TVP Dokument Wtorek, 09.08.2022 06:00 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. ECHO PODMOKŁEJ PUSZCZY Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Największa rodzima sowa jest silnie związana ze środowiskiem wodnym. Gdyby na mapę polskich nizin nanieść stanowiska występowania puchacza, pokryłyby się z obszarami bagien i naturalnymi fragmentami dolin rzek. W gniazdach puchacza badacze znajdują wiele piór i innych szczątków ptaków wodnych: mew, kaczek, bekasów. Same gniazda też zwykle bywają ukryte w lasach silnie podmokłych i bagiennych. Wobec niedostępności terenu dla intruzów, w tym ludzi, para wielkich sów ma idealny spokój potrzebny do wychowania potomstwa. Tym bardziej to ważne, że puchacze nieraz gniazdują w wygrzebanym przez siebie zagłębieniu wprost na ziemi. Wtedy idealnym dla nich miejscem jest kępa w bagiennym lesie, dzięki czemu gniazdo jest otoczone wodą, niczym fosą. Taki las jest też świetnym miejscem wypadowym na nadwodne łowiska. Analizując obserwacje łowów puchacza, badając szczątki jego ofiar i wypluwki, czyli niestrawione resztki pokarmu, zauważamy, jak pojedynczy organizm uczestniczy w wymianie materii i energii między wodą a lądem oraz jak krążą w samym środowisku wodnym i jak się ono zmienia. Można to przeanalizować, poznając zmiany w składzie diety puchacza. Tropem puchaczy podąża znakomity badacz sów, dr Romuald Mikusek, który poznawał ich życie zarówno w górach, jak i w podmokłych ostępach nizin. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 6 ŻYĆ JAK SŁOWIANIN Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski W tym odcinku dowiemy się, jak trudne było przetrwanie w brudnej i zimnej słowiańskiej chacie, w której na dodatek roi się od robactwa? Radosław Kotarski na własnej skórze przekonuje się o tym, przeprowadzając się do zrekonstruowanego domostwa sprzed ponad tysiąca lat. W ten sposób lepiej poznaje codzienne życie naszych przodków i problemy, z którymi mogli się zmagać. Poza tym odkrywa dawne wierzenia, sposoby polowania i obyczaje wczesnych Słowian. 06:55 NOTACJE - HALINA KWIATKOWSKA. SANDAŁY KONRADA SWINARSKIEGO Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2008 Autor: Maria Nockowska Halina Kwiatkowska ur. w 1921 r w Bochni to wybitna aktorka teatralna. Przyjaciólka z lat gimnazjalnych Karola Wojtyły, z którym wspólnie występowała na deskach szkolnego teatru w Wadowicach. Po maturze w 1938 r. wraz z przyszłym papieżem rozpoczęła studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, a w czasie wojny razem należeli do zespołu Teatru Rapsodycznego Mieczysława Kotlarczyka. Po wojnie grała na scenach teatrów krakowskich - im. Słowackiego i Starego Teatru, współpracując z twórcami tej miary co Jerzy Jarocki i Konrad Swinarski. Występowała w filmach m. in. u Wajdy i Hasa, przez wiele lat była pedagogiem krakowskiej PWST. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 58 KOŁOBRZEG Magazyn, 22 min, Polska, 2017 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Na trasie podróży po Polsce Tomasz Bednarek dociera do Kołobrzegu. Miasto określane mianem "Perły Bałtyku" od lat łączy funkcje portu i nadmorskiego uzdrowiska, a jego złożone dzieje obejmują zarówno czasy hanzeatyckiej świetności jak i etap, gdy było twierdzą. Położony u ujścia rzeki Parsęty port morski od wieków determinuje historię i gospodarkę Kołobrzegu. Dawniej było tu tętniące serce miasta, w którym towarami i mrożącymi krew w żyłach opowieściami wymieniali się marynarze i kupcy z różnych stron świata. Dziś port Kołobrzeg z nowoczesną mariną jachtową to także przyjazne miejsce dla żeglarzy i turystów. Dzięki specyficznemu mikroklimatowi, zieleni i bogactwom naturalnym znane jest również jako jedno z najbardziej cenionych uzdrowisk, gdzie oferowane są kąpiele solankowe oraz borowiny. 07:40 PRZYRODNIK NA TROPIE - /18/ - MYSZOŁÓW Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Wykonawcy: Łukasz Bożycki (Prowadzący) Program przyrodniczy, w którym prowadzący, Łukasz Bożycki, porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. 