TVP Dokument Sobota, 27.08.2022 06:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - SZCZĘŚCIE Z ZIMORODKIEM Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Określenie "niebieski ptak" może mieć wcale korzystny wydźwięk. Zimorodek, pomykający nad leśną strugą niczym błękitna iskierka, robi niezatarte wrażenie. Gdy siedzi bez ruchu na zwisającej nad wodą gałęzi, czatując na niewielkie ryby, stanowiące jego główny pokarm, może ostatecznie uchodzić za niebieskiego ptaka w ludzkim rozumieniu, czyli lenia. Jednak gdy nagle, jak strzała spadnie do wody po zdobycz, prawie nigdy przy tym nie chybiając, przyjdzie nam zmienić zdanie. Zresztą istota o naturze niebieskiego ptaka nie byłaby chyba w stanie wydrążyć w skarpie rzecznej długiego tunelu, zakończonego małą jaskinią, stanowiącą gniazdo, a później wykarmić siedem czy osiem dziobów. Na pewno też niebieskim ptakiem w pejoratywnym rozumieniu nie jest Marek Piotrowicz, który jest dziś naszym gościem. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 24 W ŚWIECIE ŁEMKÓW Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Dlaczego podróżując po polskim Beskidzie Niskim, możemy natrafić na samotne drzwi, które stoją w środku pola? Kto je tam zostawił? Co symbolizują? Radek Kotarski rusza ich śladem i odkrywa barwną kulturę Łemków. Sprawdza, jak wielu zostało ich w Polsce, czym tradycyjnie się zajmowali i co dawniej jedli. Zapraszamy na magiczną podróż do świata tajemniczych górali. 07:00 NOTACJE - ADAM KILIAN. TEATR NA PUSTYNI Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Sławomir Malcharek, Róża Fabjanowska Adam Kilian-scenograf, grafik, ilustrator, urodził się 23 lutego 1923 roku we Lwowie. W latach 1944-1948 studiował na wydziale architektury w College of Arts and Crafts w Nottingham w Wielkiej Brytanii. Po powrocie do kraju, od 1948 do 1951 roku, był dyrektorem i scenografem teatru "Niebieskie Migdały", sceny lalkowej, którą jeszcze w 1944 roku w Samarkandzie założyła jego matka, Janina Kilian-Stanisławska. Teatr ten w 1951 roku został przemianowany na "Teatr Lalka". Z warszawską sceną Kilian związany jest od ponad półwiecza. Pracował tam od 1951 roku jako scenograf i kierownik plastyczny, od 1988 roku jest jej konsultantem plastycznym. Poza tym współpracuje z wieloma scenami lalkowymi, dramatycznymi i operowymi. Ten odcinek to opowieść o wspaniałym plenerowym przedstawieniu teatralnym przygotowanym w 1942 r. przez oddział armii Andersa na pustyni w Persji, w którego przygotowaniu brał udział bohater opowieści. 07:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 76 CHOJNICE Magazyn, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Agata Winnicka Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Chojnice nazwane przez Jana Długosza "kluczem i bramą Pomorza" szczycą się imponującą historią oraz wyjątkowym położeniem pozwalającym cieszyć się przyrodniczym bogactwem pobliskich Borów Tucholskich. W XIV wieku dostępu do pierścienia murów miejskich broniła fosa oraz trzy bramy z mostami zwodzonymi. Do dziś w dobrym stanie przetrwały fragmenty fortyfikacji z basztami i pięciokondygnacyjną bramą wjazdową prowadzącą do Starego Miasta. Brama Człuchowska to historyczna i turystyczna wizytówka Chojnic. Wysoka wieża w stylu gotyku pomorskiego to jedyna zachowana średniowieczna brama, która wraz z basztami obecnie jest siedzibą Muzeum Etnograficzno-Historycznego. Na chojnickim rynku ponad zabytkowymi kamienicami góruje okazały Ratusz Miejski. Od wschodu