TVP Dokument Piątek, 19.08.2022 06:00 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - NAJJAŚNIEJSZY PUNKT BIESZCZADÓW Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Scenariusz i reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Jeszcze kilka lat temu diabeł mówił tu dobranoc. Dziś nawet zachodzące słońce nie mówi, bo choć znika za górami, jego energia pozostaje w akumulatorach. Właściciel gospodarstwa gościnnego o wdzięcznej nazwie Ranczo Eko-Frontiers, biolog dr Andrzej Czech nie bez dumy zapewnia, że w ogóle nie jest ono podłączone do sieci energetycznej. Ale na surowość zimy nie narzeka. Do wyjątków należą chwile, gdy musi się ratować agregatem spalinowym. Założeniem gospodarza zawsze było zgodne współdziałanie z przyrodą, a ta jest mu, jako badaczowi bieszczadzkich bobrów, bardzo bliska. Początki gospodarstwa nie były łatwe, musieli walczyć z trudnym terenem, mieszkając początkowo w namiotach, a gdy ostra zima przycisnęła, w niewykończonym domu. Już to samo nauczyło ekipę Andrzeja Czecha myślenia o racjonalnym wykorzystaniu energii. W 2004 roku postawili pierwszy, niewielki wiatrak. Dziś gospodarstwo korzysta na przemian z energii wiatru i słońca. Ogniwa fotogalwaniczne pozwalają skutecznie wykorzystywać światło naszej gwiazdy, zaś akumulatory tę naturalną energię zgromadzić. Nawet gdyby wciąż było pochmurno i nie wiało, starczy jej na dobre trzy tygodnie. Ale taka sytuacja się nie zdarza, bo jak są chmury, to przeważnie jest i wiatr - zauważa gospodarz przyrodnik. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 16 SMAK TORUNIA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Jak wiele miasto może zawdzięczać piernikom? Okazuję się, że naprawdę sporo. To one rozsławiły imię Torunia na całym świecie i co najciekawsze - dzieje się tak do dzisiaj! Radosław Kotarski tym razem bierze sprawy we własne ręce, dosłownie i w przenośni, ponieważ sam wypieka pierniki według tradycyjnej receptury. Poza tym sprawdza, jak wiele słów i stwierdzeń przeniknęło do języka polskiego dzięki toruńskim wyrobom. 07:00 NOTACJE - BARBARA WACHOWICZ. BASIA Z PODLASIA Cykl Dokumentalny, 10 min, Polska, 2008 Autor: Lucyna Smolińska Barbara Wachowicz, autorka biografii wielu Polaków, scenarzystka, fotografik twórca widowisk i filmów. W programie opowiada o swoim rodzinnym domu, przesiąkniętym tradycja patriotyczną. Wspomina swoich zacnych antenatów, miłujących historię, kulturę, oddanych ojczyźnie. 07:10 NOTACJE - TOMASZ BLATT. TO BYŁA PUŁAPKA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2007 Autor: Małgorzata Imielska Opowieść o tym, jak wyglądał obóz zagłady. Bohaterem programu jest Tomasz Toivi Blatt (rocznik 1927), urodzony w rodzinie żydowskiej. Był więźniem obozu zagłady w Sobiborze i jednym z niewielu, którym udało się przeżyć obozową gehennę. Wiele lat po tamtych wydarzeniach, na podstawie wspomnień i własnych pamiętników, autor opisuje, jak sam to nazwał "drogę przez piekło". Tylko 53 więźniów doczekało wyzwolenia. Jednym z nich był właśnie on. 07:25 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 68 GRUDZIĄDZ Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Agata Sałapa Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Grudziądz nie bez przyczyny nazywany jest miastem garnizonowym. Z racji strategicznego położenia miasto od wieków było związane z wojskiem. I nie chodzi tylko o średniowieczny zamek, ale też pobliską XIX-wieczną cytadelę i forty. Co więcej w dwudziestoleciu międzywojennym funkcjonowało tu Centrum Szkolenia Kawalerii, dlatego do dziś kultywuje się w Grudziądzu ułańskie tradycje. W Polsce tylko kilka miast ma rozpoznawalną na pierwszy rzut oka panoramę. Jednym z nich jest Grudziądz i jego gotyckie spichlerze, majestatycznie górujące nad wiślanym brzegiem. W listopadzie 2017 roku wpisano je na listę Pomników Historii. Miasto, z racji strategicznego położenia, przez wieki odgrywało