TVP Dokument Niedziela, 14.08.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - PTASI KOCIOŁ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Wielki kompleks stawów w okolicach Przemkowa na zachodnich rubieżach Polski to prawdziwe uroczysko. Wokół ciągnęły się jeszcze niedawno radzieckie poligony, dziś to prawdziwe odludzie. Stawy są dzikie, zarastają nadmiarem trzciny. Na otaczających je łąkach żyją rzadkie kuliki wielkie, bekasy, brodźce i czajki. Nie mógł tego nie zauważyć Marek Cieślak, dyrektor Przemkowskiego Parku Krajobrazowego, z zamiłowania ornitolog. Chcąc uchronić siedliska ptaków poprzez wykaszanie częściowo już zakrzaczonych łąk, a lustra stawów przed nadmierną inwazją trzciny, stał się propagatorem kotłów do spalania biomasy. Taki kocioł ogrzewa już siedzibę parku. Z siana i trzciny robi się tu tzw. balaty, stanowiące opał dla kotłów. Marek Cieślak nie jest zwolennikiem przerabiania trawiastej biomasy na brykiety, bo to energochłonny zabieg, ale jest orędownikiem instalowania kolejnych kotłów. W rozmowach z energetykami wyznaje jednak prostą, godną przyrodnika filozofię: "Jeżeli w pierwszym rzędzie mówią o kotle i energii - to z nimi nie współpracuję, jeżeli najpierw o przyrodzie - to tak!" 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 11 LEGENDA "CZARNEJ WOŁGI" Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Czy legendarna czarna wołga faktycznie przemierzała ulice polskich miast i wsi? Czy porywała niewinnych, którzy po zmroku odważyli się wyjść z domu? Ile prawdy jest w tej opowieści? Między innymi o tym Radosław Kotarski opowiada w najnowszych "Podróżach z historią". W programie poznamy również tajemnice samochodu, który oficjalnie nie istniał, a należał do najważniejszych osób w państwie. Dowiemy się także, który polski samochód sprzedawaliśmy zagranicznym odbiorcom za banany. 06:55 NOTACJE - KRYSTYNA HABSBURG. ŻYCIE W POLSKOŚCI Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2010 Autor: Joanna Wielhorska Arcyksiężna Maria Krystyna Habsburg urodziła się 8 XII 1923 w Żywcu i wychowała na zamku. Tam mieszkali jej rodzice, Alicja Ancarcrona i Karol Olbracht, a także dziadek Karol Stefan (założyciel browaru) z żoną Marią Teresą. W czasie wojny żywieccy Habsburgowie byli szykanowani przez Niemców. Nie wyparli się jednak polskości. Karol Olbracht Habsburg nie podpisał volkslisty. Podczas przesłuchań odparł hitlerowcom: Właściwie należę do narodowości polskiej, jestem tylko niemieckiego pochodzenia, z żoną Alicją mam wielką sympatię do ziemi żywieckiej i jej mieszkańców. Żona moja i dzieci również czują się Polakami. Maria Krystyna Habsburg zmarła 2 października 2012 roku w Żywcu, w którym spędziła ostatnie lata swojego życia. Została pochowana w rodzinnej krypcie żywieckiej konkatedry. 07:10 NOTACJE - HALINA WASZCZUK-BAZYLEWSKA. PAMIĘĆ I TRWANIE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2008 Autor: Alina Czerniakowska Żołnierz Armii Krajowej, wywiadu Komendy Głównej AK. Jako młoda dziewczyna była więziona przez władze PRL tyko za to, że była wierna niepodległej Rzeczypospolitej, jej legalnemu rządowi. Jest również czynnym działaczem organizacji kombatanckich: organizowała budowę pomnika więźniów politycznych zamordowanych w latach 1944-56 na Cmentarzu Bródnowskim, jest duszą wielu przedsięwzięć upamiętniających czyny żołnierzy AK, NSZ i WiN. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 63 CZERSK I GÓRA KALWARIA Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Przemysław Skoczek Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Na trasie kolejnej wyprawy Tomasza Bednarka znajdą się dwie miejscowości. Pierwsza to Czersk - urokliwa, otoczona sadami wieś na wysokiej wiślanej skarpie. Ta dawna siedziba książąt mazowieckich jest niepozorna i skromna, ale to jedna z najstarszych miejscowości na Mazowszu. Najwcześniejsza wzmianka o Czersku pochodzi z 1142 roku. Dziś znany jest głównie z ruin średniowiecznego Zamku Książąt Mazowieckich, które są tu największą atrakcją turystyczną i zarazem jednym z najcenniejszych zabytków na Mazowszu. Jego trzy wieże górują nad okolicą, przypominając o dawnych rycerskich czasach. Wieś i zamek położone są na wiślanej skarpie, ale Wisły stąd nie widać, bo jest oddalona o kilkaset metrów. Niegdyś jednak tuż pod murami zamku znajdowała się jedna z jej odnóg. Łączyła ona Czersk z głównym szlakiem handlowym, jakim była Wisła. Niestety na początku XV wieku, w wyniku pogodowych anomalii, tę odnogę zasypał piach, a miasto zostało od Wisły odcięte, co doprowadziło do jego stopniowego upadku. Dosłownie kilka kilometrów od Czerska, na drodze do Warszawy, położona jest Góra Kalwaria. Jako miasto funkcjonuje dopiero od XVII wieku, jednak jako wieś rycerska o nazwie Góra istniała tu już czterysta lat wcześniej i choć była bardzo długo w cieniu Czerska, doczekała się wielkości i sławy. 07:50 PRZYRODNIK NA TROPIE /23/ - PERKOZ DWUCZUBY Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Perkozy czubate - troskliwi rodzice, doskonali nurkowie, ptaki, które jedzą ryby i własne pióra. Z wyglądu przypominają kozy, ale na tym te podobieństwa się kończą, bo perkozy to nie żywią się roślinami. To rybożercy i to pełnym dziobem. W odcinku dowiemy się też kilku ciekawostek o okoniach i rakach, a na wodną podróż zaprasza jak zawsze Łukasz Bożycki. 08:20 EUROPA. WALKA O BIORÓŻNORODNOŚĆ (REWILDING / L’EUROPE A LA RECONQUETE DE LA BIODIVERSITE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Vincent Perazzio Jak na innych kontynentach, tak i w Europie bioróżnorodność poniosła wielkie straty. Zmniejsza się populacja zwierząt lądowych, ryb, płazów i roślin. Ale od lat pięćdziesiątych ochrona dużych ssaków przeżywa rozkwit. W dwudziestu dwóch krajach żyje już 17 tysięcy niedźwiedzi. W Europie jest 2 razy więcej wilków niż w Stanach Zjednoczonych. Naukowcy i ekolodzy postanowili przyspieszyć ten trend. Ich celem jest przywrócenie dzikiej przyrody na kontynencie europejskim. Rewilding chce tworzyć bogatsze ekosystemy. Polega zasadniczo na reintrodukcji dużych zwierząt, takich jak żubry i niedźwiedzie. Celem nie jest tylko ochrona tych gatunków. Chodzi o to, by ich działalność modelowała nowe środowisko w swobodnej ewolucji. Środowisko, w którym utracone procesy naturalne odrodziłyby się i zwiększyły bioróżnorodność. Podjęto wysiłki, aby przywrócić znikające gatunki, oddać rozległe obszary naturze, ponownie odkryć prehistoryczne ekosystemy krajów w Europie. Jednak wizja ta dzieli już coraz większą liczbę europejskich decydentów i rodzi wiele pytań. Dlaczego nie skoncentrować naszych wysiłków na istniejącym obecnie dziedzictwie przyrodniczym? Ten film to wyjątkowa okazja, aby poznać takie plany i zastanowić się nad tym czy i jaki mają one sens. Puszcza Białowieska to szczególny przypadek, gdyż od ponad stu lat nie była eksploatowana dla drewna lub pod wypas. To znaczy, że las rozwijał się w sposób naturalny, co w Europie jest wyjątkowe. W dodatku mamy tutaj prawie kompletny ekosystem z dużymi drapieżnikami: rysiami, wilkami i dużymi roślinożercami: żubrami, łosiami, jeleniami, sarnami i dzikami. To naprawdę kompletny ekosystem. 