TVP Historia Sobota, 27.08.2022 06:10 BYŁ TAKI DZIEŃ - 27 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1953 - odbyła się premiera filmu "Rzymskie wakacje"; 1965 - zmarł Le Corbusier, słynny francuski artchitekt; 1977 - ukazała się pierwsza książka Niezależnej Oficyny Wydawniczej; 1980 - czternasty dzień polskiego Sierpnia; 07:50 WOJOWNICY CZASU - KRÓL BEZ GŁOWY, CZYLI LEGNICA 1241 Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2018 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Kiedy Tatarzy w swoim rajdzie na podbój Europy dotarli pod Kraków i przemieszczali się dalej na zachód, w Polu Legnickim drogę zastąpiło im polskie rycerstwo prowadzone przez śląskiego księcia, Henryka Pobożnego, który pragnął powstrzymać mongolskich najeźdźców, a następnie zjednoczyć rozbitą dzielnicowo Polskę. Inscenizacja bitwy daje tło do snucia opowieści o tatarskim imperium i jego podbojach. 08:30 ALTERNATYWY 4 - ODC. 5/9 - DWUDZIESTY STOPIEŃ ZASILANIA Serial komediowy, 56 min, Polska 1983 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Janusz Płoński, Maciej Rybiński Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Roman Wilhelmi, Gustaw Lutkiewicz, Wojciech Pokora, Bronisław Pawlik, Kazimierz Kaczor, Bożena Dykiel, Bolesław Płotnicki, Jerzy Kryszak, Zdzisław Rychter, Ryszard Pietruski Przychodzi zima. W bloku wyłączają ogrzewanie, ciepłą wodę, często i światło. Towarzysz Winnicki namawia lokatorów, by trzymać się solidarnie, razem, po czym przenosi się do willi byłej żony. Pozostali mieszkańcy nie załamują rąk. Manc znajduje na wysypisku starą lokomotywę kolejki wąskotorowej, Kotek dźwigiem przenosi ją pod blok. W kolejce pali się węglem, a rura doprowadza ciepło do węzła w piwnicy. Do bloku wprowadza się nowy lokator, Murzyn, który wynajmuje mieszkanie od inżyniera. Kiedy Anioł ogłasza czyn społeczny - skopanie terenu pod trawnik - pojawia się tylko ów Murzyn i sam jeden wykonuje całą robotę. 10:00 OKRASA ŁAMIE PRZEPISY - GOTOWANIE NA KUKURYDZIANYM POLU Magazyn, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Tomasz Rostworowski Scenariusz: Tomasz Rostworowski, Karol Okrasa Zdjęcia: Józef Szymura, Jarosław Frankowski, Sławomir Orman Wykonawcy: Karol Okrasa (prowadzący) W tym odcinku Karol Okrasa wyruszy do Sławęcic w województwie dolnośląskim. Znajdują się tu wielkie pola kukurydzy. To warzywo przybyło do Europy z Ameryki Środkowej wraz z Krzysztofem Kolumbem. Na Europejczykach kukurydza wywarła duże wrażenie, dlatego przywieźli jej ziarna już z pierwszej wyprawy w marcu 1493. Przed wojną znana była raczej na południowo - wschodnich kresach II Rzeczpospolitej. Uprawy kukurydzy cukrowej czyli tej, która nadaje się do jedzenia, na większą skalę rozpoczęto ponad dwadzieścia lat temu. Dziś trudno sobie wyobrazić pobyt na bałtyckiej plaży bez sprzedających gorące kolby kukurydziane. A czy oprócz gorących kolb świeżej kukurydzy lub ziaren z puszki jako dodatku do sałatek czy pizzy można z kukurydzy coś ciekawego przyrządzić? W niezwykłej scenerii szumiących wielkich łodyg kukurydzy Karol Okrasa przygotuje trzy potrawy. 