TVP Dokument Piątek, 26.08.2022 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - ODKRYWANIE NIEDŹWIEDZIA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Młoda kobieta z doktoratem z biologii w kieszeni porzuca ciepłą Hiszpanię, by na chłodnych i grząskich szlakach Bieszczadów tropić zwierzę - widmo: niedźwiedzia. Widziała go tutaj na żywo może dwa, trzy razy. Ale i tak ma tutejsze miśki na oku. Zwabia je na nęciska tuszami padłych zwierząt i filmuje ukrytą kamerą na podczerwień. Odnajduje miejsca, gdzie zwierz się czochra, zostawiając bezcenne dla badacza włosy. One mówią wszystko o niedźwiedziu - nie tylko o tym, co je, ale też np. o jego stresach. Nuria Selva Fernandez ukazuje nam współczesne sposoby poznawania dzikich, rzadkich i w związku z tym zwykle ginących zwierząt. To rodzaj współczesnej, badawczej traperki. Wymagającej jednak nie mniejszej determinacji, niż poczynania tradycyjnych tropicieli. Z badań Nurii i jej zespołu wyłania się coraz bardziej wyrazisty obraz największego i zarazem najbardziej owianego mitami drapieżcy naszych puszcz. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 23 OWCZYM PĘDEM Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem rusza w polskie Tatry, aby zbadać, czy tamtejsi górale nadal pielęgnują historyczne tradycje wypasania owiec. Czy naprawdę codziennie wyprowadza się je w wysokie góry? Jak dawniej wyrabiano oscypki i czy dzisiaj również używa się pierwotnych metod? Odpowiedzi na te wszystkie pytania znajdą się w programie. 07:00 NOTACJE - ADAM KILIAN. JESTEM PRAWDZIWYM LWOWIAKIEM Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Sławomir Malcharek, Róża Fabjanowska Opowieść o Lwowie, miejscu urodzenia bohatera opowieści. Adam Kilian - scenograf, grafik, ilustrator, ur. 23 lutego 1923 roku. W latach 1944 - 1948 studiował na wydziale architektury w College of Arts and Crafts w Nottingham w Wielkiej Brytanii. 07:10 NOTACJE - RUDOLF TAUER. JESTEM CZŁOWIEKIEM DWÓCH NACJI Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2007 Autor: Marcin Bradke Opowieść o przedwojennym, wojennym i powojennym życiu człowieka, który ma korzenie polsko - niemieckie. Rudolf Tauer, syn Niemca i Polki. "Urodziłem się we Wrocławiu w roku 1928 i mieszkam tu do dziś. Kocham to miasto urodzenia, nauki i pracy" - rozpoczyna opowieść o swojej "małej ojczyźnie" Rudolf Tauer. Od najmłodszych lat wychowywany był w duchu polskości. Matka nauczyła go języka polskiego, wprowadziła w środowisko Polaków mieszkających we Wrocławiu, przyprowadziła do polskiego kościoła. Była najważniejszą osobą w jego życiu, wzorem do naśladowania. Jako pacyfista z przekonania Rudolf Tauer jak długo mógł uchylał się od służby wojskowej. Krótko po ogłoszeniu Breslau twierdzą, został jednak, jako szesnastolatek, wcielony do Volkssturmu, jednostek wojskowych utworzonych z osób, które nie podlegają jeszcze bądź już służbie wojskowej. Wymuszony udział w walkach o Wrocław był dla niego ciężkim przeżyciem, wówczas po raz pierwszy zetknął się ze śmiercią. Patrzył jak giną koledzy zabijani przez atakujących miasto żołnierzy radzieckich. Ogłoszenie kapitulacji było dla niego szczęśliwą chwilą, ale jednocześnie skłaniało do zadumy. Zdawał sobie sprawę, że nic już nie będzie tak jak dawniej, że kończy się pewien rozdział w historii. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 75 LIPNICA MUROWANA Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Przemysław Skoczek Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Lipnica Murowana, wieś w powiecie bocheńskim, oddalona jest niecałe 60 kilometrów od Krakowa. Leży w dolinie rzeczki Uszwicy. Ślady pierwszych osadników sięgają neolitu, ale dopiero od VII wieku n.e. , dogodne położenie i żyzna ziemia spowodowały, że dolina Uszwicy gęsto się zaludniła. Pierwsze oficjalne wzmianki dotyczące osady Lipnik dotyczą parafii założonej w 1141 roku. Mimo licznych najazdów była ona dobrze zasiedlona i wciąż się rozwijała, dzięki korzystnemu położeniu na szlaku handlowym między Węgrami a Krakowem. Wieś była dobrze zorganizowana, więc lokalni włodarze zaczęli zabiegać o nadanie jej większego znaczenia. Z powodzeniem w 1326 roku król Władysław Łokietek pozwolił Konradowi, sołtysowi wsi Lipnica, założyć miasto na 100 łanach frankońskich, czyli około 25 hektarach. W ten sposób wieś