09:15 ŻYCIE LASU. GRZYBY Film dokumentalny, 37 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Ogrodowczyk Scenariusz: Tomasz Leski, Marcin Pietras Grzyby, czyli przedstawiciele jednego z pięciu królestw świata organizmów żywych, odgrywają niezwykle istotną, często niezauważalną lub niedocenianą, rolę w funkcjonowaniu wszystkich ekosystemów, w tym również ekosystemów leśnych. Jest to także jedna z najbogatszych pod względem gatunkowym grup organizmów obecnych na kuli ziemskiej. Szacuje się, że na naszej planecie może występować nawet ponad 5 milionów gatunków grzybów. 10:00 CUD ARCHITEKTURY - KATEDRA W STRASBURGU (EXTREME CONSTRUCTIONS: THE SECRETS OF STRASBOURG CATHEDRAL / STRASBOURG - LA CATHDRALE DE TOUS LES RECORDS) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Lionel Langdale Film dokumentalny o katedrze w Strasburgu. Jest drugą najczęściej odwiedzaną świątynią we Francji i perłą architektury sakralnej o wyjątkowej sylwetce. Był to najwyższy budynek zbudowany w średniowieczu i jest arcydziełem architektury. Budowana przez setki lat, w latach 1176-1439, katedra w Strasburgu różni się radykalnie od innych katedr. Została zbudowana przy użyciu nowych technologii i zgodnie z zasadami nigdy wcześniej nietestowanymi. Badaczy fascynuje iglica, która długo była najwyższą w Europie. Katedra ma wymiary boiska do piłki nożnej: 118 metrów długości na 51 szerokości. Iglica ma 142 metry wysokości, czyli tyle, ile czterdziestopiętrowy budynek. Budowę świątyni rozpoczęto w XII wieku, w okresie architektonicznej rewolucji. Nowe technologie umożliwiły stopniowe przejście od stylu romańskiego do gotyku. Odkryto, że pod fundamentami znajdują się resztki innej katedry. Po raz pierwszy badacze mogli prześledzić w 3D niesamowitą historię tego projektu. Ujawniają, jak budowniczowie byli w stanie przeciwstawić się prawom fizyki, aby budować coraz wyżej i wyjaśnić znaczenie żelaza w tej kamiennej katedrze. Możemy podziwiać katedrę w jej oryginalnym stanie. To zabytek, który czyta się jak książkę o historii ewolucji architektury gotyckiej. Katedra w Strasburgu: wyjątkowy projekt, który trwał 400 lat i zmobilizował najlepszych architektów średniowiecza. 11:00 SOLIDARNI Z BEJRUTEM Reportaż, 22 min, Polska, 2021 Autor: Łukasz Głowacki Reporterski zapis akcji "Solidarni z Bejrutem" i życia mieszkańców tego miasta, którzy skorzystali z pomocy oraz miejscowych wolontariuszy. Pojawimy się z kamerą zarówno w odnowionych mieszkaniach, jak i w małych firmach, które podniosły się z kolan dzięki polskim złotówkom, zamienionym na dolary. Pokażemy, że lokalna inicjatywa, wspierana jednak przez Kościół instytucjonalny, może być świetnym ambasadorem Polski na świecie. 11:25 BARBARA WŁODARCZYK ZAPRASZA - LIBAN. WYBUCH GNIEWU. Magazyn, 8 min, Polska, 2021 Scenariusz: Barbara Włodarczyk To był największy nieatomowy wybuch w historii. W sierpniu 2020 r. w Bejrucie, stolicy Libanu, nad Morzem Śródziemnym eksplodował magazyn portowy. W jednej chwili część miasta legła w gruzach. Eksplozja pogrążyła kraj nie tylko w żałobie, ale także w niebywałym kryzysie i biedzie. O filmie "Liban. Wybuch gniewu" Barbara Włodarczyk rozmawia z reżyserem Krzysztofem Dzięciołowskim. 11:35 LIBAN. WYBUCH GNIEWU Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Dzięciołowski Zdjęcia: Andrew Carter Muzyka: Zeid Hamdan , Marc Codsi Wybuch chemikaliów w Bejrucie latem ubiegłego roku niszczy pół miasta, zabija 200 osób i rani ponad 7500. Największa nieatomowa eksplozja XXI wieku szokuje świat. Śledztwo trwa, zmieniają się prokuratorzy, rodziny poszkodowanych czekają na sprawiedliwość. Młode pokolenie Libańczyków, wyrosłe 10 lat temu na doświadczeniu arabskiej wiosny, czuje wściekłość na władze. I żąda zmian. W trybie rewolucji. Wybuch w porcie to dla wielu kulminacja przewlekłego, politycznego chaosu oraz olbrzymiej korupcji. W czasie koronawirusa upada służba zdrowia, a instytucje państwa nie spełniają podstawowych potrzeb społecznych. Liban stoi na krawędzi zapaści ekonomicznej i politycznej. Czy kraj ma szansę wyjść z kryzysu? 