TVP Dokument Piątek, 02.09.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - ŚLIMAKI NA ZAKRĘCIE Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska W Polsce występuje ponad 170 gatunków ślimaków lądowych. Zdecydowanie najpopularniejszym wśród nich jest winniczek, największy europejski ślimak lądowy. Jest faktycznie gigantem w porównaniu do ślimaków zaliczanych do poczwarówek. Jedna z największych poczwarówek krajowych, poczwarówka jajowata osiąga zwykle 2,7 mm wysokości muszli. Nie jest wykluczone, że małe rozmiary przedstawicieli Vertigo oraz rzadkość ich występowania, sprawiają, że niewielu malakologów na świecie zajmuje się tą grupą maluczkich. Jednym z najbardziej znanych jest prof. Beata Pokryszko z Uniwersytetu Wrocławskiego, którą gościmy w naszym programie w towarzystwie dr. Tomasza Maltza. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 30 BURZLIWE DZIEJE KRESÓW Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Kto sprawił, że zamiast polskiego kościoła wybudowano siermiężny dom handlowy? Dlaczego z zabytku zrobiono magazyn soli rozbijanej dynamitem? Skąd pomysł, aby obiekt sakralny zamienić w kino? Radosław Kotarski odkrywa burzliwą historię kresowych miast. Przy okazji odnajduje miejsca najbliższe sercom polskich królów i magnatów oraz odwiedza najlepszą szkołę w historii Rzeczypospolitej. Przedstawia także, w jaki sposób na wschodnich krańcach Polski współistniały różne narody i kultury. 07:05 NOTACJE - HALINA MIROSZOWA. MOJE DZIECIŃSTWO, MOJA MŁODOŚĆ Cykl dokumentalny, 8 min, Polska, 2008 Autor: Hanna Kramarczuk W radiu i telewizji przepracowała ponad 50 lat. Ceniona i lubiana, przez wielu nazywana Matką Polką. Wrażliwa na ludzką krzywdę. Z urodzenia jest warszawianką, ale jej wybraną ojczyzną jest Łomża. Spędziła w niej 10 lat najpiękniejszych lat życia. Do Łomży pojechała z rodzicami, ponieważ ojciec otrzymał tam pracę. W Łomży w 1939 roku zrobiła jeszcze maturę. Potem wyjechała do Warszawy, aby przystąpić do egzaminów na medycynę. Chciała być lekarzem. Okupację spędziła w stolicy. Najpierw walczyła w obronie Warszawy. Była harcerką, która po przeszkoleniu trafiła do wojska i awansowała do stopnia sierżanta. Po kapitulacji włączyła się do konspiracji. Zajmowała się kolportażem gazet, biuletynów w tzw. grupie Dromader, która obsługiwała stolicę. Prowadziła w TVP cotygodniowy magazyn "Miniatury", który składał się z kilku felietonów i mówił o zwykłych ludzkich sprawach. Prowadziła też popularny przed laty "Bank miast", a kiedy powstała telewizyjna Dwójka - program "Twarzą w twarz". Jako reporterka przejechała całą Polskę. Podróżowała autostopem, pociągiem, autobusem. Była autorką wielu filmów dokumentalnych. Najczęściej poruszała w nich tematykę historyczną, wiele dotyczyło Armii Krajowej. Pod koniec lat osiemdziesiątych wspólnie z Aleksandrem Małachowskim prowadziła cieszący się ogromną popularnością program "Telewizja nocą". Program był emitowany przez dwa lata. Do redakcji przysyłano wtedy tysiące listów. Każdy z autorów liczył na pomoc, na zajęcie się jego sprawą. 