TVP Historia Wtorek, 09.08.2022 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 9 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1516 - zmarł Hieronim Bosch; 1929 - lot okrężny po Europie Żwirki i Wigury; 1944 - stałe nadawanie z powstańczej Warszawy rozpoczęła radiostacja "Błyskawica"; 1945 - USA zrzuciły bombę atomową na Nagasaki; 07:00 DALEKO OD SZOSY - ODC. 3/7 - ANIA Serial obyczajowy, 74 min, Polska 1976 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Zbigniew Chmielewski, Henryk Czarnecki Muzyka: Piotr Marczewski Zdjęcia: Mikołaj Sprudin Aktorzy: Krzysztof Stroiński, Sławomira Łozińska, Irena Hrehorowicz, Barbara Burska, Krzysztof Kołbasiuk, Barbara Nowakowska, Janusz Paluszkiewicz, Andrzej Wichrowski, Tomek Wilczyński, Ferdynand Matysik W swojej rodzinnej miejscowości Leszek poznaje Anię, studentkę biologii z Łodzi, która wraz z koleżankami spędza wakacje na wsi. Towarzystwo Ani pociąga go, ale jednocześnie peszy. Dziewczyna umiejętnie rozbudza w nim chęć dalszej nauki, obiecuje swoją pomoc. Leszek przywiązuje się do niej coraz bardziej, a uczucia, jakie żywi wobec Ani, każą mu zerwać z Bronką. 08:25 HISTORIA POLSKI - ODNALEZIONY WALC Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2016 Reżyseria: Julita Wołoszańska - Matysek Scenariusz: Julita Wołoszańska - Matysek, Agata Gregorczyk - Janik Film o utraconej miłości i odzyskanej po kilkudziesięciu latach. Bohaterowie to Andrzej Budzyński (90 lat) i Barbara Żugajewicz (87 lat). Zostali narzeczonymi w czasie II wojny światowej. W powstaniu warszawskim stracili ze sobą kontakt. Basia myślała, że Andrzej nie żyje, on również uznał ją za zmarłą. Po wojnie Andrzejowi udało się uciec z kraju do Stanów Zjednoczonych, gdzie zrobił karierę naukową i gdzie mieszka do dziś. Basia została w Polsce, w swoim rodzinnym domu w Klarysewie pod Warszawą. Oboje założyli rodziny. Andrzej miał żonę i dzieci. Basia była dwukrotnie zamężna. Już od wielu lat owdowiali żyli samotnie, każde w swoim końcu świata. Aż do ubiegłego roku. Andrzej odnalazł w internecie wywiad z Basią, dotyczący jej konspiracyjnej działalności w czasie II wojny światowej. Wysłał pierwszy list i tak się wszystko zaczęło od nowa po 72 latach. Po kilkumiesięcznej korespondencji Andrzej przylatuje do Polski, do Basi. Trzy tygodnie razem to czas intensywnych wspomnień i przeżywania na nowo gorącej miłości - jak podkreśla Andrzej - nigdy przez nich niezakończonej. Odzyskane uczucie przeżywają jak wtedy, gdy byli nastolatkami. Starość nie jest tu przeszkodą. Mimo siwych włosów i fizycznych oznak upływu lat, nadal są bardzo piękni i duchowo młodzi. Ich bolesne przeżycia z przeszłości nie pozwoliły im zatracić humoru i wesołego podejścia do życia. Pasją, optymizmem i nadzieją zaskakują i zarażają otoczenie. Andrzej cały czas podkreśla, że odkąd odnalazł Basię, chce wynagrodzić jej wszystkie minione lata, przede wszystkim te, gdy nie było go przy niej. Basia, jako psycholog kliniczny, twierdzi, że swojemu pacjentowi taką miłość wybiłaby z głowy, bo po co narażać się na cierpienie, obawy o drugiego człowieka, czekanie na jego telefon i tęsknotę za nim. Boi się nawet na głos powiedzieć, co się stanie z tym