TVP Historia Poniedziałek, 15.08.2022 06:35 BYŁ TAKI DZIEŃ - 15 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1920 - bitwa warszawska; 1973 - zmarł gen. Marian Kukiel; 1980 - drugi dzień polskiego Sierpnia; 1988 - rozpoczął się strajk w kopalni "Manifest Lipcowy"; 06:45 W PUSTYNI I W PUSZCZY - CZ. 1/2 Film przygodowy, 95 min, 2 części, Polska 1973 Scenariusz i reżyseria: Władysław Ślesicki Zdjęcia: Bogusław Lambach Muzyka: Andrzej Korzyński Występują: Monika Rosca, Tomasz Mędrzak, Stanisław Jasiukiewicz, Jerzy Kamas, Edmund Fetting, Zygmunt Hobot, Zygmunt Maciejewski, Ahmed Marei, Ahmed Hegazi, Ibrahim Shemi, Emos Bango, Malija Mekki i inni Ekranizacja jednej z najpoczytniejszych powieści Henryka Sienkiewicza. Powstała w roku 1911 i była ostatnim ukończonym dziełem pisarza. Pierwowzorem Nel stała się 10 - letnia adoptowana córka przyjaciela Sienkiewicza. Próby sfilmowania "W pustyni i w puszczy" podejmowali przed wojną Amerykanie, a także Włosi i Niemcy. Jednak przewidując duże trudności, wycofali się przed rozpoczęciem zdjęć. Film Władysława Ślesickiego jest wierną adaptacją Sienkiewiczowskiej powieści. Wprowadzone przez reżysera zmiany są nieliczne i polegają głównie na skondensowaniu akcji. Odtwórców ról Stasia i Nel wybrano spośród blisko 7 tysięcy dziewcząt i chłopców. Nel zagrała Monika Rosca, wówczas ośmioletnia uczennica szkoły muzycznej. W roli Stasia wystąpił urodzony w roku 1955 Tomasz Mędrzak, wówczas uczeń IV klasy liceum, dziś znany aktor teatru "Na Woli", którego widzowie pamiętają m.in. z serialu "Dom". Film realizowano - z przerwami - blisko trzy lata. W Egipcie kręcono plenery kairskie, w Bułgarii powstały kulminacyjne sceny I części filmu - zabicie lwa i Beduinów oraz sceny ze słoniem, a w Sudanie - II część filmu. Meę i Kalego zagrali amatorzy z Sudanu, a epizodyczną rolę piastunki Nel, panny Oliver - pani Stefania Mędrzakowa, matka Tomasza. W roli Saby wystąpiły dwa płowe dogi - Łoś i Apacz. Treserem obu psów był płk Franciszek Szydełko, który wcześniej przygotowywał filmowego Szarika z "Czterech pancernych". Poczciwym słoniem Kingiem, zamiast powieściowego słonia afrykańskiego był łagodny słoń indyjski z bułgarskiego cyrku. Wykorzystano też wiele cennych rekwizytów - m.in. dziewiętnastowieczny sztucer, egzemplarz "Pana Tadeusza" wydany w Paryżu w połowie ubiegłego stulecia. 08:25 HISTORIA POLSKI - DROGA WODNA NIESTRZEŻONA Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2016 Reżyseria: Andrzej Turkowski, Łukasz Korwin Film dokumentalny jest próbą odkrycia tajemnicy rzekomego skoku Lecha Wałęsy przez stoczniowy płot w sierpniu 1980 r. , który stał się głównym elementem mitu założycielskiego Wałęsy - człowieka przez jednych uważanego za bohatera Solidarności, przez innych za zdrajcę tysiąclecia. Przy różnych okazjach Wałęsa sam podawał sprzeczne wersje opowieści o okolicznościach i miejscu słynnego skoku przez płot. Autorzy filmu zebrali szereg relacji świadków i znawców tematu. Jerzy Kozłowski - pseudonim Kolega - tajny współpracownik Służby Bezpieczeństwa w Stoczni Gdańskiej jest jedyną osobą, która podobno widziała Wałęsę przeskakującego przez płot. Dla samego Lecha Wałęsy legendarny skok jest trudnym do wytłumaczenia epizodem. Może z tego wynikać, że późniejszy prezydent Polski był sterowany przez tajne służby i został