08:05 ROZMIAR MA ZNACZENIE - ODC. 1 IM WIĘKSZE TYM LEPSZE (SIZE MATTERS 1. THE BIGGER THE BETTER / AUF DIE GRÖE KOMMT ES AN) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Willem Villjoen Film dokumentalny o wielkości różnych rzeczy, stworzeń i zjawisk. Dlaczego owady są małe, a planety duże? Dlaczego Ziemia nie jest wielkości Jowisza? A ludzie nie są wielkości myszy? A co by się stało, gdybyśmy to wszystko zmienili? Ale rozmiar naprawdę ma znaczenie. Zbadamy fascynującą sieć pojęć naukowych, aby odkryć nie tylko, dlaczego rzeczy są takie, jakie są, ale także dlaczego nigdy nie mogłyby być inne. W odcinku pierwszym przekonamy się, jak ważny jest rozmiar i w jaki sposób wszystko określa. Wasz sposób postrzegania świata i samych siebie diametralnie się zmieni. Obserwując życie codzienne normalnego człowieka, zobaczymy, co będzie, gdy zwiększymy rozmiary gwiazd, planet i żywych istot. Dowiemy się, czy stan obecny jest jedynym możliwym i sprawdzimy, co by się działo, gdyby wszystko było większe. Zmieniając rozmiar obiektów, zbadamy prawa przyrody i dowiemy się, czy powiększanie rozmiarów podlega jakimś ograniczeniom. Dzięki temu lepiej zrozumiemy, jak działa prawdziwy świat. Zaczniemy od powiększenia samej Ziemi. Wbrew niektórym opiniom, większy nie zawsze znaczy lepszy. Większy to gorętszy, słabszy, bardziej niebezpieczny. Rozmiar naprawdę ma znaczenie. 09:05 SAGA PRASTAREJ PUSZCZY - OPOWIEŚĆ O SÓWECZCE: PRAWO DRAPIEŻNIKA Dokument fabularyzowany, 52 min, Polska, 2008 Scenariusz i reżyseria: Jan Walencik, Bożena Walencik Zdjęcia: Jan Walencik Wykonawcy: Krzysztof Gosztyła, Agnieszka Bemowska, Tadeusz Karolak, Mohammad Rasouli, Marta Maślanka, Polska Orkiestra Radiowa, Marcin Pospieszalski W tym odcinku opowiemy o sóweczce. Jest drapieżnikiem, ma wielkość wróbla. Zabija małe ptaki i gryzonie. Aby wykarmić aż ośmioro młodych, poluje w dwójnasób, bo nagle została bez partnera. Ciężko doświadczona, samotnie opiekuje się potomstwem. Pojawia się jednak ktoś jeszcze. Też drapieżnik. 10:05 NAJMNIEJSZE KRAJE EUROPY - ODC. 6 SAN MARINO - MAŁY WIELKI KRAJ (MICROSTAATEN EP. 6 SAN MARINO - KLEINES LAND GANZ GROSS/EUROPE'S MICROSTATES) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Michael Gregor Seria dokumentalna opowiadająca o najmniejszych państwach Europy. Mikropaństwa Andory, Liechtensteinu, Luksemburga, Malty, Monako i San Marino są na mapie wciśnięte między dużo większe kraje. Niemniej mikropaństwom udało się zachować własne tradycje oraz florę i faunę, które obecnie są rzadkością dla reszty świata. Niezwykłe lokalizacje mikropaństw często znajdują się w ekstremalnych regionach górskich lub przybrzeżnych, co czyni je rajem dla zagrożonych gatunków. Jednak stabilność ich środowiska naturalnego jest zagrożona przez problemy środowiskowe, które należy rozwiązać. Podróżujemy do każdego z tych niewielkich krajów i opowiadamy historie odważnych wysiłków na rzecz zachowania ich naturalnych cech i kulturowej autonomii. Odcinek szósty przeniesie nas do Republiki San Marino, również znanej jako Najjaśniejsza Republika San Marino. Jest to państwo śródlądowe w południowej Europie, stanowiące enklawę na obszarze Włoch. Stolicą kraju jest miasto San Marino. San Marino to jedno z najmniejszych państw Europy, mniejsze są tylko Watykan i Monako. Położone jest w górzystym terenie, wchodzącym w skład pasma Apeninów. Najwyższy szczyt Monte Titano osiąga wysokość 749 m n.p.m. 11:05 KRAKÓW MAŁO ZNANY - KRAKOWSCY ZŁOTNICY Film dokumentalny, 30 min, Polska, 1971 Scenariusz: Czesław Kruszelnicki Zdjęcia: Jan Popczyk Prowadzący: Czesław Kruszelnicki Program poświęcony pracy i twórczości krakowskich złotników, którzy zrzeszyli się w cechu w roku 1370. Ich patronem jest biskup Noyon, św. Eligiusz, który żył w VII w. i był nadwornym złotnikiem króla francuskiego, Dagoberta. Jego portret znajduje się