TVP Dokument Poniedziałek, 22.08.2022 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - BOCIAN CIEMNEGO LASU Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Czarne i białe. To jedno z najczęściej wymienianych przeciwieństw. Mamy takie i w naszej, polskiej przyrodzie. To bocian czarny i bocian biały. Dwaj przedstawiciele tej samej grupy ptaków, nawet tego samego rodzaju o nazwie łacińskiej "Ciconia", ale o innym upierzeniu i życiowych upodobaniach. Powszechnie znany bocian biały zamieszkuje widne obszary łąk i pól, a gniazda zakłada wśród jasnych ścian budynków. Bocian czarny pasuje kolorytem do ciemnej zieleni pierwotnych puszcz. I były obawy, że wraz z tymi puszczami wyginie. Ale dzięki ochronie powiększył swój stan liczebny, a ponieważ nauczył się gniazdować także w lasach zagospodarowanych i podkradać ryby ze stawów - zaświtała nadzieja, że pójdzie w ślady swego białego krewniaka i zagości w pobliżu ludzi. Zatrzymał się jednak w pół kroku, nie chcąc najwyraźniej opuszczać leśnych ostępów. O krętych ścieżkach losów tego gatunku i o perypetiach, towarzyszących tym, którzy chcą poznać jego życie i przyjrzeć mu się z bliska, opowiadają jego zapaleni tropiciele i badacze. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 19 NA TORACH HISTORII Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem dosłownie i w przenośni podąża torami historii. Sprawdza, jak dawniej podróżowano koleją i dowiaduje się czym było piąte koło u wozu. Poznaje także sekrety, które skrywa zabytkowa parowozownia w Wolsztynie oraz próbuje uruchomić dawne maszyny i drezyny. To prawdziwie historyczna podróż. 07:00 NOTACJE - MIECZYSŁAW KLIMOWICZ. SOKALSKIE GIMNAZJUM Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Piotr Załuski Opowieść o niezwykłym gimnazjum w Sokalu, małej miejscowości na obrzeżach Rzeczypospolitej, którego poziom nauczania niczym nie odbiegał od poziomu nauczania w renomowanych szkołach warszawskich czy lwowskich. Mieczysław Klimowicz urodził się 14 grudnia 1919 w Sokalu. Ten polski historyk literatury, emerytowany profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, członek rzeczywisty PAN, badacz literatury i teatru polskiego oświecenia, był w latach 1987 - 1990 rektorem Uniwersytetu Wrocławskiego. Jego najważniejsze książki to: "Prekursorzy oświecenia" (1953, współautor Roman Kaleta), "Początki teatru stanisławowskiego" (1965) oraz synteza "Oświecenie" (pierwsze wydanie 1972). Jako członek zarządu Association Internationale de Litterature Comparee w latach 1982 - 1989 organizował konferencje międzynarodowe i prowadził działalność mającą na celu wprowadzenie do nauki światowej osiągnięć polskiego literaturoznawstwa. 07:10 NOTACJE - HALINA PECHATY. LWÓW MOJA MIŁOŚĆ Cykl dokumentalny, 8 min, Polska, 2007 Opowieść o szczęśliwych latach dzieciństwa przed inwazją radziecką na Lwów oraz o pierwszych godzinach inwazji. Bohaterka twego odcinka, Halina Pechaty, jest absolwentką Wydziału Projektowania Wnętrz ASP we Lwowie. Uprawia ceramikę artystyczną, malarstwo, rysunek i grafikę. Obecnie pracuje w Konsulacie Generalnym RP we Lwowie. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 71 KOPALNIA SOLI BOCHNIA Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Agata Sałapa Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Bochnia - jedno z najstarszych miast Małopolski - swój rozwój zawdzięcza odkryciu złóż soli kamiennej. Dobre zarządzanie przez władców Polski zasobami tego cennego minerału doprowadziło do rozwoju gospodarczego całego regionu. "Białe złoto" - bo tak określana była sól kamienna - wydobywano tu przez stulecia, aż do lat 90. XX wieku. Tomasz Bednarek zjedzie kilkaset metrów w dół, aby dowiedzieć się, jak wyglądała praca w tutejszej kopalni soli, której początki sięgają 1248 roku. Wydobywany tu minerał był jednym z najważniejszych surowców dla polskiej gospodarki doby średniowiecza. Dopiero w XX wieku pokłady surowca zaczęły się wyczerpywać, a wydobycie stało się coraz mniej opłacalne. Ostatecznie w 1990 roku wstrzymano eksploatację, a bocheńska kopalnia rozpoczęła działalność turystyczną. Dziś można tu zwiedzić podziemne korytarze, pooddychać powietrzem wypełnionym solanką, dowiedzieć się jak wydobywano sól i jak transportowano ją na zewnątrz. Warto też zwiedzić kaplicę św. Kingi to jedna z ośmiu podziemnych kaplic, budowanych niegdyś przez górników. Biorąc pod uwagę fakt, że praca w kopalni była bardzo niebezpieczna, zawsze powierzali oni swoje życie i zdrowie Bogu oraz świętym. Bochnia to najstarszy ośrodek wydobywczy soli w Polsce. Działa bez przerwy od średniowiecza, czyli 770 lat. W 2000 roku została uznana przez prezydenta RP za Pomnik Historii, a w 2013 wpisano ją na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. 