ważną rolę w burzliwej historii ziemi chełmińskiej. Jego początki sięgają pierwszych Piastów, a konkretnie 1064 roku, z którego pochodzi pierwsza wzmianka o Grudziądzu. W 1218 roku Konrad Mazowiecki nadał tę osadę biskupowi misyjnemu Chrystianowi, jednak 13 lat później przekazano ją Krzyżakom. Na wzniesieniu, na wysokości około 60 metrów nad taflą Wisły, w XIII wieku zakon krzyżacki wzniósł zamek obronny, zbudowany na planie czworoboku. W czasie licznych wojen zamek został zniszczony. Pod Grudziądzem znajdują się również pokłady wód geotermalnych, bogatych w różne mikroelementy. 45 minut inhalacji solanką równa się dniu spędzonemu nad morzem, dlatego Tomasz Bednarek kończy zwiedzanie miasta właśnie w tutejszej tężni. 07:50 PRZYRODNIK NA TROPIE - /28/ - MODRASZEK Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Ich skrzydełka, chociaż niewielkie, przepięknie mienią się metalicznymi barwami w odcieniach błękitu i fioletu. To jeden z najrzadszych, ale jednocześnie najpiękniejszych motyli występujących w Polsce. Modraszek, bo o nim mowa, jest gatunkiem chronionym, a jego zwyczaje i historię przybliży widzom "Przyrodnik na tropie". 08:20 KREATORZY PRZYSZŁOŚCI - ODC. 4 WODA (SHAPERS OF TOMORROW 04 - WATER) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Quentin Domart, Clemence Rabeau Seria dokumentalna opowiadająca o ciekawych rozwiązaniach technologicznych w różnych dziedzinach życia. Na całym świecie ludzie wymyślają i projektują przedmioty, które zmienią naszą codzienność. Zasługują na uwagę, ponieważ ich dzieła mogą uczynić nasze życie jaśniejszym, łatwiejszym i bardziej zrównoważonym. Oni kształtują nasze jutro! Wyruszamy z nimi w podróż do przyszłości. W każdym odcinku skupimy się na jednym, określonym temacie, poznamy innowacje, które zmienią nasze życie w dziedzinach takich jak: mieszkania, transport, recykling, odzież, energia, żywność, robotyka. Dowiemy się, co nowego wynaleźli naukowcy, aby chronić i badać dzieła sztuki. Tematem odcinka czwartego będzie woda, która jest nam potrzebna do przeżycia. Niestety, zaczyna jej brakować. Musimy zmienić zasady zarządzania tym zasobem. Wzrost liczby ludności, zanieczyszczenia, nadmierny konsumpcjonizm - to wszystko sprawia, że w wielu krajach zaczyna brakować wody. Jak można uniknąć suszy? Jak przekonać ludzi, by zaczęli szanować wodę? Nie możemy dopuścić, by wyschły jej źródła. Sergio Rico jest chemikiem, który wymyślił, jak można zmienić stan wody w stały żel. Philippe Ouaki di Giorno hoduje rośliny, używając minimalnej ilości wody. Jason Selvarajan wynalazł prysznic, który nie pozwala na nadmierne jej zużycie. Arturo Vittori wymyślił urządzenie, które wychwytuje wilgoć z powietrza - dzięki temu nie zabraknie wody nawet w odległych zakątkach świata. Michael Pritchard wpadł na pomysł, jak można oczyszczać skażoną wodę w domowych warunkach. Ci ludzie pracują bez wytchnienia, by znaleźć nowe rozwiązania w dziedzinie gospodarki wodnej. To prawdziwi wizjonerzy. 09:20 WISŁA OD ŹRÓDŁA DO UJŚCIA - ODC. 3. OD UJŚCIA NARWI DO BAŁTYKU Serial dokumentalny, 52 min, Polska, 2013 Reżyseria: Paolo Volponi Obraz Wisły - od źródła do ujścia. Autorzy pokazują jej wyjątkowe wartości jako strategicznego zasobu naturalnego Polski i Europy. Film składa się z trzech odcinków podzielonych zgodnie z charakterystyką geograficzną rzeki: 1) Wisła Górna, 2) Wisła Środkowa, 3) Wisła Dolna. 