w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa i właśnie stąd wyruszy Czesław Kruszelnicki wraz z historykiem sztuki, Michałem Rożkiem, na poszukiwania pamiątek byłego cechu złotników krakowskich. Odwiedzą skarbce kościoła Mariackiego i św. Anny, a następnie katedralny skarbiec na Wawelu. Widzowie zobaczą kielichy, krzyże, monstrancje, relikwiarze, a także berło, koronę i jabłko, należące do ostatniego Piasta. Każdy z tych eksponatów to przykład wielkiego dzieła sztuki, a wymieniani kolejno złotnicy krakowscy to artyści, którzy poza talentem obdarzeni byli cechami niezwykłej cierpliwości i pracowitości. Grzegorz Przybyło, Samuel Piaskowski, Michał Brenner, Jan Cajtner, Jan z Olkusza to zaledwie kilka nazwisk złotników krakowskich wymienionych w programie. Na koniec wizyta w pracowni współczesnego złotnika, Tadeusza Rybskiego, ucznia Edmunda Korosadowicza, który przedstawi podstawowe techniki w złotnictwie. 11:40 PORTRET DAMY - KAROLINA LANCKOROŃSKA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2004 Scenariusz i reżyseria: Paweł Woldan Wykonawcy: Karolina Lanckorońska Film poświęcony jest postaci profesor Karoliny Lanckorońskiej, pochodzącej z arystokratycznej rodziny wybitnej Polki, historyka sztuki, twórczyni Instytutu Historycznego w Rzymie, ofiarodawczyni rodzinnej kolekcji wybitnych dzieł sztuki dla zamków królewskich w Warszawie i na Wawelu. Film opowiada o jej długim, bo stoczteroletnim życiu, które poświęciła Polsce i nauce. Urodzona w Austrii, przed wojną mieszkała we Lwowie, gdzie wykładała na Uniwersytecie Jana Kazimierza. W czasie okupacji zaangażowała się w działalność konspiracyjną i trafiła do obozu w Ravensbruck. Po wojnie zmuszona do emigracji osiadła w Rzymie, gdzie aż do swojej śmierci prowadziła działalność naukową i stypendialną na rzecz nauki polskiej. Film oparty został na jej wspomnieniach i na wspomnieniach ludzi, którzy pragną przybliżyć postać jednej z najwybitniejszych Polek XX wieku. 12:40 WANDA GOŚCIMIŃSKA. WŁÓKNIARKA Film dokumentalny, 20 min, Polska, 1975 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Wiszniewski Muzyka: Janusz Hajdun Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych. Inscenizowany dokument Wojciecha Wiszniewskiego, jedno z najlepszych dzieł tego utalentowanego, przedwcześnie zmarłego reżysera. Oryginalny formalnie, kreacyjny film zrealizowany został na kanwie historii Wandy Gościmińskiej, łódzkiej włókniarki, słynnej przodowniczki pracy, symbolu i produktu epoki socjalistycznej propagandy sukcesu. Odwołując się do tej postaci, socrealistycznego posągu lat 50. , Wiszniewski demaskuje fałsz i zakłamanie tamtych czasów oraz mechanizmy, w których człowiek przestaje już być osobą, a staje się narzędziem ideologicznej manipulacji. Autorem zdjęć do tego intrygującego dokumentu jest zdobywca Oscara Zbigniew Rybczyński. 13:05 ... SZTYGAR NA ZAGRODZIE... Film dokumentalny, 12 min, Polska, 1978 Scenariusz i reżyseria: Jerzy Wiszniewski Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Jerzy Hajdun Filmowa ballada o sztygarze, który chciał zostać rolnikiem. 7 maja 1976 roku Stanisław Mazur przybył w galowym mundurze górnika do wsi Rydułty Niskie wraz z żoną Walentyną, pasierbem Władziem i synem Rysiem. Postanowił związać swoje dalsze życie z pracą na roli, założył gospodarstwo. Wytrwałością, pracowitością i zaangażowaniem osiągnął niespotykany sukces. Szybko doprowadził podupadłe godpodarstwo do rozkwitu. Stał się jednak solą w oku miejscowej społeczności. Nękany zawiścią sąsiadów musiał odejść. Rok po przybyciu do Rydułt Niskich sztygar, w tym samym galowym mundurze, opuszczał niegościnną wieś. Kolejne symboliczne sceny świetnie potęgujące dramaturię obrazu egzemplifikują zawartą w filmie treść. Autor próbuje pokazać, że miarą sukcesu człowieka jest aktywna postawa wobec życia, ale do osiagnięcia postępu ogólnego jest potrzebna świadoma aktywność zbiorowa. Zmaganiom "sztygara na zagrodzie" towarzyszy piosenka śpiewana na wzór ludowej ballady, nadająca filmowi charakter przypowieści z morałem. 