07:50 PRZYRODNIK NA TROPIE - /30/ - CZERNICA Cykl Dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Jaka jest czernica? I jak wygląda zjadana przez nią racicznica? Nie macie pojęcia? To dobrze, bo o tym właśnie w dzisiejszym odcinku opowie Łukasz Bożycki. Poznamy kacze zwyczaje (bo czernica to kaczka) i powody jej bliskiej znajomości z mewą śmieszką. 08:20 NA RATUNEK RAFIE KORALOWEJ (RESCUING CORAL REEF / A LA RESCOUSSE DES CORAUX) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2019 Reżyseria: Clemence Rabeau Rafy koralowe to podwodne oazy. Zajmują tylko dwie dziesiąte procent powierzchni dna oceanów, lecz stanowią schronienie dla jednej czwartej wszystkich istniejących gatunków fauny. Chronią również wybrzeża przed erozją i sztormami, są naturalną spiżarnią dla ludzi i umożliwiają im generowanie miliardowych zysków, za pośrednictwem rybołówstwa i turystyki. Koralowce wyglądają jak rośliny, ale należą do królestwa zwierząt i są zagrożone wyginięciem. Szacuje się, że w 2050 roku mogą bezpowrotnie zniknąć z powierzchni Ziemi. Przyczyniło się do tego globalne ocieplenie, zakwaszenie oceanów i wzrost populacji drapieżników. Sytuacja jest krytyczna, ale nie beznadziejna. Naukowcy z całego świata szukają sposobów na ocalenie koralowców. Chcą, by ten cud natury przetrwał. W laboratoriach i pod wodą rozpoczął się wyścig z czasem. Wielka Rafa Koralowa rozciąga się wzdłuż północno - zachodniego wybrzeża Australii. Ma 2300 kilometrów długości i 344 000 kilometrów kwadratowych powierzchni. To największa bariera koralowa na świecie, wyjątkowy ekosystem, w którym schronienie znalazło ponad 1500 gatunków ryb i skorupiaków. To także jedno z najbardziej zagrożonych miejsc na ziemi. Globalne ocieplenie zagraża tej symbiozie. Pod wpływem ciepła koralowce pozbywają się glonów, bieleją i obumierają. Czy w 2050 roku nadal będziemy podziwiać koralowce? W dużej mierze zależy to od nas samych. 09:20 SIWA - WROTA PUSTYNI - ODC. 1 SHALI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Seria dokumentalna, która stanowi dokumentację niezwykłej wyprawy do Egiptu śladami ludzi, władców i ich bogów. Kiedy kosmiczny wiatr przygody, omiatający planetę Ziemia, rzuca wędrowca na brzeg Wielkiego Oceanu Piasku, perspektywa, z jakiej oglądał do tej pory wszechświat nieodwracalnie się zmienia. Szlak słońca i wiatru bierze swój początek w oazie Siwa, położonej na krańcach Egiptu. To właśnie tu znajduje się wyrocznia Amona - Ra, gdzie pielgrzymujący Aleksander Wielki został obwołany boskim synem, a także słynne źródło Kleopatry. Starożytni władcy upodobali sobie Siwę. Czy odsłoni przed nami swoje tajemnice? Co spotka nas na Górze Umarłych? Wyruszając na wyprawę, wędrowiec miał nadzieję, że pustynia okaże mu więcej łaski niż zaginionej pięćdziesięciotysięcznej perskiej armii, wysłanej przez króla Kambyzesa. Siwą nie można władać, od Siwy można się jedynie uczyć. Pokora, z jaką wędrowiec udał się na zamieszkały przez tajemniczych ludzi kraniec świata, została nagrodzona. 09:50 SIWA - WROTA PUSTYNI - ODC. 2 SIWA Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Misiuk Muzyka: Piotr Czubin Seria dokumentalna, która stanowi dokumentację niezwykłej wyprawy do Egiptu śladami ludzi, władców i ich bogów. Kiedy kosmiczny wiatr przygody, omiatający planetę Ziemia, rzuca wędrowca na brzeg Wielkiego Oceanu Piasku, perspektywa, z jakiej oglądał do tej pory wszechświat nieodwracalnie zmienia się. Szlak słońca i wiatru bierze swój początek w oazie Siwa, położonej na krańcach Egiptu. To właśnie tu znajduje się wyrocznia Amona - Ra, gdzie pielgrzymujący Aleksander Wielki został obwołany boskim synem, a także słynne źródło Kleopatry. Starożytni władcy upodobali sobie Siwę. Czy odsłoni przed nami swoje tajemnice? Co spotka nas na Górze Umarłych? Wyruszając na wyprawę, wędrowiec miał nadzieję, że pustynia okaże mu więcej łaski niż zaginionej pięćdziesięciotysięcznej perskiej armii, wysłanej przez króla Kambyzesa. Siwą nie można władać, od Siwy można się jedynie uczyć. Pokora, z jaką wędrowiec udał się na zamieszkały przez tajemniczych ludzi kraniec świata, została nagrodzona. 