TVP Dokument Czwartek, 18.08.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - ENERGIA NA ZIELONEJ NÓŻCE Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski, Andrzej Szulkowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Hodują króliki popielniańskie białe i kury zielononóżki kuropatwiane, sadzą drzewa owocowe. EKO Szkoła Życia w Wandzinie to największy w Polsce ośrodek dla ludzi uzależnionych od narkotyków, zakażonych wirusem HIV i chorych na AIDS. Od 15 lat ludzie wyrzuceni poza nawias leczą się, pracują, zdobywają zawód. Uczą się szacunku do siebie i życia na zewnątrz. Podwaliny pod Wandzin położył Marek Kotański. Pierwsi bezdomni zjawili się tam jesienią 1992 roku. W grudniu tegoż roku w zrujnowanym pałacu - bez prądu, wody, ogrzewania, łóżek i jakichkolwiek mebli - zamieszkało 130 osób. Usytuowanie ośrodka było dogodne: w pięknym lesie, 5 km od najbliższej wsi. Można więc było uniknąć protestów miejscowej społeczności obawiającej się, że mają pod bokiem narkomanów. Mieszkańcy Wandzina pracowali ciężko. Sami kopali fundamenty, budowali, robili pustaki i zdobywali niezbędne materiały. Jednocześnie hodowali świnie, krowy, kury, uprawiali ziemię, zakładali tunele foliowe. Dziś Wandzin jest kwitnącym przedsiębiorstwem. W ramach opracowanego przez ONZ programu ochrony bioróżnorodności hoduje się tam zagrożonego wyginięciem królika białego popielańskiego, a także mrozoodporne odmiany drzew owocowych. Z Programu Małych Dotacji Globalnego Funduszu Środowiska ośrodek dostał środki na wprowadzenie systemu ogrzewania biomasą, m.in. na wymianę kosztownej w eksploatacji instalacji. Dzięki temu koszty ogrzewania zmniejszyły się do symbolicznej złotówki, także dzięki współpracy z nadleśnictwem. Pacjenci zbierają odpady drewna, które dostają za darmo, nadleśnictwo także na tym zyskuje, nie musi płacić za czyszczenie lasu. 06:25 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 15 TURNIEJ O RÓG KRÓLOWEJ Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Radosław Kotarski rusza do Anglii w towarzystwie polskich rycerzy, którzy będą bronili honoru Rzeczpospolitej na Turnieju Rycerskim o Jubileuszowy Róg Królowej i Miecz Honoru. W 2015 roku polscy reprezentaci okazali się najlepsi! Czy powtórzą sukces w 2016 roku? Przy okazji widzowie poznają tajemnice turniejów rycerskich organizowanych w przeszłości i dzisiaj. Jakie zwyczaje z nimi związane przetrwały do dzisiaj? Jaką rolę pełniły dawniej? 07:00 NOTACJE - ADAM ZALESKI. GOLI I BOSI Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2008 Autor: Krzysztof Tadej Adam Zaleski, ur. 31 maja 1928 we Lwowie. Emerytowany profesor Politechniki Wrocławskiej. Jego ojciec, oficer Wojska Polskiego, w 1939 r. został wzięty do niewoli i uwięziony w obozie w Starobielsku. Wraz z innymi osobami został rozstrzelany w Charkowie. Adam Zaleski wraz z mamą został deportowany w 1940 r. do Semipałatyńska we wschodnim Kazachstanie. Powrócił do Polski w 1946 r. 07:10 NOTACJE - RYSZARD MATUSZEWSKI. 80 LAT PRZYJAŹNI Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2007 Autor: Zofia Kunert W programie o długoletniej przyjaźni Ryszarda Matuszewskiego z Janem Nowakiem Jeziorańskim. 07:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 67 CIECHANÓW Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Adam Molak Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Kolejnym przystankiem na trasie podróży Tomasza Bednarka jest Ciechanów, położony na północnym Mazowszu w dolinie rzeki Łydyni, zaledwie 100 km. od stolicy. Losy tego średniowiecznego miasta na 300 lat splotły się z losami władających Mazowszem książąt. Pamiątką po tych dawnych dziejach jest monumentalna gotycka warownia wzniesiona przez jednego z nich ponad sześć wieków temu. Dzisiejsze serce miasta nadal bije w Zamku Książąt Mazowieckich położonym w malowniczym rzecznym zakolu niemal w centrum miasta. Trudno uwierzyć, że ta imponująca twierdza, przez długie lata pozostawała jedynie malowniczą ruiną i natchnieniem dla poetów i pisarzy, takich jak bywający tu Zygmunt