drugim, gdy jedno z nich pierwsze odejdzie. Nie potrafi rozstać się z Andrzejem, znowu przerwać tę znajomość. Są dla siebie nawzajem nagrodą i niespodzianką na stare lata. Pojawiają się również dylematy i wątpliwości. Odmienne temperamenty, przyzwyczajenia spowodowane długoletnią samotnością. Andrzej po śmierci żony kupił w USA ranczo na kompletnym odludziu, gdzie przez lata prowadził samotny tryb życia z wyboru. Basia otoczona przyjaciółmi, sąsiadami, młodzieżą, zaangażowana społecznie, zawsze prowadziła bardzo towarzyskie i intensywne życie. W filmie widać dwoje starych i pięknych ludzi, którzy nie wstydzą się czułości, ciepłych i pełnych emocji słów. Jesteśmy świadkami rozmów i pytań również tych trudnych - o przyszłość: czy mają szansę na spędzenie reszty dni razem, czy po wieloletniej rozłące umieliby wspólnie cieszyć się życiem? Tym rozmowom towarzyszą spacery po Warszawie, wspólny czas w domu Basi, romantyczne chwile w majowym ogrodzie przed werandą. Wyjazdy w miejsca dla nich ważne, które chcą sobie pokazać i o których chcą opowiedzieć. Np. do Piskórki (Chojnowski Park Krajobrazowy - Basia bardzo chce pokazać to miejsce Andrzejowi). To film o miłości, która się nie zestarzała mimo upływu lat i nie przeminęła mimo długiego rozstania. Przesłanie jest optymistyczne, dające nadzieję, że mimo okrucieństw, przez które bohaterowie musieli przejść w czasach okupacji i potem, warto wierzyć, kochać i walczyć o siebie. 10:10 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA SPRAWA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Artur Barciś (Borys Sawinkow), Mariusz Bonaszewsk (Feliks Dzierżyński), Cezary Żak (Sidney Reilly), Jerzy Rogalski Rogalski ( Opperput ) Był sprawnym politykiem, uznanym przywódcą, nieulękłym bojownikiem, zagorzałym socjalistą - rewolucjonistą, a nawet, wedle dzisiejszych standardów, wielce fortunnym terrorystą. W 1904 roku dokonał udanego zamachu na znienawidzonego ministra spraw wewnętrznych, Wiaczesława Plehwego, potem zaś na wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza. Schwytany i skazany na szubienicę, brawurowo wymknął się z celi śmierci i zbiegł do Paryża. Policja nie zdołała go zatrzymać, wytropić, zlikwidować, bądź sprowadzić w kajdanach do kraju. Borys Sawinkow uszedł cało z najcięższej opresji, a przy okazji ośmieszył carski aparat ścigania. Pewnie nie przeczuwał, że czego nie udało się dokonać zahartowanym w długoletnich bojach funkcjonariuszom Ochrany, dokonają młodzi janczarzy CzK - podwładni Feliksa Edmundowicza Dzierżyńskiego... Główny bohater nie usiedział zbyt długo we Francji. Na wieść o wybuchu rewolucji lutowej wrócił do Rosji. Działał w Rządzie Tymczasowym, w 1917 roku organizował nad Donem Armię Ochotniczą. Antybolszewickie powstanie spaliło jednak na panewce. Sawinkow musiał ponownie opuścić kraj. Tym razem nie jechał do zachodniej Europy. Zamieszkał w Warszawie i pilnie śledził nowinki dochodzące zza wschodniej granicy. Nie były pocieszające. Armia Czerwona rosła w siłę, Biali słabli. W końcu umilkły armaty na frontach, przemówiły za to naganty komisarzy. CzK rozprawiała się w wrogami ludu. Nie zapomniała o swych wrogach przebywających w, zdawałoby się, bezpiecznym