07:15 NOTACJE - HALINA MIROSZOWA. JA I WOJNA Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Hanna Kramarczuk W radiu i telewizji przepracowała ponad 50 lat. Ceniona i lubiana, przez wielu nazywana Matką Polką. Wrażliwa na ludzką krzywdę. Z urodzenia jest warszawianką, ale jej wybraną ojczyzną jest Łomża. Spędziła w niej 10 lat najpiękniejszych lat życia. Do Łomży pojechała z rodzicami, ponieważ ojciec otrzymał tam pracę. W Łomży w 1939 roku zrobiła jeszcze maturę. Potem wyjechała do Warszawy, aby przystąpić do egzaminów na medycynę. Chciała być lekarzem. Okupację spędziła w stolicy. Najpierw walczyła w obronie Warszawy. Była harcerką, która po przeszkoleniu trafiła do wojska i awansowała do stopnia sierżanta. Po kapitulacji włączyła się do konspiracji. Zajmowała się kolportażem gazet, biuletynów w tzw. grupie Dromader, która obsługiwała stolicę. Prowadziła w TVP cotygodniowy magazyn "Miniatury", który składał się z kilku felietonów i mówił o zwykłych ludzkich sprawach. Prowadziła też popularny przed laty "Bank miast", a kiedy powstała telewizyjna Dwójka - program "Twarzą w twarz". Jako reporterka przejechała całą Polskę. Podróżowała autostopem, pociągiem, autobusem. Była autorką wielu filmów dokumentalnych. Najczęściej poruszała w nich tematykę historyczną, wiele dotyczyło Armii Krajowej. Pod koniec lat osiemdziesiątych wspólnie z Aleksandrem Małachowskim prowadziła cieszący się ogromną popularnością program "Telewizja nocą". Program był emitowany przez dwa lata. Do redakcji przysyłano wtedy tysiące listów. Każdy z autorów liczył na pomoc, na zajęcie się jego sprawą. 07:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 82 BIECZ Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Agata Sałapa Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Biecz - królewskie miasto, zwane "Małym Krakowem" położone jest na Podgórzu Karpackim, wśród lesistych wzgórz, w malowniczej dolinie krętej rzeki Ropy. Niegdyś znajdowały się tu aż trzy zamki, w których wielokrotnie przebywali królowie, m.in. Kazimierz Wielki, królowa Jadwiga oraz Władysław Jagiełło. Na początku XIV wieku Władysław Łokietek właśnie stąd rządził krajem i zbierał siły wojskowe do zjednoczenia państwa. Miasto posiadało prawo miecza, czyli prawo do skazywania i wykonywania wyroków. W areszcie pod wieżą ratusza urzędował jeden z najważniejszych rzemieślników w mieście kat. Biecz prawa miejskie otrzymał w 1257 roku, ale już w X wieku funkcjonowała tu drewniana osada. Korzystne położenie i liczne przywileje doprowadziły do rozwoju miasta, które szybko zaczęło pełnić funkcję ośrodka administracyjnego i sądowniczego. Drewniane budowle zastąpiono murowanymi, całość obwarowano i udostępniono przestrzeń kupcom podążającym szlakami handlowymi, m.in. na Węgry. Układ urbanistyczny miasta pochodzi ze średniowiecza i nie zmienił się do dziś. Biecz został zbudowany na planie elipsy, ze względu na ukształtowanie wzgórza, na którym się znajdował. Rynek umiejscowiono dokładnie w połowie miasta. Odchodzące z jego narożników cztery główne arterie komunikacyjne połączono okrężnymi uliczkami wzdłuż murów miejskich. Będąc w Bieczu, warto też odwiedzić oddalony od miasta zaledwie o 5 kilometrów kościół w Binarowej. Jest to jeden z najstarszych zabytków drewnianego budownictwa sakralnego w Polsce. Świątynia w 2003 roku została wpisana na listę UNESCO. 