10:20 SKARBY EUROPY ODC. 4 PORTUGALIA (TREASURES OF EUROPE EP. 4 TRESORS DU PORTUGAL) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, zakazane jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 11:20 SKRZYŻOWANIE - CROSSROAD Reportaż, 18 min, Polska, 1978 Scenariusz: Jerzy Katarasiński Zdjęcia: Adam Kaczanowski Spotkanie amatorskich teatrów o podobnym profilu - Teatru 9 ze Sztokholmu i Teatru 77 z Łodzi. Fragmenty spektakli obu grup i przesłania do osób oglądających te spektakle. "To spotkanie jest przeciwko konfrontacji, która prowadzi do dalszych podziałów między ludźmi, jest próbą otwierania drogi do wspólnoty" - tak Zdzisław Hejduk, założyciel Teatru 77 z Łodzi, przedstawia wizję wspólnego przedsięwzięcia podjętego z Teatrem 9 ze Sztokholmu w ramach projektu "Skrzyżowanie Crossroad". Obie grupy teatralne w swych przedstawieniach dotykają problemów, z którymi borykają się ich społeczeństwa - brak harmonii między rozwojem materialnym a rozwojem duchowym (Teatr 77) czy przekształcanie ważnych dla przodków wartości "w jarmark i cyrk" (Teatr 9). W reportażu wykorzystano, na zasadzie prawa cytatu, fragment spektaklu "Skrzyżowanie Crossroad" Teatru 77 w Łodzi i Teatru 9 ze Sztokholmu w reżyserii Zdzisława Hejduka i Roberta Johansona. 11:45 WIELKIE RODZINY - ODC. 8 Cykl dokumentalny, 43 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków Lewoccy jadą w góry, wyjeżdżają wspólnie po raz pierwszy od kilku lat. U nich w samochodzie nigdy nie ma nudy, tak jest i tym razem. Pretekstem jest choćby zamawianie pizzy i zadanie dla dzieci, aby obliczyły jej pole. U Twarowskich także podróż, tym razem tata Andrzej zabiera młodszą córkę, Asię, do Puszczy Białowieskiej. Podczas pobytu ojciec sprawdzi, czy na pewno wie, gdzie sukienka jego córki ma tył, a gdzie przód, jak malować dziecięce paznokcie, a córka po raz pierwszy nie będzie miała mamy przy sobie. Da Cruzowie dzielą swoje życie na pół, Weronika przejmuje dom i zajmowanie się noworodkiem, w czym pomagająjej dziadkowie, a Janu rozpoczyna intensywne treningi, bo przed nim kolejna walka. Tej przegrać już nie chce. U Kacprzyków tata Michał angażuje dwie córki do majsterkowania, na zawsze już będą wiedziały, w jaki sposób używać wkrętarki. Niestety, gdy wszystko jest gotowe okazuje się, że w samochodzie zatrzasnęły się drzwi z kluczykami w środku. Janeczka po ich powrocie zaprasza dzieci na domową lekcję angielskiego, ponieważ w tej rodzinie edukacja domowa jest priorytetem. 12:35 GENIUSZE I MARZYCIELE. JAN SZCZEPANIK Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tadeusz Śmiarowski Bohaterem filmu jest niezwykły polski wynalazca - Jan Szczepanik, którego dokonania z przełomu XIX i XX wieku miały ogromny wpływ na rozwój takich dziedzin, jak tkactwo oparte na technikach fotograficznych, film i fotografia barwna, telewizja, jak również energetyka, technika rolnicza i wojskowa. 13:35 WIELKI PACYFIK - ZA KULISAMI. (5/5) (BIG PACIFIC. BEHIND THE SCENES (5/5)) Serial dokumentalny, 50 min, Nowa Zelandia, 2015 Reżyseria: Houghton Sue Scenariusz: Meade Craig Seria dokumentalna o Pacyfiku - Oceanie Spokojnym, który zajmuje jedną trzecią powierzchni Ziemi. Zawiera połowę wody naszego świata i ukrywa najgłębsze miejsce na naszej planecie. To jest to, co ogromne, rzadkie i olśniewające stworzenia nazywają domem - i gdzie czają się jeszcze nieodkryte gatunki fauny. Przełamiemy granice między lądem a morzem, przemieszczając się po oceanie, przedstawiając szeroki wachlarz miejsc, zjawisk naturalnych i zachowań zwierząt. Każdy odcinek skupia się na ikonicznej charakterystyce: namiętności, żarłoczności, przemocy i tajemnicy. Nakręcony w Ultra High Definition, serial pokaże ocean i jego mieszkańców w sposób nigdy wcześniej niewidziany w telewizji. Przygoda życia. Filmowanie oceanu, który pokrywa jedną trzecią globu. Imponujące. Ruszamy. Zadanie bardziej złożone i trudniejsze niż mogliśmy sądzić. Wspaniałe ekipy i najnowocześniejszy sprzęt. Dwadzieścia krajów i 77 niezwykłych plenerów. Ponad cztery lata zdjęć. Nie będzie łatwo. Zagubieni w lesie i wśród zaskakujących wydarzeń. Tam wybuchł dynamit! Wielkie odkrycia i małe cuda. Siedmiocentymetrowa ryba buduje gniazdo o średnicy dwóch metrów! Wyspa Amami Oshima u wybrzeży Japonii. Doświadczony płetwonurek Kimiaki Ito okazał nam bezcenną pomoc. Ponad 20 lat temu odkrył zdumiewające wzory, które w tajemniczy sposób pojawiały się na dnie morza i równie tajemniczo znikały. Wraz z badaczami próbował rozwiązać tę zagadkę. 