Lipnica stała się miastem. Rozplanowano je zgodnie ze średniowiecznym układem urbanistycznym, który zachował się do dziś. Tomasz Bednarek odwiedza najciekawsze miejsca w Lipnicy Murowanej, m.in. cmentarny kościół św. Leonarda, który w 2003 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO, Izbę Regionalną, kościół św. Andrzeja oraz gospodę, w której przygotowywana jest lipnicka lipina - produkt regionalny o właściwościach leczniczych. Lipnica to niegdyś tętniące handlowym życiem królewskie miasto, a dziś cicha miejscowość, o wciąż widocznym średniowiecznym rodowodzie, cel podróży pasjonatów historii oraz pielgrzymów podążających śladami świętych. 07:50 PRZYRODNIK NA TROPIE - ODC. 1 - BIELIK Reportaż, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Program przyrodniczy, w którym prowadzący - Łukasz Bożycki - porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny. Swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o zupełnie nieznane, zaskakujące często wątki relacji między zwierzętami. Wszystko, co nas otacza, jest ze sobą powiązane. Współpracuje lub się zwalcza, poluje lub ostrzega się wzajemnie przed zagrożeniem. Przyroda, szczególnie ta dzika, to sieć powiązań, co wyjaśnia i odkrywa przed widzami przyrodnik Łukasz Bożycki. Rozpoczyna przyrodnicze opowieści od bielika, pierwowzoru polskiego godła narodowego. Bielik odgrywa ważną rolę w środowisku, jako drapieżnik szczytowy wybiera na swoje ofiary zwierzęta osłabione np. przez choroby. Bieliki, nieświadomie, poprzez budowanie większej liczby gniazd niż same potrzebują, tworzą środowisko przyjazne innym ptakom drapieżnym: na przykład puszczyki mszarne są wręcz uzależnione od obcych gniazd, ponieważ, jako sowy, nie budują własnych. Współpraca bielików z innymi zwierzętami, żywiącymi się padliną, zapewnia nieustający obieg pierwiastków w przyrodzie. 08:15 KARTOGRAFOWIE WSZECHŚWIATA (COSMIC FLOWS, THE CARTOGRAPHERS OF THE UNIVERSE) Film dokumentalny, 53 min, Francja, 2018 Reżyseria: Franois - Xavier Vives W tym filmie dokumentalnym poznamy wspaniałych naukowców, którzy zajmują się opisywaniem i odkrywaniem kosmosu. Któż nie popadł w zachwyt, podziwiając letnią nocą rozgwieżdżone niebo? Komu nie zawrócił w głowie widok Drogi Mlecznej przecinającej sklepienie niebieskie? Jak możemy pojąć swoje miejsce we wszechświecie w obliczu tej prawie niewyobrażalnej nieskończoności? Czy możemy się w nim zlokalizować? Ustalić swój adres w kosmosie? Wyobrazić sobie jego architekturę? Właśnie tym zajmują się nowi odkrywcy - astronomowie sporządzający mapy wszechświata. To kosmografowie. Ich celem jest zmierzenie i zmapowanie nieskończonej przestrzeni. Człowiek od zarania dziejów nieustannie przesuwa granice swojego poznania wszechświata. Podążając śladami XVI - wiecznych odkrywców, zrobili to astronomowie XX wieku i kontynuują te prace współcześni, tworząc nowe wykresy i mapy. Zmieniły się technologie, powstały spektakularne obserwatoria i teleskopy kosmiczne. Z Hawajów do Australii przez Republikę Południowej Afryki i Chiny, zapraszamy na spotkanie z niesamowitymi ludźmi i naukową przygodą, która zabierze nas do najwspanialszych miejsc na naszej planecie i w kosmosie. Jeden z tych zespołów, Cosmic Flows, opracował pierwszą, dynamiczną mapę supergromady, do której należy nasza galaktyka. To ważne odkrycie doprowadzi do wielu kolejnych. 09:15 JEDEN NA TYSIĄC (ONE IN A THOUSAND) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jan Haft Film dokumentalny, w którym poznamy lepiej siedliska przyrody zwane potokami czy strumieniami. Jak rozpoczyna się ich bieg i dlaczego woda wybiera taką, a nie inną drogę? Jakie zwierzęta zamieszkują te najmniejsze rzeki i jak w nich i wokół nich funkcjonują? To przeważnie górskie krajobrazy i ekosystemy. Woda w strumieniach jest wyjątkowo czysta, ale ludzie bezmyślnie ją zatruwają wylewając na pola uprawne chemikalia i różnego rodzaju zanieczyszczenia. To bardzo wrażliwe siedliska ryb, płazów, owadów i wielu innych zwierząt i roślin. W filmie poznamy sekrety strumieni i potoków. Niewielki strumyk leśny wije się łagodnie wśród drzew, żłobiąc koryto między kamieniami. Szmer potoku z magiczną grą świateł na wodzie to czarująca scena która wydaje się ponadczasowa. Jest to świat pełen niezwykłych stworzeń. Dziwaczna ryba, która łapie wszystko