1/ Pikantna, pachnąca orientalnymi przyprawami kremowa zupa z kukurydzy; 2/ Kotleciki kukurydziane podane z grzybami i kwaśną śmietaną; 3/ Gicz jagnięca podana na aromatycznym, kukurydzianym puree. 10:40 AMSTERDAM, LONDYN, NOWY JORK. WSPANIAŁA TRÓJKA - SZOK NOWOCZESNOŚCI. LATA 1800 - 1880. ODC. 3/4 (ODC. 1/4) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Pod koniec XVI wieku w Amsterdamie zainaugurowano spółkę akcyjną, giełdę, masową produkcję statków handlowych, a miasto rozwinęło się wokół uporządkowanego planu urbanistycznego - pierwszego w Europie. Na handlu przyprawami z Azją zbudowało swój dobrobyt i postawiło stopę w Ameryce wraz z wyprawą Henry ' ego Hudsona - Anglika, który wyruszył na podbój świata pod sztandarem Zjednoczonych Prowincji. Londyn, w okresie między rewolucją, wojną domową i odbudową położył fundamenty pod dobrobyt gospodarczy, który umożliwił mu wyprzedzenie Amsterdamu w następnym stuleciu. 12:45 DZIKIE KRAINY AUSTRALII - LASY DESZCZOWE (AUSTRALIA’S WILD PLACES. THE RAINFOREST) (3) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Peters Moers, Rory Mcguinness Wielka Rafa Koralowa ciągnie się wzdłuż północno - wschodniego wybrzeża Australii przez prawie trzy tysiące kilometrów. To najdłuższy i najbardziej rozległy system raf koralowych na świecie. Tuż obok od plaży aż po górskie szczyty rosną wspaniałe lasy deszczowe. To powstały w 1981 roku Park Narodowy Daintree. Ochroną objęto wyjątkowy ekosystem, który wiele milionów lat temu ukształtował się w całej północnej części Australii. Wskutek zmian klimatu powierzchnia tropikalnych lasów deszczowych skurczyła się i zajmuje jeden procent obszaru lądowego Australii. W czasach nowożytnych działalność człowieka doprowadziła do dalszego wyniszczenia tej formacji roślinnej. W ciągu ostatnich 150 lat wycięto 80 procent lasów Wiele gatunków roślin i zwierząt, których rozwój sięga początków kontynentu, przetrwało do dziś tylko na terenie Parku Narodowego Daintree. Lasy Daintree to prawdziwy skarb dla biologów i miłośników przyrody. Klasyczny las deszczowy ma niemal zupełnie zamknięte sklepienie, utworzone z koron drzew. Wiele gatunków zaskakuje tu swoją obecnością. Na przykład orły. Lasy namorzynowe rosną wzdłuż brzegów delty rzeki (Daintree). Namorzyny są niezbędne dla całego ekosystemu rafy. Namorzyny nie tylko tworzą ważną strefę buforową rafy. Są także żłobkiem dla wielu gatunków żyjących w tej strefie ryb. Wśród gęstych gałęzi namorzynów żyje wiele gatunków ptaków. W tym niewielkim zakątku Australii żyje jedna piąta gatunków ptaków i ponad jedna trzecia gatunków ssaków całego kontynentu. Liczne tutejsze gatunki wciąż czekają na odkrycie. 13:45 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - ODC. 21 ZAGRANICZNIE I KRAJOWO. KUCHNIA KURORTÓW. Magazyn, 24 min, Polska, 2022 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (prowadzący) Najjaśniejsze salony i przedwojenne kurorty. Od Sopotów, przez Spałę do Krynicy, miejsca, w których wypadało bywać na wywczasie i menu ich eleganckich restauracji będą tematem tego odcinka programu. Wakacyjnymi szlakami dwudziestolecia międzywojennego podążymy do Zakopanego, Jaremcza, Zaleszczyk, Truskawca, Druskiennik i na Hel. Powieje wielkim światem za sprawą muli, czyli morskich ślimaków