TVP Kultura Wtorek, 02.08.2022 08:40 POWIDOKI - KRZYSZTOF KAMIL BACZYŃSKI Dysk./wywiad/debata, 11 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Barbara Schabowska (prowadząca), Piotr Nowak (prowadzący) "Powidoki" to program publicystyczny poruszający istotne zagadnienia z zakresu filozofii, etyki i socjologii. Dwoje prowadzących: dziennikarka Barbara Schabowska i filozof prof. Piotr Nowak na przykładach wybranych przez siebie książek podejmą dyskusję nad zawartością tych dzieł i ich społeczną recepcją. 22 stycznia 2021 roku mija setna rocznica urodzin uznanego za jednego z najwybitniejszych poetów czasów okupacji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Specjalny odcinek programu "Powidoki" poświęcony jest właśnie twórczości poległego podczas Powstania Warszawskiego poety. 09:05 KTÓRĘDY PO SZTUKĘ - ALEKSANDER KOBZDEJ Magazyn, 5 min, Polska, 2017 Reżyseria: Anna Zakrzewska Scenariusz: Tomasz Filiks Wykonawcy: Daniel Muzyczuk Aleksander Kobzdej (1920 - 1972) był malarzem, rysownikiem, architektem i pedagogiem. Chociaż zasłynął jako autor sztuki realizującej postulaty realnego socjalizmu był także wybitnym twórcą własnej, niezwykle oryginalnej interpretacji malarstwa materii. Jednym z najbardziej znanych obrazów socrealistycznych Aleksandra Kobzedja jest Podaj cegłę (1950). Artysta za pomocą tradycyjnych środków malarskich przedstawił na nim tzw. trójkę murarską, dzielnie stawiającą fundamenty nowego domu. Obraz stał się symbolem budowy nowego państwa Polski Ludowej, a jego propagandowy tytuł wszedł na stałe do języka codziennego. 09:25 GODZINA "W" Dramat wojenny, 77 min, Polska 1979 Reżyseria: Janusz Morgentern Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Zygmunt Samosiuk Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Ewa Błaszczyk, Jerzy Gudejko, Piotr Łysak, Wojciech Wysocki, Tomasz Stockinger, Irena Laskowska, Katarzyna Łaniewska Scenariusz "Godziny W" powstał na motywach opowiadania Jerzego Stefana Stawińskiego, opublikowanego w 1956 roku. Stawiński - były uczestnik Powstania na Mokotowie - napisał swój utwór w formie zbeletryzowanego reportażu. Obrazowy język, oszczędna narracja i znakomite dialogi przypadły do gustu Jerzemu Morgensternowi, który przeniósł nowelę na ekran. Postanowił też dochować maksymalnej wierności oryginałowi. Wiarygodność wydarzeń ukazanych w filmie gwarantowały również nazwiska konsultantów. Byli nimi: Tadeusz Szarota - historyk, autor książki "Okupowanej Warszawy dzień powszedni"i Lech Cergowski - były żołnierz powstańczego pułku "Baszta". Głównymi bohaterami filmu są właśnie członkowie jego oddziału. Zagrali ich podówczas jeszcze studenci warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej. Młodzi aktorzy zebrali pochlebne recenzje. Podobał się zwłaszcza Jerzy Gudejko jako "Czarny". "Miał w oczach ten ogień, który cechował jego rówieśników, ten błysk inteligencji i entuzjazmu. Pozostali aktorzy również znakomicie wczuli się w specyfikę gorącego czasu. Byli - chociaż współcześni - chłopcami z tamtych lat" - pisała jedna z recenzentek. Zaś Janusz Morgenstern tak charakteryzował przesłanie swego filmu: "Tematyki okupacyjnej nie traktuję jako historii. Interesują mnie najbardziej węzłowe momenty życia narodu. Wojna i okupacja to