miejscu - poza granicami Kraju Rad. Borys Sawinkow był jednym z podopiecznych Nadzwyczajnej Komisji. Jej agenci stale inwigilowali środowisko kontrrewolucjonistów. Nie tylko dobrze znali poglądy swoich ofiar, ale też czynnie wpływali na ich zamierzenia i plany. W 1923 roku tajny funkcjonariusz CzK dotarł do Sawinkowa i wezwał go pilnie do ojczyzny. Moskwa miała być gotowa do antybolszewickiej rebelii! Biała Matka - Rosja czekała na bohatera! Sawinkow uwierzył zapewnieniom rzekomego emisariusza rewolucjonistów. Ruszył do Związku Sowieckiego. Czekiści już tam na niego czekali. Po wnikliwym rozpatrzeniu zarzutów sąd wymierzył zdrajcy ojczyzny, sługusowi brytyjskich imperialistów surową karę dziesięciu lat więzienia. Obecni na sali starali się ukryć zdumienie. Przecież za wyniesienie z fabryki byle gwoździa jechało się na dwadzieścia lat w tajgę! Także podsądnym wstrząsnęła nadzwyczajna łaskawość trybunału. Wróg ludu zrozumiał ogrom swych przewin, obudziło się w nim sumienie. Mimo nadludzkich wysiłków czynionych przez interweniujących konwojentów - ogłosiła później prasa - wyrwał się im z rąk i skoczył z okna prosto na bruk, wykonując na sobie jedyny sprawiedliwy wyrok. 12:00 ASTRONOMIA NIEPODLEGŁA 100 LAT POLSKIEJ ASTRONOMII - ODC. 9/19 - "URANIA" Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2019 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Zdjęcia: Tomasz Stelmach, Adam Rubaszewski Historia astronomii w niepodległej Polsce w szczególny sposób zapisała się na kartach "Uranii". To najstarsze, ukazujące się do dziś, polskie czasopismo poświęcone badaniom kosmosu. "Urania" ukazała się tuż po odrodzeniu wolnej Rzeczpospolitej. Jej historia jest ściśle związana z losami Polski. A na jej łamach można odnaleźć świadectwo rozwoju polskiej astronomii i najważniejszych światowych odkryć ostatnich stu lat. 12:30 1920. WOJNA I MIŁOŚĆ - ODC. 12/13 - PRZEŁOM Serial historyczny, wojenny, 42 min, Polska, 2010 Reżyseria: Maciej Migas Scenariusz: Janusz Petelski, Robert Miękus Zdjęcia: Marek Traskowski Muzyka: Zygmunt Konieczny Aktorzy: Jakub Wesołowski, Wojciech Zieliński, Tomasz Borkowski, Karolina Chapko, Monika Kwiatkowska, Katarzyna Maciąg, Lesław Żurek, Karolina Nolbrzak, Michał Żurawski, Danuta Stenka, Marek Bukowski, Eryk Lubos, Mirosław Baka, Piotr Gąsowski, Krzysztof Globisz Bolszewicy zdobywają Radzymin. Miecio wraz z ochotnikami przygotowuje się w Ossowie do ataku na bolszewickie pozycje. W gęstej mgle nie widać przeciwnika. Mietek idzie w tyralierze. Atak okazuje się zwycięski, ale są duże straty. W punkcie koncentracji Zosia ćwiczy strzelanie i walkę wręcz. Zostaje pełnoprawnym żołnierzem szwadronu. Szala zwycięstwa przechyla się na polską stroną. Radzymin zostaje odbity z rąk bolszewickich, Aleksander ucieka. Dzięki pomocy oficera z carskich czasów, Bronek organizuje ucieczkę z obozu jenieckiego. Józef przystępuje do szwadronu Władka, razem ruszają, jako szpica kontruderzenia wojsk polskich. W zdobytym miasteczku spotykają Bronka. 