pejzażu wiekowego miasta dopełniają wieże Bazyliki Mniejszej i barokowego kościoła pojezuickiego. Jednak nie tylko zabytki przyciągają do Chojnic turystów. Aby odetchnąć pełną piersią, wystarczy zaledwie 5-kilometrowa wyprawa za miasto. Jezioro Charzykowskie jest największym akwenem na terenie Zaborskiego Parku Krajobrazowego, a położona nad nim miejscowość Charzykowy to ważny ośrodek sportów wodnych. Z najcenniejszego fragmentu Zaborskiego Parku Krajobrazowego wydzielono Park Narodowy Bory Tucholskie. Przez obydwa parki przebiega sieć wodnych i lądowych szlaków turystycznych. Na ich zbiegu leży jedna z najstarszych kaszubskich wsi Swornegacie, gdzie popularyzowane są kaszubskie tradycje. 07:35 LEŚNI MOCARZE Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Ogrodowczyk, Michał Ogrodowczyk Scenariusz: Mateusz Matysiak Film dokumentalny opowiadający o drapieżnikach w naszych, polskich lasach. Tropem prawdziwych leśnych mocarzy biegnie ta opowieść. Głównymi bohaterami będą największe polskie drapieżniki. W poszukiwaniu śladów i tropów ich bytowania przemierzymy polskie puszcze z kalendarzem czterech pór roku w ręku. Z nieskrywaną dumą nazwaliśmy ich Wielką Leśną Piątką. Są to trzy największe ssaki drapieżne - niedźwiedź brunatny, wilk i ryś oraz dwa największe ptaki szponiaste - orzeł przedni i bielik. 08:30 ZAGADKI SEJSMOLOGII (CHASING QUAKES) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2017 Reżyseria: John Capener Film dokumentalny o katastrofach spowodowanych przez trzęsienia ziemi. Jedno z nich miało miejsce niedawno we Włoszech. Jesienią 2016 r. tragedia dotknęła północno-środkowy obszar kraju. Seria czterech trzęsień ziemi w górach zniszczyła historyczne miasto. Zaraz po pierwszym trzęsieniu naukowcy szybko rozpoczęli prace, aby dokonywać pomiarów w czasie rzeczywistym. Autor filmu stara się dzielić swą uwagę pomiędzy wyzwanie naukowe, którym jest badanie trzęsień ziemi, a niepokój społeczny, jakie ono wywołuje. Słyszymy relacje miejscowej ludności z pierwszej ręki i spotykamy naukowców próbujących dowiedzieć się jak najwięcej o ostatnich wydarzeniach. Zobaczymy, jak sejsmolodzy wykorzystują najnowocześniejszą technologię satelitarną i sensoryczną. Od archeologii po technologię kosmiczną - każde narzędzie jest potrzebne do gromadzenia danych, które odblokują sekrety naszej niespokojnej planety. 09:25 ŁOSIE Z MATSALU - DZIKIE OLBRZYMY ZNAD BAŁTYKU (MATSALU MOOSE - WILD GIANT OF THE BALTICS) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Joosep Matjus Scenariusz: Anette Schreurich Film dokumentalny kręcony w Parku Narodowym Matsalu na północno-wschodnim wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Zatoka Matsalu na Bałtyku-słynny estoński Eden. To jeden z kluczowych przystanków dla migrujących ptaków i dom wielu rzadkich gatunków roślin i zwierząt. Ale przede wszystkim to kraina łosi. Przez większość roku te ssaki wędrują po bezkresnych bagnach i równinach Matsalu, który jest rezerwatem przyrody i znajduje się pod ścisłą ochroną. To rzadka okazja, aby można było zobaczyć cokolwiek w tym ekosystemie. Filmowcy mogli wyjątkowo uwiecznić mieszkające tu zwierzęta w ich codziennym życiu, podejrzeć jak radzą sobie w tym przepięknym miejscu. 