13:20 STOLARZ Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1976 Reżyseria: Wojciech Wiszniewski Zdjęcia: Ryszard Jaworski Muzyka: Janusz Hajdun Urodził się w 1905 roku na warszawskiej Pradze. Ojca stracił w 1906, a rok później matkę. Jako dziecko trafił do tartaku i stąd wzięła się jego miłość do drewna, która zdecydowała o jego przyszłości. Wybrał zawód stolarza. Bohater wymienia najważniejsze fakty ze swego życia. Podaje imiona bliskich i znajomych, nazwiska mistrzów, istotne daty, adresy warszatów, w których pracował i mieszkań, które zajmował, zwłaszcza zaś szczegóły z życia zawodowego. Podczas służby w 7. pułku ułanów robił stojaki na broń, w czasie okupacji wyrabiał przeróżne sprzęty ze skrytkami, a także szafy trzydrzwiowe, w czasie powstania warszawskiego - trumny i krzyże dla poległych powstańców. Po wojnie na skrytki już nie było popytu, wyrabiał więc stoły, krzesła i szafy. W 1953 roku musiał jako prywatna inicjatywa zamknąć swój zakład. Został nocnym stróżem. W październiku 1956 roku powrócił do fachu, by robić meble miękkie, wyściełane. Od grudnia 1970 zaczął wyrabiać szafki korytarzowe do bloków dla ludności w Warszawie. Wiszniewski pokazuje swego bohatera na dużych zbliżeniach, podczas pracy. W jego lakoniczną opowieść, snutą specyficznym językiem, a głosem Jana Himilsbacha, po mistrzowsku wplata niewymagające żadnego komentarza dokumentalne sekwencje, które ilustrują etapy życia stolarza, a jednocześnie składają się na obraz historii naszego kraju. Kończy zaś całość w sposób zaskakujący, co zresztą jest charakterystyczne dla tego reżysera. Oto okazuje się, że opowieść ta jest rodzajem podania o mieszkanie. Siedemdziesięcioletni stolarz, fachowiec wraz z żoną i dwoma dorosłymi synami, zajmuje bowiem lokal o powierzchni 12 metrów kwadratowych. Ów człowiek, który uczciwie pracował niemal całe życie, nie może zrozumieć dlaczego tak się dzieje. I to w mieście pełnym nowych bloków. 13:40 MISTYCZNY LAS NIEMIEC (GERMANY'S MYSTIC FOREST / WILDES BERGISCHES LAND) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Sigurd Tesche Opowieść o ciemnozielonych, nieprzeniknionych lasach pokrywających krajobraz Niemiec, z odosobnionymi dolinami i nierównymi grzbietami górskimi. To również dwa tysiące rzek i strumieni, które transportują wodę do zbiorników wodnych i niemieckiej, dzikiej Amazonki, rzeki Wupper. Te lasy i rzeki, wraz z wrzosowiskami, są domem dla różnorodnej fauny. Borsuki, dziki, zające, sarny, jelenie i dziki, cietrzewie znajdują schronienie w tych ekosystemach. Dominują też wilki, nie wspominając o jaszczurkach, nietoperzach i wężach. To podróż, podczas której odkrywamy każdy zakątek tego surowego lądu. Wejdziemy pod ziemię, do krainy Bergisches, w rozległe, ukryte systemy jaskiń, które rozciągają się daleko pod lasami. Wiele do odkrycia jest też w wodzie. Zanurkujemy w krystalicznie czystych strumieniach i rzekach z ich różnorodną florą i fauną. 14:40 ŚWIAT OWADÓW (INSECT WORLD) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Phil Coles Film dokumentalny o owadach. Wszyscy znamy mniej więcej świat owadów, które mogą być dość denerwujące, bzyczące, gryzące i straszne, jednak bez tych bezkręgowych zwierzątek mielibyśmy poważne kłopoty. Oczyszczają planetę, zapylają rośliny, na których opiera się wegetacja i produkcja żywności, mają mnóstwo niezastąpionych ról w ekosystemach. Dzięki milionom lat dostrajały się do świata i teraz on nie może bez nich żyć. Owady są weteranami życia na ziemi. Utrzymują nasze środowisko w ryzach, być może powinniśmy postrzegać je jako małych, fascynujących opiekunów, a może nawet przyjaciół. Niektórzy sądzą, że owady będą istnieć na świecie długo po naszym odejściu. Ich dzieje to najlepsza recepta na życie i przetrwanie. Warto szanować owady. 