długie, brzemienne lata, obfitujące w dramaty i tragedie, to zróżnicowane ludzkie losy. Są to słupy milowe w rozwoju społeczeństwa i jego świadomości. To są sprawy i bruzdy, które tworzą zapach czasu". W warstwie fabularnej "Godzina W" to zapis jednego, przełomowego dla dziejów stolicy dnia - 1 sierpnia 1944 roku. Niemcy powoli wycofują się z miasta. Całe konspiracyjne podziemie czeka na rozkaz wybuchu powstania. Trwają gorączkowe przygotowania do zbrojnego wystąpienia. W jednym z umówionych punktów zbiera się pluton Armii Krajowej pod dowództwem "Czarnego". Mają zaatakować hitlerowskie koszary. Tuż przed akcją dowiadują się, że nie otrzymają wsparcia drugiego plutonu. Wybija godzina W. Młodzi żołnierze chwytają za broń. 11:00 POLSKIE DROGI - ODC. 4/11 - NA TROPIE Serial wojenny, obyczajowy, 75 min, Polska 1977 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Jerzy Janicki Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Karol Strasburger, Kazimierz Kaczor, Zofia Mrozowska, Piotr Pawłowski, Marek Walczewski, Henryk Bąk, Jadwiga Jankowska - Cieślak, Włodzimierz Boruński, Franciszek Trzeciak, Bronisław Pawlik, Aleksander Bardini, Beata Tyszkiewicz, Zygmunt Kęstowicz, Jan Englert, Leszek Herdegen, Barbara Sołtysik, Roman Stankiewicz, Bohdan Ejmont, Stanisław Zaczyk, Piotr Fronczewski, Maciej Góraj, Henryk Talar, Mieczysław Milecki, Zbigniew Zapasiewicz, Anna Nehrebecka, Arkadiusz Bazak, Stanisław Mikulski, Jan Machulski i inni Jeńcy, wśród których jest Leon Kuraś, zostają przetransportowani do stalagu. Trafia tu również konfident Gorączko, współpracownik majora Heinckesa z Abwehry. Niemiecki wywiad chce trafić na ślad dokumentów II oddziału, wywiezionych z Warszawy przez kapitana Miszczyka. Gorączko otrzymuje zadanie odnalezienia kierowcy poległego kapitana, niejakiego Bugajczyka, zostaje jednak zdemaskowany. Kuraś ucieka ze stalagu, udaje mu się dotrzeć do domu. Odnajduje go Władek Niwiński, były podkomendny pomaga swemu dawnemu dowódcy znaleźć pracę. W dniu ślubu siostry Kurasia do domu weselnego wkracza policja. Wszyscy Polacy są objęci nakazem natychmiastowego wysiedlenia. Transport przesiedleńców, a wśród nich Kuraś i Niwiński, jedzie w kierunku Generalnej Guberni. 12:30 CZARNA SUKNIA Dramat, 44 min, Polska, 1967 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Janusz Majewski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Andrzej Salamon Aktorzy: Ida Kamińska, Aleksandra Śląska, Maria Broniewska, Ewa Milde, Andrzej May, Andrzej Jędrzejewski, Tadeusz Osiński, Bohdan Sobiesiak, Henryk Szletyński Akcja filmu rozgrywa się po wojnie. Synowa nie ma odwagi powiedzieć teściowej, że jej syn nie żyje. Kłamstwa rodzą kłamstwa. Teściowa zaczyna jednak domyślać się bolesnej prawdy i wkłada czarną suknię, aby potwierdzić swoje przypuszczenia. Nagroda za reżyserię oraz za świetną rolę kobiecą (dla Aleksandry Śląskiej) na MFTv Złota Praga w 1967 roku. 13:30 RUDOLF LABAN. WSKRZESZONE DZIEDZICTWO (UN'ALTRA VOLTA - RICREAZIONI LABANIANE) Film dokumentalny, 33 min, Szwajcaria, 2016 Reżyseria: Roberta Pedrini Film przybliża osobę i twórczość tancerza, choreografa i teoretyka tańca Rudolfa Labana. Powstał w ramach projektu Laban Event 2015, który odbył się w Monte Verit. W ramach tego projektu zaprezentowano dwa spektakle stworzone na podstawie zachowanych zdjęć i notatek Labana. 