10:20 SKARBY EUROPY ODC. 10 GRECJA (TREASURES OF EUROPE EP. 10 TRESORS DE GRECE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, zakazane jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 11:15 SZTUKA DOKUMENTU - ODC. 5 - JACEK BŁAWUT Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bogusław Zmudziński Zdjęcia: Jan Paweł Pełech "Sztuka dokumentu" to cykl poświęcony prezentacji dorobku najwybitniejszych realizatorów polskiego filmu dokumentalnego. Poszczególne odcinki cyklu będą autonomiczne, pozostając jednocześnie fragmentem większej całości, która stanie się w efekcie skondensowaną historią polskiego dokumentu. Film jest kolażem archiwalnych fragmentów, wypowiedzi reżyserów, ich współpracowników (operatorzy, kompozytorzy, producenci itp.), opinii krytyków i historyków kina, a także zdjęć dokumentalnych. Każdy odcinek nowej telewizyjnej serii "Sztuka dokumentu" poświęconej wybitnym polskim dokumentalistom, zrealizowany został w innej formie. 11:50 LA CHANA - KRÓLOWA FLAMENCO (LA CHANA) Film dokumentalny, 82 min, Hiszpania/USA, 2016 Reżyseria: Lucija Stojevic Zdjęcia: Samuel Navarrete Filmowa opowieść o Antoninie Santiago Amador zwanej "La Chaną", legendarnej cygańskiej tancerce, jednej z największych gwiazd flamenco. Za sprawą niezwykłego poczucia rytmu, oryginalnych pomysłów choreograficznych i przede wszystkich pasji, z którą wykonywała swoje tańce zyskała ogromną popularność w latach 60. i 70. ubiegłego wieku. Autorka filmu kreśli intymny portret tej wielkiej artystki, przedstawiając tragiczne przyczyny jej zejścia ze sceny i wielki powrót po niemal dwóch dekadach nieobecności. "Urodziłam się, aby tańczyć" - mówi La Chana. Jednak realizacja tego marzenia w patriarchalnej społeczności cygańskiej od początku nie była łatwa. Najpierw występów na scenie zabronił jej ojciec. Później wbrew jej oczekiwaniom także w małżeństwie miała sporo problemów z rozwijaniem swego talentu. Tradycyjny podział ról i niepisane prawo podporządkowania kobiety mężczyźnie ograniczyło wybory życiowe artystki. Jednak kiedy udawało jej się wreszcie stanąć na scenie, taniec był dla niej przestrzenią wolności, chwilą, w której mogła nareszcie poczuć się naprawdę sobą. "La Chaną" zachwycił się m.in. Peter Sellers. Królowa flamenco zagrała w jego filmie "The Bobo" (1967). Reżyser chciał pomóc jej w karierze w Hollywood. Jednak artystka niespodziewanie zeszła ze sceny u szczytu swojej kariery. Przyczyny tej decyzji odkrywa Lucija Stojevic w swoim filmie, wykorzystując bogaty materiał archiwalnych nagrań tańca cygańskiej królowej. W filmie uczestniczymy w przygotowaniach La Chany do powrotu na scenę. Poznajemy tajniki jej stylu, przekazywane podczas lekcji dawanych adeptkom flamenco i obserwujemy relacje z najbliższymi, a także społecznością cygańską, z której tradycji czerpała przez całą karierę. Podziwiamy niezwykłą siłę charakteru "La Chany", kiedy jej ponad osiemdziesięcioletnie ciało musi przełamać związane z wiekiem ograniczenia, by móc zatańczyć tak jak przed laty. 13:15 SKROPLONE POWIETRZE Film dokumentalny, 14 min, Polska, 1946 Reżyseria: Jarosław Brzozowski Film wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych, pokazujący metody skraplania tlenu i azotu oraz zastosowania "skroplonego powietrza" w nauce i przemyśle. W filmie metody skraplania ukazywane są poprzez eksperyment laboratoryjny oraz animacje. 