14:35 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA - ODC. 5 ZATOPIONY LAS (WILD BRAZIL) Serial dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish Amazonia to największy las deszczowy na naszej planecie. Dom 10% wszystkich gatunków fauny na świecie. Wygląda jak olbrzymi, tropikalny raj, ale czy na pewno tak jest? To krajobraz, w którym jest tyle samo wody, co drzew. Każdego roku, gdy las wypełnia się wodą, dochodzi do kolizji tych dwóch światów. Zieleń Amazonii kryje ogromną rozmaitość. Są lasy typu Terra Firme na wyżynach oraz zalewane lasy wzdłuż tysięcy rzek i jezior na nizinach. Drzewa oferują jadalne owoce w nagrodę za rozsiewanie ich nasion. Z drugiej jednak strony wiele z nich stosuje chemiczne środki, by chronić liście przed zjedzeniem. Toczy się niewidzialna wojna między drzewami i zjadaczami liści. Największym ścinaczem liści w Amazonii jest mała mrówka. Gdy odcina liście, jej szczęka wibruje z prędkością tysiąca razy na sekundę. Ścięte liście nie są zjadane przez robotnice, bo mogą być toksyczne, tylko zanoszone do mrowiska. Amazonia jest niewyobrażalnie rozległa. Obejmuje obszar blisko trzech i pół miliona kilometrów kwadratowych. Jest to krajobraz bardzo niejednolity: od stale zalewanego, po suchy las na wyżynach. W zielonej przestrzeni ogromna liczba zwierząt walczy o przetrwanie. Żyją tu małpy wełniaki oraz wyjące małpy, czyli wyjce, a także harpia wielka, najsilniejszy ptak drapieżny na świecie, zdolny unieść nawet wyjca. Skrzydła harpii są szerokie i zaokrąglone, co pozwala jej manewrować w koronach drzew z ogromną precyzją. Łapy harpii są grubości ręki ludzkiej, w dodatku ma największe szpony wśród drapieżnych ptaków. Może nieść w nich ofiarę o tej samej wadze, co ona sama. Amazonia jest światem pełnym tajemnic. Tu drzewa oferują owoce jednocześnie bronią liści. To świat trucizn, w którym rośliny i zwierzęta toczą niewidzialną wojnę. Rośliny i zwierzęta wspólnie zmagają się ze zmienną pogodą. Amazoński las deszczowy to dwa i pół metra opadów rocznie, a większość oczywiście przypada w porze deszczowej. Drzewa i ich liście odgrywają w tym kluczową rolę, ponieważ połowa deszczu, który spada, pochodzi właśnie z lasu. Liście wyparowują wodę, która następnie tworzy chmury i wraca w postaci deszczu. Ulewy stanowią zagrożenie dla zwierząt, np. młodych harpii. Jeśli pisklę przemoknie, wychładza się i ginie. To wyjątkowo groźny czas dla jednego z najsilniejszych ptaków na naszej planecie. Deszcz przeobraża las amazoński. Woda wylewa się z koryt licznych rzek i wpływa do lasu. Ulewy są tak intensywne, że las staje się światem wodnym. Pod wodą znajduje się 250 tysięcy km kwadratowych. To obszar trzy razy większy od Austrii.Transformacja jest zupełna. Tam gdzie kiedyś przysiadały ptaki, powstają warunki sprzyjające dla całkowicie innych stworzeń. W szczycie woda sięga ponad 20 km w głąb lasu. Jest zielona od mikroskopijnego planktonu, którym żywią się wpływające tu ławice małych rybek. Im woda dalej wpływa w las, tym liczniej pojawiają się więksi drapieżcy, jak matamata. To żółw z rodziny wężoszyjnych, żyje w głębi lasu i ma własne metody łapania ryb. Wtapia się w tło, wyglądając jak stary pień, pokryty wodorostami. Gdy woda coraz wyżej zalewa gałęzie drzew, sprowadza się tu smukleń pryskacz i ustala swoje terytorium. Następnie zwabia samiczkę. Smuklenie są wśród ryb wyjątkowym gatunkiem, ponieważ składają jaja na liściach - nad wodą. W Amazonii pada przez 200 dni w roku. Wszystkie zwierzęta lasu muszą znosić tę wilgoć. W końcu jednak nadchodzi czas, gdy wody zaczynają się cofać. To z kolei niebezpieczny czas dla ryb. Łatwo mogą zostać uwięzione w kałużach i jeziorkach. Dzień po dniu, noc po nocy las wysycha. Wiele ryb spotyka marny los, ale nieszczęście jednego stworzenia Amazonii jest okazją dla drugiego. Np. opos wykorzystuje ten okres do poszerzenia swojego jadłospisu. Tak więc ustępowanie i zalewanie wód jednym przynosi obfitość pokarmu, a innym - głód. Deszczowe i suche pory mają wpływ na życie wszystkich stworzeń Amazonii. 