co się rusza, z kolei inne przemykają w barwnych ławicach. Strzyżyki zleciały na połów, a kolorowi letni goście zjawiają się nad i pod wodą. Niektórzy obcy i dziwni - inni są wspomnieniem dzieciństwa. A przecież to tylko skromny strumyk leśny. Jesień - więc wzdłuż brzegów strumienia drzewa gubią liście. To największa dostawa pokarmu. O zmierzchu gramolą się spod kamieni raki strumieniowe. O tej porze roku mają tylko jeden cel: znaleźć partnerkę. Mniejsze stworzenia także szukają schronień na płyciznach, stanowiąc pokarm tych, którzy je znajdą. Pluszcz zwyczajny śmiało nurkuje w wartkim strumieniu polując na małe owady. Jest świetnie przystosowany do podwodnych połowów. Zimne, czyste wody zapewniają również idealne warunki dla troci wędrownych, płynących w górę strumienia na tarlisko. 10:15 SKARBY EUROPY ODC. 9 NORWEGIA (TREASURES OF EUROPE EP. 9 TRESORS DE NORVEGE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, zakazane jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 11:10 WOKÓŁ MÓRZ II - ODC. 19 REGATY W SEINT - TROPEZ (AROUND THE SEA II EP. 19 LES VOILES DE SAINT TROPEZ) Serial dokumentalny, 10 min, Francja, 2018 Reżyseria: Romain Dussaulx, Herv Corbire Kontynuacja opowieści o krajach, miastach i ludziach, których życie związane jest z wodą. Ocean Spokojny, Karaiby, wybrzeże Francji, Ocean Polarny czy wybrzeże Afryki - będziemy podróżować, żeglować i dowiadywać się wszystkiego o świecie widzianym oczami mieszkańców, którzy żyją i pracują wokół tych niezwykłych miejsc. Raj dla jednych, a dla innych ekologiczne cierpienie. W tym odcinku w południe, na wody Zatoki Saint - Tropez wypływa trzysta jachtów. Od ponad trzydziestu lat odbywają się tu słynne regaty o nazwie "Les voiles de Saint - Tropez". Biorą w nich udział najpiękniejsze jednostki z całego świata. Największe emocje budzi pojedynek między żaglowcami Mariska i Tuiga. To dwa identyczne statki, zbudowane ponad sto lat temu. W 1994 roku książę Monako, Albert kupił zniszczoną Tuigę i sfinansował jej remont. Dziś Tuiga to admiralska jednostka monakijskiego jachtklubu. Od lat wygrywa wszystkie regaty, w których startuje. 11:25 POLACY U ŹRÓDEŁ NILU Film dokumentalny, 19 min, Polska, 1983 Scenariusz, rezyseria i zdjęcia: Bohdan Sienkiewicz Polskie misje pallotyńskie w miejscowościach Bikondo i Masaka w Rwandzie. Tubylcza ludność zajmuje się głównie rolnictwem i garncarstwem. Księża misjonarze i siostry zakonne mają za cel pomóc mieszkańcom w unowocześnieniu i usprawnieniu codziennego życia. Organizują żywność, pomoc medyczną i szkolnictwo. Prowadzą ośrodek zdrowia i sierociniec. Organizują warsztaty kulinarne, tkackie i szkołę dla matek. Pallotyni dbają o rozwój duchowy mieszkańców. Przy polskim kościele misyjnym skupia się życie lokalnej społeczności. Do dobrego smaku należy na przykład, by ślubowanie małżeńskie składać na ręce przełożonego pallotynów. Przykład Rwandy dowodzi, że tym, co decyduje o poziomie życia mieszkańców w Afryce, jest przede wszystkim spokój, stabilizacja i zaniechanie walk plemiennych. W tym zbożnym dziele mają swój udział Polacy. 11:50 WIELKIE RODZINY - ODC. 9 Cykl dokumentalny, 43 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Adam Lipiński, Marek Kozakiewicz Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków Twarowscy kupili nową lodówkę, a przy okazji porządków w kuchni tata próbuje wyjaśnić dzieciom czym był komunizm. Czas na wstawienie nowej lodówki. Okazuje się, że zdania są w rtej sprawie podzielone. Andrzej z Bernadetą nie mogą dojść do porozumienia. Dzieci próbują pomóc. Zamieszanie z lodówką spowodowało, że nie było czasu na przygotowanie obiadu, dlatego rodzice zamawiają pizzę. Dwanaście pudełek z pizzą ląduje na stole. Jest chwila wytchnienia. Ostatecznie lodówka staje w miejscu wybranym przez Bernadetę. Po południu zebranie przy stole Twarowskich, gdzie trwa ożywiona dyskusja na temat podziału obowiązków w rodzinie. Tata cierpliwie wysłuchuje postulatów dzieci na temat zmian w dotychczasowym planie. Lewoccy wypoczywają w górach, rano sanki, po południu grają wspólnie w gry planszowe. Wieczorem cała rodzina zajmuje się kominkiem. Monika z Andrzejem miło się przy tym przekomarzają. Zabawom nie ma końca. Kacprzykowie szczęśliwi, od dawna nikt nie odwiedzał ich gospodarstwa agroturystycznego z powodu pandemii. Teraz zjechali do nich wyjątkowi goście - grupa niewidomych. Janeczka proponuje wspólne pieczenie chleba. Jest przy tym dużo śmiechu i zabawy. To nie koniec atrakcji, bo Kacprzykowie starają się urozmaicić czas swoim gościom. Zabierają grupę na zimowy spacer po okolicy. Po powrocie czas na warsztaty w pracowni ceramicznej Michała i w końcu smakowanie upieczonego chleba. Janeczka jedzie do weterynarza po inkubator. Rodzina ma pomysł na rozmnażanie gęsi. Pierwsze jajka jeszcze tego samego wieczoru lądują w inkubatorze. Da Cruzowie wybrali się z dziećmi na siłownię, przed Janu kolejna walka, której nie chce przegrać. Podczas podróży samochodem Gabryś zwierza się mamie, że ma nową dziewczynę. Kiedy Weronika zaczyna dopytywać syna o szczegóły, okazuje się, że to już nieaktualne. Na siłowni Janu próbuje trenować, ale to praktycznie niemożliwe z dziećmi obok. Po powrocie do domu wraca do tematu porzucenia walk już na zawsze. Weronika bardzo w tym męża wspiera. 12:45 GENIUSZE I MARZYCIELE. JÓZEF HOFMANN Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2018 Reżyseria: Paweł Kloc Bohaterami cyklu są polscy naukowcy i wynalazcy przełomu XIX/XX wieku, działający głównie w 20 - leciu międzywojennym, których praca lub odkrycia wpłynęły na rozwój cywilizacji w różnych dziedzinach nauk ścisłych, konstruktorskich, inżynieryjnych, medycznych. Film o Józefie Hofmannie (1876 - 1957), geniuszu muzycznym, cudownym dziecku z Galicji, które podbiło swym talentem Stany Zjednoczone. Najpierw jako mały chłopczyk stał się sensacją w Nowym Jorku, później świat poznał legendarnego pianistę, niezrównanego interpretatora Chopina, pedagoga, kompozytora, zapalonego automobilistę i sportsmena. Wynalazca, z którego pomysłami (takimi jak wycieraczki samochodowe, spinacz do papieru, stołki do fortepianu o regulowanej wysokości) mamy do czynienia na co dzień. Jeden z największych pianistów w historii zmarł samotnie i w zapomnieniu, właściwie nie istnieje w pamięci zbiorowej rodaków. Film biograficzny z cyklu "Geniusze i marzyciele" stwarza szansę poznania tego niezwykłego artysty i wynalazcy. 13:45 ZDUMIEWAJĄCE INDIE - CZ 5. SIEDEM SIÓSTR (WILDEST INDIA) Serial dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2011 Reżyseria: Richard Kirby Serial o niezwykłej przyrodzie i cywilizacji Indii. W ostatnim odcinku ekipa filmowa wyrusza z kamerą do tajemniczej krainy znajdującej się z dala od cywilizacji. Siedem stanów położonych w północno - zachodnich Indiach należy do najsłabiej zbadanych obszarów naszej planety. Spotkamy tam łowców głów i tygrysy. Będziemy podziwiać niezdobyte szczyty i tonące we mgle potężne wodospady. Wyruszymy dziś w miejsce, gdzie wciąż rządzi przyroda, a człowiek może tylko się jej podporządkować. 14:45 DZIKA SRI LANKA - ODC. 3 WYBRZEŻE OLBRZYMÓW (WILD SRI LANKA) Cykl dokumentalny, 50 min, Austria, 2015 Reżyseria: Mike Birhead Sri Lanka, państwo w Azji Południowej, na wyspie Cejlon wraz z mniejszymi przybrzeżnymi wyspami. Oddzielone od Półwyspu Indyjskiego cieśniną i zatoką Manna. Od wschodu zaś oblewane przez Zatokę Bengalską, od południa otwartym Oceanem Indyjskim. Strudzony oceaniczny wędrowiec powraca ku brzegom rajskiej wyspy. Od tysiącleci potężne prądy oceaniczne prowadzą olbrzymie zwierzęta w kierunku tych magicznych wybrzeży. Kolosy z głębin podpływają pod sam ląd. Tak powstaje jeden z największych przyrodniczych spektakli na Ziemi. Dlaczego morskie olbrzymy przybywają tu tak licznie? Przez wieki Sri Lanka i jej ukryte skarby przyciągały wędrowców z całego świata. Skuszeni opowieściami o rzadkich przyprawach oraz prastarych cywilizacjach, Hindusi, Arabowie i Europejczycy przybywali na wyspę, której urokowi trudno się oprzeć. Zastawali krainę niezwykłych bogactw, nieznanych bogów i wiary w siły przyrody, zamieszkaną przez imponujące zwierzęta, które nie występują nigdzie indziej na świecie. Nie wiedzieli, że wyjątkowe skarby można znaleźć jeszcze przed wejściem na ląd. Leżąca na Oceanie Indyjskim Sri Lanka znajduje się na skrzyżowaniu szlaków rozmaitych migrujących zwierząt morskich. Tuż u jej wybrzeży dochodzi do powstania jednego z najbardziej imponujących skupisk największych drapieżników świata - kaszalotów. Ci morscy wędrowcy żyją w niemal nieustannym ruchu. Wracają ze świata, do którego nie docierają promienie słońca. Po godzinnym przebywaniu w głębinach wynurzają się na powierzchnię, by zaczerpnąć powietrza. Zanim zanurzą się ponownie, użyźniają powierzchnię wody. By oszczędzać siły pod wodą, kaszaloty zawieszają funkcjonowanie mniej ważnych narządów, w tym także zdolność do defekacji. To jeden z niewielu sposobów, by biogeny uwięzione w głębinach mogły powrócić do obiegu tuż pod powierzchnią. Na rozległym otwartym oceanie najbardziej stabilnymi punktami odniesienia dla kaszalotów są one same. U wybrzeży Sri Lanki licznie się gromadzą. Tworzą olbrzymie stada, niekiedy największe, jakie widziano w oceanach świata! Zanurzają się na głębokość dwóch tysięcy metrów. Tam polują na kałamarnice olbrzymie. Każdy z tych wiecznie głodnych łowców może zjeść około tony pożywienia dziennie. 15:45 ZAGADKI SEJSMOLOGII (CHASING QUAKES) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2017 Reżyseria: John Capener Film dokumentalny o katastrofach spowodowanych przez trzęsienia ziemi. Jedno z nich miało miejsce niedawno we Włoszech. Jesienią 2016 r. tragedia dotknęła północno-środkowy obszar kraju. Seria czterech trzęsień ziemi w górach zniszczyła historyczne miasto. Zaraz po pierwszym trzęsieniu naukowcy szybko rozpoczęli prace, aby dokonywać pomiarów w czasie rzeczywistym. Autor filmu stara się dzielić swą uwagę pomiędzy wyzwanie naukowe, którym jest badanie trzęsień ziemi, a niepokój społeczny, jakie ono wywołuje. Słyszymy relacje miejscowej ludności z pierwszej ręki i spotykamy naukowców próbujących dowiedzieć się jak najwięcej o ostatnich wydarzeniach. Zobaczymy, jak sejsmolodzy wykorzystują najnowocześniejszą technologię satelitarną i sensoryczną. Od archeologii po technologię kosmiczną - każde narzędzie jest potrzebne do gromadzenia danych, które odblokują sekrety naszej niespokojnej planety. 16:40 OD MORZA ŚRÓDZIEMNEGO DO AFRYKI POŁUDNIOWEJ - ODC. 3. PLAŻE I KRATY (FROM THE MEDITERANEAN TO SOUTH AFRICA / DE LA MEDITERRANE A L'AFRIQUE DU SUD. PLAGES ET BARREAUX) Serial dokumentalny, 10 min, Francja, 2010 Reżyseria: Yannick Charles Seria dokumentalna, która pozwoli poznać szlak od Morza Śródziemnego aż po Południową Afrykę. Odcinek 3. Na wyspie u zachodniego krańca Sycylii białe miasteczko tuli się do gór. Jest maleńkie i jedyne na tej wyspie. Latem przybywają turyści i mimo licznych zbiorników na domach prędko kończy się woda pitna. Zimą miejscowi najbardziej obawiają się sztormów. Śliczna i dzika wyspa Marettimo liczy zaledwie 12 km długości. Poza jednym miasteczkiem i latarnią morską jest całkowicie bezludna. Latem łodzie z turystami zaglądają do morskich jaskiń, ale potem nikogo tu nie ma. Czy tak trudno tu żyć? Czy mieszkanie z dala od wszystkiego jest niemożliwe? Marettimo jest jedną z kilku wysp należących do archipelagu Egadów. Na wyspie Favignana znajduje się poprawczak. Dla młodych przestępców ta wyspa jest ich więzieniem. Z archipelagu przenosimy się na Sycylię, największą wyspę Morza Śródziemnego. Czujemy się, jakbyśmy wrócili na kontynent. Wrażenie izolacji znika. 17:00 SKARBY EUROPY ODC. 10 GRECJA (TREASURES OF EUROPE EP. 10 TRESORS DE GRECE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, zakazane jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 18:00 PODRÓŻE HABSBURGÓW - CZĘŚĆ CZWARTA: FRANCISZEK FERDYNAND (THE TRAVELS OF THE HABSBURGS / DIE REISEN DER HABSBURGER) Cykl dokumentalny, 52 min, Austria, 2020 Reżyseria: Isabel Gebhart Scenariusz: Andreas Augustin, Carola Augustin Dokumentalna opowieść, która przeniesie nas w czasy, kiedy podróżowali Habsburgowie. Za panowania cesarza Franciszka Józefa I nastąpił wyraźny wzrost zainteresowania podróżami. W latach 1848 - 1916 ludzie przesiadali się z koni i powozów na statki parowe i do pociągów. Później z pociągów do samochodów i z samochodów do samolotów. Cykl przedstawia podróże królewskich ikon swoich czasów: cesarzowej Elżbiety, cesarza Franciszka Józefa I oraz dwóch spadkobierców tronu, Rudolfa i Franciszka Ferdynanda, w świetle rewolucji w podróżowaniu, ewolucji hotelarstwa i rozwoju telekomunikacji. Będziemy im towarzyszyć w ich największych podróżach, w tym dookoła świata. Wrócimy do miejsc, w których miały miejsce ważne wydarzenia, odtworzymy różne sytuacje i zaprosimy do udziału specjalistów o międzynarodowej renomie. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - IRAN. SKARBY PERSJI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i wybitne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:10 CELTOWIE: ZAPOMNIANA POTĘGA EUROPY ODC. 2 WALKA O GALIĘ (THE CELTS: BLOOD, IRON AND SACRIFICE / DIE KELTEN 2. FIGHT FOR GAUL) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Michael Lachmann, Jeremy Hall Dokumentalna opowieść o Celtach. Ich plemienne ojczyzny rozciągały się kiedyś od Hiszpanii, Anglii i Francji po Słowenię i Anatolię. Dziś nowe znaleziska archeologiczne nakreślają znacznie dokładniejszy portret Celtów. Przez prawie tysiąc lat w dużej mierze determinowali historię Europy i nieustannie pilnowali Rzymu. W pierwszym tysiącleciu p.n.e. odgrywali wielką rolę w Europie. A kiedy w IV wieku p.n.e. zaczęli przekraczać Alpy, było to postrzegane jako zniewaga dla początkującego mocarstwa - Rzymu. W I wieku p.n.e. Cezar wkroczył do Galii, aby ujarzmić wszystkie plemiona celtyckie. Jednak Wercyngetoryks zjednoczył Celtów przeciwko Rzymianom w konflikcie, który trwał siedem lat. Poddanie się i niewola celtyckiego księcia Wercyngetoryksa przypieczętowały los wolnych Celtów na kontynencie. To była porażka, ale nie koniec epoki krwi i żelaza. Rok 52 przed naszą erą. Na polach dzisiejszej Burgundii zadecyduje się przyszłość Galii. Od sześciu lat najambitniejszy, rzymski dowódca prowadzi wojnę z Celtami. Jego wróg ukrył się za palisadą twierdzy Alezja. Przed nami Gajusz Juliusz Cezar. Galia est omnis divisa in partes tres. Pierwsze zdania najsłynniejszego dzieła literatury rzymskiej. Opowieść o kampanii miała zrobić wrażenie na ziomkach autora. Galia jest podzielona na trzy części. Jedną zamieszkują Belgowie, drugą Akwitanowie, mieszkańcy trzeciej nazywają siebie Celtami. Romanizacja Galii zaczęła się od zwycięstwa Cezara pod Alezją. Nazajutrz po bitwie, Wercyngetoryks godzi się z przeznaczeniem i poddaje. Około setnego roku naszej ery Plutarch, w biografii Cezara pisze, że Celt wiele razy okrążał namiot zwycięzcy, zanim złożył broń. Cała Galia staje się prowincją rzymską. Jednak po drugiej stronie Kanału La Manche, w kraju zwanym przez Rzymian Brytanią, plemiona celtyckie nadal żyją zgodnie z dawnym obyczajem. Wkrótce Rzymianie wkroczą także na ich ziemię. 21:10 WIELKA EUROPEJSKA AFERA TYTONIOWA (THE GREAT EUROPEAN CIGARETTE MYSTERY / THE JOHN DALLI MYSTERY) Film dokumentalny, 57 min, Dania, 2017 Reżyseria: Jeppe Rnde, Mads Brügger Film dokumentalny o ciemnej stronie UE. Dwóch dziennikarzy postanowiło zbadać, dlaczego maltański unijny komisarz, John Dalli, musiał opuścić Komisję EU w niełasce. Wszystko to wydarzyło się po oskarżeniach o to, że jest zamieszany w nieuczciwe kontrakty z Big Tobacco. W 2010 r. Dalli został komisarzem unijnym do spraw zdrowia. To na jego biurko trafił projekt nowej dyrektywy w sprawie wyrobów tytoniowych. Pragnął on rygorystycznej dyrektywy, co nastawiło do niego wrogo przemysł tytoniowy. Zamierzał ją wprowadzić, ale w październiku 2012 roku został wezwany do biura Manuela Barroso, przewodniczącego Komisji Europejskiej i podał się do dymisji. Z raportu wynika, że Dalli przeprowadził szereg poufnych spotkań z lobbystami tytoniowymi i padło podejrzenie o korupcję. Ten film próbuje wytłumaczyć wszelkie zawiłości tej sytuacji. Dwaj reporterzy postanawiają też zbadać stary i dawno zapomniany przypadek oszustwa, który dotyczył innego urzędnika Komisji Europejskiej, Antonio Quatraro, który zginął w tajemniczych również będąc podejrzewanym o bycie człowiekiem Big Tobacco. Proste pytanie, dlaczego Quatraro umarł, tworzy narracyjny, intrygujący wątek tego mrocznego śledztwa. 22:20 MIASTO GNIEWU S.II - /7/ CMENTARZE GANGSTERÓW Serial fabularyzowany, 29 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Dawid Sawicki Ufo. Tak gangsterzy i policjanci określali osoby, które zaginęły i nigdy się nie odnalazły. Do dzisiaj w policyjnych kartotekach są setki nazwisk ludzi powiązanych z różnymi grupami przestępczymi, a przy ich nazwiskach napis "Zaginiony". Przez prawie 3 lata Ufo był Artur Heining ps. Czacha. Jego ciało znaleziono zakopane na terenie Twierdzy Modlin, dopiero po zeznaniach gangstera, który powiedział, że tam mordowano i grzebano wrogów. Czacha zginął, ponieważ sprzeciwił się braciom Karwowskim - Grzegorzowi i