13:30 SZTUKA LUDOWA W ŁOWICKIEM Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1951 Reżyseria: Kazimierz Czyński Wyprodukowany przez łódzką Wytwórnię Filmów Oświatowych film dokumentalny o głęboko zakorzenionej w ziemi łowickiej sztuce ludowej. Mieszkańcy tego regionu po czasy współczesne nazywani są Księżakami i stworzyli własną, bogatą kulturę chłopską. Do symboli łowickich można zaliczyć m.in. pelikana, który jest w herbie Łowicza, ręcznie haftowane stroje łowiczanek, pasiaki, wyroby dekoracyjne z włóczki, wełny i bibułek, wycinanki czy ozdoby wielkanocne. Starodawne tradycje palmowe i jarmarki do dziś cieszą się dużym powodzeniem. We wszystkich wytworach ludowych przejawia się poczucie piękna i zmysł artystyczny, co w ciągu mijających lat wytworzyło sztukę łowicką. 13:50 ŻYCIE W POWIETRZU. WŁADCY NIEBA (LIFE IN THE AIR. MASTERS OF THE SKY) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: James Brickell Serial BBC Worldwide o lataniu i życiu zwierząt w przestworzach. Życie ponad ziemią nie jest łatwe. Tymczasem na całym świecie rozmaite zwierzęta robią coś, o czym my możemy tylko pomarzyć. Niektóre spędzają tam całe życie, inne tylko chwilę. Wznoszą się w powietrze. Przekonamy się, jak wiele niezwykłych zwierząt świetnie radzi sobie w powietrzu; jakie stosują sztuczki, by oderwać się od ziemi. Z pomocą specjalnie przeszkolonych zwierząt, wykorzystując nowoczesny sprzęt i efekty specjalne, postaramy się poznać i wyjaśnić, w jaki sposób przedstawiciele fauny wznoszą się nad ziemię. Poznamy niezwykłe gatunki, stosujące rozmaite techniki. Można wznieść się w powietrze i pozwolić, by grawitacja zrobiła resztę. By jednak utrzymać się w górze i opanować na mistrzowskim poziomie umiejętności lotu, trzeba maksymalnie wykorzystać prawa fizyki przy użyciu siły, szybkości, zwinności, wytrzymałości i przyspieszenia. Łabędź krzykliwy to jedno z największych i najcięższych latających zwierząt. Dzięki niezwykłej prędkości sokół wędrowny może zaatakować ofiarę z zaskoczenia z oszałamiającą siłą. Krogulec to mistrz błyskawicznych akrobacji w powietrzu. Kolibry są nie większe od naszego małego palca. Dopiero na filmie w tempie zwolnionym 50 razy możemy w pełni docenić maestrię i opanowanie ruchów fruwającego kolibra. Furczek łopatkosterny to jeden z najbardziej imponujących powietrznych akrobatów wśród kolibrów. W następnym odcinku przekonamy się, jak bardzo zatłoczone jest niebo. Pełno tu zwierząt walczących o przetrwanie. Rywalizują o partnerki, pożywienie, a nawet o życie. Zwycięża ten, kto w powietrzu radzi sobie najlepiej. 14:45 KTO CHCE ZOSTAĆ ASTRONAUTĄ? - ODC. 1 (ASTRONAUTS TOUGHETS JOB IN THE UNIVERSE) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Tom Coveney Seria dokumentalna opowiadająca o pracy i życiu astronautów. Życie w kosmosie jest ekstremalne i bezlitosne, a przetrwanie wymaga niezwykłych zdolności fizycznych i psychicznych. 12 zwykłych ludzi, którzy przechodzą wymagający program szkolenia, aby udowodnić, że mają wszystko, czego potrzeba, aby zostać astronautą. Kto będzie miał siłę, by przezwyciężyć wyczerpujący harmonogram treningów i podjąć najtrudniejszą pracę we wszechświecie? W pierwszym odcinku poznamy głównych bohaterów. Astronauta Chris Hadfield, były badacz medyczny NASA dr Kevin Fong i psycholog dr Iya Whiteley poddadzą 12 wyjątkowych kandydatów seriom wyczerpujących testów fizycznych i psychologicznych, żeby dowiedzieć się, kto ma wszystkie potrzebne cechy i talenty, aby zostać astronautą. Stosując wymagające kryteria agencji kosmicznych, muszą między innymi zawisnąć w helikopterze, pobrać własną krew i przejść przez testy na klaustrofobię, wykazać się niezwykłą sprawnością fizyczną i umysłową. Osoby, które nie zdadzą kolejnych egzaminów, mogą zostać poproszone o opuszczenie szkoły w dowolnym momencie. 