12:35 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - DANUTA I ANDRZEJ Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Jankowski Seria składa się z dwunastu reportaży poświęconych ludziom mieszkającym w Żywcu. To opowieść o tradycji, ciągłości pokoleniowej i o pracy, która w Żywcu uważana jest za coś, co tworzy człowieka. W poszczególnych odcinkach cyklu poznamy żywieckie rodziny mieszczańskie i góralskie, które międzypokoleniowo kultywują tradycję, nawet, jeśli rozumieją ją trochę inaczej niż poprzednicy. Antoni Maklakiewicz był jednym z bohaterów filmu "Putosze z Żywca". Tym razem opowiemy o jego córce Danucie i wnuku Andrzeju, którzy prowadzą zakład fotograficzny i kontynuują rodzinną tradycję. Zresztą Andrzej poza klasycznymi zdjęciami robi też zdjęcia artystyczne, za które jest nagradzany. 13:10 WOJCIECH CEJROWSKI- BOSO PRZEZ ŚWIAT - (109) - PERU. KOKA Cykl reportaży, 26 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Cejrowski Zdjęcia: Dariusz Bassel Muzyka: Wojciech Cejrowski, Cezary Makiewicz Wojciech Cejrowski - podróżnik, fotograf, pisarz, publicysta, reporter, członek rzeczywisty Królewskiego Towarzystwa Geograficznego w Londynie. Łączy pasję zwiedzania świata i docierania do najbardziej egzotycznych zakątków z niezwykłym zmysłem obserwacyjnym oraz poczuciem humoru. Każdy program to filmowa gawęda pełna dygresji i żartów, urozmaicona rozmowami z miejscową ludnością, prezentacją kultury ludowej i ciekawostek. Wojciech Cejrowski chętnie wchodzi w interakcje, często spiera się z tubylcami, jest dociekliwy, z humorem prezentuje swój odmienny punkt widzenia. Koka w Peru to święta roślina. Jej liście zawierają kokainę i są stosowane jako używka. Wojciech Cejrowski zabiera widzów na plantację koki. Zobaczymy jak się uprawia tę roślinę, wspólnie weźmiemy udział w zbiorach. Sprawdzimy aktualne ceny w skupie i dowiemy się do czego kokę wykorzystują Peruwiańczycy. Jak on to zrobił, że nie bali się kamery? Ma jakiś dar. 13:45 UKRYTE KRÓLESTWA - CZ. 3. MIEJSKIE DŻUNGLE (HIDDEN KINGDOMS. SMALL WORLDS, GIANT STORIES) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2013 Trzecia część miniserialu BBC Worldwide przenosi widzów do wielkich miast. Opowieść o życiu zwierząt w dwóch dużych aglomeracjach: chaotycznym Rio de Janeiro oraz futurystycznym Tokio. Małe marmozety bez trudu zmieściłyby się na ludzkiej dłoni. Żyją w trzymającej się razem rodzinie wśród wierzchołków drzew w dżungli. Ale to nie jest zwykła dżungla. Rio de Janeiro. Ogromne sześciomilionowe miasto wdziera się w otaczający je las. Niektóre z żyjących wśród drzew zwierząt nie zamierzają ustępować pod naporem człowieka. Aby przetrwać, muszą optymalnie wykorzystywać warunki, jakie stwarzają tu ludzie. Szukający pożywienia w mieście gang marmozet opuszcza bezpieczne korony drzew. Marmozety traktują kable energetyczne jak gałęzie, które są tylko nieco bardziej śliskie. Obserwując ulice z góry, mogą łatwo dostrzec okazję do zdobycia pożywienia. Ulice Rio są pełne śmieci. Przemierzający Tokio samotny rohatyniec ma jeszcze wiele kilometrów do pokonania. W każdej chwili może jednak wykorzystać swój niezwykły atut - parę potężnych skrzydeł i zdolność do pionowego wznoszenia się w powietrze. Udało mu się wymknąć z miejskich