15:40 ROZMIAR MA ZNACZENIE - ODC. 2 MAŁE JEST PIĘKNE (SIZE MATTERS 2. SMALL IS BEAUTIFUL/AUF DIE GRÖE KOMMT ES AN) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Willem Villjoen Film dokumentalny o wielkości różnych rzeczy, stworzeń i zjawisk. Dlaczego owady są małe, a planety duże? Dlaczego Ziemia nie jest wielkości Jowisza? A ludzie nie są wielkości myszy? A co by się stało, gdybyśmy to wszystko zmienili? Ale rozmiar naprawdę ma znaczenie. Zbadamy fascynującą sieć pojęć naukowych, aby odkryć nie tylko, dlaczego rzeczy są takie, jakie są, ale także dlaczego nigdy nie mogłyby być inne. W odcinku drugim: poprzedni eksperyment, w którym wszystko powiększyliśmy, nie był udany. Teraz zrobimy coś przeciwnego i sprawdzimy, czy małe może być piękne. To Ziemia, jaką znamy. Jej średnica wynosi 12756 kilometrów, a obwód 40000. Na jej okrążenie samolot pasażerski potrzebowałby dwóch dni. Sęk w tym, że zmiana rozmiaru Ziemi pociągnie za sobą również zmianę grawitacji. Na o połowę mniejszej planecie grawitacja jest o połowę słabsza. To by dodało sprężystości waszym krokom. Przy o połowę słabszej grawitacji skacze się wyżej. Rozmiar nie jest jak kolor czy ubranie. Nie może być dowolny. Ma ścisły związek z grawitacją, inteligencją, z ewolucją samego życia. Nasz rozmiar określa, kim jesteśmy. I kim zawsze będziemy. 16:45 JEDNOŚLADEM W HIMALAJE - ODC. 1 Z NIEMIEC NAD MORZE KASPIJSKIE (HIMALAYA CALLING - OVERLAND TO THE HIGHEST PASSES ON EARTH EP. 1 FROM GERMANY TO THE CASPIAN SEA/HIMALAYA CALLING - AUF DEM LANDWEG ZU DEN HOCHSTEN PASSEN DER WELT) Serial dokumentalny, 56 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Erik Peters Czteroodcinkowa seria podróżnicza, stylizowana na film drogi. Podróżnicy to motocykliści, którzy odkrywają monumentalne krajobrazy i magię obcych kultur. W ciągu sześciu miesięcy pokonują 28 000 kilometrów z Niemiec do Indii. Zwariowany pomysł? Piekielna przygoda? Być może. Erik i Alain ruszają w trasę pełną niespodzianek nawet dla najbardziej zatwardziałych motocyklistów. Przez Turcję, Kaukaz i dalej w kierunku Azji Środkowej, poprzez przestrzenie kazachskiego stepu aż po ośnieżone szczyty "dachu świata". Pogoda bywa gwałtowna i zmienna. Drogi wyboiste i pełne nie zawsze sympatycznych niespodzianek. 17:50 CHRISTIAN DIOR, PROJEKTANT MARZEŃ (CHRISTIAN DIOR, DESIGNER OF DREAMS/CHRISTIAN DIOR, COUTURIER DU RÊVE) Film dokumentalny, 57 min, Francja, 2018 Reżyseria: Benjamin Vu Film dokumentalny o tym, jak Paryskie Muzeum Sztuki Dekoracyjnej obchodziło 70 lat powstania Domu Diora. Christian Dior często odwiedzał to muzeum. Niewątpliwie znacznie poszerzył tu swoją wiedzę na temat tkanin i sztuki dekoracyjnej, a w 1955 roku, kiedy po sukcesie swojej marki stał się też kolekcjonerem, wypożyczył placówce kilka eksponatów na wystawę o XVIII-wiecznych paryskich twórcach mebli. Co ciekawsze, w archiwach jest notka dyrekcji do redakcji ówczesnych magazynów mody, że na wernisażu pojawią się modelki w strojach zaprojektowanych przez pana Christiana Diora. To był pierwszy pokaz mody zorganizowany w ramach wystawy czasowej. Niezwykła wystawa przyciągnęła ponad 700 000 odwiedzających z całego świata. Wybierzemy się w podróż, by poznać ikonę stylu, ówczesną modę, społeczeństwo i kulturę, by odkryć świat założyciela i jego ponadczasowe projekty, powstające z myślą o kobietach. Trochę historii, przepiękne wnętrza i stylizacje, wypowiedzi znanych projektantów. Będzie też mowa o jego następcach, do których należeli: Yves Saint Laurent, Marc Bohan, Gianfranco Ferr, John Galliano, Raf Simons, a ostatnio Maria Grazia Chiuri. Podróż od początków genialnych projektów i arcydzieł, które doprowadziły do ponadczasowego sukcesu. Wśród gości takie gwiazdy jak Natalie Portman, Celine Dion czy Robert Pattinson. Wszystkie kreacje zasługują na miejsce w muzeum, a zwłaszcza projekty Christiana Diora, które są prawdziwymi dziełami sztuki. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - NIEZNANE WYSPY JAPONII (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 BIAŁORUŚ. POCZĄTEK Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2021 Reżyseria: Fiodor Bogomolov Swiatłana Cichanouska to dziś światowej sławy polityk europejski, symbol zmiany i wolnej Białorusi. Film przedstawia drogę od momentu, gdy zarejestrowała się jako kandydatka na prezydenta. Kobieta bez doświadczenia i wsparcia politycznego, nieznana gospodyni domowa z każdym dniem zyskiwała na popularności, aby ostatecznie uzyskać poparcie większości Białorusinów. Pozostała dla nich wybranym i ukochanym prezydentem nawet po przymusowym wygnaniu na Litwę. "Białoruś. Początek" to film kronika, który pokazuje los Swiatłany Cichanouskiej od początku jej kariery politycznej jako członkini wspólnej siedziby białoruskiej opozycji do pierwszych dni przymusowej emigracji na Litwę. Będąc obok Swiatłany przez całą kampanię wyborczą, widz przemierzy miasta Białorusi, zobaczy proces zbliżenia Swiatłany z wyborcami. To, co dzieje się we wspólnej siedzibie, radosne wiadomości, przeszkody i groźby ze strony władz przeplatają się z tym, co dzieje się na ulicach Mińska w drugiej części filmu. Widz spędzi noc 9 sierpnia w siedzibie głównej bohaterki, a także zobaczy, co dzieje się na barykadach w bezpośrednim sąsiedztwie. Wybuchy, obrażenia, dym - operator uchwycił najdramatyczniejsze wydarzenia białoruskiego protestu. W trzeciej części (po wyborach) opowiadamy o białoruskim proteście pokojowym, którego ikoną jest właśnie Swiatłana. Pomimo wszystkich intryg przeciwko niej i gróźb pod adresem jej przyjaciół, krewnych i kolegów, Swiatłana staje się skupioną i pewną siebie przywódczynią Białorusi, nawet gdy znajduje się w Wilnie, poza granicami ojczystego kraju. 21:10 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - LIBAN. WYBUCH GNIEWU. Magazyn, 8 min, Polska, 2021 Scenariusz: Barbara Włodarczyk To był największy nieatomowy wybuch w historii. W sierpniu 2020 r. w Bejrucie, stolicy Libanu, nad Morzem Śródziemnym eksplodował magazyn portowy. W jednej chwili część miasta legła w gruzach. Eksplozja pogrążyła kraj nie tylko w żałobie, ale także w niebywałym kryzysie i biedzie. O filmie "Liban. Wybuch gniewu" Barbara Włodarczyk rozmawia z reżyserem Krzysztofem Dzięciołowskim. 21:20 LIBAN. WYBUCH GNIEWU Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Dzięciołowski Zdjęcia: Andrew Carter Muzyka: Zeid Hamdan, Marc Codsi Wybuch chemikaliów w Bejrucie latem ubiegłego roku niszczy pół miasta, zabija 200 osób i rani ponad 7500. Największa nieatomowa eksplozja XXI wieku szokuje świat. Śledztwo trwa, zmieniają się prokuratorzy, rodziny poszkodowanych czekają na sprawiedliwość. Młode pokolenie Libańczyków, wyrosłe 10 lat temu na doświadczeniu arabskiej wiosny, czuje wściekłość na władze. I żąda zmian. W trybie rewolucji. Wybuch w porcie to dla wielu kulminacja przewlekłego, politycznego chaosu oraz olbrzymiej korupcji. W czasie koronawirusa upada służba zdrowia, a instytucje państwa nie spełniają podstawowych potrzeb społecznych. Liban stoi na krawędzi zapaści ekonomicznej i politycznej. Czy kraj ma szansę wyjść z kryzysu? 22:20 SZEROKIE TORY - JEDEN DZIEŃ Z ŻYCIA UCHODŹCY ORMIAŃSKIEGO W EREWANIU Reportaż, 24 min, Polska, 2003 Autor: Barbara Włodarczyk Tym razem reportaż o codziennym życiu ormiańskich uchodźców, będących ofiarami konfliktów etnicznych. Bohaterem jest 53-letni Gieorgi, który wraz z żoną i dwoma synami uciekł przed pogromem Ormian w Baku i odtąd mieszka w Armenii. Reportaż pokazuje dramat najnowszej historii Ormian i warunki życia uchodźców na tle innych mieszkańców republiki. 