14:15 STATYŚCI Film obyczajowy, 114 min, Polska 2006 Reżyseria: Michał Kwieciński Scenariusz: Jarosław Sokół Zdjęcia: Arkadiusz Tomiak Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Anna Romantowska, Krzysztof Kiersznowski, Bartosz Opania, Kinga Preis, Małgorzata Buczkowska, Łukasz Simlat, Stanisław Brudny, Dorota Chotecka, Krzysztof Stelmaszczyk, Ewa Złotowska, Xu Xiaodong, Dong Yajun, Wang Wanduo, Wang Kun Utrzymani w liryczno - komediowym tonie "Statyści" to uhonorowane licznymi nagrodami dzieło cenionego producenta i reżysera teatralnego oraz telewizyjnego, Michała Kwiecińskiego, współpracującego ze scenarzystą Jarosławem Sokołem (ich serial "Czas honoru" bije rekordy popularności w Dwójce). W 2006 roku na FPFF w Gdyni film otrzymał Nagrodę Specjalną Jury za reżyserię oraz nagrody za scenariusz, zdjęcia, drugoplanową rolę kobiecą dla Anny Romantowskiej, drugoplanową rolę męską dla Krzysztofa Kiersznowskiego, nagrodę Rady Programowej TVP, nagrodę Złoty Klakier. Ponadto laureatami Polskiej Nagrody Filmowej "Orzeł" - zostali m. in Kinga Preis, Anna Romantowska, Krzysztof Kiersznowski, Jarosław Sokół. Akcja filmu rozgrywa się współcześnie na polskiej prowincji. Tytułowi bohaterowie to mieszkańcy niewielkiego miasteczka statystujący w kręconej tu właśnie chińskiej produkcji. To ludzie bardzo przeciętni, szarzy, nie wyróżniający się niczym szczególnym. Nie są szczęśliwi, mają swoje problemy, ale pokornie znoszą trudny los. Przez ekran przewija się cała galeria różnych postaci. Każdy z bohaterów jest inny, przeżywa własne życiowe rozterki, boryka się z różnymi problemami. Statystując w filmie, próbują zabić nudę dnia codziennego i dowartościować się, a może chcą uciec od kłopotów lub po prostu znaleźć się pośród ludzi i przeżyć coś nowego. Na anons chińskich twórców melodramatu "Smutny wiatr w trzcinach" zgłasza się m. in. 51 - letnia księgowa Maria Narożna. Samotna, zgorzkniała kobieta, od ośmiu lat wdowa, której syn Olo wyjechał gdzieś do miasta i unika kontaktów z matką, widzi w statystowaniu szansę na oderwanie się choć na moment od problemów i zmartwień. Kiedyś wszystko było inaczej, promieniała szczęściem w blasku męża, znanego podróżnika i badacza. Do tej pory nie może się pogodzić z jego śmiercią, codziennie odwiedza grób, żyje w umartwieniu i bólu. Dopiero kiedy przekona się, kim jej mąż był naprawdę, zmieni swój stosunek do świata. Osamotniony i przegrany życiowo czuje się także 52 - letni miejscowy fotograf Edward Gralewski, którego żona zostawiła dla kościelnego chórzysty. Czy statystowanie odmieni jego smutny los? Z kolei 78 - letni Józef Koralik szuka ucieczki od zaborczej córki i zięcia, którzy nie rozumieją potrzeb stojącego nad grobem ojca. Mężczyzna wprawdzie jest schorowany i słaby, ale pragnie u schyłku życia poczuć się jeszcze potrzebny i doceniony. Wśród statystów jest także Szymon mieszkający wraz z cierpiącą na silną depresję i zaniki pamięci matką. Ona chciałaby, żeby syn się ożenił, ale on poświęcił swoje życie dla matki, czuje się za nią odpowiedzialny. Szymek przypadkowo znajdzie się na planie filmowym, a przygoda ze statystowaniem na zawsze odmieni jego los. Tu pozna bowiem