czy pieczeni cielęcej z kawiorem. Specjałów, które rzadko gościły w domowych pieleszach. Łukasz Modelski, redaktor, historyk sztuki i kultury średniowiecza, autor książek o historii kuchni, uczestnik inicjatyw kulinarnych związanych z próbami ustalenia kanonu polskiej kuchni, znany widzom TVP Historia z cykli "Kuchnia Jagiellonów,"Kuchnia Żydów polskich"i"W kotle historii"tym razem proponuje smakowitą wyprawę znaczoną najważniejszymi historycznymi datami i kulturowym obrazem dwudziestolecia międzywojennego. Niezwykłego okresu w historii, kiedy po 123 latach niewoli kształtowała się polska państwowość, powstawały wielkie inwestycje, łączyły się ziemie podzielone kulturowo, ekonomicznie, politycznie przez zaborców. W wyniszczonej w czasie I wojny światowej Europie i Polsce kulinarne pomysły łączyły niedostatek z tradycją, rzeczywistość z marzeniami. Smaki, które wówczas powstały, są dla nas do dziś smakami rodzinnego domu. 14:20 MODRZEJEWSKA - PLAN BITWY ODC. 7/7 Serial biograficzny, 79 min, Polska 1989 Autor: Anna Bojarska Scenariusz i reżyseria: Jan Łomnicki Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Piotr Hertel Występują: Krystyna Janda, Ewa Guryń, Barbara Horawianka, Zofia Seretok, Jerzy Bończak, Krzysztof Kolberger, Jan Englert, Cezary Morawski, Olgierd Łukaszewicz i inni Doktor Chałubiński walczy o życie chorej na tyfus Heleny. Modrzejewska wraca do zdrowia, a jej powrót na scenę jest jednym wielkim triumfem. Udaje jej się doprowadzić do wystawienia Słowackiego na stołecznej scenie, jednak ówczesna publiczność woli melodramat, wodewil, cyrk. Helena jest zniechęcona. Intensywnie uczy się angielskiego, rozważa możliwość opuszczenia kraju. Kolejne niepowodzenia ostatecznie skłaniają ją do wyjazdu. Wielka gwiazda daje pożegnalny występ w Warszawie. 15:50 TU WSZYSTKO JEST POLSKĄ - ODC. 12 PĘKNIĘTE SERCE Dysk./wywiad/debata, 23 min, Polska, 2020 Wykonawcy: Piotr Legutko (prowadzący) Bohaterem tego odcinka programu jest dzwon Zygmunta bijący pięćset lat. Był czas, kiedy dzwon Zygmunt bił na chwałę Rzeczypospolitej, a kulturalny mecenat biskupa Sołtyka pozwalał docenić jej rozwój i dostatek. Ale też czas, w którym pękało serce dzwonu, i taki, gdy załamany po zsyłce biskup usuwał się, wybierając samotność. Odczytywano te wydarzenia dosłownie, ale i przypisywano im symboliczną wymowę, w której na Wawelu po raz kolejny odbijał się los Polski. 16:20 CZTERY PORY ROKU W BARCELONIE (FOUR SEASONS IN BARCELONA / 4 SAISONS A BARCELONA) Film dokumentalny, 59 min, Francja, 2017 Reżyseria: Bertrand Aguirre, Remi Cadoret Miniseria przedstawiająca najpiękniejsze miasta Europy poprzez cztery pory roku i wydarzenia, które są dla nich charakterystyczne. "Cztery pory roku w Barcelonie" to wycieczka do najpiękniejszego miasta w Hiszpanii. Pokazane są najciekawsze sezonowe imprezy w tym europejskim mieście. Poznamy również samą metropolię, jej zabytki, atmosferę, mieszkańców i to, co w nich najlepsze. Barcelona to najbardziej kosmopolityczne miasto Hiszpanii. Odwiedza ją rocznie siedemnaście milionów turystów. Część z nich osiedla się tu na stałe. Sagrada Familia to niekwestionowana gwiazda Barcelony. To także najstarszy plac budowy