13:20 GUŁAG. ŻYCIE W SOWIECKIM RAJU (GULAG, A LIFE UNDER THE SOVIET SYSTEM) Film dokumentalny, 57 min, Francja, 2019 Reżyseria: Michael Prazan Film dokumentalny powracający pamięcią do gułagów - obozów pracy przymusowej w ZSRR. System ten został założony dekretem WCKW w 1918 roku, wkrótce po rewolucji październikowej. Przemieszczał i niszczył miliony istnień, to była jedna z najbardziej brutalnych sieci obozów pracy przymusowej. Jednak historia gułagów pozostaje w dużej mierze nieznana i nieudokumentowana do dziś. Od Moskwy po skrajne granice wschodniej Syberii, film wnikliwie przygląda się jednemu z najbardziej brutalnych systemów penitencjarnych XX wieku, który pozostawił głęboką bliznę w narodzie rosyjskim. Autorem filmu jest Michael Prazan, narratorem zaś wnuczka więźnia Assii. Film łączy w sobie materiały archiwalne oraz wyjątkowe świadectwa byłych więźniów. Ich głosów nie będzie można więc zapomnieć. 14:30 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - KAROL V HABSBURG, TWÓRCA IMPERIUM (CHARLES V) Film dokumentalny, 94 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Historia żyjącego w XVI wieku w Hiszpanii, cesarza Karola V - syna austriackiego cesarza Maksymiliana I z rodu Habsburgów i burgundzkiej księżniczki Joanny. Posiadłości cesarza Karola były tak rozległe, że mówiono: słońce nigdy nie zachodzi nad jego imperium. Rządził Hiszpanią, Holandią, Cesarstwem Niemieckim, ale także królestwem Neapolu i Sycylii oraz nowo zdobytymi terytoriami w Ameryce. Lwią część swego panowania spędził, podróżując po Europie - z jednego terytorium na drugie, próbując skutecznie administrować swym imperium. Miał wielu zwolenników, ale i licznych wrogów, do których zaliczali się: Franciszek I cesarz Francji i Sulejman Wspaniały władca turecki. Pod koniec życia, chory i zmęczony sprawowaniem władzy, abdykował i osiadł w malowniczym klasztorze San Jeronimo de Yuste w Hiszpanii, gdzie zmarł na malarię w 1556 roku. Program zabiera nas w podróż do miejsc związanych z życiem cesarza: do pałacu Alhambra w Granadzie, czy do klasztoru El Escorial w pobliżu Madrytu. Historie epoki przybliżają nam profesorowie francuskich uniwersytetów oraz hiszpańscy i francuscy historycy i pisarze, specjalizujący się w tej epoce. 16:10 MARSZE NIEPODLEGŁOŚCI Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2017 Reżyseria: Maciej Gawlikowski Film jest opowieścią o Marszach Niepodległości, idących szlakiem I Kompanii Kadrowej Józefa Piłsudskiego. 17:10 DALEKO OD SZOSY - ODC. 4/7 - OCZEKIWANIE Serial obyczajowy, 74 min, Polska, 1976 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Henryk Czarnecki, Zbigniew Chmielewski Zdjęcia: Mikołaj Sprudin Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Krzysztof Stroiński, Sławomira Łozińska, Zbigniew Bielski, Barbara Burska, \Zofia Grąziewicz, Barbara Horawianka, Janusz Paluszkiewicz, Andrzej Wichrowski, Bogusław Semotiuk, Tomek Wilczyński, Ferdynand Matysik, Irena Hrehorowicz, Antoni Jurasz, Łucja Kowolik, Jan Machulski Leszek odwiedza Anię w Łodzi, poznaje jej rodziców. Czuje się jednak obco w nowym środowisku. Załamany rezygnuje z nauki, jest nawet gotów zerwać z Anką. Dziewczyna przyjeżdża do niego na wieś. Przekonuje, że nie powinien tak łatwo rezygnować, że powinien wierzyć w siebie. Spotkanie z Anią przywraca Leszkowi optymizm i chęć działania. Na wiosnę chłopak zostaje powołany do wojska. 18:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - DUKLA SKARBCZYK PEŁEN TAJEMNIC Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Dukla, skarbczyk pełen tajemnic. To zaiste magiczna kraina - paciorki małych podkarpackich miasteczek naniesionych na prastare handlowe szlaki. Niemal w każdym z nich można spotkać lokalnych pasjonatów zawzięcie tropiących ślady przeszłości. Dukla to miasteczko z lokacją mniej więcej w połowie XIV wieku, założone w miejscu łączącym północ i południe Europy. Zarządzanie tym międzynarodowym szlakiem kolejni monarchowie polscy i węgierscy uważali za jeden z ważnych elementów polityki gospodarczej. My postaramy się dziś zbadać system istniejących tu podziemnych korytarzy i ustalić, czy podania o istnieniu tunelu pomiędzy pierzeją rynkową a ratuszem są prawdziwe. Zwiedzimy też ruiny dawnej izby celnej, czyli miejsca, które było podstawowym punktem odprawiania kupców z winem, oraz pozostałości po drugiej dukielskiej synagodze pochodzącej z końca XVIII w. Pokażemy też zlokalizowaną tu figurę św. Jana z Dukli i przypomnimy historię ukazania się Kozakom jego postaci w czasie oblężenia Lwowa w 1648 r. , co przyczyniło się do ocalenia miasta. 19:05 HISTORIA POLSKI - EDYTA STEIN PATRONKA EUROPY Film dokumentalny, 32 min, Polska, 2011 Scenariusz: Bogusława Stanowska - Cichoń Wykonawcy: Marian Zawada (prowadzący), Sylwian Bechcicki (prowadzący) Film ukazuje portret Świętej Edyty Stein, w zakonie Teresy Benedykty od Krzyża, karmelitanki, nawróconej Żydówki, męczennicy Auschwitz, jednej z patronek Europy. Mimo upływu czasu Edyta Stein wciąż fascynuje, jest przykładem współczesnej kobiety, szukającej drogi w poznaniu naukowym. W rodzinnym mieście Wrocławiu studiowała psychologię, germanistykę i historię, a następnie przeniosła się do Getyngi, gdzie studiowała filozofię pod kierunkiem bardzo znanego filozofa, Edmunda Husserla. Wraz ze swoim nauczycielem przeniosła się do Fryburga, gdzie obroniła doktorat z filozofii, stając się zarazem jedną z jego najlepszych uczennic i dobrze zapowiadającym się naukowcem. Fenomenologia Husserla doprowadziła wielu jego uczniów - wbrew jego woli - do wiary chrześcijańskiej. Przez wiele lat była ateistką, która jednak poszukiwała prawdy: "Poszukiwanie prawdy było moją jedyną modlitwą". Podczas pierwszej wojny światowej podjęła ochotniczą służbę w szpitalu wojskowym dla zakaźnie chorych. W roku 1916 rozpoczęła działalność dydaktyczną. Straciwszy wcześnie wiarę, szczerze szukała prawdy i znalazła ją w Kościele katolickim. W roku 1922 przyjęła chrzest i sakrament bierzmowania. Mając czterdzieści dwa lata, wstąpiła do Karmelu w Kolonii i otrzymała imię Teresy Benedykty od Krzyża. Od chwili nawrócenia była przeświadczona, że jej życie będzie naznaczone krzyżem. Jest m.in. autorką słynnej "Wiedzy Krzyża" - rozważań inspirowanych pismami św. Jana od Krzyża, które wciąż znikają z półek księgarskich. Ze względu na prześladowania hitlerowskie przeniosła się do klasztoru w Echt w Holandii. Tam została aresztowana, wywieziona do Auschwitz i zagazowana 9 sierpnia 1942 roku. W roku 1987 papież Jan Paweł II zaliczył ją w poczet błogosławionych, a 11 października 1998 roku ogłosił ją świętą. Film przybliża fascynującą postać przyjaciółki Romana Ingardena, kobiety naukowca, autorki wielu prac filozoficznych, a także publicystycznych poświęconych zagadnieniu statusu kobiet, karmelitanki bosej, która prawdę o miłości Boga odkryła w Karmelu i której śmierć w obozie Auschwitz stała się dla całej Europy i świata symbolem świadomie podjętej ofiary. 