Krasiński czy Henryk Sienkiewicz. Zrewitalizowany zamek odzyskał dawny blask, stając się dumą współczesnego Ciechanowa i symbolem Księstwa Mazowieckiego, w czasach którego powstał. Pomimo burzliwych dziejów w mieście zachowały się inne cenne zabytki, m.in. gotyckie kościoły czy zabytkowy Ratusz przy odrestaurowanym placu Jana Pawła II, dawnym rynku, którego zasadniczy układ pozostał niezmieniony od przełomu XIV i XV wieku. W pobliskiej Gołotczyźnie warto odwiedzić Muzeum Pozytywizmu, będące oddziałem Muzeum Szlachty Mazowieckiej. Przed ponad 100 laty, za sprawą Aleksandra Świętochowskiego i Aleksandry Bąkowskiej w tej malowniczej wsi powstały szkoły rolnicze dla dziewcząt i chłopców, czyniąc z niej modelowe ognisko oświaty. Tutejsze wystawy przybliżają sylwetki obojga pozytywistów oraz życie drobnej szlachty mazowieckiej z przełomu XIX i XX wieku. 07:50 PRZYRODNIK NA TROPIE - /27/ - RÓŻANKA Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Samica okonia składa jednorazowo około 30 000 jajeczek, a samica lina aż 300 000 ziaren ikry. Tymczasem różanka - bo to o niej dziś będzie mowa - składa tylko kilkanaście ziarenek ikry. Dlaczego? I co to jest rybie przedszkole? O tym i o oswajaniu małży opowiada Łukasz Bożycki, przyrodnik i fotograf. 08:20 KREATORZY PRZYSZŁOŚCI - ODC. 3 DZIEDZICTWO KULTUROWE (SHAPERS OF TOMORROW 03 CULTURE/HERITAGE) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2018 Reżyseria: Quentin Domart, Clemence Rabeau Seria dokumentalna opowiadająca o ciekawych rozwiązaniach technologicznych w różnych dziedzinach życia. Na całym świecie ludzie wymyślają i projektują przedmioty, które zmienią naszą codzienność. Zasługują na uwagę, ponieważ ich dzieła mogą uczynić nasze życie jaśniejszym, łatwiejszym i bardziej zrównoważonym. Oni kształtują nasze jutro! Wyruszamy z nimi w podróż do przyszłości. W każdym odcinku skupimy się na jednym, określonym temacie, poznamy innowacje, które zmienią nasze życie w dziedzinach takich jak: mieszkania, transport, recykling, odzież, energia, żywność, robotyka. Dowiemy się, co nowego wynaleźli naukowcy, aby chronić i badać dzieła sztuki. Dziedzictwo kulturowe nie pozwala nam zapomnieć o historii. Naszym obowiązkiem jest zachowywać bezcenne dzieła sztuki i inne świadectwa minionych epok. Skanery, wirtualna rzeczywistość, lasery. Nowe technologie są kluczowym narzędziem zachowywania skarbów kultury i sztuki. Jak te innowacje wpływają na metody badawcze archeologów? Czy sprawią, że dowiemy się więcej o historii naszej planety? Znaleziska czasami stanowią zagadkę. Naukowcy wciąż głowią się nad tekstami starożytnych papirusów. Te zwoje zawierają bezcenne informacje. Któryś z nich może być zaginionym tekstem greckiego filozofa, Epikura. Od dwustu lat naukowcy próbują odczytać treść papirusów, które z wiekiem stały się czarne jak węgiel. W erze cyfryzacji nasze dziedzictwo może być uwieczniane i udostępniane praktycznie wszystkim ludziom na świecie. Dzięki nowym technologiom możemy ratować bezcenne zabytki. 09:15 WISŁA OD ŹRÓDŁA DO UJŚCIA - ODC. 2. OD UJŚCIA DUNAJCA DO UJŚCIA NARWI Cykl dokumentalny, 52 min, Polska, 2013 Reżyseria: Paolo Volponi Obraz Wisły - od źródła do ujścia. Autorzy pokazują jej wyjątkowe wartości jako strategicznego zasobu naturalnego Polski i Europy. Film składa się z trzech odcinków podzielonych zgodnie z charakterystyką geograficzną rzeki: 1) Wisła Górna, 2) Wisła Środkowa, 3) Wisła Dolna. 10:15 SKARBY EUROPY ODC. 2 LAPONIA (TREASURES OF EUROPE EP. 2 TRESORS DE LAPONIE) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, zakazane jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 11:15 MUZY ZA FABRYCZNĄ BRAMĄ Reportaż, 31 min, Polska, 1976 Autor: Lidia Kowalińska, Ryszard Stefanowicz Zdjęcia: Andrzej Bogusz, Janusz Pietrzykowski "Konfrontacja człowieka z nowoczesną techniką i technologią, relacje pomiędzy pracą i czasem wolnym, miejsce pracy w systemie wartości i dążeń współczesnego człowieka" - to ważna tematyka, jaka mieściła się w zakresie zainteresowań socjologów epoki