15:35 KREATORZY PRZYSZŁOŚCI - ODC. 5 OCEANY (SHAPERS OF TOMORROW 05 - OCEANS) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Quentin Domart, Clemence Rabeau Seria dokumentalna opowiadająca o ciekawych rozwiązaniach technologicznych w różnych dziedzinach życia. Na całym świecie ludzie wymyślają i projektują przedmioty, które zmienią naszą codzienność. Zasługują na uwagę, ponieważ ich dzieła mogą uczynić nasze życie jaśniejszym, łatwiejszym i bardziej zrównoważonym. Oni kształtują nasze jutro! Wyruszamy z nimi w podróż do przyszłości. W każdym odcinku skupimy się na jednym, określonym temacie, poznamy innowacje, które zmienią nasze życie w dziedzinach takich jak: mieszkania, transport, recykling, odzież, energia, żywność, robotyka. Dowiemy się, co nowego wynaleźli naukowcy, aby chronić i badać dzieła sztuki. W odcinku piątym - oceany. Oceany zajmują ponad 70% powierzchni Ziemi, połowa z nich jest głęboka na 3000 metrów. W ich głębinach toczy się życie. Oceany produkują tlen i mają wpływ na zmiany klimatyczne. Ludzie je eksploatują - połów ryb na dużą skalę i intensywny transport wodny mają często katastrofalne następstwa. Jakie skarby kryją w sobie oceany? Czy istnieją przyjazne dla środowiska sposoby korzystania z ich bogactw? Wszyscy ci badacze niestrudzenie pracują, by ratować nasze oceany, ich upór i determinacja są godne podziwu. To prawdziwi wizjonerzy. Naukowcy stoją przed wyzwaniem: jak przekształcić energię oceanów w prąd? 16:35 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 8 OSTATNI REJS AMOCO CADIZ (AROUND THE SEA II EP. 8 LE DERNIER VOYAGE DE L AMOCO CADIZ) Serial dokumentalny, 22 min, Francja, 2018 Reżyseria: Herle Jouon Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W tym odcinku o katastrofie, która odcisnęła piętno na pamięci zbiorowej Bretończyków. Tankowiec rozbił się przy wejściu do małego portu w Finistre. Czterdzieści lat po wypadku po Amoco Cadiz został już tylko zatopiony kadłub. Na tankowcu doszło do awarii steru. Wysłany na ratunek holownik dotarł zbyt późno. Statek rozbił się o skały. Zebrał się sztab kryzysowy do spraw zagrożeń ekologicznych. Mieszkańcy wybrzeża byli zrozpaczeni. Domagali się podpalenia statku. Amoco Cadiz miał za sobą długi rejs zanim rozbił się o przybrzeżne skały Bretanii. Na początku lutego 1978 roku tankowiec napełnił cysterny w Zatoce Perskiej. Trafiło do nich dwieście dwadzieścia tysięcy ton ropy. Miała zostać przewieziona do portu w Rotterdamie. Piętnastego marca 1978 roku Amoco Cadiz wpłynął do Kanału La Manche. Trwał silny sztorm. Szesnastego rano Pasquale Bardari, włoski kapitan tankowca, mierzył się z silnym wiatrem i wysoką falą. O dziewiątej czterdzieści pięć ster zaczął odmawiać posłuszeństwa. Bardari zszedł z mostka do maszynowni, gdzie dowiedział się o awarii. 17:00 SKARBY EUROPY ODC. 5 WŁOCHY (TREASURES OF EUROPE EP. 5 TRESORS D’ITALIE) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, zakazane jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 18:05 EKSPEDYCJA CHINY, W POSZUKIWANIU SHANGRI-LA ODC.5 - CHIŃSKA KRAINA LODU (EXPEDITION CHINA: SEARCH FOR SHANGRI - LA EPISODE 05: CHINA’S FROZEN WONDERFUL / YEAR OF THE SNAKE CELEBRATION) Serial dokumentalny, 50 min, USA, 2019 Reżyseria: Keith Neubert Scenariusz: Gary Hines Seria dokumentalna, która zabierze widzów w podróż po najpiękniejszych i najatrakcyjniejszych miejscach w Chinach. Będą zaskakujące zwroty akcji, w których uczestniczy amerykański poszukiwacz przygód i były gracz NFL, Keith Neubert. Będzie on przemierzał i odkrywał Chiny swoim Harleyem Davidsonem. Po inspirującej wędrówce do Świątyni Shaolin (miejsca narodzin Kung - Fu) otrzyma mapę, która pozwoli mu odbyć epicką podróż po Państwie Środka i odkryć tajemnicze Shangri-La. Część piąta to wyprawa do Chińskiej Krainy Lodu i trochę wiedzy na temat obchodów Roku Węża. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - MAGICZNA SABAUDIA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 CELTOWIE: ZAPOMNIANA POTĘGA EUROPY ODC. 1 U BRAM RZYMU (THE CELTS: BLOOD, IRON AND SACRIFICE / DIE KELTEN / EP. 1. AT THE GATES OF ROME) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Michael Lachmann, Jeremy Hall Dokumentalna opowieść o Celtach. Ich plemienne ojczyzny rozciągały się kiedyś od Hiszpanii, Anglii i Francji po Słowenię i Anatolię. Dziś nowe znaleziska archeologiczne nakreślają znacznie dokładniejszy portret Celtów. Przez prawie tysiąc lat w dużej mierze determinowali historię Europy i nieustannie pilnowali Rzymu. W pierwszym tysiącleciu p.n.e. wywierali wielki wpływ na losy całej Europy. A kiedy w IV wieku p.n.e. zaczęli przekraczać Alpy, było to postrzegane jako zniewaga dla początkującego mocarstwa - Rzymu. W I wieku p.n.e. Cezar wkroczył do Galii, aby ujarzmić wszystkie plemiona celtyckie. Jednak Wercyngetoryks zjednoczył Celtów przeciwko Rzymianom w konflikcie, który trwał siedem lat. Poddanie się i niewola celtyckiego księcia Wercyngetoryksa przypieczętowały los wolnych Celtów na kontynencie. To była porażka, ale nie koniec epoki krwi i żelaza w dziejach tego twardego ludu. Celtowie rzadko bywali zjednoczeni, ale zwierali szeregi, gdy ktoś zagrażał ich kulturze. Żyjemy, gdzie kiedyś żyli oni. Stanowią ważną część naszego dziedzictwa, a tak niewiele o nich wiemy. Wrogowie opisywali ich jako nieokiełznanych, swarliwych barbarzyńców. Przez długi czas zapiski Greków i Rzymian były naszym jedynym źródłem wiedzy o Celtach. Dziś to się zmienia. Poszukiwania rozpoczynamy we Włoszech. 21:10 PUŁAPKA ZA MILIARD DOLARÓW (THE BILION DOLLAR BUST) Film dokumentalny, 40 min, Australia, 2018 Reżyseria: Linton Besser Ekscytująca opowieść o próbie rozpracowania i złapania przestępców zajmujących się praniem brudnych pieniędzy. Ludzi, którzy przez dziesięciolecia unikali schwytania, jednocześnie piorąc miliardy dolarów dla karteli narkotykowych, gangów motocyklowych, a nawet grup terrorystycznych, takich jak np. Al-Kaida. W 2014 roku międzynarodowy zespół operacyjny policji Five Eyes zebrał się w celu pojmania sprawców. Australijscy i amerykańscy tajni agenci zastawili pułapkę. W tym filmie poznamy kulisy i przebieg tej ekscytującej, międzynarodowej, tajnej operacji. 22:00 MIASTO GNIEWU S.II - /6/ DOM DZIECKA Serial fabularyzowany, 29 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Dawid Sawicki Zdjęcia: Łakomiec Karol Muzyka: Kulka Błażej Tomasz Syga pochodził z patologicznej rodziny, rodzice oddali go do domu dziecka. W tym odcinku widzowie dowiedzą się, czy dzieci wychowujące się bez rodziców z góry skazane są na porażkę i konflikt z prawem. Dowiemy się, w jakim zakresie patologiczne rodziny wpływają na ukształtowanie się przestępczego charakteru dziecka. Opowiemy również historię gangsterów wywodzących się z dobrze sytuowanych, zamożnych i wykształconych rodzin, którym imponowała przemoc i dzisiaj odsiadują dożywotnie wyroki za brutalne zabójstwa, albo nie żyją. Takimi gangsterami był m.in. Wojciech Kiełbiński ps. Kiełbasa, Daniel Eberhard ps. Hulio. W tym odcinku postaramy się wniknąć w umysł gangstera i go poznać. Pomoże nam w tym najlepszy polski profiler kryminalny Jan Gołębiowski. 