15:45 OPOWIEŚĆ O CHINACH - ZŁOTY WIEK ODC. 3/6 (THE STORY OF CHINA) Serial dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Rebecca Dobbs Wykonawcy: Janusz Szydłowski Przez ostatnich 30 lat w Chinach kształtowało się społeczeństwo konsumpcyjne. Po zerwaniu z rewolucyjnym komunizmem Mao, Chiny rozpoczęły marsz ku przyszłości. Wolni Chińczycy przeobrazili swój świat. Sięgnęli po pradawne wierzenia i ideały, które przez wieki dawały im siłę. Okazuje się, że to, co nowe, jest mało kuszące, a to, co stare - bardzo trwałe. Przeszłość Chin to parę tysięcy lat. Tak daleko wstecz, że nie istnieją żadne teksty pisane, dokumentujące narodziny cywilizacji. Lecz istnieją mity i legendy przekazywane od stuleci. Prowadzą nas one do centrum niziny Żółtej Rzeki, od której Chiny wzięły nazwę: Zhongguo, Kraj Środka. Tam można odnaleźć ślady początków. A kwestią zasadniczą w dziejach chińskiej państwowości było zapanowanie nad niszczycielską Żółtą Rzeką. Archeolodzy odnaleźli ślady wielkiej powodzi sprzed roku 1 900 p.n.e. Można ją powiązać z mitem o pochodzeniu państwa chińskiego, bo do dziś opowiada się o królu, który jako pierwszy, skanalizował wody rzeki po wielkiej powodzi. 16:50 SIMON REEVE ODKRYWA KARAIBY - ODC. 2 (CARIBBEAN WITH SIMON REEVE) Cykl dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Sam Bagnall Simon Reeve wyrusza w podróż po Morzu Karaibskim, gdzie znajdują się jedne z najbardziej egzotycznych i kuszących miejsc na Ziemi. Region ten to tysiące wysp i tropikalne wybrzeże kontynentalne; jest on pełen historii, konfliktów, ciekawych kultur, przygód, dzikiej przyrody, uroku i kolorowych postaci. 18:00 TOMEK NA GRANICACH... RZECZYPOSPOLITEJ Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Reporterska opowieść o tym, co dzisiaj pozostało z dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej. Nie tylko tego materialnego, ale przede wszystkim mentalnego. Kraju wyrosłego na pograniczu Zachodu i Wschodu, gdzie od wieków ścierały się wpływy wielkich mocarstw, etniczne namiętności, trwały religijne waśnie. Kraju, który z trudem próbował łączyć ten kipiący kocioł w jeden polityczny i cywilizacyjny organizm. 18:35 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 2 JAK ZOSTAĆ HUSARZEM? Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Czy w ciągu zaledwie paru dni treningu ze zwykłego człowieka można zrobić husarza? Aby się o tym przekonać na własnej skórze prowadzący program, Radosław Kotarski, podróżuje do Zamku Gniew, gdzie spotyka jeźdźców kultywujących pamięć o husarii, piekielnie skutecznej formacji zbrojnej. Po zaznajomieniu się z teorią oraz po przeprowadzeniu treningu z kopią, koncerzem i szablą przystępuje do ostatecznego testu, w którym będzie musiał wykonać husarskie ewolucje. Poza tym rozprawia się z wieloma mitami na temat tej słynnej polskiej jazdy i razem z widzami odkrywa prawdę. 19:10 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 145 NIEPOŁOMICE Magazyn, 21 min, Polska, 2019 Reżyseria: Rafał Samborski Scenariusz: Julia Groszek Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Niepołomice mogą pochwalić się zabytkami datowanymi na połowę XIV w. Wtedy to Kazimierz Wielki zarządził budowę zamku oraz kościoła. Jan Długosz w swoich kronikach nazywał to miejsce drugą po Krakowie stolicą Polski, a zamek drugim Wawelem. Przyczynili się do tego przede wszystkim Jagiellonowie, obierając zamek na swoją ulubioną rezydencję. Bona Sforza, energiczna i przedsiębiorcza królowa, miała świetny gust i dużą wiedzę. To jej zawdzięczamy