Dariuszowi, szefom gangu nowodworskiego, z którym Czacha współpracował. Wyrok wykonali Konrad Obojski ps. Obój i Rafał Ł. ps. Zwierzak. W tym odcinku opowiemy krótką historię Twierdzy Modlin i jakie tajemnice nie tylko te historyczne skrywa to miejsce. Widzowie dowiedzą się o osobach zaginionych, sposobach uprowadzania i pozbywania się tych ludzi. Poznają też krótką historię Rafała Ł. ps. Zwierzak, najmłodszego zabójcy w historii polskich zorganizowanych grup przestępczych, który pierwszy raz zabił jeszcze przed ukończeniem 20 lat. Poza tym opowiemy o historii gangu nowodworskiego i modlińskiego. Geneza jego powstania, czym się zajmowali i jakich mieli wrogów. Odcinek kończy się wewnętrznym podziałem w grupie nowodworskiej. Bracia Karwowscy na lata trafili do więzienia, a pałeczkę po nich przejął Zwierzak, który bezwzględnie i brutalnie załatwia swoje interesy. 22:55 ZAKŁADNICY SS - ZAKŁADNICY SS. NA OSTRZU NOŻA (HOSTAGES OF THE SS. ON RAZORS EDGE / WIR GEISELN DES SS AUF MESSERS SCHNIEDE) Film dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Christian Frey Scenariusz: Carsten Gutschmidt Film dokumentalny opowiadający o losach zakładników - jeńców SS pod koniec II wojny światowej. Część pierwsza to historia ucieczki i tułaczki oparta na wspomnieniach ocalonych, która się rozpoczęła latem 1944 roku. W dramatycznych okolicznościach SS przetransportowało 139 więźniów w Alpy. Podczas podróży osadzeni zaplanowali i przeprowadzili ucieczkę, po czym błądzili w górach przez sześć dni, tworzyli razem zgrany zespół i postępowali w bardzo sprytny sposób. Część druga to kontynuacja tułaczki pozostałych przy życiu członków ruchu oporu, razem z prominentnymi przeciwnikami Hitlera z całej Europy. W filmie śledzimy przedzieranie się uciekinierów przez Alpy pod koniec II wojny światowej. W góry uciekało również wielu członków dowództwa SS, którzy zamierzali wykorzystywać cywilów jako kartę przetargową w negocjacjach, bardziej żeby ratować własne życie niż dla dobra nazistowskiego państwa. 29 kwietnia 1945 roku armia amerykańska wyzwoliła obóz koncentracyjny w Dachau i zajęła Monachium. Radio niemieckie przekazało narodowi wiadomość, że Adolf Hitler nie żyje. 2 maja Wehrmacht i SS skapitulowały we Włoszech. Włoskiego dyktatora Mussoliniego i jego kochankę zlinczowano kilka dni wcześniej. Wojna we Włoszech skończyła się prawie o tydzień wcześniej niż w pozostałej części Europy. Armia amerykańska bez przeszkód przedostała się przez przełęcz Brenner. Jedynie niektórzy fanatyczni esesmani i zaślepieni członkowie HitlerJugend stawiali opór. Kapitulacja niemieckich sił zbrojnych we Włoszech oznaczała także koniec koszmaru aliantów, tak zwanej Alpejskiej Twierdzy, reduty nacjonalizmu. 4 maja pierwsze jednostki amerykańskie dotarły do jeziora Braies w Dolomitach w południowym Tyrolu. Nadszedł wytęskniony dzień wolności. 24:00 POLSKĄ KOLEJĄ W ANDY Reportaż, 17 min, Polska, 1972 Scenariusz: Andrzej Żurowski Czarno-biały reportaż ukazujący wyprawę do Peru. To materiał pokazujący najpiękniejsze zakątki tego kraju - od największych miast, po najmniejsze górskie wioski. W materiale zdjęcia Andów - dolin, pasm górskich - widoków zapierających dech w piersiach, ale także dużych aglomeracji, gdzie życie płynie zdecydowanie szybciej. To niema opowieść o życiu Peruwiańczyków, ale przedstawiona z perspektywy podróży pociągiem - w różnych przedziałach znajdują się różni ludzie, starsi, młodsi i dzieci - każdy z tubylców gdzieś zmierza, podziwiając widoki zza okna. 00:20 NOTACJE - ADAM KILIAN. BOGA NIE MA, SZATAN JEST Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Sławomir Malcharek, Róża Fabjanowska Znakomite opisy życia na terenach azjatyckich ZSRR, widziane oczami młodego chłopca, artysty, Polaka, którego losy rzuciły na Daleki Wschód. Scenograf, grafik, ilustrator. Urodził się w 23 lutego 1923 roku we Lwowie. W latach 1944-1948 studiował na wydziale architektury w College of Arts and Crafts w Nottingham w Wielkiej Brytanii. Po powrocie do kraju, od 1948 do 1951 roku, był dyrektorem i scenografem teatru Niebieskie Migdały, sceny lalkowej, którą jeszcze w 1944 roku w Samarkandzie założyła jego matka Janina Kilian-Stanisławska. Teatr ten w 1951 roku został przemianowany na Teatr Lalka. Z warszawską sceną Kilian związany jest od ponad półwiecza. Pracował tam od 1951 roku jako scenograf i kierownik plastyczny, od 1988 roku jest konsultantem plastycznym. Poza tym współpracuje z wieloma scenami lalkowymi, dramatycznymi i operowymi. 