07:55 PRZYRODNIK NA TROPIE - /7/ - ZWIERZĘTA SYNANTROPIJNE Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Łukasz Bożycki, młody biolog i uznany w świecie fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o nieznane, często zaskakujące wątki relacji między zwierzętami. Sieć powiązań w przyrodzie możemy odnaleźć dosłownie wszędzie. W tym odcinku Łukasz Bożycki będzie tropił wszystkie te zwierzęta, które postanowiły żyć w naszych domach i mieszkaniach. Część z nich wywołuje u nas okrzyki obrzydzenia. Inne z kolei nauczyły się żyć w sposób zupełnie przez nas niezauważony. Zwierzęta synantropijne, żyjące razem z człowiekiem, ukradkiem korzystają z naszych włosów, ubrań, książek, roślin domowych, produktów spożywczych, owoców, a także materacy. 08:30 IDEALNE MIASTO AUSCHWITZ Film dokumentalny, 39 min, Polska, 2016 Reżyseria i zdjęcia: Grażyna Czermińska, Bogdan Czermiński Scenariusz: Grażyna Czermińska Film o zupełnie nieznanej historii Oświęcimia, który według starych, niemieckich map z okresu II wojny światowej, odnalezionych po kilkudziesięciu latach, miał być wzorcowym idealnym nazistowskim miastem, bastionem niemczyzny na Wschodzie. Dzięki tym mapom i dołączonym do nich zapiskom i rysunkom możemy wyobrazić sobie, jak miał wyglądać i funkcjonować Oświęcim, po wygranej przez nazistów wojnie. Zachowały się także fragmenty makiety przyszłego Oświęcimia. Co ciekawe, budowa "wzorcowego miasta Auschwitz" była jednym z priorytetowych zadań III Rzeszy. Jak ogromnych rozmiarów miało być to przedsięwzięcie, pokazują plany budynków samych tylko instytucji publicznych. Planowano wybudowanie 1600 tzw. mieszkań ludowych, czyli domków jednorodzinnych, z mediami, garażami i ogródkami. Miasto miało wręcz tonąć w zieleni. Przewidziano budowę 12 szkół, 6 przedszkoli, 20 placów zabaw, kilka stadionów z basenami pływackimi i boiskami sportowymi. Punktem centralnym miasta miał być stary Auschwitz z siedzibami władz, bankami, sklepami i rynkiem. W nowych centrach miejskich miały powstać monumentalne budowle partyjne, specjalne ulice do defilad czy place apelowe do partyjnych zgromadzeń. Docelowo w Oświęcimiu miało zamieszkać 80 tys. Niemców. Wiosną 1941 roku wraz z utworzeniem w Oświęcimiu zakładów koncernu I. G. Farben, miasto uzyskało specjalny status w polityce zasiedlania i stało się wzorem wschodniego osadnictwa. Budownictwo mieszkaniowe i poprawa infrastruktury uważane były przez dyrekcję I. G. Farben za najważniejsze warunki wypełnienia narodowo - socjalistycznego zadania, ale tak naprawdę chodziło o sprowadzenie do Oświęcimia odpowiedniej liczby siły fachowej ze Starej Rzeszy i stworzenie takich warunków, aby po wygranej wojnie pracownicy ci nie chcieli wracać. Rezerwuarem taniej siły roboczej miał być istniejący tu obóz koncentracyjny. 09:15 ŁUŻYCE. Z PIEKŁA DO NIEBA (FROM HELL TO HEAVEN LUSATIA) Film dokumentalny, 48 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Henry M.Mix W południowo - wschodnich Niemczech znajduje się Lusatia (Łużyce) - kraina tysiąca jezior. To region dzikiej przyrody, kontrastów i królestwo zwierząt. Kolorowe ptaki, wilki, jelenie, zwierzęta, z których wiele jest znanych z naszych polskich lasów. 