zaułków, ale lot wśród tokijskich wieżowców jest wyjątkowo niebezpieczny. W czasie lotu owady zwykle kierują się światłem księżyca. Światła wielkiego miasta powodują zamęt w ich orientacji w przestrzeni. Oślepiające światło nie przeszkadza nietoperzom, które kierują się dźwiękiem. W tętniącym życiem mieście jest cieplej niż na otaczających je obszarach. To stwarza świetne warunki dla zmiennocieplnych gekonów. Ciepło przyspiesza metabolizm jaszczurek, które w takich warunkach mogą atakować błyskawicznie. Najlepiej w mieście radzą sobie szczury. Potrafią przystosować się do każdych warunków. Żywią się niemal wszystkim, co znajdą. Tylko nieliczne zwierzęta mogą sprostać wyzwaniom życia w mieście, a jest o co walczyć. Ponad połowa populacji ludzkiej żyje dziś w miastach. Zwierzęta i ludzie są skazani na swoje towarzystwo. Gdziekolwiek się znajdziemy, wszędzie w pobliżu żyją mali bohaterowie ukrytych królestw. 14:45 PRAWDZIWA HISTORIA FANTASTYKI NAUKOWEJ ODC. 4 (THE REAL HISTORY OF SCIENCE FICTION (MY GOD IT'S FULL OF STARS)) Film dokumentalny, 43 min, Wielka Brytania, 2014 Reżyseria: Ben Southwell Czteroczęściowy dokument o historii science fiction, obejmujący wszystkie jej formy, od podróży w czasie po sztuczną inteligencję, od eksploracji kosmosu po spotkania z kosmitami. Ten niezwykle wciągający serial przedstawia filmowców, pisarzy, aktorów i grafików, których obsesja i wyobraźnia przeniosły w nieznane i których kreacje urzekły publiczność na całym świecie. Zbadawszy przyszłość, przeszłość, wszechświaty równoległe i odległe galaktyki, współautorzy - w tym aktorzy William Shatner, Rutger Hauer, Zoe Saldana, Nathan Fillion, Richard Dreyfuss, David Tennant, Peter Weller, Christopher Lloyd, Keir Dullea i Edward James Olmos; twórcy filmowi: John Carpenter, Douglas Trumbull, Paul Verhoeven, John Landis; scenarzysta i producent wykonawczy Steven Moffat; autorzy Ursula K. Le Guin, Neil Gaiman i William Gibson - opowiadają o swoich doświadczeniach. Z pomocą profesorów Briana Coxa i Stephena Hawkinga seria bada również kluczowe koncepcje naukowe leżące u podstaw historii science fiction. 15:40 OPOWIEŚĆ O CHINACH - JEDWABNY SZLAK I CHIŃSKIE STATKI. ODC. 2/6 (THE STORY OF CHINA) Serial dokumentalny, 55 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Wykonawcy: Janusz Szydłowski Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin, to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy, przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. 16:40 SIMON REEVE ODKRYWA KARAIBY - ODC. 1 (CARIBBEAN WITH SIMON REEVE) Cykl dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Bagnall Simon Reeve wyrusza w podróż po Morzu Karaibskim, gdzie znajdują się jedne z najbardziej egzotycznych i kuszących miejsc na Ziemi. Region ten to tysiące wysp i tropikalne wybrzeże kontynentalne. Jest pełen historii, konfliktów, ciekawych kultur, przygód, dzikiej przyrody, uroku i kolorowych postaci. 18:00 TOMEK NA GRANICACH... RZECZYPOSPOLITEJ Cykl reportaży, 22 min, Polska, 2021 Reporterska opowieść o tym, co dzisiaj pozostało z dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej. Nie tylko tego materialnego, ale przede wszystkim mentalnego. Kraju wyrosłego na pograniczu Zachodu i Wschodu, gdzie od wieków ścierały się wpływy wielkich mocarstw, etniczne namiętności, trwały religijne waśnie. Kraju, który z trudem próbował łączyć ten kipiący kocioł w jeden polityczny i cywilizacyjny organizm. 18:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 1 LATARNIE POLSKIEGO WYBRZEŻA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak trudne było życie w zimnej słowiańskiej chacie? Czy to prawda, że w Polsce mamy wodne fortyfikacje obronne uważane za jedne z najciekawszych na świecie? Ile kilogramów uzbrojenia dźwigał na sobie polski husarz? Czy zrekonstruowana średniowieczna latarnia jest widziana z morza równie dobrze, jak współczesna? Na te i inne pytania odpowiada Radosław Kotarski, znany z internetowego programu popularnonaukowego "Polimaty". Zaprosi on widzów w wyjątkową i pełną emocji podróż do miejsc zwykle nieznanych zwiedzającym, zakątków, gdzie każdy będzie mógł poczuć, jak wyglądało życie ludzi w dawnych epokach. Czy starożytny zawód latarnika ma znaczenie w świecie pełnym nowoczesnej technologii ułatwiającej żeglugę? Radosław Kotarski wraz z widzami odkryje najciekawsze rozwiązania, które dawniej poprawiały bezpieczeństwo na morzu. Przeprowadzi również eksperyment, który porówna skuteczność działania średniowiecznej latarni morskiej ze współczesną. Ponadto sprawdza jak trudne życie mieli latarnicy dawniej, a jak wygląda to dziś. Okazuje się, że nie samotność może doskwierać im najbardziej, ale niezwykle surowe zasady pracy. 19:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 144 SZWAJCARIA POŁCZYŃSKA Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Agnieszka Grabarska Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Tym razem Tomasz Bednarek odwiedza część Pojezierza Drawskiego zwaną Szwajcarią Połczyńską. Zwiedzanie rozpoczyna w Połczynie - Zdroju. Siedemsetletnie miasto może pochwalić się już trzema wiekami tradycji uzdrowiskowych; w XVII wieku w okolicy odkryto źródło wód mineralnych. W drugiej połowie XIX wieku działalność uzdrowiskową przeniesiono z pobliskiego Międzyborza do centrum miasta. W 1854 roku oddano do użytku sanatorium Victoria Bad. Obecnie w uzdrowisku jest 1300 łóżek w obiektach sanatoryjnych. Niesamowitych wrażeń dostarcza podróż z Połczyna-Zdroju do Czaplinka słynną Szosą Stu Zakrętów. Asfaltowa wstążka wije się przez najpiękniejszą część Pojezierza Drawskiego - Dolinę Pięciu Jezior. Leżące w dolinie polodowcowej jeziora Krzywe, Krąg, Długie, Głębokie i Małe to raj dla wędkarzy, miłośników spacerów i wypraw rowerowych. Ciekawostką jest, że przez tych pięć akwenów przepływa rzeka Drawa, która ma swój początek w okolicy jeziora Krzywego. Największe jezioro na terenie to Drawsko z charakterystycznymi długimi zatokami i dwunastoma wyspami. W centralnej części akwenu znajduje się wyspa Bielawa - jedna z największych wysp śródlądowych w Polsce. Jezioro przyciąga miłośników przeróżnych sportów wodnych. Czaplinieckie Bractwo Żeglarskie organizuje tu regaty, które stanowią eliminacje do Pucharu Polski Jachtów Kabinowych. W Czaplinku warto zobaczyć najstarszy miejski zabytek - kościół wzniesiony na przełomie XIV i XV wieku. Niewyjaśnioną dotąd zagadkę kryją jego podziemia. Pod drewnianą podłogą znajduje się krypta z ustawioną w niej trumną. Jednak nie wiadomo, kogo tam pochowano. Inne ciekawe miejsce Szwajcarii Połczyńskiej to wieś Siemczyno, gdzie znajduje się okazały, barokowy pałac. 19:35 SZTUKA DOKUMENTU ODC.10 - WOJCIECH WISZNIEWSKI Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu będą autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Każdy odcinek nowej telewizyjnej serii "Sztuka dokumentu" poświęconej wybitnym polskim dokumentalistom, zrealizowany został w innej formie. Bohaterem dziesiątego odcinka jest Wojciech Wiszniewski. 