22:55 PUTIN 4.0 Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Barbara Włodarczyk Zdjęcia: Walentyn Bodrow 18 marca 2018 roku, w 4. rocznicę aneksji Krymu po raz czwarty wygrywa wybory Putin. W jego zwycięstwo mało kto wątpił. Już kilka lat wcześniej Rosjanie żartowali, że w 2018 roku odbędą się wybory prezydenta Putina. Mimo krachu rubla, sankcji i recesji gospodarczej, jego notowania w rankingach nie spadają poniżej siedemdziesięciu kilku procent. Większości Rosjan nie zraża do Putina ani rozpędzanie demonstracji, ani wyroki opozycjonistów, ani zabójstwa lub pobicia dziennikarzy, którzy krytykowali Kreml. Bo w powszechnym odczuciu, nikt nie może go zastąpić. Film w atrakcyjnej reportażowej formie odpowiada na pytanie, dlaczego znowu Putin, na czym polega fenomen jego popularności i jaka będzie jego czwarta kadencja. Krótko mówiąc, jaki będzie Putin przyszłości. Bohaterami są zwolennicy i przeciwnicy Putina w Moskwie, Tomsku i wiosce Malcewo na Syberii (to "głubinka" decyduje o wyniku wyborów) oraz w Groznym, gdzie tradycyjnie głosuje na niego ponad 90%. 23:50 KRAKÓW MAŁO ZNANY - WIEŻE I DACHY KRAKOWA Film dokumentalny, 32 min, Polska, 1971 Scenariusz: Czesław Kruszelnicki Zdjęcia: Jan Popczyk Wykonawcy: Czesław Kruszelnicki (Prowadzący) Czesław Kruszelnicki zaprasza widzów do obejrzenia dachów i wież Krakowa z góry o różnych porach dnia, przy zmiennej pogodzie. W ten sposób zobaczymy, jakie są związki pomiędzy dziełem człowieka - budowlą a krajobrazem - dziełem natury. Porównania panoram Krakowa z różnych jego stron ze starymi, XVII-wiecznymi sztychami miasta dokona Jerzy Banach, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie i autor książki o dawnych widokach Krakowa. A prof. Wiktor Zin opowie o hełmach na Wieżach Mariackich, na kościele św. Piotra i Pawła i na romańskim kościele św. Andrzeja, o dachu Sukiennic i kamienic okalających Rynek Główny. 00:25 NOTACJE - OSTAP ŁAPSKI. MÓJ OJCIEC POLONOFIL Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2008 Autor: Justyna Łuczaj –Salej. Ostap Łapski urodził się w 1926 r. we wsi Hucki, powiat Kobryń. Ten ukraiński poeta, pisarz, krytyk literacki i tłumacz był też wieloletnim wykładowcą UW, współpracownikiem Polskiego Radia, redaktorem stylistycznym ukraińskiego tygodnika "Nasze słowo". 17 wrześnie 2007 r. otrzymał Państwową Nagrodę Ukrainy im. T. Szewczenki w dziedzinie literatury. Mieszkał w Polsce, w Warszawie. Ostap Łapski zmarł w 2012 r. 00:40 PLANETA KIRSAN Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Magdalena Pięta Film o świecie politycznego absurdu, który wprzęga w swoje mechanizmy dziecięce marzenia, ale i o magii, jaką roztacza gra w szachy. Ta gra w życiu też może pomóc. W niej można przewidzieć kilka kroków do przodu - mówi jeden z bohaterów filmu. To opowieść o Kałmucji oglądanej z perspektywy szachownicy. Prezydent tej najmniej znanej z rosyjskich republik, Kirsan Ilumżynow, znany szachista i propagator szachów zdołał uczynić ze swojej krainy prawdziwe szachowe imperium, w którym dzieci uczą się grać już od wczesnych lat szkolnych. Dinara Darjieva ma 9 lat. Mieszka w Eliście, stolicy Kałmucji - małej rosyjskiej republiki leżącej nad brzegiem Morza Kaspijskiego. Jest najmłodszym dzieckiem w swojej rodzinie i jedną z bardziej utalentowanych szachistek w republice. Zajęła 6 miejsce w Mistrzostwach Rosji w szachach w swojej grupie wiekowej. A zajmuje się szachami dopiero dwa lata. Dla uczczenia pamięci swego dziadka, który nauczył ją grać w szachy, Dinara chce zostać mistrzynią świata. Kirsan Ilyumżynov urodził sie w 1962 roku. W 1993 roku został prezydentem Kałmucji. Będąc także prezydentem Światowej Federacji Szachowej FIDE, łączył szachy, politykę i widowiska jako najlepszy i podobno najskuteczniejszy sposób promocji swojego narodu. Za jego nakazem, szachy jako dodatkowy przedmiot w szkole, stały się instrumentem do przemiany całego pokolenia. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - W ŚWIECIE STALOWYCH POTWORÓW Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W świecie stalowych potworów. Kiedy w nawigację samochodową wpisujemy Golub-Dobrzyń, nasuwa nam się obraz uroczego miasteczka z górującym nad nim, wspaniałym zamkiem. Jednak po naszych wizytach w tym miejscu skojarzenia pędzą w stronę traktorów. Niewyobrażalnie pracowite, niesłychanie długowieczne i odporne na brak kultury technicznej przetrwały dziesiątki lat. Potem wypierane przez nowsze, młodsze modele zaczęły znikać. Na szczęście znaleźli się ludzie, którzy zaopiekowali się wiekowymi już egzemplarzami. To miłośnicy starej techniki rolniczej, stowarzyszeni w grupie Retro Traktor. Dziś przypomnimy historię pionierskiej firmy P7P, która począwszy od 1893 roku, rozpoczęła produkcję traktorów. 