19:50 PUTIN: HISTORIA ROSYJSKIEGO SZPIEGA - ODC. 2 WROGOWIE I ZDRAJCY (PUTIN: A RUSSIAN SPY STORY EPISODE 2 ENEMIES & TRAITORS) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Nick Green Film dokumentalny przedstawiający historię jednego z najpotężniejszych polityków naszych czasów. Przebiegły i nieprzewidywalny Władimir Putin rządzi żelazną ręką od 20 lat. Jak jego historia życia ukształtowała wartości tego byłego szpiega? Wartości eksportowane na cały świat. Poznamy tych, którzy są blisko niego oraz jego przeciwników i ofiary. Ilustracją są niezwykłe archiwalne zdjęcia z jego kontrowersyjnej prezydentury. W drugim odcinku serii Putin przybywa na Kreml jako nieznany prezydent. Rosyjscy oligarchowie mają nadzieję go kontrolować oraz weryfikować, w jaki sposób uzyskał dostęp do potężnej twierdzy. Dowiemy się, jak zapewnił sobie władzę i ostatecznie otoczył się swoimi ludźmi z KGB oraz jak wykorzystał filozofię dotyczącą zdrajców i wrogów. Ponadto w filmie analiza historii biznesmena Borysa Bieriezowskiego i dezertera Aleksandra Litwinienko, którzy przeciwstawili się Putinowi i zapłacili za to najwyższą cenę. 20:40 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 2/5 PACJENT HITLER (ODC. 2/5 PATIENT HITLER) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Na co chorował Hitler i jak jego dolegliwości wpływały na dowodzenie niemiecką armią? Jaki wpływ miał na Hitlera jego osobisty lekarz? Medyczne akta Hitlera w większości zaginęły, ale z tego co odnaleziono wyłania się intrygujący obraz stanu zdrowia fuhrera. Pod koniec wojny uzależniony od silnych leków i narkotyków stał się słaby fizycznie i psychicznie roztrzęsiony. 21:35 JANOSIK Film przygodowy, 126 min, Polska, 1974 Reżyseria: Jerzy Passendorfer Scenariusz: Tadeusz Kwiatkowski Aktorzy: Marek Perepeczko, Ewa Lemańska, Bogusz Bilewski, Witold Pyrkosz, Marian Kociniak, Mieczysław Czechowicz Kinowa wersja jednego z najpopularniejszych i lubianych polskich kostiumowych seriali przygodowych. Pełna humoru i zabawnych scen przygodowa opowieść o zbójnickiej kompanii, do której trafia Janosik. To legendarny zbójnik tatrzański łupiący możnych i stający w obronie biednych. Atrakcją filmu są niezapomniani odtwórcy głównych ról oraz widowiskowe bójki i walki, szaleńcze jazdy na koniu, a nawet mrożące krew upadki ze skały. Pierwsza połowa XIX wieku. Górska okolica. Hrabia von Berger gnębi chłopów. W ich obronie staje przechodzący drogą młody góral - Janosik. Zostaje pojmany przez hrabiowskich hajduków i wtrącony do lochów. W ucieczce pomaga mu córka Hrabiego, której spodobał się dzielny góral. Kiedy zbiegów dopada pogoń, z pomocą przychodzą zbójnicy pod wodzą Harnasia - Jakubka. Janosik i Kwiczoł przyłączają się do zbójeckiej kompanii. 