gierkowskiej. Powołano specjalne komórki do rozwoju "kultury pracy", które miały podnieść kwalifikacje zawodowe pracowników, a także zwiększyć stopień przyswojenia naukowego światopoglądu i wdrożenia do prawdziwie obywatelskiej postawy człowieka. Rozwój kultury w zakładach pracy był jednym z głównych zadań środowisk komitetu kultury KW PZPR. Właśnie do realizacji tych postulatów były tworzone amatorskie zespoły artystyczne przy szczecińskich zakładach pracy czy robotnicze spotkania z ludźmi ze świata sztuki i kultury. Reporterska podróż poprzez szczecińskie fabryki ma ukazać humanizację życia w zakładach pracy. 11:55 PROFESOR OD SERCA - ZBIGNIEW RELIGA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Halina Szymura Zdjęcia: Sławomir Chudowski Kiedy mówimy Religa, w pierwszym momencie nasuwają nam się skojarzenia: pionier polskiej transplantacji, pierwszy przeszczep serca w Polsce. Ten wybitny lekarz i naukowiec wdrożył też wiele własnych, oryginalnych programów w zakresie leczenia skomplikowanych, wrodzonych wad serca, wprowadził ciekawe zabiegi z obszarów chirurgii naczyniowej. Jego największe dzieło to jednak stworzenie komory do mechanicznego wspomagania krążenia. Film nie jest notką biograficzną profesora, ale okazją do przypomnienia jego najważniejszych dokonań w medycynie, w życiu politycznym, społecznym i kulturalnym. Jego bogaty życiorys starczyłby zapewne na kilka filmów. Ten dokument skupia się na sprawach najważniejszych dla samego profesora, dla ludzi, którym ratował życie, dla grona jego współpracowników, których wychowywał, wpajając im najcenniejsze zasady etyki lekarskiej. Wykształcony w Polsce, odbył kilkuletnie staże w amerykańskich klinikach, m.in. u takich sław jak Adrian Kantrowitz. Zdobyte tam umiejętności chciał przenieść do polskich klinik, choć nie zawsze spotykał się ze zrozumieniem. Całość jest oparta na wspomnieniach najbliższych mu osób w zawodzie i w życiu. O atmosferze, jaka towarzyszyła pierwszym transplantacjom, asystujący przy zabiegach dawni asystenci, dziś profesorowie renomowanych klinik: Andrzej Bochenek, Marian Zembala, Jerzy Foremny. Wszyscy są uwiecznieni w cennych archiwalnych materiałach z pierwszych przeszczepów serca, jakie miały miejsce w latach 1985 - 1990. O tym, jak sprawy zawodowe profesora wpływały na życie rodzinne mówią żona, córka i syn. Wzruszające są opowieści dawnych pacjentów, którzy nazywają go drugim ojcem. Tadeusz Żytkiewicz jest najdłużej żyjącym pacjentem z przeszczepionym sercem. To finał jego operacji obiegł cały świat za pośrednictwem zdjęcia Jamesa Steinfielda (National Geographic). Henryk Kubiak, najstarszy człowiek, któremu w Polsce przeszczepiono serce, opowiada o swoich sukcesach na międzynarodowych olimpiadach sportowych, mimo że ukończył 76 lat. O niezwykłych sytuacjach podczas współpracy lotnictwa wojskowego z prof. Religą opowiada lotnik, płk. inż. Mirosław Czechowski. Dramaty, jakie towarzyszyły tym lotom, uwiecznione na filmie dokumentalnym, zrealizowanym na potrzeby lotnictwa wojskowego, obrazują chwile grozy i determinacji w walce o ludzkie życie. Prezes Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii, bliski przyjaciel profesora, wspomina koncerty z cyklu "Serce za serce". Były to wydarzenia, które elektryzowały całą Polskę. To na prośbę profesora po raz pierwszy wystąpili w Polsce, w Zabrzu: Placido Domingo, Jose Carreras, Monserat Cabaille, June Anderson i wielu innych artystów światowych estrad. O tym, kim jest prof. Zbigniew Religa dla młodych ludzi, mówią uczniowie szkoły w Miedniewicach, która nosi imię słynnego kardiochirurga. W filmie nie brak także archiwalnych wypowiedzi samego profesora, są to fragmenty studyjnych wywiadów, wystąpień publicznych oraz reportaży poświęconych działalności założonej przez niego Fundacji Rozwoju Kardiochirurgii. Film bardzo wzrusza, ale są w nim również momenty zabawne, zwłaszcza w opowiadaniach dawnych asystentów profesora, choć często dotyczyły one sytuacji dramatycznych. Jest to obraz o charyzmatycznym chirurgu, ale też o człowieku o wielkim sercu i pogodzie ducha. 