na świecie. Oprowadzi nas po nim spadkobierca Gaudiego, Jordi Fauli. Budowniczowie bazyliki chcą zakończyć wszystkie prace tuż przed setną rocznicą śmierci Gaudiego, która przypada na 2026 rok. 17:30 SPÓR O HISTORIĘ - KSIĘŻA "PATRIOCI" Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2021 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tadeusz Płużański (prowadzący) Po sfałszowaniu wyników wyborów w 1947 roku i rozprawie z podziemiem niepodległościowym, komuniści przystąpili do ataku na Kościół. Jednym ze sposobów szkodzenia Kościołowi było powołanie do życia na przełomie 1949 i 1950 roku ruchu tzw. księży "patriotów". Według szacunkowych ocen w jego szeregach znalazło się 10 procent duchownych, którzy nie słuchali własnych biskupów. Goście: prof. Jan Żaryn, dr hab. Łucja Marek i dr Stanisław Królak. 18:10 NA KŁOPOTY... BEDNARSKI - ODC. 6/7 - OSTATNIE LATO Serial sensacyjny, 49 min, Polska 1986 Reżyseria: Paweł Pitera Scenariusz: Marek Bahdaj, Wojciech Jędrkiewicz Aktorzy: Stefan Friedmann, Jan Peszek, Stanisław Michalski, Stanisław Melski, Wiktor Sadecki, Henryk Talar, Mirosława Marcheluk, Monika Świtaj, Tadeusz Szymków i inni Bednarski śledzi żonę jubilera Gerharda, spodziewając się kolejnego zamachu na jej życie. O próbę zlikwidowania Helgi jej mąż oskarża Henia Matusa, znajomego detektywa. Mimo ochrony kobieta rzeczywiście ginie, a sprawca zabójstwa wymyka się sprawiedliwości. Tymczasem komisarz Hagemann otrzymuje wiadomość, że Gerhard chce uciec z biżuterią klientów do Amsterdamu. Prosi o pomoc Bednarskiego. Detektyw podąża tropem jubilera aż do Holandii. Niestety, przybywa za późno. Gerhard ginie, ale biżuteria jest w bezpiecznych rękach. Nie obywa się jednak bez kłopotów. Powrót do kraju jest utrudniony, bowiem Bednarski wchodzi w kolizję z prawem. 19:00 GIGANCI HISTORII - NARODZINY SOLIDARNOŚCI Teleturniej, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Edyta Gładys Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Nie byłoby wolności bez Solidarności! Nie byłoby również naszego programu bez tak wspaniałych tematów. Historia powstawania Związku Zawodowego, który sprawił, że runęły mury, nawet te, które zdawały się nie do zburzenia (ruszenia), jest tematem tego odcinka teleturnieju Giganci historii. 20:05 WINNETOU I KRÓL NAFTY (ÖLPRINZ, DER) Film przygodowy, western, 86 min, Jugosławia/Niemcy/Włochy 1965 Reżyseria: Harald Philipp Scenariusz na podstawie powieści Karola Maya: Fred Denger, Harald Philipp Aktorzy: Pierre Brice, Stewart Granger, Macha Meril, Harald Leipnitz, Mario Girotti, Antje Weisgerber, Walter Barnes i inni Karawana osadników obozuje w pobliżu małego miasteczka w oczekiwaniu na przewodnika, który ma ich poprowadzić w okolice jeziora Shelly. Ale w miasteczku przebywa też "król nafty" - podstępny i chciwy przywódca bandy, który zamierza sprzedać tereny nad jeziorem przedstawicielowi jednego z banków jako pola naftowe, chociaż w rzeczywistości w tym miejscu ropa nigdy nie występowała. Na polecenie króla nafty przewodnik wysłany przez Old Surehanda zostaje zabity, a na jego miejsce bandzior podstawia jednego ze swoich ludzi. Old Surehand demaskuje oszusta, a Winnetou namawia