m.in. budowę ogrodów w myśl ówczesnych europejskich trendów włoskiej szkoły ogrodniczej. Założyła ogrody pełne kwiatów i ozdobnych krzewów oraz parcele warzywne. Dzisiejsza forma i kształt przyzamkowej zieleni to luźne nawiązanie do renesansowego układu ogrodów kwaterowych. W mieście ciekawe są również budynki współczesne. Małopolskie Centrum Dźwięku i Słowa zostało otwarte w 2011 roku i od razu stało się głównym punktem na kulturalnej mapie miasta. To ośrodek, który spełnia zarazem funkcje edukacyjne, rozrywkowe, szkoleniowe i artystyczne. A w jego podziemiach mieści się Muzeum Fonografii. Zaledwie 6 km od centrum Niepołomic leży najstarszy polski klasztor żeńskiego zakonu klauzurowego - Opactwo Benedyktynek w Staniątkach. Historycy przyjmują, że założenie klasztoru miało miejsce w roku 1216. Ta gotycka budowla sakralna wzniesiona w halowym systemie przestrzennym, w XVII wieku przebudowana została w duchu stylu barokowego. W 2016 roku kilkanaście obecnie mieszkających w opactwie mniszek obchodziło 800-lecie klasztoru. 19:40 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - GRZEGORZ OJCIEC I GRZEGORZ SYN Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Jankowski Grzegorz senior to od zawsze organista i nauczyciel muzyki. Człowiek zakochany w muzyce klasycznej, bardzo często w domu ogląda koncerty muzyki klasycznej w TVP KULTURA. Jego syn Grzegorz, realizator muzyczny, nagra koncert ojca na organach w kościele, w którym Grzegorz senior pracował kilkanaście lat. Potem sam zrealizuje i da do odsłuchania ojcu w jego studio. Równolegle z wątkiem Grzegorza seniora opiszemy życie Grzegorza juniora. 20:10 PROJEKT NIM (PROJECT NIM) Film dokumentalny, 99 min, Wielka Brytania, 2011 Scenariusz i reżyseria: James Marsh Zdjęcia: Michael Simmonds Muzyka: Dickon Hinchliffe Listopad 1973 roku, ośrodek badawczy ssaków naczelnych w Oklahomie. Matka nowo narodzonego szympansa dostaje zastrzyk usypiający, a Nim jako szympansi noworodek zostaje jej brutalnie odebrany. Wszystko po to, by przeprowadzić eksperyment i przekonać się, czy szympans wychowany od urodzenia przez ludzi stanie się człowiekiem. Ta historia pokazuje prawdę nie o szympansach, ale o człowieku, który za wszelką cenę chce eksperymentować i osiągać sukces kosztem innych. Szympans trafia więc do ludzkiej rodziny, jest karmiony piersią przez kobietę i nosi ubrania takie jak jej synek. Przybraną matką jest młoda absolwentka psychologii, która ma troje własnych dzieci. Na początku eksperyment wyglądał obiecująco. Nim nauczył się wielu gestów, jednak nigdy nie opanował mowy. Bardzo związał się emocjonalnie ze swoimi nauczycielami i swoją ludzką rodziną. Eksperyment w rezultacie się nie udał, Nim stał się niepotrzebny i został zamknięty w klatce i sprzedany na eksperymenty medyczne. Cudem uratowany, wykupiony przez fundację działającą na rzecz zwierząt resztę życia spędził na ranczu Black Beauty Ranch. Jedyną jego rozrywką było oglądanie telewizji, ale znerwicowany rozbijał kolejne telewizory. Zmarł w wieku 26 lat na atak serca. Rekonstruując przebieg eksperymentu, reżyser przedstawił wyjątkową podróż Nima do świata ludzi, wpływ, jaki wywarła na opiekunach i nauczycielach znajomość z szympansem, a wreszcie bezduszność systemu, który nie potrafił przyjąć odpowiedzialności za rezultaty nieudanych badań. Film o życiu Nima nakręcono w 2011r. Był prezentowany na licznych festiwalach i przeglądach. Zdobył m.in. nagrodę reżyserską w kategorii World Cinema Doc na festiwalu Sundance. 