10:15 SKARBY EUROPY ODC. 14 CZECHY (TREASURES OF EUROPE EP. 14 TRESORS DE REPUBLIQUE TCHEQUE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, trudno dostępne jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 11:15 SYLWETKA WŁODZIMIERZA LUBAŃSKIEGO Reportaż, 13 min, Polska, 1970 Włodzimierz Lubański - karierę piłkarską rozpoczął w 1957 roku w juniorach Sośnicy Gliwice, której prezesem był jego ojciec, Władysław. Następnie, w latach 1958 - 1962, grał w juniorach GKS - u Gliwice, a potem rozpoczął profesjonalną karierę w Górniku Zabrze. Autor reportażu przedstawia sylwetkę polskiego piłkarza. W reportażu możemy poznać jego rodzinę - żonę Grażynę i córeczkę Małgosię. Dziennikarz rozmawia z żoną na temat kariery piłkarskiej jej męża oraz o tym, jak ją godzą z życiem rodzinnym i wychowywaniem dziecka. Przeprowadza wywiad z Włodzimierzem Lubańskim na temat początków jego kariery, skąd się wzięła pasja do piłki, jest także mowa o jego planach ukończenia Politechniki na wydziale górniczym. W reportażu również wywiad z kapitanem drużyny, Stanisławem Oślizło oraz trenerem zespołu, Michałem Matyasem. Możemy także zobaczyć fragment meczu i atmosferę na stadionie. 11:30 ZŁOTA KOLEKCJA - KAPRYS LUDOJADA Reportaż, 29 min, Polska, 1973 Scenariusz i reżyseria: Andrzej Androchowicz Zdjęcia: Janusz Pietrzykowski, Andrzej Gertych Ludomir Mączka przed rejsem dookoła świata, przygotowuje jacht do wypłynięcia w morze. Podróż ma trwać minimum trzy lata. Podróżnik niechętnie udziela odpowiedzi na pytania o trasę i terminarz wyprawy, preferował spontaniczność. Mączka, zwany popularnie wśród żeglarzy Ludojadem, był z wykształcenia geologiem. Pracował w instytutach i przedsiębiorstwach geologicznych Wrocławia, Warszawy, Krakowa i Szczecina. Z racji swojego zawodu wiele podróżował po świecie. W czasie studiów zaraził się żeglarstwem. Mimo wady wzroku otrzymał tytuł kapitana żeglugi wielkiej jachtowej, a żeglarstwo stało się jego prawdziwą pasją. Bardzo skromny tryb życia i pieniądze zarobione podczas zagranicznych kontraktów pozwoliły mu na kupno własnego jachtu. Do samotnego rejsu dookoła świata przygotowywał się 25 lat. W dniu 5 września 1973 roku Ludojad na pokładzie jachtu Maria wypłynął ze Szczecina w swój wymarzony rejs... 12:05 WIELKIE RODZINY - ODC. 10 Cykl dokumentalny, 43 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Zdjęcia: Maciej Cuske, Filip Zubowski, Adam Lipiński, Paweł Banasiak, Marek Kozakiewicz, Filip Drożdż Wykonawcy: Rodzina Twarowskich, Rodzina Lewockich, Rodzina Da Cruz, Rodzina Kacprzyków Lewoccy na zakupach opowiadają o trudnej sztuce gospodarowania budżetem przy tak licznej gromadce dzieci. Po południu odwiedzają babcię, mamę Andrzeja. Tu podjęty zostanie temat życia niezwykle umuzykalnionego chłopaka z głuchoniemymi rodzicami. W finale koncert Andrzeja i jego zespołu, pierwszy od kilku miesięcy. Da Cruzowie znowu na siłowni, to już ostatnie treningi przed walką. Janu wreszcie wygrywa. Potem najada się do syta hamburgerem i frytkami. W tym roku małżeństwo Da Cruzów obchodzi 10. rocznicę ślubu. I niezależnie od siebie, napomykają o planowanym szóstym dziecku. Kacprzykowie są przejęci