10:20 GANDER INTERNATIONAL - PORT LOTNICZY NA KRAŃCU ŚWIATA (GANDER INTERNATIONAL - THE AIRPORT IN THE MIDDLE OF NOWHERE) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Roland May Film pokazuje, jak doszło do tego, że w 1938 roku na północno - wschodnim krańcu Ameryki zbudowano lotnisko, które aż do lat 60. XX wieku można było reklamować hasłem "Rozdroża świata". Kanadyjski Port Lotniczy Gander International - Airport. Ten film opowiada o tym, jak okoliczni mieszkańcy stopniowo schodzili z wielkiej, światowej sceny, aby odkryć na nowo siebie i swoje rodzinne miasto. Kiedyś prawie każdy samolot musiał wylądować w Gander przed i po przekroczeniu Atlantyku. Wtedy najsłynniejsi ówczesnego świata spotykali się w zaimprowizowanej hali odlotów. Głowy państw, takie jak Fidel Castro, stały się ulubionymi gośćmi dyrektora lotniska. 11:15 STOPY WODY Reportaż, 13 min, Polska, 1977 Scenariusz i reżyseria: Jacek Kamiński Zdjęcia: Bogdan Żołtak Dominik Dzimitrowicz, pracownik stoczni w Ustce i żeglarz. Zbudował własnoręcznie jacht s/y "Iwona Pieńkawa", na którym zamierzał wypłynąć w rejs dookoła świata bez zawijania do portu. Marzenia Dzimitrowicza spełniły się, 15 września 1976 jacht wypłynął do Casablanki. Kapitanowi Dominikowi Dzimitrowiczowi towarzyszyli: Marek Berger, Krzysztof Wierciński, Zbigniew Jakubczyk. Reportaż opowiada o wieloletniej budowie jachtu, wodowaniu, chrzcie jednostki i rejsie, który nie miał szczęśliwego zakończenia. 11:30 SIOSTRA Reportaż, 7 min, Polska, 1969 Scenariusz: Jerzy Bałłaban Historia 21-letniej Wandy Kokoszki ze wsi Grądy na Opolszczyźnie, koło Otmuchowa. To kobieta z pasją, która zajmuje się prowadzeniem domu, wychowywaniem rodzeństwa, prowadzeniem dziecięcego klubu wiejskiego. Pani Wanda uczestniczy w życiu wsi, organizując dzieciom w Klubie Związku Młodzieży Wiejskiej czas nie tylko zabawy, ale również rozwija w nich pasję do czytania książek. 11:40 TOMEK NA GRANICACH... RZECZYPOSPOLITEJ Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Reporterska opowieść o tym, co dzisiaj pozostało z dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej. Nie tylko tego materialnego, ale przede wszystkim mentalnego. Kraju wyrosłego na pograniczu Zachodu i Wschodu, gdzie od wieków ścierały się wpływy wielkich mocarstw, etniczne namiętności, trwały religijne waśnie. Kraju, który z trudem próbował łączyć ten kipiący kocioł w jeden polityczny i cywilizacyjny organizm. 12:15 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - ANTONI I ALEKSANDER Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Jankowski W Żywcu prawdopodobnie założono pierwsze kino w Polsce. Wybudował je rzeźnik w tajemnicy przed żoną, która wyjechała na wakacje. Nasza opowieść będzie historią jego 18-letniego prapraprawnuka, który jest pasjonatem X Muzy. Będzie kręcił dokument o swoim przodku, pytał o rodzinę i historię kina, filmował rzeczy, które zostały, a są to m. in. fotele, projektor, haki rzeźnickie, fragmenty taśm. 12:50 TATARZY POLSCY ODC. 6 Telenowela dokumentalna, 40 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska Cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb, czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 13:40 ZDUMIEWAJĄCE INDIE - CZ. 1. PUSTYNIA THAR: ŚWIĘTE PIASKI (WILDEST INDIA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Reżyseria: Richard Kirby Pięcioodcinkowy serial holenderski o niezwykłej przyrodzie i cywilizacji Indii. W pierwszym odcinku ekipa filmowców dociera z kamerą na Thar, największą pustynię Półwyspu Indyjskiego. Thar leży w Radżastanie w zachodnich Indiach oraz w stanie Pendżab w południowo - wschodnim Pakistanie. Niemiłosierny skwar, przenikliwy wiatr i niemal permanentna susza sprawiają, że miejsce to bywa nazywane "królestwem śmierci". Paradoksalnie jednak tętni życiem. Można tu spotkać zwierzęta, których nie zobaczymy nigdzie indziej, ale także miliony ludzi. To najbardziej zatłoczona pustynia świata, gdzie ludzie i zwierzęta zawierają swoiste przymierze, które obu stronom zapewni przetrwanie. 