22:00 ZNIKAJĄCA WYSPA (ANOTE'S ARK) Film dokumentalny, 53 min, Kanada, 2017 Reżyseria i zdjęcia: Matthieu Rytz Położone na Oceanie Spokojnym, liczące 108 000 mieszańców Kiribati może zniknąć z mapy w ciągu najbliższych dzisięcioleci. To zakorzenione w tradycji, jedno z najodleglejszych miejsc na ziemi, jest jednym z pierwszych, które musi stawić czoło istotnemu zagrożeniu naszych czasów - podniesieniu się poziomu morza. Prezydent Kiribati Anote Tong (do 2016) za wszelką cenę próbuje znaleźć sposób na ochronę kraju i swojego narodu. Szuka już bezpiecznego portu poza granicami kraju i prowadzi międzynarodowe negocjacje w tej sprawie. Pojechał do Watykanu, aby prosić papieża Franciszka o pomoc. Wystąpił z apelem do ONZ, a u boku byłego prezydenta USA Baracka Obamy brał udział w Paryżu w sesjach na temat klimatu. Przeleciał nad biegunem północnym, aby zobaczyć topniejące lodowce i przebrnął przez niezliczone wywiady z mediami, próbując przekazać światu wiadomość, że ze względu na ocieplenie klimatu i zwiększeniu poziomu mórz jego kraj wkrótce zniknie. A jeśli tak się stanie, to inne, podobnie położone kraje, czeka taki sam los. W tle aktywnej polityki Tonga młoda matka sześciorga dzieci z Kiribati o imieniu Sermara walczy o przeprowadzkę swojej rodziny do Nowej Zelandii. Okazuje się jednak, że stawką jest już nie tylko jej przetrwanie, lecz również los całego ludu Kiribati i jego liczącej 4 000 lat kultury. Film zachwyca wspaniałymi ujęciami przyrody. Reżyser jest znakomitym fotografem z Montrealu, specjalizującym się w dokumentowaniu skutków zmian klimatycznych na świecie. 23:05 SCENA ZBRODNI (THE ACT OF KILLING) Film dokumentalny, 116 min, Wielka Brytania/Norwegia/Dania, 2012 Scenariusz i reżyseria: Joshua Oppenheimer Zdjęcia: Carlos Arango De Montis, Lars Skree Muzyka: Elin Øyen Vister Słynny amerykański dokumentalista Joshua Oppenheimer zaczyna swój film cytatem z Woltera "Zabijanie jest zabronione, chyba że zabija się wielką liczbę i przy dźwięku trąb". W Indonezji w latach 60. w zapomnianym i do dziś nieosądzonym pogromie, pod pozorem "walki z komunizmem" i przeciwstawienia się wpływom chińskiej rewolucji kulturalnej, prewencyjnie wymordowano dwa miliony ludzi. Każdy mógł wtedy zostać "komunistą", zwłaszcza jeśli miał chińskie pochodzenie. Oppenheimer przed kamerą aranżuje rodzaj psychodramy z dawnymi bojówkarzami ("to była nasza młodość" - wspominają). Bez oporów gotowi są odtwarzać przed kamerą sceny zabijania. Oni wiedzą, że "Bóg był przeciw komunistom". Tłumaczą, jak zaciskali drut wokół szyi ofiary, żeby się nie brudzić krwią i nie czuć okropnego zapachu. I jak odreagowywali potem tę pracę tańcem, marihuaną, ekstazy. Tańczą przed kamerą Oppenheimera. Śmieją się. 01:05 GENIUSZE I MARZYCIELE - STEFAN BRYŁA Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2018 Reżyseria: Bartosz Paduch Szkic dla spawacza. Eksperymentalny film o architekturze z geniuszem Stefanem Bryłą w roli głównej. 02:10 OSIEM PROCENT Film dokumentalny, 74 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Wojciech Klimala Reżyser pokolenia lat 80. wyjeżdża z Polski do RPA, aby przyjrzeć się rzeczywistości swoich rówieśników. Staje się jednym z bohaterów filmu. Pragnie dowiedzieć się, jakich zmian zaznał świat Południowej Afryki po 25 latach od upadku apartheidu. Czy ziścił się sen o multikulturowej społeczności, zwany przez Nelsona Mandelę Rainbow Nation? Czy Afrykanerzy żyją w zgodzie z rdzennymi mieszkańcami RPA? Czy przetrwała głośno zapowiadana równość? Jakie ślady postapartheidu można znaleźć w nastrojach społeczno - politycznych RPA? Poznając ten kraj, postara się zrozumieć jego skomplikowaną historię i przybliżyć obecną sytuację, w jakiej znajdują się mieszkańcy Republiki Południowej Afryki. 