00:30 GENIUSZE I MARZYCIELE. JAN SZCZEPANIK Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2018 Reżyseria: Tadeusz Śmiarowski Bohaterem filmu jest niezwykły polski wynalazca - Jan Szczepanik, którego dokonania z przełomu XIX i XX wieku miały ogromny wpływ na rozwój takich dziedzin, jak tkactwo oparte na technikach fotograficznych, film i fotografia barwna, telewizja, jak również energetyka, technika rolnicza i wojskowa. 01:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 218 BITWA O NOCNE NIEBO Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Bitwa o nocne niebo. Nasze potoczne wyobrażenie o wojnie to tyraliery żołnierzy ścierających się w rozbłyskach wybuchów i kłębach dymu. To zionące ogniem stalowe potwory, pożerające się nawzajem. Jednak gdzieś daleko w tle trwał również pojedynek najtęższych mózgów obydwu walczących stron, owocujący niesłychanym przyspieszeniem technicznym. Ten wątek wojennych dziejów będzie dziś przedmiotem naszego zainteresowania. To już kolejna akcja organizowana przez Prywatne Muzeum Podkarpackich Pól Bitewnych w Krośnie. A szukać będziemy miejsca ukrycia urządzeń, które wykorzystywała tu w czasie wojny przeciwlotnicza obsługa naziemna. Pirat Nasza kolejna opowieść także dotyczyć będzie interesującego eksponatu, tym razem przeznaczonego dla Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. Szybowiec Pirat, który będziemy mieli okazję zobaczyć, to drugi wyprodukowany w Polsce prototyp ukrycia urządzeń, które wykorzystywała tu w czasie wojny przeciwlotnicza obsługa naziemna. 01:55 TATARZY POLSCY ODC. 6 Telenowela dokumentalna, 40 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska Cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb, czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 02:45 REPUBLIKA. NARODZINY LEGENDY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2017 Reżyseria: Ryszard Kruk Zdjęcia: Łukasz Kajetan Pochylski, Wojciech Budny, Ryszard Kruk Film dokumentalny o legendarnym zespole muzycznym Republika. W połowie lat 70. w Toruniu działało środowisko skupione wokół Studenckiego Klubu Pracy Twórczej Od Nowa. Waldek Rudziecki kieruje klubem i organizuje warunki, dzięki którym młodzi muzycy mają po prostu gdzie i na czym grać oraz zaprasza do Torunia ciekawe kapele z całego kraju. Sławek Ciesielski i Paweł Kuczyński wraz z braćmi Rucińskimi tworzą Res Publicę. Dołącza do nich Grzegorz Ciechowski, który szybko wyrasta na lidera. Charyzmatyczny poeta i kompozytor wyznacza nowy styl. Powstaje Republika. Nikt wcześniej tak nie grał. Ich muzyka porywa tłumy. Andrzej Ludew tworzy logo i "republikarycę". Czarno-białe pasy stają się ich znakiem rozpoznawczym, a Kombinat jednym z najważniejszych utworów tamtych czasów. Zespół zyskuje ogromną popularność, nieustannie jest w czołówce listy przebojów, zdobywa złotą płytę. W radiowej Trójce pojawia się kreowany reportaż i nie pomaga późniejsze dementi. Płyną listy od zdecydowanych przeciwników, jak i zagorzałych fanów. Ciechowski inspiruje do czytania Herberta, Orwella, Kurta Vonneguta. Ania kończy wówczas szkołę podstawową i jeździ na wszystkie koncerty, ale wiemy, że za kilka lat będzie żoną Grzegorza. Zespół wydaje kolejną płytę, która osiąga sukces, kolejne utwory zyskują miano hitów. Muzycy wchodzą do studia, by nagrać kolejny album i w tym momencie zespół się rozpada. Historia przyjaźni i rodzącego się fenomenu porusza również kontekst historyczny czasów i miejsca twórczego fermentu. Autorzy filmu wykorzystali ciekawe mało znane archiwa filmowe Republiki oraz muzykę i niepublikowane zdjęcia zespołu Res Publica. Niewątpliwie interesujące są jazzowe interpretacje i omówienia utworów Republiki przez Bogdana Hołownię. Film opowiada o pierwszym okresie działalności zespołu Republika, zakończonym jego rozpadem w 1986 roku. Skłania do pytania, co decyduje o sukcesie? W jaki sposób spośród wielu muzyków wywodzących się ze środowiska toruńskiej Od Nowy to właśnie Republika stała się najważniejszym zespołem dla tak wielu ludzi? Co było decydujące - talent, ciężka praca, odrobina szczęścia, czy połączenie tych elementów przez przyjaźń?