14:40 HISTORIA NIEZWYKŁEJ PRZYJAŹNI (WILD AND WOOLLY: AN ELEPHANT AND HIS SHEEP) Film dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Reżyseria: Brak Brak W RPA działa Centrum Rehabilitacji Dzikich Zwierząt, gdzie pomaga się młodym i rannym zwierzętom powrócić do zdrowia i nabyć umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia na wolności. Film opowiada historię osieroconego słonika imieniem Themba, który przebywał w Centrum przez półtora roku. Jego mama spadła z urwiska w rezerwacie Sanbona i osierociła sześciomiesięczne maleństwo. W tym wieku słonik nie miał szans na samodzielne przeżycie. Ocalał dzięki wyjątkowemu zaangażowaniu weterynarza doktora Johana Jouberta. W swej długoletniej praktyce doktor Joubert leczył wiele dzikich zwierząt, ale to maleńkie słoniątko okazało się nie lada wyzwaniem. Po stracie członka rodziny małe słoniątko może popaść w depresję, a jego stan psychiczny może spowodować, że nie będzie przyjmować pokarmu. Powinien jak najprędzej znaleźć sobie czworonożnego przyjaciela. W ośrodku nie było jednak drugiego małego słoniątka. Opiekunom malca poradzono, by sprowadzili młodego baranka. Był to strzał w dziesiątkę. Baranek o imieniu Albert okazał się wspaniałym towarzyszem zabaw dla Themby. Zwierzaki natychmiast się zaprzyjaźniły i spędzały wspólnie cały czas. Albert sprawił, że Themba zaczął się lepiej rozwijać, żwawo się poruszał i przede wszystkim wrócił mu apetyt. Niestety, Themba nie dożył powrotu do swego rodzinnego stada. Zmarł na skręt kiszek i nikt w ośrodku nie był w stanie mu pomóc. A baranek Albert wciąż jest w ośrodku i pomaga osieroconym zwierzętom, które trafiają do tutejszej kliniki. Można powiedzieć, że pełni rolę najlepszego zwierzęcego terapeuty. 15:40 KREATORZY PRZYSZŁOŚCI - ODC. 6 ŻYWNOŚĆ (SHAPERS OF TOMORROW 06 - FOOD) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Quentin Domart, Clemence Rabeau Seria dokumentalna opowiadająca o ciekawych rozwiązaniach technologicznych w różnych dziedzinach życia. Na całym świecie ludzie wymyślają i projektują przedmioty, które zmienią naszą codzienność. Zasługują na uwagę, ponieważ ich dzieła mogą uczynić nasze życie jaśniejszym, łatwiejszym i bardziej zrównoważonym. Oni kształtują nasze jutro! Wyruszamy z nimi w podróż do przyszłości. W każdym odcinku skupimy się na jednym, określonym temacie, poznamy innowacje, które zmienią nasze życie w dziedzinach takich jak: mieszkania, transport, recykling, odzież, energia, żywność, robotyka. Dowiemy się, co nowego wynaleźli naukowcy, aby chronić i badać dzieła sztuki. W odcinku szóstym - żywność. Lepsze metody produkcji, mniejsza konsumpcja, zdrowsze produkty. Na całym świecie ludzie chcą lepiej się odżywiać. Konsumujemy coraz bardziej świadomie, ale przemysł spożywczy stoi przed wieloma wyzwaniami. Między innymi chodzi o odpowiedzialną dystrybucję. Jak będą wyglądały zakupy w przyszłości? Jakie wynalazki wpłyną na metody produkcji i na naszą konsumpcję? W trosce o środowisko staramy się zmieniać swoje nawyki. Pewne innowacje sprawią, że będziemy konsumować w zupełnie inny sposób. Sieci sklepów, supermarkety, masowa dystrybucja zaczęła się w latach siedemdziesiątych. Poprawiamy metody produkcji, jemy coraz bardziej świadomie. Nowe rozwiązania sprawiają, że skracają się łańcuchy dostaw, co jest zbawienne dla gospodarki i konsumentów. 16:40 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 1 BEAUDUC - PLAŻA NIEPOKONANYCH (AROUND THE SEA II EP. 1 LES IRRDUCTIBLES DE BEAUDUC) Serial dokumentalny, 18 min, Francja, 2018 Reżyseria: Antoine Laura Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie, widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W tym odcinku witamy w Beauduc. Tej miejscowości nie ma na mapach. To skupisko niewielkich domków w regionie Camargue, we Francji. Ich mieszkańcy nie mają dostępu do bieżącej wody i elektryczności. Nie ma tu również zasięgu telefonii komórkowej. Latem zajęty jest niemal każdy domek. Po sezonie zostaje tu tylko garstka tych najbardziej wytrwałych. Beauduc składa się z siedemdziesięciu dwóch domków. Zimą otacza je woda. Wszystko stawiane jest na pustakach. Woda może zalać lodówkę. To wina globalnego ocieplenia. Woda w końcu przegoni stąd ludzi. Kiedyś ich tu w ogóle nie będzie. Nie wiadomo, czy będą tu przyjeżdżać już za kilka lat. Ale mieszkańcy Beauduc nie poddają się łatwo. Walczą o przetrwanie domków i wyspiarskiego stylu życia. Niestety, istnienie osady jest zagrożone. Woda podnosi się tu w zastraszającym tempie. Kilka starych wałów i grobli nie wytrzymało już jej naporu. 17:05 SKARBY EUROPY ODC. 6 IRLANDIA (TREASURES OF EUROPE EP. 6 TRESORS D’IRLANDE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, zakazane jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 18:05 EKSPEDYCJA CHINY, W POSZUKIWANIU SHANGRI-LA - ODC. 6. OCHRONA PANDY WIELKIEJ (EXPEDITION CHINA: SEARCH FOR SHANGRI - LA EPISODE 06: CONSERVATION OF THE GIANT PANDA / TAOISM, BALANCE AND HARMONY) Serial dokumentalny, 50 min, USA, 2019 Reżyseria: Keith Neubert Scenariusz: Gary Hines Seria dokumentalna, która zabierze widzów w podróż po najpiękniejszych i najatrakcyjniejszych miejscach w Chinach. Będą zaskakujące zwroty akcji, w których uczestniczy amerykański poszukiwacz przygód i były gracz NFL, Keith Neubert. Będzie on przemierzał i odkrywał Chiny swoim Harleyem Davidsonem. Po inspirującej wędrówce do Świątyni Shaolin (miejsca narodzin Kung-Fu) otrzyma mapę, która pozwoli mu odbyć epicką podróż po Chinach i odkryć tajemnicze Shangri-La. Część szósta to okazja do poznania rezerwatów i sposobów ochrony pandy wielkiej. Poznamy też bliżej taoizm, religię równowagi i harmonii. Dla Chińczyków to symbol - czczony i kochany. Piękne zwierzę. Panda wielka to symbol pokoju i dostatku. W górach prowincji Seczuan przeprowadzany jest spis populacji. Panda jest wizytówką Chin. Pandy lubią tereny na wysokości 3000 metrów, pokryte wilgotnym, górskim lasem. Panda spędza 16 godzin dziennie na jedzeniu bambusa. A to dlatego, że bambus jest ubogi w składniki odżywcze. Panda zjada prawie 15 kilogramów tej rośliny za jednym posiedzeniem. Spora część prowincji Syczuan leży w strefie lasów tropikalnych. Nikogo nie dziwią ciągłe opady. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PANAMA. KRAJ MIĘDZY OCEANAMI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 SZTUKA DOKUMENTU - ODC. 5 - JACEK BŁAWUT Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu będą autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem fragmentów filmów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Każdy odcinek nowej telewizyjnej serii "Sztuka dokumentu" poświęconej wybitnym polskim dokumentalistom, zrealizowany został w innej formie. Bohaterem piątego odcinka jest Jacek Bławut. 20:35 ŚLIZGIEM DO NIEBA Film dokumentalny, 15 min, Polska, 1985 Reżyseria: Jacek Bławut, Filmowy portret Waldemara Marszałka - sześciokrotnego mistrza świata i trzydziestotrzykrotnego mistrza Polski w sportach motorowodnych. To opowieść sportowca o jego dramatycznych przeżyciach podczas zawodów (między innymi o bardzo niebezpiecznym wypadku). 20:55 ERES Z AŁTAJU Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2005 Reżyseria: Jacek Bławut Scenariusz: Anna Bławut Mazurkiewicz, Jacek Bławut "Pewne rzeczy są nieme. Aby to zrozumieć, trzeba pojechać do Ałtaju". Ta sentencja rozpoczyna film. Graniczący z Chinami, Mongolią, Kazachstanem i Rosją Ałtaj urzeka pięknem dzikiej przyrody, bezkresnymi stepami. W niewielkiej wsi Kokoria w Kraju Ałtajskim mieszka bohater filmu, jedenastoletni Eres, którego wychowują babcia i prababcia. Chłopiec jest najmłodszy z rodzeństwa. Jego dwaj starsi bracia, 16-letni i 18-letni, uczą się w mieście, tam też mieszkają w internacie. Rodzice gospodarzą na stepie, mają 50 wielbłądów, 150 owiec i krowy. Wolne od nauki chwile Eres spędza z rodzicami, pomagając im w pracy. Z wioski dojeżdża do nich konno. Oboje są dumni z syna, to dobre dziecko. Matka modli się o zdrowie członków rodziny, które według niej jest najważniejsze. Nie narzeka na swój los, choć musi jej być ciężko. Trudno podołać pracy w gospodarstwie w głębi stepu, żyć w miejscu, gdzie wokół rozciągają się jedynie pustkowia. W skromnej jurcie czuje się jednak klimat prawdziwego domowego ogniska, jest schludnie, czysto, stół zastawiony smakowicie wyglądającymi potrawami w niewielkich miseczkach. Życie toczy się tu leniwie. Nie widać pośpiechu, pogoni za sukcesem, pieniędzmi. W domu panuje senna atmosfera, jest spokój i cisza, jakby czas się zatrzymał. Przed kamerą matka opowiada o życiu rodziny, codziennych sprawach. Pragnie, by dzieciom było lżej, ich szczęście jest dla rodziców bardzo ważne. Kobieta mówi z namysłem i powoli, jest oszczędna w słowach, jak zresztą wszyscy Ałtajczycy. Milczący są zwłaszcza mężczyźni. "Tylko głupiec odpowiada szybko, w ten sposób nigdy nie odpowie mądrze" - powtarzają. Ojciec cieszy się z przyjazdu syna, spędza z nim beztroskie chwile w stepie, ale w ogóle ze sobą nie rozmawiają, rozumieją się bez słów. Kamera pokazuje również Eresa w wiejskiej szkole. Lekcje odbywają się w narodowym języku ałtajskim. Wraz z innymi dziećmi chłopiec poznaje ałtajską kulturę, poezję, historię. W przerwie między zajęciami, podobnie jak jego rówieśnicy na całym świecie, kopie z kolegami piłkę na szkolnym boisku. Ponadto Eres pięknie rzeźbi w drewnie, gra w piłkę, należy do zespołu folklorystycznego. Bardzo dobrze też jeździ konno, ma własnego wierzchowca. Jak co roku na jesieni, po sianokosach, w Kokorii przychodzi czas na uroczystości weselne. Towarzyszymy Eresowi, który jest drużbą panny młodej, w przygotowaniach do ważnej uroczystości. Poznajemy ciekawe miejscowe zwyczaje związane z zaślubinami. W nastrojowym filmie Jacka Bławuta podziwiamy wspaniałą przyrodę, oglądamy niezmierzone przestrzenie, dostrzegamy współczesność przenikającą do kraju o starych tradycjach i obyczajach. Wnikliwe obserwacje i ałtajska muzyka składają się na ciekawą opowieść o miejscu, które przez tubylców jest uważane za pępek świata, gdzie swój początek mają wszystkie narody ziemi. 21:50 SZCZUR W KORONIE Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2004 Reżyseria: Jacek Bławut "Boże, użycz mi pogody ducha, abym pogodził się z tym, czego nie mogę zmienić; odwagi, abym zmieniał to, co mogę zmienić; i mądrości, abym odróżnił jedno od drugiego; niech się dzieje wola Twoja, Panie, a nie moja". Modlitwę wspólnot Anonimowych Alkoholików powtarzają za Staszkiem zgromadzeni w mieszkaniu mężczyźni. Jest wśród nich także 32-letni Michał. To dla niego się tu zebrali. Michał jest ciężko chory. Śmiertelnie chory. Jest alkoholikiem. Pytany o najbliższych wymienia Staszka i Jacka. Ojca, który dał mu wyłącznie życie i nazwisko, nigdy nie znał. Matkę opuścił przed kilkoma laty, nie interesuje się jej losem. Odkąd umarła babcia, Michał próbował różnych alkoholi. Pił piwo, wódkę, tanie czerwone wino. I denaturat, biały i niebieski. Najpierw sprzedawał to, co w domu było najmniej potrzebne. Potem to, co było podwójne. Po co kolorowy telewizor, skoro jest czarno - biały? Po co telewizor w ogóle, skoro jest wieża stereo? Po co głośniki, skoro wystarczą słuchawki? Skoro słucha się tylko przez słuchawki, wieżę można zamienić na małe radio tranzystorowe. Po co radio tranzystorowe, skoro nie słucha się muzyki? Teraz w mieszkaniu Michała jest tylko łóżko. W pokoju dziennym, pod sufitem, jaskółki uwiły gniazdo. Kiedy jest zimno lub Michałowi brakuje pieniędzy, idzie do Staszka. Staszek ma dość pijackich wykrętów przyjaciela, wyrzuca go z domu. Jednak zawsze w końcu przygarnie, przenocuje. Kamera Jacka Bławuta podążą za Michałem krok w krok. Szklane oko śledzi losy bohatera, jego dylematy, bezsilność w walce z morderczym nałogiem. Czasem Michał zdaje sobie sprawę z pędu do samozagłady. "Ratujcie mnie" - krzyczy. Kolejny pobyt w szpitalu na krótko daje nadzieję zwycięstwa. Michał staje się życzliwszy, mniej kłamie. "My jesteśmy abstynenci, nas alkohol nie zakręci" - Michał bawi się wraz z innymi i tańczy podczas występu zespołu disco - polo. Kiedy jednak przyjaciele spuszczą go z oka, budzą się wódczane demony, zaś deliryczny "szczur w koronie" osacza bohatera. W 2005 roku reżysera Jacka Bławuta wyróżniono nagrodą Grand Prix łódzkiego Festiwalu Mediów Człowiek w zagrożeniu i Nagrodą Prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich na Krakowskim Festiwalu Filmowym. "Szczur w koronie" zdobył nagrodę publiczności "Jancio Wodnik" w kategorii najlepszego filmu dokumentalnego na XIII Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej - Prowincjonalia' 2006. 