20:10 PICASSO: KOBIETY I SZTUKA (PICASSO, THE LEGACY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2013 Reżyseria: Hugues Nancy, Olivier Picasso Tematem filmu jest jeden z najdłuższych i najbardziej skomplikowanych procesów prawnych w dziejach sztuki współczesnej, dotyczący spuścizny po Pablo Picasso. Odsłania on obszerną historię jego rodziny oraz życia prywatnego artysty. Film ujawnia liczne materiały archiwalne oraz wywiady z jego bliskimi, pozwalając pełniej poznać sylwetkę jednego z najważniejszych artystów minionego wieku. 21:10 SKANDAL. EWENEMENT MOLESTY Film dokumentalny, 69 min, Polska, 2020 Scenariusz: Bartosz Paduch Ursynowskie blokowiska w połowie lat 90. Kilku chłopców zafascynowanych MTV i rapem zza wielkiej wody zakłada skład Mistic Molesta, jako wyraz młodzieńczego buntu przeciwko szarej rzeczywistości. Wtedy nie wiedzą jeszcze, że ich muzyka odmieni polską scenę hip-hopową, a oni sami staną się głosem młodego pokolenia. Plan jest prosty: składać rymy, kleić bity i dobrze się bawić. Na ich pierwszą płytę - "Skandal" - nie trzeba było długo czekać. Chuligański rap w ich wykonaniu trafia na półki sklepowe i od razu staje się hitem. Molesty słuchali wszyscy, a ich teksty stały się dla młodych ludzi wyznacznikiem wartości moralnych. Zdolne dzieciaki dorosły, a ich drogi się rozeszły. Jak teraz dają sobie radę na muzycznym rynku i w życiu? Co pozostało z dawnych ideałów? Czy wiedzieli, że tak potoczą się ich losy? Ten film to wehikuł czasu, który przenosi nas do lat, gdzie wszystko było proste, a kumple byli kimś więcej niż rodzina. 22:30 TAMTE LATA, TAMTE DNI - EWA BŁASZCZYK Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuc - Burzyńska Marta Perchuć-Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Spotykamy się w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem do swojego wnętrza zaprosi nas Ewa Błaszczyk, która opowie o swojej drodze do aktorstwa. Dowiemy się, co dzięki niemu zyskała i co dzięki grze na scenie udało się jej w sobie przełamać. 23:00 STRAŻNICY IZRAELA (THE GATEKEEPERS) Film dokumentalny, 96 min, Izrael/Francja, 2012 Reżyseria: Dror Moreh Sześciu byłych oficerów izraelskiej służby specjalnej - Szin Bet, po raz pierwszy w historii, dzieli się swoimi spostrzeżeniami na temat działań tej organizacji. Szin Bet, znany także po nazwą Szabak, to służba odpowiedzialna za kontrwywiad i bezpieczeństwo wewnętrzne Izraela. Od roku 1967 i Wojny Sześciodniowej Izraelowi nie udało się osiągnąć trwałego pokoju, mimo ogromnej przewagi militarnej nad wrogo nastawionymi sąsiadami. Przez cały ten okres kolejni szefowe Szin Bet odgrywali ważna rolę w procesie podejmowania decyzji dotyczących bezpieczeństwa państwa. Każdy z nich ściśle współpracował z premierem Izraela, a ich oceny miały głęboki wpływ na politykę całego kraju. Dokument jest wyjątkowym podsumowaniem ich działalności: sukcesów i porażek. Rzuca światło na kontrowersje związane z okupacją ziem arabskich, która była następstwem działań armii izraelskiej w 1967 roku. Film został nominowany do Oscara w kategorii najlepszy dokument pełnometrażowy. 00:45 ŻYĆ NIE UMIERAĆ. DŁUGOWIECZNI NA KAUKAZIE Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2019 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Celem filmu jest nie tylko odpowiedź na pytania, dlaczego akurat na Kaukazie jest tak dużo stulatków (wbrew ciężkim warunkom życia i trudnej historii), co decyduje o długim życiu, jaki jest jego sens i czy kaukaski eliksir długowieczności można przenieść do Europy. Film przedstawia też refleksje świadków historycznych wydarzeń, ich spojrzenie na teraźniejszość i współczesne problemy rosyjskich republik kaukaskich. O sile dokumentu zadecyduje również dotarcie do rzadko pokazywanych miejsc i ludzi oraz atrakcyjna forma. 