22:40 ZAKŁADNICY SS - ZAKŁADNICY SS. PODRÓŻ W NIEZNANE (HOSTAGES OF THE SS. A JOURNEY INTO THE UNKNOWN / WIR GEISELN DER SS FAHRT INS UNGEWISSE) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Christian Frey Scenariusz: Carsten Gutschmidt Film dokumentalny opowiadający o losach zakładników jeńców SS pod koniec II wojny światowej, wiosną 1945 roku. Część pierwsza to historia ucieczki i tułaczki oparta na wspomnieniach ocalonych, która się rozpoczęła latem 1944 roku. W dramatycznych okolicznościach SS przetransportowało 139 więźniów w Alpy. Podczas podróży więźniowie zaplanowali ucieczkę i błądzili w górach przez sześć dni, tworzyli razem zgrany zespół i postępowali w bardzo sprytny sposób. Kiedy zimą 1944 roku Armia Czerwona rozpoczęła inwazję na Rzeszę Niemiecką, dla wielu oznaczało to deportacje z jednego więzienia do innego, z jednego obozu koncentracyjnego do drugiego. SS polowało na ludzi. Nieliczni uczestnicy ruchu oporu ukrywali się. Wiosną 1945 r. Brytyjczycy i Amerykanie posuwali się od zachodu coraz dalej w głąb Trzeciej Rzeszy, a wojna zbliżała się ku końcowi. W filmie poznamy historię tak zwanej Alpejskiej Twierdzy SS, do której również zamierzano przewieźć zakładników. W ostatnich dniach wojny sytuacja w południowym Tyrolu była złożona. Stacjonowało tam 10 tysięcy gotowych do walki żołnierzy niemieckich. Wiosną 1945 roku alianci rozpoczęli decydującą ofensywę w północnych Włoszech. 23:40 MODA, STYLE, ZWYCZAJE Program kameralno-studyjny, 36 min, Polska, 1973 Autor: Czesław Kruszelnicki Wykonawcy: Aleksandra Piotrowska (Prowadzący), Ewa Olejniczak (Prowadzący), Ewa Wiśniowska(Prowadzący), Alicja Kamińska, Halina Kwiatkowska, Marta Stebnicka, Marian Cebulski, Julian Jabczyński, Wiktor Sadecki, Marek Walczewski, Irena Walczak, Tadeusz Walczak W widowisku "Moda, style, zwyczaje" jego autor, Czesław Kruszelnicki, wciela się w rolę spikera, a w jego zastępstwie Aleksandra Piotrowska, Ewa Olejniczak i Ewa Wiśniowska zaproszą i przeprowadzą rozmowy z gośćmi. W świątecznym odcinku profesor Karol Estreicher, profesor Wiktor Zin i Stanisław Broniewski opowiadają o tradycji szopki krakowskiej. Profesor Zin wypowiada się na temat architektury świątecznej i szopkowej. Profesor Karol Estreicher opowiada o rodzinnych tradycjach. Stanisław Broniewski, znakomity znawca starego Krakowa, wspomina dawniej organizowane tradycyjne bale. W trakcie spotkania w Jamie Michalika odbywa się inscenizacja szopki, która zostanie zaprezentowana dzięki zespołowi kabaretowemu Jamy Michalika. 00:20 NOTACJE - BARBARA WACHOWICZ. KLUCZ DO MIASTA KOŚCIUSZKI Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2008 Autor: Lucyna Smolińska Barbara Wachowicz, autorka biografii wielu Polaków, scenarzystka, fotografik twórca widowisk i filmów. To opowieść o wyprawie w latach osiemdziesiątych do Ameryki - szlakiem Tadeusza Kościuszki. Bohaterka programu mówi o problemach finansowych, a także o tym, jak Amerykanie czczą pamięć naszego wielkiego rodaka. 00:35 GENIUSZE I MARZYCIELE. ZYGMUNT PUŁAWSKI - POLSKIE SKRZYDŁA Cykl dokumentalny, 53 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jarosław Minkowicz Film o największych osiągnięciach polskich pilotów i konstruktorów lotniczych nie musi być nudnym wykładem z historii. Szczególnie, gdy prawie całą historię można oprzeć na romansie zdolnego inżyniera i pięknej malarki. "Polskie skrzydła" to opowieść o zazdrości i namiętności, które z jednej strony okażą się zgubne, ale z drugiej zaowocują rozwojem całego polskiego przemysłu lotniczego na skalę, o jakiej nikt nawet nie śmiał marzyć. Jest piękna kobieta. Są wspaniali mężczyźni i ich maszyny. Podziw tłumów. Namiętność i tragedia. Klęska i nowa nadzieja. Zygmunt Puławski - pilot i inżynier, konstruktor lotniczy. Opracował nowe rozwiązania w lotnictwie: podwozie nożycowe, oryginalny układ skrzydeł nazywany płatem Puławskiego. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POLSKA, MIŁOŚĆ I SZACHY Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Polska, miłość i szachy. Zdarza się, że koledzy poszukiwacze zapraszają nas na szczególnie intrygujące wyprawy. Tak jest i tym razem. Dziś ruszamy w teren ze Świętokrzyską Grupą Eksploracyjną. Dolina rzeczna oparta o stary las, mnóstwo zieleni i zabytkowa architektura. To zespół pałacowo-parkowy położony w Wiązownicy - miejscu, w którym zauroczony Polską Rosjanin senator Bazyli Pogodin wybudował w połowie XIX wieku w stylu neogotyckim z elementami mauretańskimi pałacyk z towarzyszącymi mu budowlami będącymi zapleczem: oficyną, wozownią, lodownią i domem ogrodnika. Na cześć pamięci budowniczego i jego spadkobierców, którzy zrobili wiele dla Polski, miejsce to miało się stać Ośrodkiem Pojednania Polsko-Rosyjskiego. Wracamy Następnie przeniesiemy się na obrzeża Nowej Huty, gdzie przy podejściu do lądowania rozbił się samolot pilotowany przez kapitana Władysława Polesińskiego. Ocalenie załogi miało na tyle cudowne cechy, iż lotnik uznał to za znak z nieba i postanowił odmienić tak swoje życie, jak i życie swoich kolegów w mundurach. Założył katolicką organizację Rycerze Krzyża i Miecza. 02:00 TATARZY POLSCY ODC. 5 Telenowela dokumentalna, 39 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska Cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb, czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 02:45 APOKALIPSA BEZ GRANIC Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2005 Scenariusz, reżyseria i zdjęcia: Krystian Matysek Mała prowincja Aceh w północnej części Sumatry, w Indonezji, jest od 30 lat scenerią krwawej wojny domowej. Walka między partyzantami Ruchu Wolnego Aceh (GAM) a regularną armią indonezyjską pochłonęła już 15 tys. ofiar. Jednak o wojnie tej niewiele mówi się na świecie. Tsunami, które 26 grudnia 2004 r. uderzyło z potężną siłą w wybrzeża południowo-wschodniej Azji, nagle ujawniło podwójną tragedię tego regionu. Przybycie ekip niosących pomoc humanitarną i dziennikarzy pozwoliło zdjąć zasłonę milczenia z trwającego od lat dramatu mieszkańców Aceh. To tam bowiem wielka fala pochłonęła najwięcej ofiar - zginęło 130 tys, osób, 38 tys. uznano za zaginione, a aż 700 tys. osób musiano przesiedlić na tereny w głębi lądu. Codzienne życie na wyspie od lat naznaczone jest piętnem przemocy i strachu. Rebelianci ukrywają się przed wojskiem. Tylko czasami pojawiają się w wioskach, prosząc o pomoc lub żywność. Regularne "wizyty" w wioskach składają też żołnierze: biorą, co chcą, nie płacąc. Opór na nic się nie zda, nikt zresztą nie ośmiela się sprzeciwić zbrojnym oddziałom, nikt też nie ma odwagi przyznać się, że popiera rebeliantów, bo za to grożą rozmaite represje. Nikt też otwarcie nie sprzeciwia się secesji prowincji w obawie przed odwetem ze strony partyzantów. Ci ostatni kupują broń za pieniądze uzyskane ze sprzedaży marihuany, która rośnie praktycznie wszędzie i wyjątkowo obficie. Uprawiają ją także chłopi, traktujący poletka marihuany jako główne lub dodatkowe źródło utrzymania. Wielu członków GAM wyemigrowało, a ci, którzy zostali na miejscu, są porywani, mordowani. W strachu żyją jednak wszyscy - taka jest wojenna rzeczywistość. Jednak to, co nastąpiło 26 grudnia 2004 r. przerosło dotychczasowe wyobrażenia o nieszczęściach, jakie mogły ich dotknąć. Świadkowie tamtych wydarzeń wspominają, że nadciągnęły kolejno trzy ogromne, dwudziestometrowej wysokości fale wzburzonej, błotnistej i bardzo gorącej wody, której towarzyszył przerażający huk. Woda niosła fragmenty roztrzaskanych domów, wyrwane z korzeniami drzewa, samochody, łodzie, a nawet całe statki, ludzkie ciała. Po 10 minutach żywioł uspokoił się, pozostawiając ogromne zniszczenia. W prowincji Aceh, tak mocno dotkniętej uderzeniem tsunami, armia była wtedy jedyną w miarę sprawnie działającą instytucją. Na miejsce przysłano jeszcze dodatkowe wsparcie, przybyły ekipy organizacji humanitarnych, dziennikarze. Ci, którzy przeżyli, ale stracili cały dobytek, chcą wrócić na dawne miejsca, odbudować domy. Żyją z morza, z tego, co złowią, nie wyobrażają sobie pozostania w górach, bo tam umrą z głodu. Pomocy jest wciąż za mało i trzeba ciągle uważać, komu się pomaga, by nie narazić się żadnej ze stron konfliktu. Bo mimo przeżytej katastrofy wojna domowa w Aceh nadal trwa.