wprowadzony do stoczni w krytycznym momencie. Ostatnio sprawa skoku przez płot nabrała niezwykłego znaczenia i stała się częścią oskarżenia Lecha Wałęsy o agenturalność. Być może na naszych oczach wielki mit Lecha Wałęsy chwieje się pod ciosami coraz poważniejszych, udokumentowanych faktów, opinii i komentarzy. W filmie biorą udział: Andrzej Bulc, Anna Walentynowicz, Jerzy Borowczak, Henryk Lenarciak, Lech Wałęsa, prof. dr hab. Sławomir Cenckiewicz, Krzysztof Wyszkowski, Klemens Niech, Henryk Jagielski, Jerzy Kozłowski, prof. Paweł Bożyk, ks. prałat Henryk Jankowski, Kazimierz Szołoch. 08:45 PANIE NA ZAMKU Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2018 Reżyseria: Wojciech Walkiewicz Scenariusz: Wojciech Walkiewicz Zdjęcia: Wojciech Walkiewicz Muzyka: Olgierd Mroczkowski Muzeum Polskie w Rapperswilu powstało w 1870 roku. Jest jednym z najstarszych muzeów w Szwajcarii. Utrzymywane jest z darowizn Polonii i składek członkowskich Towarzystwa Przyjaciół Muzeum. W maju 2015 r. otrzymało nagrodę Kustosz Pamięci Narodowej, przyznawaną corocznie przez prezesa IPN. Bohaterkami filmu i naszymi przewodniczkami po Muzeum są pracujące w nim wolontariuszki, przedstawicielki dwóch pokoleń emigracji: tej z lat 80. XX w. i najnowszej, z początku XXI w. Żadna na stałe nie mieszka w Rapperswilu. Dojeżdżają z Zurychu lub okolicznych miejscowości. 10:25 DZIKIE KRAINY AUSTRALII - WYSPA DIABŁA (AUSTRALIA’S WILD PLACES.THE ISLAND OF THE DEVIL) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Peters Moers, Rory Mcguinness Pięcioczęściowa dokumentalna opowieść o dzikich krainach Australii - prastarego kontynentu, pełnego skrajności. Kraju najbardziej jadowitych węży, osobliwych gatunków zwierząt i roślin. Przez dziesiątki tysięcy lat ludzie przystosowywali się tu do życia. Znosili ekstremalne warunki środowiskowe tej nieokiełznanej krainy, by z czasem ją pokochać. Od bujnych lasów deszczowych po spieczone słońcem pustynie i ośnieżone góry. Dzikie piękno tego kontynentu do dziś zachowało się w parkach narodowych. Między Australią a Antarktydą, smagana przez Ryczące Czterdziestki, leży Tasmania - największa i najdziksza wyspa przybrzeżna Australii. Nawet w środku lata silny wiatr zachodni wiejący wokół Antarktyki może przynosić sztormy, a niekiedy opady śniegu. Wyspa trwa tu jednak niewzruszenie, jakby na przekór niszczycielskim żywiołom. Urwiste góry tworzą wyjątkowe środowisko, w którym do dziś przetrwały pozostałości zaginionego świata. Tasmania powstała wskutek ruchu płyt tektonicznych, kiedy 45 milionów lat temu Australia odłączyła się od Antarktydy, co zakończyło rozpad superkontynentu Gondwany. Ponad jedną trzecią powierzchni wyspy zajmują parki narodowe, wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Stare doliny porośnięte lasem deszczowym strefy umiarkowanej zostały objęte ochroną. Duża wilgotność i łagodne temperatury sprawiły, że korony drzew utworzyły niemal w pełni zamknięte sklepienie, funkcjonujące jak dach cieplarni. Wokół rozlegają się głosy dziwacznych zwierząt. W pierwotnym lesie jakby zatrzymał się zegar ewolucji. Żyją tu jedne z najbardziej osobliwych gatunków zwierząt na świecie: składający jaja ssak z dziobem kaczki, czteronogi mięsożerny torbacz o pysku psa i pręgach jak u tygrysa, i wreszcie istny diabeł. Torbacz, który żywi się mięsem, pokrzykuje