12:55 TATARZY POLSCY ODC. 6 Telenowela dokumentalna, 40 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska Cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb, czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 13:40 WIELKI PACYFIK - ŻARŁOCZNY OCEAN (4/5) (BIG PACIFIC. VORACIOUS. (4/5)) Serial dokumentalny, 50 min, Nowa Zelandia, 2015 Reżyseria: Houghton Sue Scenariusz: Meade Craig Seria dokumentalna o Pacyfiku - Oceanie Spokojnym, który zajmuje jedną trzecią powierzchni Ziemi. Zawiera połowę wody naszego świata i ukrywa najgłębsze miejsce na naszej planecie. To jest to, co ogromne, rzadkie i olśniewające stworzenia nazywają domem - i gdzie czają się jeszcze nieodkryte gatunki fauny. Przełamiemy granice między lądem a morzem, przemieszczając się po oceanie, przedstawiając szeroki wachlarz miejsc, zjawisk naturalnych i zachowań zwierząt. Każdy odcinek skupia się na ikonicznej charakterystyce: namiętności, żarłoczności, przemocy i tajemnicy. Nakręcony w Ultra High Definition, serial pokaże ocean i jego mieszkańców w sposób nigdy wcześniej niewidziany w telewizji. Niektóre z olbrzymów zamieszkujących Pacyfik muszą odżywiać się bez przerwy. Inne mogą nie jeść nawet przez rok. Armia żarłoków może zniszczyć podmorski las. Żyje tu drapieżca o wielu pyskach i właściciel największego otworu gębowego. W Pacyfiku zwykle ktoś je albo jest zjadany. Na powierzchni 166 milionów kilometrów kwadratowych - jednej trzeciej powierzchni naszej planety - rozciąga się największy ocean świata, którym rządzi nienasycony apetyt. U wybrzeży San Diego w Kalifornii żyje największe zwierzę świata. Płetwal błękitny. Ma 30 metrów długości; więcej niż boisko do koszykówki. Waży 200 ton - tyle, ile 28 słoni afrykańskich. Odżywia się jednak jednymi z najmniejszych mieszkańców oceanu - skorupiakami o wielkości spinacza biurowego. Szczętki, inaczej eufazje, popularnie zwane krylem, ważą niecały gram. Płetwal musi ich połknąć 40 milionów dziennie. 14:40 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA - ODC. 4 RAJSKIE WYBRZEŻE (WILD BRAZIL) Serial dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish Wybrzeże brazylijskie jest jednym z najbardziej urokliwych na świecie, szczególnie sławna jest czterokilometrowa plaża Copacabana. Brazylijskie wybrzeże atlantyckie to nie tylko pas suchego piachu. Są tu oryginalnie ukształtowane wydmy, dalekie skaliste wysepki i unikatowe rafy tropikalne. Płytkie wody to miejsce bogatego, podwodnego świata: pływają w nim humbaki, ośmiornice, mureny, groźne węże i delfinki długoszczękie. Wszystkie te zwierzęta żyją wzdłuż niezwykłego wybrzeża Brazylii. Wybrzeże rozciąga się na blisko 7500 km - od umiarkowanych klimatów południa po tropiki. Linia wybrzeża to dzikie, skaliste brzegi i tropikalne, rajskie plaże. Olbrzymie stada ptaków korzystają z obfitości pokarmu w tych wodach. Wiele z nich leci na żer tysiące kilometrów z Ameryki Północnej. Bekasy potrzebują lagun, by odbudować rezerwy tłuszczu przed długą drogą powrotną do domu. Również szlamniki amerykańskie. Długimi dziobami sięgają w głąb piasku. Migranci mieszają się z tutejszymi rezydentami. Flamingi najpierw przeszukują łapami grząskie podłoże, potem filtrują pożywienie z mętnej wody. Laguna jest tak bogata w pokarm, że flamingi nigdy nie muszą emigrować. To jedyne miejsce w Brazylii, gdzie można je zobaczyć przez okrągły rok. Prawdziwy mistrz wód wybrzeża to fregata wielka, unosi się bez wysiłku na skrzydłach o rozpiętości 2 m. Żywi się rybami bez zamoczenia łap. Fregaty wielkie można napotkać wzdłuż całych 7500 kilometrów brzegu brazylijskiego. Gniazdują na wielu wysepkach, jednak nie na tych wyglądających tak idyllicznie. 