03:30 NAJBRZYDSZY SAMOCHÓD ŚWIATA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Dokumentalny film drogi, który w ciepły i zabawny sposób opowiada historię wyjątkowej pary, mówi o ich miłości do siebie, o potrzebie bliskości, o marzeniach, a także o pasji i poświęceniu, by utrzymać przy życiu wyjątkowo brzydkiego wartburga. Kazimiera i Bogdan Różyccy zdobyli w zeszłym roku nagrodę Najbrzydszego Pojazdu Roku podczas Zlotu Zabytkowych Samochodów w Mogilnie. Przyjechali wartburgiem z 1967 roku, który od nowości nie był myty, tablice rejestracyjne i światła przyklejone były taśmą, a w pogniecionej karoserii pełno było rdzawych dziur. Kazimiera ma 94 lata, Bogdan 71, choć wygląda na dużo starszego. Przy pierwszym spotkaniu, tak jak zapewne większość, pomyślałem, że są małżeństwem. Okazało się jednak, że Bogdan jest synem Kazi i że całe swoje życie mieszkał z matką, nigdy się nie ożenił i nie miał dzieci. Teraz, żyjąc w dwuizbowym mieszkaniu w starej kamienicy w Markach pod Warszawą, Bogdan opiekuje się starą matką. Są biedni. W zeszłym roku po raz pierwszy zamontowano im kanalizację, na drewnianych schodach Bogdan codziennie rano montuje prowizoryczny zjazd dla wózka inwalidzkiego, na którym od wylewu porusza się Kazia. Żyją ze skromnej renty Bogdana i emerytury Kazi. Wszystko się zmienia, gdy nadchodzi lato, Bogdan szykuje się wtedy do sezonu Zlotów Zabytkowych Pojazdów. Od maja do października, niemal co weekend w różnych miejscach Polski odbywają się zloty, rajdy, konkursy na elegancję samochodową itp. Bogdan wraz z nieodstępującą go na krok mamą, ruszają najpierw do mechanika sprawdzić stan starego wartburga, a potem bliżej lub dalej jeżdżą na zloty. Oczywiście nie same rajdy czy konkursy na elegancję, a relacje starej, schorowanej matki i jej syna są dla autora filmu najciekawsze. Kazia jest wybuchowa, zwłaszcza jak jest zmęczona. Zdarza się że krzyczy na Bogdana bez powodu, staje się nieprzyjemna, a po wylewie miewa zaniki pamięci. Jej ogólna kondycja jest jednak zadziwiająca dobra. Recytuje wiersze z czasów szkolnych, często się śmieje. Bogdan całą swoją energię poświęca na zajmowanie się matką. Czasem jednak, zwłaszcza gdy rozmawia o wartburgach zapomina o wszystkim, a do prawdziwego świata sprowadzają go dopiero krzyki matki: Bogdan!, Bogdan! Bogdan zdaje sobie sprawę że coroczne rajdy i zloty przedłużają życie mamy; dzięki temu, że są w ciągłym ruchu, Kazia stara się trwać w dobrej kondycji. Gdy rozpoczęła się II wojna światowa 17-letnia Kazia została wywieziona do fabryki amunicji w Magdeburgu, gdzie pracując przymusowo spędziła wojnę. W pobliskim obozie jenieckim Buchenwald poznała swojego przyszłego męża i ojca Bogdana, który umarł na raka w 1974 roku. Bogdan gloryfikuje postać ojca, który jest dla niego ideałem i wzorem. Ojciec, garncarz z zawodu, uczył syna wyrabiania glinianych donic i waz. Bogdan zdobył dokumenty potwierdzające wojenną historię rodziców; ojciec zanim trafił do obozu w Buchenwaldzie przebywał w Majdanku pod Lublinem. Bogdan, dla którego rodzice byli zawsze całym światem, ma tylko jeszcze jedno marzenie: pojechać z mamą do Magdeburga i Buchenwaldu, żeby zobaczyć miejsce, w którym poznali się jego rodzice.