jak upiór i jest nienasycony jak wampir. Wciąż panuje mit, że diabeł tasmański to dzika bestia, która zaatakuje nas w lesie. Wszyscy tak mówią, ale to nieprawda. Tymczasem na każdej fotografii czy w filmie diabeł tasmański ma otwarty pysk i złowrogo ryczy. W rzeczywistości to bardzo płochliwe zwierzę. Większość ludzi nigdy nie zobaczy go w naturalnym środowisku W 1922 roku na tym niemal dziewiczym obszarze utworzono Park Narodowy Cradle Mountain - Lake Saint Clair, który ciągnie się od bazaltowych szczytów Cradle Mountain po leżące na południu Jezioro Saint Clair. To zupełnie wyjątkowe miejsce. 11:25 PRZYBYLI UŁANI Film fabularny telewizyjny, 57 min, Polska, 2005 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Grzegorz Stefański Zdjęcia: Andrzej Ramlau Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Zbigniew Zamachowski, Kinga Preis, Krystyna Feldman, Stefan Burczyk, Paweł Parczewski, Andrzej Zaborski, Joanna Kurowska, Artur Barciś W sennym zwykle Osieku wielkie poruszenie. Już jutro dzień wojskowego święta, rocznica Cudu nad Wisłą. Z województwa przybędą notable - marszałek i biskup, a może nawet telewizja! - na uroczystość poświęcenia tablicy upamiętniającej wyzwolenie wsi z rąk bolszewików w 1920 r. Robotnicy zawieszają ją właśnie na ścianie urzędu gminy. Wyryte litery głoszą: "Dla uczczenia czterdziestej rocznicy uchwalenia Manifestu PKWN". Stop! - sierdzi się wójt. Czytać nie umiecie? Przewrócić na drugą stronę! No, teraz dobrze! Wyryte w marmurze na odwrocie starej tablicy, dla oszczędności, złote litery głoszą chwałę 13. Pułku Ułanów Wileńskich, który w sierpniu 1920 roku stoczył w okolicy zwycięską bitwę z sowiecką kawalerią. Marian, miejscowy sklepikarz już wie, kto odsłoni inskrypcję. Kombatant walk z bolszewikami, ojciec jego małżonki! To nic, że z niesprawny, milczący, przykuty do fotela starzec nigdy w wojsku nie służył, a w 1920 roku miał zaledwie dziesięć lat. A bo to można wierzyć starym metrykom? Dziadek na pewno z Rydzem komunistów gonił! Trzeba tylko zorganizować dla staruszka wózek inwalidzki i ubrać go w ułański mundur. Z wózkiem nie będzie kłopotu. Wypożyczy się go za parę złotych od miejscowego harmonisty, człeka? a jakże, trunkowego - ćwiczącego z zapałem melodię piosenki "Przybyli ułani pod okienko". Słabo mu idzie. Co chwilę zamiast "Ułanów" spływają artyście spod palców tęskne frazy "Suliko", ulubionej pieśni generalissimusa Stalina. A niezbędny mundur ułański wypożyczy wiekowa córka autentycznego ułana. Nie wypożyczy! Nie po to przez czterdzieści pięć lat ukrywała relikwię przedkomuną, by ją teraz oddawać w obce ręce! No dobrze, odda na chwilę za obietnicę zatrudnienia córki jako sklepowej. Marian nie ma wyboru. Godzi się na wszystko. Mundur trzeba tylko trochę przerobić. Zrobi to bezrobotny, jak niemal wszyscy mieszkańcy popegieerowskiej wioski żyjący z babcinej lub dziadkowej renty, krawiec - pijanica za "połówkę". A kochanica bohatera, pielęgniarka z ośrodka zdrowia, doda dziadkowi ikry zastrzykiem wzmacniającym, takim jak dla sportowców, by jakoś wytrzymał trudy imprezy. Gra jest warta świeczki. Wójt będzie zobowiązany. Z pewnością odnowi z Marianem koncesję na prowadzenie sklepu, wbrew zakusom innych oferentów... Zabawny obrazek z życia biednej prowincjonalnej mieściny, zapis komicznych perypetii ludzi