32 km od głównego lądu leży Quelmada Grande Wyspa Węży - tuż przy zwrotniku Koziorożca. Wyspa jest domem tysięcy węży żażaraków wyspowych. To jedne z najbardziej jadowitych węży na świecie. Szacuje się, że jest ich 4 tysiące na malutkiej wyspie, jeden wąż przypada na metr kwadratowy. Najbliższy krewny żażaraki wyspowej to wąż żywiący się ssakami. Na wyspie nie ma jednak ssaków, dlatego węże wpełzły na drzewa, by polować na ptaki, co nie jest prostym zadaniem. Ciepłe i płytkie wody są idealne dla raf koralowych, a Abrolhos jest największą i najważniejszą rafą Atlantyku Południowego. Rafa jest unikatowa, ponieważ występują tu koralowce, które można znaleźć wyłącznie w Brazylii. Gdy korale rosną, tworzą przedziwne formacje. To pradawne gatunki, które przetrwały jedynie tutaj, odseparowane od pobliskich raf karaibskich. Rafa Abrolhos to dom dla sporej liczby gatunków ryb. Ławice patrolują otwarte wody ponad rafą. Mniejsze ryby wykorzystują szczeliny i zakamarki, by kryć się przed tymi większymi. Humbaki wykorzystują Abrolhos jako miejsce do wychowywania młodych. Jednak wyspy te są równie ważne dla fregat wielkich. Samce rywalizują o samice w dziwaczny sposób: nabierają powietrza do płuc i wyglądają jak wielkie, czerwone balony. Samice oceniają samców z góry i wybierają partnerów w locie. Im większe nadęcie i głośniejsze wezwanie, tym samiec jest atrakcyjniejszy. 15:40 KREATORZY PRZYSZŁOŚCI - ODC. 4 WODA (SHAPERS OF TOMORROW 04 - WATER) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Quentin Domart, Clemence Rabeau Seria dokumentalna opowiadająca o ciekawych rozwiązaniach technologicznych w różnych dziedzinach życia. Na całym świecie ludzie wymyślają i projektują przedmioty, które zmienią naszą codzienność. Zasługują na uwagę, ponieważ ich dzieła mogą uczynić nasze życie jaśniejszym, łatwiejszym i bardziej zrównoważonym. Oni kształtują nasze jutro! Wyruszamy z nimi w podróż do przyszłości. W każdym odcinku skupimy się na jednym, określonym temacie, poznamy innowacje, które zmienią nasze życie w dziedzinach takich jak: mieszkania, transport, recykling, odzież, energia, żywność, robotyka. Dowiemy się, co nowego wynaleźli naukowcy, aby chronić i badać dzieła sztuki. Tematem odcinka czwartego będzie woda, która jest nam potrzebna do przeżycia. Niestety, zaczyna nam jej brakować. Musimy zmienić zasady zarządzania tym zasobem. Wzrost liczby ludności, zanieczyszczenia, nadmierny konsumpcjonizm - to wszystko sprawia, że w wielu krajach zaczyna brakować wody. Jak można uniknąć suszy? Jak przekonać ludzi, by zaczęli szanować wodę? Nie możemy dopuścić, by wyschły jej źródła. Sergio Rico jest chemikiem, który wymyślił, jak można zmienić stan wody w stały żel. Philippe Ouaki di Giorno hoduje rośliny, używając minimalnej ilości wody. Jason Selvarajan wynalazł prysznic, który nie pozwala na nadmierne zużycie wody. Arturo Vittori wymyślił urządzenie, które wychwytuje wilgoć z powietrza - dzięki temu nie zabraknie wody nawet w odległych zakątkach świata. Michael Pritchard wpadł na pomysł, jak można oczyszczać skażoną wodę w domowych warunkach. Ci ludzie pracują bez wytchnienia, by znaleźć nowe rozwiązania w dziedzinie gospodarki wodnej. To prawdziwi wizjonerzy. 16:40 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 17 SCENY Z ŻYCIA NEAPOLU (AROUND THE SEA II EP. 17 PETIT THEATRE NAPOLITAIN) Serial dokumentalny, 17 min, Francja, 2018 Reżyseria: Carolina De Salvo Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W tym odcinku Neapol - to olbrzymi teatr pod gołym niebem. Pranie w oknach, skutery, pizzerie, bogactwo i nędza... wszystko miesza się tu ze sobą i nakłada na siebie. Neapol to obowiązkowy etap podróży do Włoch. To mieszkańcy nadają temu miastu tak wyjątkowy charakter. Tu każdy odgrywa jakąś rolę. Dozwolone są wszelkie rejestry. Tu każdy może być scenografem albo reżyserem. Neapolitańczycy mają we krwi komedię dell'arte. Tu można nakręcić każdą scenę filmową. W ciągu kilku minut znajdzie się stu statystów. Na uliczkach Neapolu wszystko się może zdarzyć. 17:00 SKARBY EUROPY ODC. 4 PORTUGALIA (TREASURES OF EUROPE EP. 4 TRESORS DU PORTUGAL) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, zakazane jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 18:05 EKSPEDYCJA CHINY, W POSZUKIWANIU SHANGRI-LA ODC.4 - WYSPA HAJNAN, TROPIKALNY RAJ (EXPEDITION CHINA: SEARCH FOR SHANGRI - LA EPISODE 04: HAINAN ISLAND, TROPICAL PARADISE / HAINAN ISLAND, NATIVE UTOPIA) Serial dokumentalny, 50 min, USA, 2019 Reżyseria: Keith Neubert Scenariusz: Gary Hines Seria dokumentalna, która zabierze widzów w podróż po najpiękniejszych i najatrakcyjniejszych miejscach w Chinach. Będą zaskakujące zwroty akcji, w których uczestniczy amerykański poszukiwacz przygód i były gracz NFL, Keith Neubert. Będzie on przemierzał i odkrywał Chiny swoim Harleyem Davidsonem. Po inspirującej wędrówce do Świątyni Shaolin (miejsca narodzin Kung - Fu) otrzyma mapę, która pozwoli mu odbyć epicką podróż po Chinach i odkryć tajemnicze Shangri-La. Część czwarta to wycieczka na Wyspę Hainan na Morzu Południowochińskim, która bywa określana jako chińskie Hawaje. To właściwie ok. 200 wysp i wysepek zwanych Perłowymi Klifami. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - ETIOPIA. NA DROGACH DAWNEJ ABISYNII (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 WIELKIE RODZINY - ODC. 8 Cykl dokumentalny, 43 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków Lewoccy jadą w góry, wyjeżdżają wspólnie po raz pierwszy od kilku lat. U nich w samochodzie nigdy nie ma nudy, tak jest i tym razem. Pretekstem jest choćby zamawianie pizzy i zadanie dla dzieci, aby obliczyły jej pole. U Twarowskich także podróż, tym razem tata Andrzej zabiera młodszą córkę, Asię, do Puszczy Białowieskiej. Podczas pobytu ojciec sprawdzi, czy na pewno wie, gdzie sukienka jego córki ma tył, a gdzie przód, jak malować dziecięce paznokcie, a córka po raz pierwszy nie będzie miała mamy przy sobie. Da Cruzowie dzielą swoje życie na pół, Weronika przejmuje dom i zajmowanie się noworodkiem, w czym pomagają jej dziadkowie, a Janu rozpoczyna intensywne treningi, bo przed nim kolejna walka. Tej przegrać już nie chce. U Kacprzyków tata Michał angażuje dwie córki do majsterkowania, na zawsze już będą wiedziały, w jaki sposób używać wkrętarki. Niestety, gdy wszystko jest gotowe okazuje się, że w samochodzie zatrzasnęły się drzwi z kluczykami w środku. Janeczka po ich powrocie zaprasza dzieci na domową lekcję angielskiego, ponieważ w tej rodzinie edukacja domowa jest priorytetem. 21:00 NIEPOKONANY. OPOWIEŚĆ O GENERALE STANISŁAWIE MACZKU Dokument fabularyzowany, 60 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Rafał Geremek Zdjęcia: Michał Jarosiński, Piotr Racinowski Wykonawcy: Robert Samot, Michał Skolmowski, Mariusz Bartusiak, Redbad Klynstra - Komarnicki, Emilia Klynstra - Komarnicka, Arkadiusz Głogowski, Wiesław Machnicki Dokument fabularyzowany o życiu generała Stanisława Maczka. Film pokazuje jego całą wojenną drogę - od służby w armii austro-węgierskiej, poprzez walki z Ukraińcami i bolszewikami, udział w kampanii wrześniowej i obronie Francji w 1940 roku, aż do utworzenia 1. Dywizji Pancernej, która biła się we Francji, Belgii, Holandii i Niemczech w latach 1944-1945. W filmie pokazane są również powojenne losy generała Maczka, który został zmuszony do pozostania na emigracji. 22:10 GENIUSZE I MARZYCIELE. JAN SZCZEPANIK Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tadeusz Śmiarowski Bohaterem filmu jest niezwykły polski wynalazca - Jan Szczepanik, którego dokonania z przełomu XIX i XX wieku miały ogromny wpływ na rozwój takich dziedzin, jak tkactwo oparte na technikach fotograficznych, film i fotografia barwna, telewizja, jak również energetyka, technika rolnicza i wojskowa. 23:10 BALLADA O LEKKIM ZABARWIENIU EROTYCZNYM - ODC. 15 Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2003 Scenariusz i reżyseria: Irena Morawska, Jerzy Morawski Zdjęcia: Mikołaj (Kola) Nesterowicz Muzyka: Bartosz Straburzyński Czarek odnajduje Klaudię i usiłuje nakłonić ją do powrotu do grupy. Ma depresję i podejrzewa, że powodem tego stanu są odchodzące z jego grupy dziewczyny. W oko wpada mu nowa kandydatka na modelkę. Daria już nie chce tańczyć na rurze. Woli sprzedawać książki. Naturalni zatrudniają u siebie pracownika technicznego Andrzeja Biesa. Aneta doczekuje się wreszcie rozprawy sądowej przeciwko byłemu pracodawcy. Niestety jest rozczarowana wyrokiem. 