00:10 SENSACJE XX WIEKU - TAJNA SPRAWA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2005 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Artur Barciś (Borys Sawinkow), Mariusz Bonaszewsk (Feliks Dzierżyński , Cezary Żak (Sidney Reilly), Jerzy Rogalski Rogalski (Opperput) Był sprawnym politykiem, uznanym przywódcą, nieulękłym bojownikiem, zagorzałym socjalistą - rewolucjonistą, a nawet, wedle dzisiejszych standardów, wielce fortunnym terrorystą. W 1904 roku dokonał udanego zamachu na znienawidzonego ministra spraw wewnętrznych, Wiaczesława Plehwego, potem zaś na wielkiego księcia Sergiusza Aleksandrowicza. Schwytany i skazany na szubienicę, brawurowo wymknął się z celi śmierci i zbiegł do Paryża. Policja nie zdołała go zatrzymać, wytropić, zlikwidować, bądź sprowadzić w kajdanach do kraju. Borys Sawinkow uszedł cało z najcięższej opresji, a przy okazji ośmieszył carski aparat ścigania. Pewnie nie przeczuwał, że czego nie udało się dokonać zahartowanym w długoletnich bojach funkcjonariuszom Ochrany, dokonają młodzi janczarzy CzK - podwładni Feliksa Edmundowicza Dzierżyńskiego... Główny bohater nie usiedział zbyt długo we Francji. Na wieść o wybuchu rewolucji lutowej wrócił do Rosji. Działał w Rządzie Tymczasowym, w 1917 roku organizował nad Donem Armię Ochotniczą. Antybolszewickie powstanie spaliło jednak na panewce. Sawinkow musiał ponownie opuścić kraj. Tym razem nie jechał do zachodniej Europy. Zamieszkał w Warszawie i pilnie śledził nowinki dochodzące zza wschodniej granicy. Nie były pocieszające. Armia Czerwona rosła w siłę, Biali słabli. W końcu umilkły armaty na frontach, przemówiły za to naganty komisarzy. CzK rozprawiała się w wrogami ludu. Nie zapomniała o swych wrogach przebywających w, zdawałoby się, bezpiecznym miejscu - poza granicami Kraju Rad. Borys Sawinkow był jednym z podopiecznych Nadzwyczajnej Komisji. Jej agenci stale inwigilowali środowisko kontrrewolucjonistów. Nie tylko dobrze znali poglądy swoich ofiar, ale też czynnie wpływali na ich zamierzenia i plany. W 1923 roku tajny funkcjonariusz CzK dotarł do Sawinkowa i wezwał go pilnie do ojczyzny. Moskwa miała być gotowa do antybolszewickiej rebelii! Biała Matka - Rosja czekała na bohatera! Sawinkow uwierzył zapewnieniom rzekomego emisariusza rewolucjonistów. Ruszył do Związku Sowieckiego. Czekiści już tam na niego czekali. Po wnikliwym rozpatrzeniu zarzutów sąd wymierzył zdrajcy ojczyzny, sługusowi brytyjskich imperialistów surową karę dziesięciu lat więzienia. Obecni na sali starali się ukryć zdumienie. Przecież za wyniesienie z fabryki byle gwoździa jechało się na dwadzieścia lat w tajgę! Także podsądnym wstrząsnęła nadzwyczajna łaskawość trybunału. Wróg ludu zrozumiał ogrom swych przewin, obudziło się w nim sumienie. Mimo nadludzkich wysiłków czynionych przez interweniujących konwojentów - ogłosiła później prasa - wyrwał się im z rąk i skoczył z okna prosto na bruk, wykonując na sobie jedyny sprawiedliwy wyrok. 01:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - STALINGRAD CZ 2 Magazyn, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykl popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Druga część odcinka poświęconego klęsce niemieckiej pod Stalingradem. Program bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi.