kąt, potrzeba tworzenia jest jedyną, która ma dla niego znaczenie. Nie zwraca przy tym uwagi, że jego pojawienie się całkowicie burzy spokojne, uregulowane życie Włosińskiego, który początkowo próbuje się pozbyć natrętnego gościa. Nie mając jednak sumienia wyrzucić go na bruk, usiłuje odnaleźć jego rodzinę. Odkrywa, że Nikifor żyje całkowicie samotnie, mieszka kątem u obcych ludzi. Nie ma nawet metryki, a więc z punktu widzenia prawa... nie istnieje. Włosińskiemu udaje się tylko ustalić, że pochodzi z matki niemowy i nieznanego ojca (krynicka plotka głosi, że był nim Gierymski). Marian Włosiński nie należy do entuzjastów malarstwa ludowego. Sam skończył krakowską ASP, wierzy, że w końcu sam odniesie sukces artystyczny, chociaż na razie częściej tworzy dekoracje na akademie ku czci niż prawdziwe obrazy. W miarę jak poznaje Nikifora, zaczyna doceniać jego dzieło. Widzi jego żarliwą wiarę, a zarazem duchową wolność, niezależność od opinii, kompletny brak zainteresowania doczesnością, dobrami materialnymi, zaszczytami. Sam głęboko zniewolony przez malarskie wykształcenie, uzależniony do malarskiej tradycji, od ocen i sądów, od marzeń o sukcesie i materialnej stabilizacji uświadamia sobie z bolesną oczywistością, że jego własny talent nie dorównuje geniuszowi zaniedbanego, ułomnego, pogardzanego starowiny. Gdy okazuje się, że Nikifor ma otwartą gruźlicę, dzielący z nim pracownię Włosiński staje przed kolejnym problemem: ryzykuje nie tylko własne zdrowie, ale i zdrowie swojej rodziny żony i dzieci. Co gorsza, Nikifor nie chce iść do szpitala: szkoda mu czasu, który może przeznaczyć na malowanie. Aby go tam umieścić, Włosiński musi przejąć nad nim opiekę prawną. Na wieść o tym, żona, która już wcześniej była przeciwna kontaktom męża z Nikiforem, przenosi się wraz z dziećmi do Krakowa. Nie pomagają tłumaczenia, że Nikifor jest umierający i ta opieka pSiedem lat później Nikifor, dzięki trosce lekarzy i Mariana, nadal żyje. Razem z Włosińskim jedzie do Warszawy, gdzie szykuje się jego największy polski triumf: w Zachęcie ma zostać otwarta wielka, retrospektywna wystawa jego prac. Obaj malarze pozostaną razem już do końca. 11:00 POLSKIE DROGI - ODC. 1/11 - MISJA SPECJALNA Serial wojenny, obyczajowy, 86 min, Polska 1977 Scenariusz: Jerzy Janicki Reżyseria: Janusz Morgenstern Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Jerzy Kurylewicz Aktorzy: Karol Strasburger, Kazimierz Kaczor, Marek Walczewski, Zofia Mrozowska, Aleksander Bardini, Stanisław Zaczyk, Jadwiga Jankowska-Cieślak, Beata Tyszkiewicz, Leszek Herdegen, Stanisław Mikulski, Ryszarda Hanin, Irena Laskowska, Anna Nehrebecka, Piotr Fronczewski, Ryszard Barycz "Polskie drogi" były jednym z najpopularniejszych polskich seriali lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Pokazany po raz pierwszy w roku 1977, doczekał wielu powtórek. Dzieło Jerzego Janickiego i Janusza Morgensterna to epicka (łącznie 17 godzin projekcji), wielowątkowa opowieść o losach Polaków w latach II wojny światowej. "Czas pogardy" ukazano przede wszystkim z punktu widzenia dwóch głównych bohaterów - porucznika Władysława Niwińskiego (Karol Strasburger) i Leona Kurasia (wielka rola Kazimierza Kaczora) - drobnego cwaniaka, niepozbawionego jednak znamion heroizmu. Autorzy serialu starali się pokazać zwłaszcza dzień powszedni okupacji hitlerowskiej w Polsce. Konspirację, akcje zbrojne, strzelaniny programowo odsunięto na drugi plan. W zamian "Polskie drogi" dawały przekrój przez wszystkie ówczesne warstwy społeczne. Opowiadały o ludziach częstokroć zaskoczonych przez historię, którzy stopniowo uczą się złowrogiej logiki hitlerowskiego terroru. Janusz Morgenstern potraktował pracę nad serialem jako dopełnienie swoich poprzednich filmów o II wojnie światowej: "Kolumbów" i "Potem nastąpi cisza". "Jest to kontynuacja o nieco odwróconej chronologii."Kolumbów"poświęciłem tylko losom żołnierzy Armii Krajowej. W"Polskich drogach"obszerniej zajmujemy się lewicą społeczną, nie zapominając o ugrupowaniach AK" - tłumaczył reżyser w jednym z wywiadów. We wrześniu 1939 r, podchorąży strzelców konnych Władysław Niwiński otrzymuje rozkaz eskortowania do Kamieńca Podolskiego ważnej przesyłki państwowej. W drodze natyka się na stacjonujący w dworze polski batalion, którego dowódca jest ranny. Do dworu przyjeżdża także kapitan Tadeusz Miszczyk z II Oddziału w nadziei, że zdobędzie tu trochę benzyny. W czasie nalotów i starć z Niemcami ginie sprowadzony lekarz, pozbawiony opieki medycznej dowódca batalionu umiera. Ginie także kapitan Miszczyk. Niwiński przejmuje wiezione przez niego ważne dokumenty. W nocy pluton Niwińskiego zostaje zdziesiątkowany przez grupę dywersyjną pod wodzą Johanna Heymanna, syna niemieckiego kolonisty, młynarza, który umiera nagle w trakcie walki. Niwiński znał Heymannów jeszcze sprzed wojny, gdy przyjeżdżał tam na wakacje. Johann poprzysięga mu zemstę za śmierć ojca. 12:40 KULIG Film muzyczny, 30 min, Polska, 1968 Reżyseria: Stanisław Kokesz Scenariusz: Henryka Lankiewicz Zdjęcia: Wacław Florkowski, Zbigniew Karpowicz Muzyka: Andrzej Zieliński Wykonawcy: Maryla Rodowicz, Wojciech Korda, Ada Rusowicz, Alibabki, Skaldowie, Niebiesko - Czarni Aktorzy: Bogumił Kobiela Program rozrywkowy z udziałem Bogumiła Kobieli, Maryli Rodowicz i czołowych zespołów lat 60.: Alibabek, Skaldów i Niebiesko - Czarnych. Bogumił Kobiela gra tu roztargnionego turystę. Warto przypomnieć ten prawie 40 - letni program ze względu na gagi znakomitego komika, tatrzańskie plenery zimowe i niezapomniane przeboje. 13:30 POŻEGNANIE Z ALASKĄ (LOSING ALASKA) Film dokumentalny, 81 min, Irlandia, 2018 Reżyseria: Tom Burke "W poszukiwaniu Alaski" opowiada historię małej społeczności, która musi mierzyć się z nieuchronnie nadciągającą katastrofą. Od dekad mieszkańcy wiedzieli, że w przyszłości czeka ich niebezpieczeństwo - nieustannie widzą, jak na ich własnych oczach ląd uszczupla się ze wszystkich stron, a poziom wody podnosi się coraz bardziej z roku na rok. Kolejnym budynkom grozi pochłonięcie przez wodę. 15:05 BIELSZY NIŻ ŚNIEG Dramat, 32 min, Polska, 1975 Reżyseria: Wojciech Marczewski Scenariusz: Władysław Terlecki Zdjęcia: Witold Sobociński Muzyka: Tomaso Albinoni Aktorzy: Halina Gryglaszewska, Włodzimierz Press, Jerzy Block, Paweł Galia, Mariusz Leszczyński, Urszula Popiel, Filip Bajon, Monika Chojnowska, Wiesław Dymny Półgodzinny film telewizyjny powstały na podstawie opowiadania Władysława Terleckiego. Utrzymany w atmosferze niesamowitości kameralny dramat, którego bohaterami są osiemdziesięcioletni pisarz i jego o wiele młodsza żona. Według krążących plotek zdominowała ona zupełnie swojego męża i odsunęła go od świata. Gdy przyjeżdża do nich ekipa telewizyjna, żeby z pisarzem przeprowadzić wywiad, reporter napotyka pewne przeszkody ze strony żony, a jej zachowanie zdaje się potwierdzać krążące plotki, jakoby słynny pisarz stał się na starość bezwolnym narzędziem w jej rękach. Okazuje się jednak, że to on sam wyalienował się i nie chce odpowiadać na żadne pytania. 