22:45 BORN DEAD Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2004 Reżyseria i zdjęcia: Jacek Bławut Scenariusz: Jacek Bławut, Anna Mazurkiewicz Zdjęcia: Jacek Bławut Film dokumentalny zaprezentowany na X Festiwalu Filmowym i Artystycznym w Kazimierzu. Historia więźnia - recydywisty, który w ramach programu "Duet" powstałego z inicjatywy krakowskiego więzienia i Domu Pomocy Społecznej pracuje w ośrodku przy dzieciach głęboko upośledzonych. Przez kilka miesięcy kamera obserwuje 24-letniego Roberta, który od 15. roku życia przebywał w zakładach karnych. Robert opiekuje się dziećmi, przebiera je, karmi, myje i spędza z nimi wolny czas. W miarę upływu czasu więzień zaczyna angażować się emocjonalnie w powierzoną mu pracę. Sceny przedstawiające pracę Roberta z dziećmi przeplatane są krótkimi scenami z więzienia. "Born dead" to film o przemianach zachodzących w człowieku, o rodzeniu się uczuć, poczucia bliskości. To film o nauce współczucia i chęci pomocy. "Born dead" zdobył m. in. Brązowego Lajkonika podczas Krakowskiego Festiwalu Filmowego oraz Nagrodę Specjalną FICC Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych w 2004 r. 23:45 NIKT NIE POMOŻE Reportaż, 14 min, Polska, 1983 Zdjęcia: Adam Kaczanowski Kobieta ze starszą matką oraz dwójką nastoletnich dzieci od kilku lat mieszka w dwunastometrowym garażu, bez wody i prądu - taka informacja dotarła do łódzkiego oddziału Telewizji Polskiej. Tropem tym ruszył Michał Fajbusiewicz i okazało się, że przyczyną tej sytuacji jest konflikt rodzinny. Małżeństwo, po rozstaniu, nie może porozumieć się w sprawie podziału gospodarstwa rolnego, w którym wspólnie mieszkali. Sprawa trafia do sądu, ale postępowanie ciągnie się latami. Ten spór podzielił nie tylko małżonków, ale całą rodzinę. Kimś, kto liczy na szybkie rozwiązanie tego konfliktu, jest też właścicielka garażu, która zgodziła się przyjąć kobietę, ale nie spodziewała się, że do jej ogródka wprowadzi się więcej osób i że będą tam mieszkać aż tak długo. 00:05 NOTACJE - WITALIS SKORUPKA. RODOWÓD Cykl dokumentalny, 8 min, Polska, 2008 Autor: Maria Nockowska Witalis Skorupka ur. 1923, żołnierz AK, skazany na karę śmierci w latach stalinowskich, prezes Stowarzyszenia Skazanych na Karę Śmierci. 00:15 TATA ZZA ŻELAZNEJ KURTYNY Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Scenariusz i reżyseria: Krzysztof Rzączyński Zdjęcia: Michał Popiel - Machnicki Muzyka: Jem Panufnik, Andrzej Panufnik Wykonawcy: Jeremy Panufnik, Camilla Panufnik, Nigel Osborne, Bernard Jacobson, Beata Bolesławska-Lewandowska, Wojciech Michniewski, Bohdan Pociej, Ewa Panufnik-Dworska, Mateusz Dworski, Humphrey Burton, John O'Kehoe Jem (Jeremy Panufnik) jest twórcą muzyki młodzieżowej i animacji, mieszka w Londynie, gdzie jest znany również jako DJ. Gdy jego ojciec miał tyle lat, co on, czyli około czterdziestki, był już uznanym polskim kompozytorem. Komunistyczne władze wybrały go jako wizytówkę polskiej muzyki za granicą. W 1954 roku Andrzej Panufnik postanowił zerwać związki z reżimem. Wyjechał na Zachód jako kompozytor zza żelaznej kurtyny z postanowieniem, że nigdy do Polski nie wróci. Nie wierzył ani wówczas, ani potem, przez długie lata swojego życia w Anglii, że komunizm zostanie kiedyś obalony i w 1990 roku, na krótko przed śmiercią jeszcze raz stanie na ojczystej ziemi. Dla Jema przeszłość ojca była zawsze owiana tajemnicą. Ojciec nie opowiadał mu o Polsce, nie uczył języka, nie wierzył, żeby kiedykolwiek synowi to było potrzebne. W momencie kręcenia filmu Andrzej kończyłby 94 lata. Do domu pod Londynem, gdzie wciąż mieszka jego żona, Camilla, gdzie ciągle istnieje jego dawna, zakurzona dziś pracownia, przyjeżdżają starzy przyjaciele, tak jak kiedyś, na urodziny. Jem chce porozmawiać z nimi o tym, o czym nie zdążył porozmawiać z ojcem. Jednak perspektywa angielska nie wystarcza. Jem wyjeżdża do Polski, żeby zrozumieć dramatyczną biografię ojca, poznać jego dylematy, motywy ucieczki z kraju. Podróż w czasie śladami ojca jest przede wszystkim refleksją nad samym sobą. Jem, nie mając, w odróżnieniu od swojej siostry, klasycznego wykształcenia muzycznego, czuł się w rodzinie zawsze inny. Ale kiedy wraz z nim podróżujemy śladami Andrzeja Panufnika, mamy wrażenie, że syn jest niezwykle bliski ojcu, zarówno poprzez swoją wrażliwość i szczerość, jak i zaskakujące refleksje. W czasie podróży bohater odkrywa w sobie emocje, które do dziś pozostawały w ukryciu. 01:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - JUŻ TYLKO SPRÓCHNIAŁY KRZYŻ ODC. 214 Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Co stało się z naturalnym krajobrazem historycznym formowanym przez wieki na naszych wschodnich rubieżach, uświadamiamy sobie wtedy, gdy do poszukiwań niezbędny jest nam konkretny dwór z jego rolniczym otoczeniem, lasami i łąkami. Zamiast punktów odniesienia, na miejscu odnajdujemy anonimową pustkę. Tak rzecz się ma w przypadku Hoźnej pod Białymstokiem. A legenda miejscowa powiada, że tu pochowani są powstańcy styczniowi. 01:40 SYBERYJSKIE SNY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2001 Reżyseria: Ewa Misiewicz Scenariusz: Dorota Kabalewska, Ewa Misiewicz Zdjęcia: Jacek Knop Film przedstawia losy Polaków urodzonych na Syberii, których dzieciństwo zostało gwałtownie przerwane wydarzeniami związanymi z rozprzestrzenieniem się rewolucji październikowej na Daleki Wschód. 02:40 KINIARZE Z KALKUTY (KINIARZE Z KALKUTY) Film dokumentalny, 59 min, Polska/Niemcy, 1998 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Fidyk Zdjęcia: Mikołaj Nesterowicz Kaleki Mama, który po trzydziestu latach pracy porzucił zakład fryzjerski, by jeździć z kinem pana Battu, ma 80 lat i żywi głębokie przekonanie, że po jego śmierci umrze też kino objazdowe, zamordowane przez telewizję. Pan Battu nie zgadza się ze swoim współpracownikiem. Jest przekonany, że w Indiach kino objazdowe będzie istniało zawsze, bo milionów ludzi żyjących w biednych wioskach nie stać na kupno telewizora, a kochają filmy do tego stopnia, że przybywają na pokazy, pokonując pieszo wiele kilometrów. Pomocnik tych dwóch, młody Amit, nie ma zdania w tej kwestii. Robi, co do niego należy: rozwiesza białe płótno ekranu na wysokim rusztowaniu, obsługuje projektor i pozostaje w cieniu pryncypałów, którzy zresztą nie zgadzają się nie tylko w tej sprawie. Są jak ogień i woda. Pan Battu, powściągliwy i oszczędny abstynent, nie może znieść, że Mama - malutki, niemal bezzębny kaleka - wcale nie myśli o przyszłości, wydaje, co zarobi i chętnie zagląda do butelki. Pan Battu z Kalkuty jest właścicielem jednego z 2 tysięcy objazdowych kin pokazujących ludziom efekt głównie rodzimej, nawiększej na świecie produkcji filmowej. Zarabia na tym, lecz zarazem wypełnia swą własną misję: jest przekonany, że film może zmieniać ludzkie życie na lepsze, a oglądające go dzieci stają się mądrzejsze. Jeździ po Indiach również dlatego, że szuka swej żony, którą jakiś czas temu porwali mu Dalaici. Największym jednak marzeniem pana Battu jest pokazanie filmu mieszkańcom odległych wiosek, żyjącym w pierwotnych, niezmiennych od tysięcy lat wspólnotach, którzy w ogóle nie wiedzą, że wynaleziono kino i istnieją filmy. O zgodę na taki pokaz zabiegał przez trzy lata w Ministerstwie Opieki Społecznej, zgodnie bowiem z obowiązującymi w Indiach przepisami plemiona te należy zostawić w spokoju i w żaden sposób nie wpływać na zmianę ich stylu życia. W końcu pan Battu zgodę dostał, i oto w grudniu 1997 roku wraz z Mamą i Amitem wyruszył, by zrealizować swoje marzenie. Andrzej Fidyk z ekipą towarzyszył jego zdezelowanej ciężarówce w tej długiej podróży. W efekcie wyprawy powstał film dokumentalny, lecz z fabułą. Trzej bohaterowie przeżywają w drodze przeróżne, niepozbawione dramatyzmu perypetie, prowadzące do zaskakującego zakończenia. Śledząc ich przygody, widz ogląda fragmenty prezentowanych przez pana Battu i Mamę filmów, reakcje widzów, dostrzeżone podczas jazdy sceny z życia codziennego, obyczaje, ogrom i egzotykę Indii. Poznaje też niesamowitą społeczną i polityczną rolę kina w tym kraju. Dokument powstał w koprodukcji Telewizji Polskiej z telewizjami Westdeutsche Rundfunk i Arte. W 1998 roku film zdobył Grand Prix podczas I Tygodnia Europejskiego Filmu Dokumentalnego w Strasburgu i jedną z trzech nagród publiczności na Międzynarodowym Festiwalu Filmu Dokumentalnego w Amsterdamie. W 1999 roku "Kiniarzy z Kalkuty" uhonorowano nagrodą "Golden Spire" na 42. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Francisco.