biednych, niezaradnych, z największym trudem wiążących koniec z końcem, nieprzystosowanych do nowych czasów, ale mozolnie próbujących utrzymać się na powierzchni. Komiczny do czasu. Strzelba wisząca na ścianie w pierwszym akcie sztuki teatralnej na pewno wypali w finale. Ułański mundur - pamiątka lat krwawej wojny - zwiastuje dramatyczny finał. Obraz należący do telewizyjnego cyklu "Święta polskie" wyreżyserował Sylwester Chęciński, mający w swoim dorobku między innymi trylogię "Sami swoi", "Nie ma mocnych" oraz "Kochaj albo rzuć" oraz takie filmy jak "Wielki Szu" czy "Rozmowy kontrolowane". 12:30 NEMOCNICE NA KRAJI MESTA. SZPITAL NA PERYFERIACH S.I - ODC. 3 - SPÓR (SPOR) Serial obyczajowy, 49 min, Czechosłowacja, 1977 Reżyseria: Jaroslav Dudek Scenariusz: Jaroslav Dietl Aktorzy: Ladislav Chudik, Ladislav Frej, Milos Kopecky, Marta Motlova, Daniela Kolarova, Jana Stiepankova, Eliska Balzerova, Josef Abrham, Josef Vinklar, Andrea Cunderlikova, Viktor Preiss Doktor Elżbieta na prośbę doktora Strosmajera asystuje mu przy operacji. Jest zdenerwowana, gdyż po raz pierwszy zakłada szwy. Znajomy mechanik proponuje doktorowi Błażejowi kupno nowego samochodu. To honda lux, o której Błażej marzy, ale nie ma pieniędzy. Niespodziewanie pożycza mu je pielęgniarka Ina. 13:30 MIŚ Komedia, 112 min, Polska, 1980 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Stanisław Tym Zdjęcia: Zdzisław Kaczmarek Muzyka: Jerzy Derfel Aktorzy: Stanisław Tym, Barbara Burska, Christine Paul - Podlasky, Krzysztof Kowalewski, Bronisław Pawlik, Zenon Wiktorczyk, Janusz Zakrzeński, Wojciech Pokora Prezes klubu sportowego "Tęcza", Ryszard Ochódzki zwany Misiem, ma wyjechać do Londynu. Zostaje jednak zatrzymany, bo z jego paszportu wyrwano kilka kartek. Ochódzki podejrzewa żonę Irenę, która chciała uniemożliwić, a przynajmniej opóźnić jego wyjazd i dotrzeć do Londynu przed nim. Małżonkowie założyli bowiem przed laty konto w jednym z londyńskich banków. Odejście Ireny zmusiło ich do podzielenia posiadanych dóbr. Pieniędzmi zdeponowanymi za granicą żadne z nich nie chce się jednak dzielić z drugą stroną. Całą sumę zagarnie więc ten, kto pierwszy dotrze nad Tamizę. Ochódzki nie poddaje się jednak łatwo i usiłuje wszelkimi sposobami udaremnić plan małżonki, a jednocześnie zdobyć dla siebie inny paszport. Film powstał w przełomowym okresie najnowszej polskiej historii, kiedy nagle okazało się, że śmiać się można już niemal ze wszystkiego. Tym trudniej było więc wymyślić coś, co rozbawiłoby publiczność. Ale chociaż upadła większość wcześniejszych tabu, nieodmiennie groteskowa pozostała otaczająca nas rzeczywistość. Stanisław Bareja i Stanisław Tym (autor scenariusza) wymyślili więc nieco zawiłą historyjkę o Rysiu - Misiu rywalizującym zachłannie z eksmałżonką o grubą forsę zdeponowaną za granicą, ale opowiastka służy głównie jako pretekst do ukazania wielu nonsensów swojskiej codzienności przełomu lat 70. i 80. Są więc w filmie kpiny z nierozgarniętych milicjantów, przedrzeźnianie piosenkarzy z kołobrzeskich festiwali, szydzenie z imprez rozrywkowych dedykowanych "ludziom Do - Ro", groteskowe parodie urzędniczych rytuałów albo zachowań w placówkach zbiorowego żywienia, gdzie talerze przyśrubowane są do blatu stolika, a łyżki przykute doń wspólnym, przesuwającym się w rytm jedzenia łańcuchem. Na tle tego idiotycznego świata pojawia się problem tzw. tworzenia nowej tradycji. Sztuczność tego rodzaju zabiegów nieźle uosabia w "Misiu" noworodek nazwany pokracznie Tradycja. Kapitalna jest też scena uroczystego wręczania paszportu przy folklorystycznych hopsach. Ale to już problem nie na komedię i świadomi tego realizatorzy stawiają go w finale filmu całkiem serio, w tonacji podniosło - lirycznej, łącząc piosenkowy komentarz z wizyjną fantastyką. 15:30 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - EGIPT: ŻYCIE WŚRÓD PIASKÓW (EGYPT - SURVIVORS OF THE SANDS) Film dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: James Hemming Zdjęcia: Richard Kirby Odc. 2 Przyrodę Egiptu określa przede wszystkim pustynny klimat tego kraju. Na pustyni może przeżyć niewiele zwierząt. Spośród nich można wymienić: żmiję rogatą i skorpiona. W filmie pokazano zwyczaje tych zwierząt. Z Egiptem kojarzy się również najdłuższa rzeka świata Nil i żyjące w niej krokodyle. 16:30 NA BITEWNYM SZLAKU - ODC. 1. BITWA WARSZAWSKA Magazyn, 23 min, Polska, 2022 Scenariusz: Jacek Tokarczyk Wykonawcy: Jacek Tokarczyk (prowadzący) Została uznana za jedną z najważniejszych batalii w historii świata. Zwyczajowo jest nazywana Cudem nad Wisłą. Ale czy rzeczywiście był to cud? I czy tylko nad Wisłą? W dniach 12 - 25 sierpnia 1920 roku Wojsko Polskie stoczyło na przedpolach Warszawy bitwę, która powstrzymała inwazję bolszewików na Europę, a Polsce zagwarantowała niedawno odzyskaną Niepodległość. W 1920 roku bolszewicka nawała miała zalać całą Europę, ale zaczęła się i skończyła w Polsce. Jak udało nam się pokonać Stalina, który 20 lat musiał czekać na realizację swoich zbrodniczych planów? "Na bitewnym szlaku" to program przybliżający widzom w nowoczesny, dynamiczny i całościowy sposób spektakularne bitwy polskiego oręża. Nie samych triumfów i nie samych porażek. Bitew różnorodnych, tak jak i różnorodna jest polska historia. Tematami odcinków będą także mniej znane i rzadziej omawiane polskie działania militarne. Konwencja newsowego programu, eksperci, balistycy, stratedzy i historycy, pasjonujące detale przywracają klimat historycznych wydarzeń. 17:05 1920. BITWA WARSZAWSKA Dramat historyczny, wojenny, 110 min, Polska 2011 Reżyseria: Jerzy Hoffman Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Hoffman Zdjęcia: Sławomir Idziak Muzyka: Krzesimir Dębski Aktorzy: Natasza Urbańska, Borys Szyc, Daniel Olbrychski, Jerzy Bończak, Adam Ferency, Bogusław Linda, Ewa Wiśniewska, Aleksander Domogarov, Olga Kobo, Andrzej Strzelecki, Michał Żebrowski, Rafał Cieszyński, Łukasz Garlicki, Piotr Głowacki Burzliwe losy bohaterów filmu i ich miłosne perypetie rozgrywają się na tle wojny polsko - bolszewickiej, jednego z najważniejszych okresów w dziejach naszego kraju. Stoczona w sierpniu tytułowa bitwa zdecydowała o zachowaniu niepodległości, którą Polska odzyskała w listopadzie 1918 r. , po 123 latach niewoli. Akcja rozpoczyna się w Moskwie na Kremlu, gdzie na tajnym posiedzeniu rządu rosyjskiego Lew Trocki, drugi obok Lenina przywódca Rosji i naczelny komisarz Armii Czerwonej, kreśli plan agresji na Europę i podbój europejskich państw: Polski, potem Niemiec, Francji, Włoch, Anglii. Kolejna scena rozgrywa się w Warszawie, gdzie poznajemy głównych bohaterów tej wojennej historii: artystkę Olę Raniewską i kawalerzystę Jana Krynickiego. To właśnie oczami tych dwojga zakochanych w sobie młodych ludzi zostało ukazane heroiczne zwycięstwo narodu polskiego nad bolszewikami. W warszawskim Cafe Oasis piosenkarka i tancerka kabaretowa Ola bawi zachwyconych gości lokalu, wśród których jest podpity kapitan Kostrzewa, niespuszczający oka z pięknej artystki. Wkrótce pojawia się tu także w szampańskim humorze Jan, kawalerzysta, poeta i idealista, któremu towarzyszą kompani, na czele z majorem Bolesławem Wieniawą - Długoszowskim. Upajający się szczęściem w ramionach ukochanej Jasio proponuje, by pobrali się natychmiast, wiedząc, że wyrusza na front. Obudzony w środku nocy ksiądz Ignacy Skorupka, zgadza się udzielić nazajutrz ślubu młodej parze. Na prośbę zatroskanej Oli, Jaś przysięga żonie, że wróci na pewno. Podczas walk na polsko - bolszewickim froncie kawalerzysta Jan trafia do niewoli. Zostaje oskarżony o agitację i skazany przez sąd polowy na karę śmierci. Przed egzekucją ratuje go jednak atak wrogich wojsk. Ostatecznie jego los będzie spoczywać w rękach czekisty Bykowskiego. Ale Jan zdoła uciece od bolszewików. Ola dowiaduje się od majora Wieniawy o zaginięciu męża. Nie traci nadziei na jego odnalezienie. Porzuca kabaret i zaciąga się do polskiej armii jako sanitariuszka. 19:05 HISTORIA POLSKI - BITWA NIEMEŃSKA 1920 Film dokumentalny, 62 min, Polska, 2020 Reżyseria: Stefan Skrzypczak Scenariusz: Stefan Skrzypczak Film opowiada o bitwie nad Niemnem, decydującej bitwie wojny polsko - bolszewickiej, stoczonej w dniach 20 - 26 września 1920 roku. Był to drugi zasadniczy sukces militarny wojska polskiego w kontrofensywie przeciw Armii Czerwonej, po Bitwie Warszawskiej. (Film zrealizowany w ramach konkursu dla OTV.) 20:20 WOJNA ŚWIATÓW Film dokumentalny, 81 min, Polska, 2020 Reżyseria: Krzysztof Talczewski, Mirosław Bork Scenariusz: Mirosław Bork Muzyka: Krzesimir Dębski Wykonawcy: Piotr Borowiec Film dokumentalny oparty na zrekonstruowanych filmach archiwalnych z wojny polsko - sowieckiej 1920 roku, zakończonej jednym z największych sukcesów militarnych narodu polskiego. W "Wojnie światów" wykorzystane zostały również nagrania radiowe, relacje uczestników i świadków wydarzeń, a także archiwalne świadectwa materialne, które przetrwały do naszych czasów: fotografie, rozkazy oraz zapisy tajnych raportów. Telewizja Polska przeprowadziła cyfrową rekonstrukcję stuletnich, niepublikowanych dotąd archiwalnych filmów, m. in. z Rosji, Francji, Wielkiej Brytanii, Czech, Węgier i USA. W sierpniu 1920 roku stoczona została jedna z ważniejszych dla Polski bitew - Bitwa Warszawska, zwana Cudem nad Wisłą. Wojna polsko - sowiecka zaczęła się jednak dużo wcześniej, skończyła dużo później i nie ograniczała się do obrony Warszawy; przeciwnie toczyła się na terenie od Smoleńska do Warszawy, od Płocka do Lwowa. Nie była cudem, tylko efektem znakomitej synchronizacji dowodzenia, wywiadu i waleczności żołnierzy. Jak dramatyczna była sytuacja świadczą decyzje władz z lipca roku 1920 o ewakuacji placówek dyplomatycznych i archiwów oraz pośpieszna ucieczka części przedsiębiorców. Nie wszyscy jednak wyjechali. Warszawiacy szykowali się do obrony miasta. Wzorem pospolitego ruszenia sprzed wieków, odbywał się stutysięczny ochotniczy zaciąg. Na froncie miało zmierzyć się ze sobą ok. 450 tysięcy żołnierzy polskich z blisko milionową armią sowiecką. Sir Edgar Vincent d’Abernon, ambasador Imperium Brytyjskiego w Berlinie, w roku 1920 przewodniczący Misji Ententy w Polsce, zaliczał Bitwę Warszawską do przełomowych wydarzeń w historii świata. Postrzegał wojnę polsko - bolszewicką nie tylko w wymiarze politycznym, czyli walkę o dominację w regionie. Był to również konflikt w wymiarze ideologicznym - starcie młodego państwa budującego demokratyczne fundamenty z totalitarnym bolszewizmem, systemem zmierzającym do zburzenia starego świata. 21:55 POSZUKIWANY, POSZUKIWANA Komedia, 83 min, Polska 1972 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Jacek Fedorowicz Zdjęcia: Jan Laskowski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Adam Mularczyk, Wojciech Siemion, Jolanta Wołłejko, Bohdan Łazuka, Jerzy Januszkiewicz, Jan Kobuszewski, Wojciech Pokora, Jolanta Bohdal, Maria Chwalibóg, Wiesław Gołas, Mieczysław Czechowicz, Krystyna Borowicz, Witold Dobrowolski, Filip Łobodziński, Jerzy Dobrowolski Twórczość Stanisława Barei dzieli się zwykle na dwa okresy. Pierwszy obejmuje lata sześćdziesiąte. Reżyser kręcił wówczas lekkie, przyjemne komedie sytuacyjne, zatrącające nawet o bulwarową farsę i wodewil. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych beztroski "śmiech dla śmiechu" zastąpił "śmiech z podtekstami" - zjadliwa ironia i kpina z peerelowskiej rzeczywistości, satyra na narodowe przywary, posunięta nierzadko aż do surrealizmu. Te cechy po raz pierwszy ujawniły się w "Poszukiwanym, poszukiwanej". Sprzyjał temu złożony z ciągu epizodów scenariusz, któremu krytyka początkowo zarzucała "niespójność", by po latach dostrzec w nim "głębszy sens". Bareja i Fedorowicz potraktowali zmiany miejsca pracy przez głównego bohatera jako doskonały pretekst do humorystycznego sportretowania różnych środowisk: od socjalistycznych "technokratów" począwszy, a na domorosłych bimbrownikach skończywszy. Stanisław Maria Rechowicz, fajtłapowaty historyk sztuki, zostaje niesłusznie posądzony o kradzież obrazu. Domniemanemu złodziejowi grozi 5 lat więzienia. Zdesperowany postanawia ukrywać się w przebraniu kobiety, dopóki nie namaluje kopii zrabowanego przez nieznanych sprawców płótna. Pozbawiony środków do życia, musi na jakiś czas podjąć inną pracę, rzecz jasna jako kobieta, by nikt go nie rozpoznał. Zatrudnia się więc w charakterze pomocy domowej. Nie ma jednak szczęścia do chlebodawców: pierwszy chce wykorzystać go, a raczej ją w celach erotycznych, drudzy mają rozwydrzone dziecko, trzeci pędzi w łazience bimber, a czwarty to dyrektor głupek, za którego nasz bohater pisze artykuły. W końcu obraz odnajduje się, ale panu Stanisławowi, zaprawionemu już w "gosposiowaniu", trudno zrezygnować z lukratywnego zajęcia i wrócić na cienką, muzealną posadkę. Czy więc nadal pozostanie pełną wdzięku gosposią Marysią? 00:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WAŻNY KAŻDY SZCZEGÓŁ Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Historia, której kolejna odsłona rozgrywa się w Inowodzu pod Tomaszowem Mazowieckim, to kolejny dowód na to, jak silna jest u nas tradycja mówiona, częstokroć - tak jak w tym przypadku - utrzymywana w tajemnicy w kręgu kilku osób. Przez dziesiątki lat rodzina majora Henryka Dobrzańskiego "Hubala", historycy, regionaliści i łowcy tajemnic zmagali się z pytaniem, gdzie ów narodowy bohater znalazł miejsce ostatniego spoczynku. Wszystkie próby poszukiwań nie dały efektu. To, co dziś skłania nas do podjęcia badań na tutejszym cmentarzu, to relacja, którą rodzina państwa Kowalskich z Inowłodza zdecydowała się po latach ujawnić. 01:05 SENSACJE XX WIEKU - DECYDUJĄCY CIOS Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2004 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Ziemowit Pędziwiatr, Cezary Żak, Juliusz Krzysztof Warunek, Zbigniew Paterak, Mirosław Neinert, Andrzej Dopierała, Ryszarda Celińska, Anna Kudulska, Grzegorz Sikora, Anna Dobrowolska, Bolesław Abart, Jerzy Schejbal "Jesteś śmieciem. Jutro odejdziesz z tego miłego więzienia do obozu koncentracyjnego. Stamtąd pewnie nie wyjdziesz żywy, gdyż Niemcy trzeba czyścić z takich jak ty. Jednak - szef tajnych służb SS Reinhard Heydrich zawiesił głos - w swoim parszywym życiu miałeś szczęście, że spotkałeś von Fritscha." Przerażony Otto Schmidt obiecał odwołać zeznania, wyprzeć się spotkania z oficerem. "Przeciwnie" - zaoponował Heydrich. Oznajmił więźniowi, że ma podtrzymać oskarżenie przeciwko generałowi. "Ależ to był kapitan! Kapitan Fritsch! - wołał zdesperowany Schmidt. Heydrich zdawał się nie słyszeć rozpaczliwych wyjaśnień kryminalisty."Spotkałeś generała von Fritscha! Szantażowałeś go. Dał ci pieniądze. Rozpoznasz go na zdjęciu. Tylko w ten sposób ocalisz życie... ". Wiosną 1936 roku atmosfera zagrożenia w Europie gęstniała. Hitler otwarcie parł do wojny. Jego podwładni z NSDAP i SS gremialnie popierali awanturnicze plany. Za to starzy, cesarscy jeszcze generałowie, tacy jak minister wojny von Blomberg oraz dowódca sił lądowych von Fritsch protestowali. Twierdzili, że Wehrmacht nie jest jeszcze przygotowany do starcia ze światowymi potęgami. Hitler zrozumiał, że musi czym prędzej zastąpić oponentów posłusznymi, przepojonymi narodowosocjalistycznym duchem oficerami. Niestety, obaj antagoniści fuhrera mieli wielki autorytet wśród kadry oficerskiej. Przed usunięciem ze stanowisk należało ich więc oczernić, skompromitować, splugawić. Wodzowi pomagali w tym dziele najbliżsi współpracownicy: Himmler, Heydrich oraz Goering. Zarówno dostojnicy z SS, jak i dowódca lotnictwa, pragnęli osłabić siły lądowe, a może nawet przejąć kontrolę nad tą formacją. Marszałek Blomberg ułatwił przeciwnikom zadanie. Ożenił się ze znacznie od siebie młodszą kobietą rejestrowaną w przeszłości przez policję jako prostytutka. Musiał ustąpić ze stanowiska. Generał pułkownik baron von Fritsch nie miał małżonki lekkich obyczajów, więc oskarżono go o homoseksualizm na podstawie zeznań kryminalisty. Choć sąd oficerski odrzucił zarzuty, generał nie doczekał się pełnej rehabilitacji. Wyruszył na wojnę jako dowódca pułku artylerii i zginął pod Warszawą. Fałszywy świadek Otto Schmidt, wbrew obietnicom Heydricha, został zastrzelony. Zaś ani Himmler, ani Goering, choć dobrze wykonali brudną robotę, nie odebrali wymarzonej nagrody - nie podporządkowali sobie armii. Żaden z akolitów Adolfa nie miał prawa wyrosnąć zbyt wysoko. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PRZERWANA WOJNA Magazyn, 19 min, Polska, 1994 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony genezie wojny, której źródeł autor doszukuje się w przebiegu I wojny światowej.