Dorotę, skromna, cichą dwudziestolatkę, która mieszka z siostrą. Starsza od niej o 10 lat Ela opiekuje się nią od czasu tragicznej śmierci rodziców, którzy przed laty zginęli w wypadku samochodowym. Nad właściwym przebiegiem filmowych zdjęć w Polsce czuwa młoda tłumaczka, Bożena Popławska - Ochman. Pełni swoistą rolę łączniczki między kapryśnym reżyserem i jego ekipą a statystami, którzy nie mogą pojąć, dlaczego Chińczycy wybrali właśnie ich kraj. Tymczasem oni uważają Polaków za najsmutniejszy naród na świecie. A ponieważ kręcą dramat o tragicznej miłości, wszyscy statyści mają mieć ponure twarze. Bożena jest bardzo zaangażowana w chińską produkcję, stara się solidnie wykonywać swoją pracę. Jest szanowana i ceniona przez reżysera, co pozwala młodej kobiecie zapomnieć o własnych życiowych niepowodzeniach, o nieszczęśliwej miłości, która wycisnęła na jej psychice piętno smutku. Przed laty Bożenę porzucił narzeczony, została sama z ich 3 - letnim synem Sebastianem. Roman nie dawał znaku życia, ale ona wciąż łudziła się, że wróci do nich. Żeby nie zwariować, rzuciła się w wir nauki, gruntownie zgłębiła język chiński. Potem jednak wyszła za mąż za starszego od siebie statecznego dentystę, Edwarda Ochmana, który zapewnił jej życiową stabilizację i zastąpił synowi ojca. W czasie kręcenia zdjęć niespodziewanie w miasteczku pojawia się Roman, który przebywał długie lata w Indiach. Teraz pragnie odzyskać Bożenę i Sebastiana, zapewniając ich o swoim przywiązaniu i wielkiej miłości. 18:55 SERIALOWA NOSTALGIA - DZIEWCZYNA I CHŁOPAK - SZEF I INNI Serial przygodowy, 44 min, Polska, 1977 Reżyseria: Stanisław Loth Scenariusz: Hanna Ożogowska, Anette Olsen Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Aktorzy: Anna Sieniawska, Wojciech Sieniawski, Stanisław Mikulski, Barbara Sołtysik, Kazimiera Utrata, Barbara Rachwalska, Maria Kleydysz, Teresa Lipowska, Anna Milewska, Danuta Rastawicka, Michał Sumiński Tomek jako Tosia przyjeżdża do Słojewa. Od początku zaczyna wprowadzać nowe porządki. Miejscowym dzieciom nie podoba się taka dyktatura i postanawiają utrzeć "obcej" nosa. 23:50 KANAŁ Dramat wojenny, 93 min, Polska 1956 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz według własnego opowiadania: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Jerzy Lipman Muzyka: Jan Krenz Aktorzy: Tadeusz Janczar, Teresa Iżewska, Emil Karewicz, Wieńczysław Aktorzy: Teresa Iżewska, Tadeusz Janczar, Wieńczysław Gliński, Stanisław Mikulski, Emil Karewicz, Tadeusz Gwiazdkowski, Władysław Sheybal, Teresa Berezowska, Zofia Lindorf, Jan Englert Tragiczne dzieje powstania warszawskiego domagały się nie tylko opartego na faktach surowego rozrachunku historycznego, ale także ich odzwierciedlenia i oceny w sztuce. Taką artystyczną próbę podjęli Wajda i Stawiński, ale ich "Kanał" przyjęto w kraju dość chłodno: zamiast pomnika tragicznej chwały obaj pokazali bowiem koszmar klęski i rozbitych psychicznie bojowników, których bohaterstwo okazało się daremne. Taka własna ocena najnowszej historii, próba osądu i demitologizacji powstania, wyprzedzała ówczesną literaturę i analizy historyków, stanowiła zamach na uświęcone wartości. Dopiero przyznanie "Kanałowi" w 1957 r. Nagrody Specjalnej Jury na festiwalu w Cannes sprawiło, że