23:40 MIEJSCE ZBRODNI Reportaż, 12 min, Polska, 1982 Scenariusz: Grażyna Świsulska-Pieczuro Zdjęcia: Tadeusz Owsianko Materiał poświęcony zwyczajowi stawiania krzyży pokutnych przez sprawców morderstw na miejscu zbrodni. Program rozpoczyna się od opowieści o jednym z morderstw, zilustrowanej rycinami. Na miejscu znajdują się dwa krzyże pokutne. Tradycja stawiania kamiennych krzyży narodziła się ok. XIII wieku. Stawiane były przez zabójcę na miejscu zbrodni. Fakt ten uwalniał całkowicie mordercę od winy i kary. Praktykowano to w wiekach XIV - XVI. Z chwilą wprowadzenia przez cesarza Karola V pierwszego kodeksu karnego, zabójca był już pozbawiany wolności. Nie położyło to jednak kresu tradycji stawiania krzyży pokutnych, były one jednak wówczas stawiane często przez rodziny poszkodowanych na pamiątkę tego tragicznego wydarzenia. Sam proces postawienia krzyża opierał się na tzw. porozumieniu, które zawierano między zabójcą, a bliskimi ofiary i warunkował rozmiar samego krzyża, jego materiału oraz datę jego postawienia w określonym miejscu, a umowy dokonywano w obecności przedstawicieli włodarzy danej gminy lub osób kościelnych. Sam fakt postawienia krzyża nie kończył obowiązków, które spływały na mordercę. Musiał on bowiem utrzymywać dzieci swojej ofiary, wypłacić wdowie pieniężny ekwiwalent, a także ponosić wiele innych kosztów, m.in. na rzecz Kościoła. W materiale zdjęcia licznych krzyży pokutnych na terenie Polski, których w całym kraju jest blisko 400. Są specyfiką głównie Dolnego Śląska. Bywa, że otaczane są kultem przez lokalną społeczność. Ciekawostką jest fakt wyrycia na większości z nich narzędzia zbrodni. 23:55 NOTACJE - STANISŁAW SZATKOWSKI. NICZEGO NIE ŻAŁOWAŁEM Cykl dokumentalny, 11 min, Polska, 2009 Autor: Krzysztof Tadej Wspomnienia Stanisława Szatkowskiego (ur. w 1934 r. w miejscowości Kossaki koło Jedwabnego), który w 1951 roku założył z kolegami organizację pod nazwą Tajna Organizacja Podziemnej Polski. Jej celem była walka z ustrojem komunistycznym. Za działalność w tej organizacji został skazany na 7 lat więzienia. 00:10 OSSOLIŃCZYCY - 200 LAT HISTORII Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Kunert Zasadnicza struktura filmu oparta jest na ramach chronologicznych wyznaczonych przez dwa okresy funkcjonowania Zakładu Narodowego im. Ossolińskich: lwowski - od założenia Fundacji im. Ossolińskich w 1817 r. do zakończenia II wojny światowej oraz wrocławski rozpoczynający się po drugiej wojnie i trwający do dziś. Dwie główne części dzielą się na kilka bardziej szczegółowych, które w filmie zostaną ukazane, przede wszystkim przez historie znaczących dla Zakładu osób. Okres lwowski obejmuje: genezę powstania Ossolineum, wybór Lwowa jako miejsca siedziby, pierwsze lata działalności w zaborze austriackim, budowania własnej pozycji najpierw w świecie kulturalnym i naukowym Lwowa, potem Galicji, a następnie także ponadzaborowym, czas rozkwitu w okresie międzywojennym oraz czas okupacji niemieckiej i sowieckiej. Pomysł powołania Zakładu nie pojawił się nagle. Ossoliński chciał, aby Fundacja przez niego powołana, stała się polską instytucją naukowo-kulturalną o zasięgu narodowym. Fundacja, zgodnie z wolą założyciela, miała składać się ze zbiorów książek, rękopisów, numizmatów i muzealiów i majątków ziemskich przeznaczonych na jej utrzymanie oraz drukarni. Zakład miał także wydawać własne pismo naukowe i opiekować się młodymi uczonymi. Również miejsce jej usytuowania - Lwów - nie było przypadkowe. Pierwsze lata działalności nie były łatwe. Braki finansowe, ciągłe represje władz austriackich, ujawniona przez władze działalność konspiracyjna nie sprzyjały rozwojowi Zakładu. Jednak ofiarność i wsparcie polskiego społeczeństwa, które w XIX wieku uznało Ossolineum za instytucję narodową, sprawiły, że w połowie tego wieku Zakład miał ugruntowaną pozycję w życiu kulturalnym i naukowym Lwowa, a w drugiej połowie XIX w. stał się ośrodkiem polskiej kultury i nauki promieniującym na inne zabory. Jego pozycja