wodza plemienia Navajo, do którego należą te ziemie, żeby pozwolił ubogim osadnikom osiedlić się na nich bez żądania zapłaty. Banda napada na karawanę osadników, ale Old Surehand i Winnetou w porę przybywają z odsieczą. Król nafty, usiłując skłócić Indian i osadników, oświadcza, że wbrew twierdzeniom Winnetou i Old Surehanda niektórzy osadnicy mają pieniądze i stać ich na kupno ziemi. Gdy Indianie Navajo przybywają do obozowiska, żeby sprawdzić tę wiadomość, syn wodza zostaje zamordowany przez jednego z ludzi króla nafty. Wódz podejrzewa o tę zbrodnię osadników i poprzysięga im zemstę. Old Surehand wyrusza w pogoń za bandytami, żeby dopaść faktycznego winowajcę. Wie, że tylko wtedy uda się uniknąć rozlewu krwi. 21:45 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - ARCYKSIĄŻĘ FRANCISZEK FERDYNAND (ARCHDUKE FRANZ FERDINAND OF AUSTRIA) Film dokumentalny, 105 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel W tym odcinku: życie i działalność arcyksięcia Franciszka Ferdynanda, bratanka cesarza Franciszka Józefa, następcy cesarskiego tronu. Franciszek Ferdynand był światowcem, podróżnikiem, oddanym rodzinie mężem i ojcem. Zginął 24 czerwca 1914 roku z rąk serbskiego zamachowca, który nie tylko śmiertelnie go zranił, ale także zabił w tym samym czasie, żonę arcyksięcia, Zofię. To wydarzenie stało się zaczynem wybuchu I wojny światowej, co w konsekwencji spowodowało rozpad dotychczasowego porządku politycznego Europy. Film nie tylko podejmuje temat jego śmierci, ale cofa nas do czasów miedzy innymi jego dzieciństwa, ukazując relacje panujące na dworze cesarskim. Podejmuje też temat ożenku z Zofią, która nie pochodziła z książęcego rodu, a to do końca życia rzucało cień na relacje Ferdynanda ze stryjem, cesarzem Austro - Węgier. Dzięki realizatorom filmu zaglądamy do wnętrz najpiękniejszych pałaców Wiednia, Pragi oraz zamku w Konopiszte, w którym znajduje się imponująca kolekcja broni. 23:45 MURY RUNĄ - CZ. 2 Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2010 Reżyseria: Bogdan Saganowski, Jerzy Modlinger Kluczowy dla odzyskania naszej niepodległości rok 1989 nie obrasta taką legendą jak np. rok 1918 czy 1944 (powstanie warszawskie). Wybory 4 czerwca i powołanie rządu Tadeusza Mazowieckiego były pokojową, zwycięską rewolucją. Bez hekatomby krwi przebicie się do mitologicznej świadomości Polaków wydaje się niemal niemożliwe. A jednak - konieczne. Tym, co przeszkadza Polakom w uwewnętrznieniu tamtej historycznej chwili, jest wielość sprzecznych narracji opisujących te czasy. A przecież wielość narracji jest także dowodem niezwykłości tamtego okresu. Osoby o zupełnie innych światopoglądach i hierarchiach wartości zjednoczyły się w dziele odbudowy niepodległości. Polacy wykazali swą wielkość, pokazując zdolność do współpracy. Przeszli demokratyczną próbę ognia, zanim jeszcze wywalczyli prawdziwą demokrację. "Mury runą" jest próbą opowiedzenia o tych kluczowych wydarzeniach właśnie z zachowaniem wielości narracji. Spojrzeniem na rok 1989 z różnych perspektyw. Władza, przestraszona nadciągającą katastrofą gospodarczą, kuszona przez Zachód, zachęcana do inicjatywy przez Gorbaczowa próbuje stworzyć plan zachowania władzy przy pozorach podzielenia się nią z opozycją. Plan obarczenia opozycji odpowiedzialnością za błędy władzy, bez realnego wpływu na bieg wydarzeń. Opozycja ma jedno jedyne żądanie i hasło: "Nie ma wolności bez Solidarności" - o wolnych wyborach nikt nawet nie marzy. Tak dochodzi do spotkań na Zawrat, w Magdalence, wreszcie do Obrad Okrągłego Stołu. 