01:35 GENIUSZE I MARZYCIELE. ZYGMUNT PUŁAWSKI - POLSKIE SKRZYDŁA Cykl dokumentalny, 53 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jarosław Minkowicz Film o największych osiągnięciach polskich pilotów i konstruktorów lotniczych nie musi być nudnym wykładem z historii. Szczególnie, gdy prawie całą historię można oprzeć na romansie zdolnego inżyniera i pięknej malarki. "Polskie skrzydła" to opowieść o zazdrości i namiętności, które z jednej strony okażą się zgubne, ale z drugiej zaowocują rozwojem całego polskiego przemysłu lotniczego na skalę, o jakiej nikt nawet nie śmiał marzyć. Jest piękna kobieta. Są wspaniali mężczyźni i ich maszyny. Podziw tłumów. Namiętność i tragedia. Klęska i nowa nadzieja. Zygmunt Puławski - pilot i inżynier, konstruktor lotniczy. Opracował nowe rozwiązania w lotnictwie: podwozie nożycowe, oryginalny układ skrzydeł nazywany płatem Puławskiego. 02:35 TATA, I LOVE YOU Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1999 Reżyseria: Jarosław Minkowicz Scenariusz: Piotr Morawski, Ryszard Kaczyński Zdjęcia: Andrzej Adamczyk Muzyka: Anka Morawska, Jacek Bąk Wykonawcy: Marek Lelek, Anka Morawska Sylwester, Andrzej, Artur - wyraźnie z siebie zadowoleni - opowiadają, jak okrutnie obchodzili się z kotami i jak pięściami i kopniakami zwykli załatwiać porachunki między sobą i z kolegami. Mówią też, co wiedzą o Stanach Zjednoczonych. Są przekonani, że jest tam bardzo wielu narkomanów oraz - co bardzo ich pociąga - łatwo tam o broń i właściwie każdy ma pistolet. Chłopcy, a także ich siostry Oktawia i Kasia, są wychowankami domu dziecka w Szklarskiej Porębie. Przeżyli w nim dwa i pół roku. Wcześniej spędzili prawie rok w sanatorium i kilka miesięcy w innej placówce opiekuńczej. Jeszcze wcześniej byli w rodzinnym domu, pod "opieką" nieodpowiedzialnej matki i zapijaczonego ojca, któremu sąd ostatecznie odebrał prawa rodzicielskie. Wkrótce dzieci wyjadą do Stanów Zjednoczonych. Autor filmu towarzyszy im w ostatnich dniach pobytu w domu dziecka i w okresie oczekiwania na załatwienie formalności związanych z wyjazdem, który spędzają z matką zastępczą w wynajętym domku w górach. Kamera obserwuje próby zorganizowania wspólnego życia, naukę porozumiewania się, telefoniczne rozmowy z zastępczym ojcem, który musiał wrócić do pracy. Oktawia ma lat 14, Sylwester 12, Andrzej 11, Artur 6, a Kasia 5. Rodzeństwo adoptowali Rita i Robert Jurotichowie z St. Louis. Pobrali się w 1990 roku, kupili dom z czterema sypialniami i pragnęli zapełnić je licznym potomstwem. Okazało się jednak, że nie mogą mieć własnych dzieci, kilka lat temu podjęli więc starania o adopcję. Wybrali dzieci z Polski. Zdecydowali się na przysposobienie tak licznego rodzeństwa - co jest w świecie ewenementem - głęboko przekonani, że są w stanie dać gromadce ciepło, miłość, troskę i szansę wszechstronnego rozwoju. Ekipa filmowa towarzyszy Ricie i dzieciom w locie do Stanów Zjednoczonych. Kamera obserwuje powitania, pierwsze dni życia we wspólnym domu, zakupy odzieży, wreszcie - pójście dzieci do szkoły. Realizatorzy dokumentu wracają do St. Louis po ośmiu miesiącach. Okazuje się, że Sylwestra nie ma już u Jurotichów. Został umieszczony w zakładzie dla trudnych dzieci. Nie mógł poradzić sobie z bagażem, jaki wyniósł z przeszłości. Trudności wychowawcze są zresztą ze wszystkimi dziećmi, przez lata zaniedbanymi emocjonalnie i pedagogicznie. Wymowa filmu jest jeszcze jednym argumentem za tym, że domy dziecka zapewniają wprawdzie podopiecznym codzienny byt, nie dają im jednak możliwości startu w normalne życie. Sprzyjają raczej temu, by w przyszłości powielali błędy nieodpowiedzialnych rodziców i schodzili na margines społeczeństwa.