15:50 FARAON Film historyczny, 145 min, Polska 1965 Autor: Bolesław Prus Reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Scenariusz: Tadeusz Konwicki, Jerzy Zdjęcia: Jerzy Wójcik Muzyka: Adam Walaciński Wyk. Jerzy Zelnik, Barbara Brylska, Leszek Ferdegen, Wiesława Mazurkiewicz, Ewa Krzyżewska, Kazimierz Opaliński, Mieczysław Voit, Krystyna Mikołajewska, Emir Buczacki, Stanisław Milski i inni Jerzy Kawalerowicz, autor "Celulozy", "Cienia", "Pociągu", "Matki Joanny od aniołów" sięgnął po powieść Bolesława Prusa, gdyż jak powiedział "są w niej rzeczy genialne (...) dramat władzy w"Faraonie"jest niesłychanie aktualny, współczesny. Mechanika nie zmienia się tak wiele". Współautor scenariusza Tadeusz Konwicki dodawał: "Nie jest to powieść w pełnym znaczeniu tego słowa historyczna, jest to przede wszystkim wnikliwa analiza systemy władzy (...) Historia Ramzesa XIII jest typowym przykładem poczynań młodego człowieka, który wchodzi w życie z wiarą i potrzebą odnowy. Nie zna jeszcze wyższych racji stanu, nie interesują go prawa rządzące skomplikowanym aparatem władzy. Wydaje mu się, że to właśnie on potrafi zmienić dotychczasowy porządek rzeczy". Produkcja "Faraona" trwała trzy lata i rozpoczęła się powołaniem jesienią 1962 roku pracowni scenograficznej w Łodzi, która rozpoczęła szeroko zakrojone studia nad kostiumami i realiami życia starożytnego Egiptu. Zdjęcia kręcono w Europie, Azji i Afryce. W atelier łódzkiej wytwórni powstała większość scen rozgrywających się we wnętrzach pałacu faraona świątyń i labiryncie. Warszawska Stocznia Rzeczna wykonała według rysunków sprzed 4 tys. lat statek egipski. Na jeziorze Kirsajty koło Giżycka stworzono sztuczną wyspę, ozdobiono ją palmami i kępami lotosu, by sfilmować scenę przejażdżki Ramzesa i Sary po Nilu. Sceny masowe powstały głównie na pustyni Kyzył - Kum w Uzbekistanie. Ekipa przebywała tam prawie 5 miesięcy, pracowano w bardzo trudnych warunkach - w pełni lata temperatura powietrza w południe przekraczała 60 stopni Celsjusza, a piasku - 80. Taśma musiała być przechowywana w specjalnej chłodni. Bardzo dokuczliwy był też wszechobecny pył. Codziennie na plan zdjęciowy dostarczano 10 tys. butelek wody mineralnej. Niebezpieczne były również żmije piaskowe i jadowite pająki "falangi", rzucające się na ludzi z odległości paru metrów. Część zdjęć nakręcono w autentycznej scenerii w Egipcie np. scena, w której Ramzes dowiaduje się o śmierci ojca, rozgrywa się na tle piramid w Gizeh, jednakże tłumy turystów i nowoczesne zagospodarowanie tego terenu niemal uniemożliwiły znalezienie dogodnych ujęć. Jednym z licznych konsultantów filmu był prof. Kazimierz Michałowski, jeden z największych na świecie autorytetów w dziedzinie egiptologii. Innym był Shady Abdel Salem, egipski historyk sztuki, konsultant przy produkcji "Kleopatry". Niewątpliwym walorem "Faraona" jest także jego kolorystyka. Film utrzymany jest w tonacji złotożółtej, wyeliminowane zostały niemal zupełnie barwy jaskrawe. Jasną zieleń widać tylko raz - w scenie przejażdżki Nilem.Pochód udającej się na manewry armii młodego Ramzesa zostaje zatrzymany przez kapłana Herhora, który dostrzegł walczące na piasku skarabeusze - święte wizerunki boga słońca Amona. By ominąć żuki, oddziały muszą przejść przez kanał będący owocem morderczej pracy niewolnika - fellacha. Ramzes na próżno stara się przeciwstawić poleceniom kapłana. Rozwścieczony swoją bezsilnością oddala się. W czasie samotnej wędrówki spotyka piękną Żydówkę Sarę. Zauroczony jej urodą obiecuje zabrać ją do pałacu. Herhor, zdając raport panującemu faraonowi sugeruje, że Ramzes nie dojrzał jeszcze do objęcia dowództwa armii. Młody książę po raz kolejny doświadcza, jak silna jest władza kapłanów. Odsunięty od spraw państwowych spędza czas na jałowych zabawach, ciągle popada w finansowe tarapaty, przez co musi zapożyczać się u Fenicjan. Gdy Sara rodzi mu syna, królowa Nikotris i Herhor postanawiają, że dziecko wychowane zostanie w wierze mojżeszowej, tak by nigdy nie mogło rościć pretensji do tronu. Tymczasem kapłani przygotowują niekorzystny dla Egiptu traktat pokojowy z Asyrią. Zaniepokojeni tym kupcy feniccy zaczynają popierać Ramzesa, który otwarcie głosi konieczność wojny z Asyrią. (filmpolski.pl) 18:55 SERIALOWA NOSTALGIA - DZIEWCZYNA I CHŁOPAK - TOSIEK I TOMKA Serial dla młodych widzów, 44 min, Polska, 