i oddziaływanie, mimo ciągłych trudności finansowych, wzrosła w okresie międzywojennym. Dzięki zaangażowaniu zespołu oddanych pracowników Ossolineum pod koniec II RP stało się nowoczesną instytucją. Okres II wojny światowej to czas podejmowania prób ratowania zbiorów, a także nieskutecznych działań na rzecz zachowania samego Ossolineum. To wówczas decydują się losy Zakładu jako instytucji, a także jego zasobów i depozytów, w tym kilkunastu grafik Albrechta Dürera oraz autografu "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza. Przedstawione w filmie losy tych ostatnich zasobów stanowią ważny element narracyjny obrazu, spinając klamrą okres lwowski i wrocławski. Okres wrocławski obejmuje: czas podejmowania decyzji o wyborze Wrocławia na nową siedzibę Zakładu, adaptację Ossolineum do nowych warunków w nieznanym mieście, zmienne koleje w okresie PRL w ramach Polskiej Akademii Nauk, aż po czas współczesny, w którym Zakład powoli i systematycznie odbudowywał swoją pozycję w polskiej kulturze. W filmie zaakcentowano zwłaszcza pierwsze, bardzo trudne lata Ossolineum w zrujnowanym Wrocławiu oraz zaangażowanie i ofiarność jego pracowników, którym następne pokolenia w dużej mierze zawdzięczają jego powojenny kształt. Ważnym elementem filmu będzie także ukazanie wysiłków, które podejmowała dyrekcja Zakładu w latach 90. na rzecz odtworzenia przedwojennego kształtu instytucji. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - JAŚLISK WIZERUNEK NOWY Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Po latach funkcjonowania naszego programu, w całym kraju rozrosła się sieć naszych przyjaciół. To miejsca, które żartobliwie określamy naszymi oddziałami terenowymi. Do takich miejsc należy prywatne Muzeum Pól Bitewnych Podkarpacia w Krośnie. To jednostka niezwykła, gdzie pracownicy nie tylko odkurzają gabloty, ale i poszukują w terenie, gromadzą relacje i budują środowiskową świadomość historyczną. Dziś przywiodła nas tu bardzo szczególna sprawa. W niedalekich Jaśliskach powstaje nowa placówka, Muzeum Regionalne - Kuźnia Tradycji, w której tworzenie zaangażowała się także ekipa z Krosna. 01:40 CZAS KOMEDY Film dokumentalny, 57 min, Polska, 1994 Reżyseria: Mariusz Kalinowski, Robert Kaczmarek Scenariusz: Mariusz Kaczmarek, Mariusz Kalinowski Filmowy portret Krzysztofa Komedy Trzcińskiego - wybitnego polskiego kompozytora i pianisty jazzowego, twórcy znanych na całym świecie standardów jazzowych i muzyki filmowej, autora słynnej kołysanki z filmu Romana Polańskiego "Dziecko Rosemary". Próba odtworzenia ostatnich miesięcy życia i kulisów tragicznego wypadku, który był przyczyną śmierci artysty. W filmie znalazły się wypowiedzi żony muzyka i jego przyjaciół przeplatane fragmentami filmów Andrzeja Wajdy "Niewinni czarodzieje" i "Popioły", Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego "Prawo i pięść", Antoniego Stankiewicza "Sopot 1957", Bogusława Rybczyńskiego: "Matura", "Jazz camping", Mirosława Kijowicza "Sztandar", "Uśmiech", "Klatki", "Rondo", "Wiklinowy kosz", Ryszarda Plucińskiego "Fantomy", Romana Polańskiego "Nóż w wodzie", Janusza Majewskiego "Jazz in Poland" oraz materiałami archiwalnymi TVP i WFDiF. Ilustrację muzyczną filmu stanowią kompozycje Krzysztofa Komedy. 02:45 MALOWANIE I ŚPIEWANIE. JAN KANTY PAWLUŚKIEWICZ Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Marta Węgiel Wykonawcy: Jan Kanty Pawluśkiewicz Film dokumentalny o Janie Kantym Pawluśkiewiczu jest opowieścią linearną: dzieciństwo w Nowym Targu, rodzinne tradycje gry na organach, wykształcenie i pierwsze ważne doświadczenia. Następnie studia na Politechnice Krakowskiej i spotkanie z Markiem Grechutą, zespół Anawa, pierwsze realizacje sceniczne w teatrze STU, Piwnica pod Baranami. Spotkania na scenach teatralnych i realizacje muzyki filmowej. Ważni ludzie, ważne przedsięwzięcia, wyzwania artystyczne. Fascynacja malarstwem, nowa dziedzina sztuki żel-art. Jan Kanty Pawluśkiewicz opowiada o sobie w różnych okresach życia, opowieści są ilustrowane bogatym materiałem archiwalnym.