00:50 SEKSMISJA Komedia, 116 min, Polska 1983 Reżyseria: Juliusz Machulski Scenariusz: Juliusz Machulski, Jolanta Hartwig, Pavel Hajny Zdjęcia: Jerzy Łukaszewicz Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Jerzy Stuhr, Olgierd Łukaszewicz, Bożena Stryjkówna, Bogusława Pawelec, Hanna Stankówna, Beata Tyszkiewicz, Ryszarda Hanin, Barbara Ludwiżanka, Mirosława Marcheluk, Wiesław Michnikowski, Hanna Mikuć, Elżbieta Zającówna, Dorota Stalińska, Ewa Szykulska, Grażyna Trela, Janusz Michałowski i inni "Seksmisja" z miejsca podbiła tak widzów, jak i krytyków. Zrealizowana w konwencji science - fiction stanowiła modelowy przykład perfekcyjnego filmu komercyjnego, zawierającego zarazem kilka głębszych refleksji. Machulskiemu udało się połączyć potężny ładunek komizmu z satyrą na totalitaryzm i feminizm. Pozwoliło to krytykom doszukiwać się w "Seksmisji" wpływów zarówno "Ambasadora" Sławomira Mrożka, "Miasta kobiet" Felliniego, jak i sztuki "Pralnia" Stanisława Tyma. Powinowactw wynaleziono zresztą więcej. A mimo to "Seksmisja", choć złożona z wielu różnych elementów, jawi się jako twór oryginalny, opatrzony niebanalną, dowcipną (i tanią!) scenografią; zaskakuje znakomitymi dialogami i mistrzowsko skonstruowanym scenariuszem. Osobnym zagadnieniem jest aktorstwo, zwłaszcza fenomenalna rola Jerzego Stuhra jako rubasznego Maksa i kontrastująca z nią kreacja Olgierda Łukaszewicza jako mimozowatego Alberta. Trudno wreszcie nie wspomnieć o wizualno - erotycznych przewagach filmu, narzucanych przez tematykę i tytuł. Machulski wiedział, jak przyciągnąć męską widownię, obficie eksponując piękno kobiecego ciała. I choć w "Seksmisji" golizna pojawia się na ekranie dość często, nikogo to nie gorszy, tyle tu humoru, bezpretensjonalności i błazenady. Akcja filmu rozpoczyna się w sierpniu 1991 roku. Telewizja transmituje epokowy eksperyment. Maks i Albert, dwaj śmiałkowie, dobrowolnie poddają się hibernacji. Budzą się dopiero w roku 2044. Od opiekującej się nimi doktor Lamii dowiadują się, że w czasie ich snu wybuchła na Ziemi wojna nuklearna. Jednym z jej skutków było całkowite zniszczenie genów męskich, w związku z czym są obecnie prawdopodobnie jedynymi mężczyznami na planecie. Co innego z kobietami. Te dzięki partenogenezie od dawna rodzą same dziewczynki. Maks i Albert są zaszokowani. Niebawem wszakże uświadamiają sobie, że żyją w sterylnym, ulokowanym pod ziemią państwie. Na domiar złego stali się królikami doświadczalnymi w rękach ciekawych ich odmienności niewiast. Ich obecność budzi coraz większy niepokój Jej Ekscelencji, pełniącej dyktatorską władzę w "nowym, wspaniałym świecie". Wkrótce Maks i Albert pozbywają się reszty złudzeń. Odkrywają, że tak naprawdę znajdują się w więzieniu. Niewiele myśląc postanawiają wydostać się na wolność. Jednak straże Jej Ekscelencji nie śpią.