02:00 EUGENIUSZ KWIATKOWSKI. MĄŻ STANU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Mirosław Bork Zdjęcia: Andrzej Adamczyk Eugeniusz Kwiatkowski. Chyba nie ma w polskiej historii polityka i działacza gospodarczego z tak wielkimi zasługami dla rozwoju kraju. I mimo że większość słyszała o jego dokonaniach, nie ma drugiej postaci tak zapomnianej. Urodził się pod koniec XIX wieku niedaleko Zbaraża na Kresach, zmarł w 1974 w gierkowskiej Polsce. Był legionistą Piłsudskiego, brał udział w wojnie 1920 roku, scalał Polskę po zaborach, był ministrem i wicepremierem, rozwijał gospodarkę i dbał o polską monetę, przygotowywał do starcia z Niemcami, przeżył upokorzenie internowania w Rumunii, dramat śmierci syna w kampanii wrześniowej, euforię pierwszych lat po II wojnie światowej i klęskę realnego socjalizmu w stalinowskiej wersji. A potem 25 lat milczenia, skazania na polityczny i społeczny niebyt. I na sam koniec chichot historii - tuż przed śmiercią ekipa Gierka próbuje uczynić z niego swego patrona. Zmarł w 1974 roku, o czym komunistyczne gazety donosiły w kilku zdaniach na dalszych stronach. Skąd się wziął i na czym polegał fenomen człowieka, którego inicjatywy są do dzisiaj podstawą polskiej gospodarki? Dlaczego tak bezwzględnie wyeliminowano go z życia publicznego, mimo zasług, których nie zdołali zakwestionować nawet komuniści? Okres, w którym skupiają się wszystkie napięcia bogatego życia Eugeniusza Kwiatkowskiego, to czas pomiędzy rokiem 1945, kiedy wbrew wszystkim, motywowany chęcią pracy dla ojczyzny, zdecydował się na powrót do Polski, a rokiem 1948, kiedy ostatecznie usunięto go z życia publicznego, zabraniając wyjazdów na Wybrzeże i do ukochanej Gdyni. Ten krótki okres, skupiający w sobie wszystkie polskie dylematy, to podstawowa kanwa narracji. 02:55 OSTATNI MAZURZY Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Julia Wołoszyńska Ernest Kruk urodził się w krainie, która leżała na "tyłach historii". Ziemia mało znana, podobnie jak żyjący tu naród. Wszystkie tragiczne wydarzenia XX wieku odcisnęły nieodwaracalne piętno na tych ludziach. Wojny ostatecznie spowodowały, że społeczność Mazurów przestała istnieć. Mazurzy, kiedyś nazywani Prusami, przyjęli katolicyzm i przez wiele lat żyli w państwie krzyżackim. Potem przyszła reformacja i ponad cztery wieki Kościoła ewangelickiego. Po II wojnie światowej krajobraz Mazur po raz kolejny się zmienił, tym razem z ewangelickiego na katolicki. Niestety, okoliczności tych zmian były bardzo tragiczne. Narodu mazurskiego praktycznie na Mazurach już nie ma.... Dawne świątynie ewangelickie teraz służą katolikom. W 1945 i 1946 roku nierzadko siłą były odbierane ewangelickiej ludności mazurskiej. Dochodziło nawet do bitew pod kościołami (Ruciane-Nida, Mikołajki). Jedyna pokojowa wymiana świątyń na Mazurach odbyła się w parafii w Nidzicy. Już prawie nikt nie pamięta, kto jeszcze kilkadziesiąt lat temu był gospodarzem Krainy Wielkich Jezior. Co się stało z dawnymi mieszkańcami tych ziem? Ernest Kruk postanowił walczyć, aby pamięć o jego przodkach Mazurach nie zginęła. Propagator mazurskości, pisarz, poeta. Gdy skończyła się II wojna światowa, miał zaledwie cztery lata. Zaraz po wojnie stracił rodziców (ojciec wywieziony do ZSRR, gdzie zmarł; matka umarła na tyfus w Dobrzyniu, rodzinnej wsi Ernesta Kruka). W 1945 r. bezpowrotnie stracił swój dom. Zaraz po pogrzebie matki do domu wprowadziła się polska rodzina. Ernest trafił do domu dziecka. Rodzinnego domu nigdy już nie odzyskał. Mieszka na jednym z olsztyńskich osiedli. Zawsze zdawał sobie sprawę ze swojej inności, jego całe życie naznaczone było poszukiwaniem własnej tożsamości, odzyskaniem utraconej mazurskości.