1977 Reżyseria: Stanisław Loth Scenariusz: Hanna Ożogowska, Anette Olsen Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Aktorzy: Anna Sieniawska, Wojciech Sieniawski, Stanisław Mikulski, Barbara Sołtysik, Marian Glinka, \Jadwiga Kuryluk, Bogdan Krzywicki, Edward Lach, Teresa Lipowska, Michał Sumiński, Jerzy Turek, Dariusz Biskupski, Grzegorz Studziński, Maciej Rodowicz, Igor Chalupec Ojciec Tomka decyduje, że syn nie wyjedzie na żadne wakacje. To ma być kara za poprawkę z historii. Musi wkuwać u wujka w leśniczówce, gdzie spędzi całe lato. Wbrew zakazowi chłopak wychodzi z domu. Tymczasem przyjeżdża po niego wujek. Chcąc chronić brata, Tosia postanawia, że zamienią się rolami. Jako Tomek jedzie do leśniczówki. 20:00 TEATR TELEWIZJI - KOBRA - ZNOWU ŁUT SZCZĘŚCIA Teatr, 63 min, Polska, 1962 Reżyseria: Janusz Morgenstern Aktorzy: Wiesław Michnikowski, Lucyna Winnicka, Janusz Bylczyński, Wieńczysław Gliński, Maria Kaniewska "Kobra" z Wiesławem Michnikowski w roli prywatnego detektywa, który prowadzi śledztwo w sprawie skradzionej kolii pereł. 21:15 TAMTE LATA, TAMTE DNI - JÓZEF WILKOŃ Dysk./wywiad/debata, 26 min, Polska, 2020 Reżyseria: Joanna Makowska Wykonawcy: Marta Perchuć-Burzyńska (prowadząca) Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem lata dzieciństwa i rodzinny dom wspomina wybitny polski ilustrator Józef Wilkoń. 21:55 KINO MISTRZÓW - ZŁODZIEJASZKI (SHOPLIFTERS (AKA MANBIKI KAZOKU)) Dramat, 115 min, Japonia 2018 Scenariusz i reżyseria: Hirokazu Koreeda Aktorzy: Lily Franky, Sakura Ando, Mayu Matsuoka, Kirin Kiki, Jyo Kairi W 2018 roku dramat "Złodziejaszki" został nagrodzony Złotą Palmę na festiwalu w Cannes, a rok później był nominowany do Oscara w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny, a także otrzymał nominacje do nagród Złoty Glob i BAFTA. Film oraz jego twórców i wykonawców doceniła zresztą krytyka i jury na całym świecie, łącznie z Japońską Akademią Filmową. Akcja rozgrywa się na przedmieściach Tokio, gdzie żyją bohaterowie filmu. W jednym domu mieszka trzypokoleniowa uboga rodzina, składająca się z dwóch sióstr, Aki oraz Nobuyo, jej męża Osamu, który po kontuzji został zmuszony do przucenia pracy, ich kilkuletniego syna o imieniu Shota oraz nestorki rodu Hatsue, właścicielki domu. Mają niewielkie środki na utrzymanie, pochodzące głównie z podejmowanych dorywczo zajęć albo z drobnych kradzieży. Wsparciem jest też skromna emerytura Hatsue, którą otrzymuje po zmarłym mężu. Rodzina trzyma się razem, łączą ich silne więzi. Pewnego razu nocą podczas złodziejskiego wypadu Osamu i Shota zauważają Yuri, zziębniętą dziewczynkę z sąsiedztwa, stale dręczoną przez swoją rodzinę. I choć sami ledwo wiążą koniec z końcem, goszczą ją pod swym dachem, co tylko wzmacnia jeszcze bardziej ich wspólnotę. Okazuje się, że prawdziwi rodzice Yuri nigdy nie zgłosili zaginięcia córki. Dziewczynka ma nowy dom, dostaje też nowe imię - Lin. Wszystko wkrótce się zmieni. Nieoczekiwane wydarzenia ujawniają skrywane przez lata mroczne tajemnice Osamu i Nobuyo. 00:05 BERLIN LIVE - PIXIES (BERLIN LIVE - PIXIES) Koncert, 62 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Hannes Rossacher Wykonawcy: Pixies Cykl koncertów, które od lat odbywają się regularnie na scenie berlińskiego klubu SchwuZ i są transmitowane w całej Europie. To mieszanka stylów współczesnej muzyki, wykonana w wyjątkowym klimacie nocnego życia Berlina. Występy poprzedzone są krótkimi wywiadami z artystami. W kolejnej odsłonie "Berlin Live" wystąpił Pixies - amerykański zespół grający alternatywnego rocka. Pixies został założony w Bostonie w 1986 roku i jest legendą w historii światowego rocka. Podczas berlińskiego koncertu usłyszymy m.in. takie hity jak "Monkey Gone to Heaven", "Where Is My Mind?" i "Here Comes Your Man".