krajowa krytyka w pełni doceniła dzieło Wajdy i przyznała, że autorzy filmu mówią jednak prawdę, choć jest to prawda wycinkowa, odnosząca się do schyłkowej fazy operacji. "Kanał" nie jest filmem antybohaterskim, a jedynie antykoturnowym. Opisuje bohaterów takich, jakich ukształtowała ich historia: są tu czyny dobre, wątpliwe i złe, są charaktery mężnie trwających oraz tych, którzy załamali się w różny sposób - ich szczere ukazanie stanowi największą wartość filmu. Dzieło Wajdy składa się niejako z dwóch części: pierwszej, reportażowej w stylu, i drugiej - apokaliptycznej relacji z wędrówek przez kanały. Scenariusz oparty na osobistych doświadczeniach Stawińskiego, dowódcy powstańczego oddziału łączności, relacjonuje tragiczny koniec żołnierzy przedstawionej jednostki. Koniec września 1944 r. , powstanie ma wkrótce upaść. Walczący na Mokotowie zdziesiątkowany oddział porucznika "Zadry", po nieudanej próbie przebicia się przez otaczające go wojska niemieckie, podejmuje jedyną możliwą w tej sytuacji decyzję: schodzi do kanałów, aby tą drogą przedrzeć się do Śródmieścia, gdzie jeszcze bronią się powstańcy. W krętych, podziemnych korytarzach pełnych ekskrementów, gdzie u każdego włazu czuwają Niemcy rzucając do wnętrza granaty, czterdziestoosobowy oddział rozpada się na trzy grupy. Zasadniczą grupę prowadzi "Zadra" ze "Smukłym" i szefem kompanii "Kulą". Jest przekonany, że idzie za nim cały oddział, w czym utwierdza go "Kula", tchórz, który boi się, że porucznik zawróci w poszukiwaniu rozproszonych ludzi. Rannego "Koraba" prowadzi zakochana w nim łączniczka "Stokrotka". W trzeciej grupie idzie podporucznik "Mądry", zakochana w nim "Halinka" i muzyk o pseudonimie "Ogromny". "Stokrotka" i "Korab" giną z wyczerpania u kraty, którą Niemcy zamknęli wylot z kolektora nad Wisłą. "Halinka" popełnia samobójstwo, gdy "Mądry" wyznaje jej prawdę o żonie i dzieciach, a on sam wychodzi na powierzchnię wprost na niemiecki patrol. Kompozytor Michał, postradawszy zmysły, zabłąkuje się w plątaninie kanałów. Przy próbie sforsowania zaminowanego włazu ginie "Smukły". Dowódca i szef kompanii osiągają cel, ale gdy wychodzi na jaw oszustwo "Kuli", "Zadra", zastrzeliwszy podoficera, wraca do podziemi po swoich żołnierzy, nie wiedząc, że podzielili los "Mądrego". 02:10 MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL BACHOWSKI W ŚWIDNICY - PASJA WG ŚWIĘTEGO JANA Koncert, 108 min, Polska, 2020 Wykonanie Pasji według Świętego Jana, w Kościele Pokoju w Świdnicy, w ramach Festiwalu Bachowskiego. Koncert odbył się 25 lipca 2020 roku. 04:15 KINO NOCNE - SYMFONIA FABRYKI URSUS Film dokumentalny, 61 min, Polska, 2018 Reżyseria: Jaśmina Wójcik Scenariusz: Jaśmina Wójcik, Igor Stokfiszewski Zdjęcia: Kacper Czubak Muzyka: Dominik Strycharski Filmowe podsumowanie pięcioletniej pracy artystyczno - badawczej Jaśminy Wójcik ze społecznością byłych pracowników fabryki Ursus. Dokument ma szczególną wartość społeczną, dostarcza zbiorowej narracji lokalnej wspólnocie, osieroconej symbolicznie po zamknięciu fabryki. Artystka skorzystała nie tylko z wywiadów mówionych, ale i pamięci; ciała zaproszeni do udziału w filmie byli pracownicy fabryki mieli odtwarzać gesty, czynności i dźwięki związane z ich codzienną pracą. (FilmPolski.pl)