zbliżającymi się narodzinami w gęsiej rodzinie. To będzie także chwila dla Michała i jego opowieści o pasji fotografowania. O jego autorskim projekcie fotograficznym "Rodzina". Twarowscy wyjeżdżają na weekend sami, ale tylko zdążyli wsiąść do samochodu, zaczęły się telefony od dzieci, które nie są przyzwyczajone do nieobecności rodziców. W końcu jednak docierają do pięknego dworku, gdzie czeka ich romantyczna kolacja z muzyką na żywo. To wtedy padają ważne słowa Andrzeja: żebyśmy byli dobrymi rodzicami, to najpierw musimy być dobrym małżeństwem. Te słowa pięknie klamrą zamykają całą serię. 12:55 LUFTWAFFE 39: ZBRODNIA NIEUKARANA. Film dokumentalny, 44 min, Polska, 2019 Reżyseria: Rafał Geremek Film dokumentalny ukazujący okrucieństwo wojny z punktu widzenia niemieckich pilotów bombardujących polskie miasta. 13:45 BOTSWANA GINĄCY, AFRYKAŃSKI RAJ (BOTSWANA - AFRICA'S LAST WILDLIFE PARADISE / MITTENDRIN - BOTSWANA) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Alexander Sass Film dokumentalny, w którym poznamy najciekawsze dzikie zwierzęta w fascynującym kraju, jakim jest Botswana. Kraj ten posiada różnorodną faunę i jest jednym z ostatnich miejsc w Afryce, gdzie mogą one nadal swobodnie żyć. Nakręcony w HFR z szybkością 50 klatek na sekundę materiał filmowy dzikiej przyrody zabiera widza na ekscytujące safari do delty Okawango. Odwiedzamy chatę prowadzoną wyłącznie przez buszmenów z południowej Afryki, a także Park Narodowy Chobe, w którym żyje wiele słoni. Następnie udajemy się do solniska Makgadikgadi w północno - wschodniej Botswanie - kolebki Homo Sapiens. Tutaj odwiedzamy surykatki, zebry i podziwiamy widoki zapierających dech w piersiach wodospadów Wiktorii. Opowieść zaczyna się w Botswanie na skraju pustyni Kalahari. Rozległa, niekończąca się, na wpół jałowa i piaszczysta sawanna rozciąga się na olbrzymim obszarze Afryki Południowej. To tu żyje lud Buszmenów - zwanych San - rdzennych mieszkańców Afryki Południowej. San mieszkają niedaleko Ghanzi i prowadzą tu farmę z niewielkim hotelem. Witają bardzo gorąco przyjezdnych. To będzie ekscytująca wyprawa! Niesamowita, rozległa przestrzeń - dziewicza przyroda jak okiem sięgnąć. Odwiedzimy też deltę Okawango w Botswanie południowo - zachodniej. Ta największa na świecie delta śródlądowa istnieje dzięki rzece Okawango - raz do roku zalewającej te tereny. Tworzy całą sieć ukrytych kanałów, dróg wodnych, wysepek i naturalnych lagun. 20 tysięcy km kwadratowych równin zalewowych jest habitatem dla 444 gatunków ptaków, 64 gatunków gadów, 33 gatunków płazów, 71 gatunków ryb i 122 gatunków ssaków. 15:55 COŚ TU PACHNIE: WĘCH I JEGO TAJEMNICE. (FOLLOW YOUR NOSE CRACKING SMELL’S CODE) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Alexander Lahl, Max Monch Film dokumentalny, który pozwoli nam bliżej poznać zmysł węchu. Tradycyjnie filozofowie nie doceniali go, odrzucając go jako zbyt szorstki dla cywilizowanego społeczeństwa i znacznie gorszy od wzroku i słuchu. Ale w ciągu ostatnich dwóch dziesięcioleci naukowcy zaczęli zdawać sobie sprawę z tego, jak potężne są nasze nosy i w jak zadziwiający i nieoczekiwany sposób zapachy mogą na nas wpływać. Jak postrzegamy zapachy? Jakie wiadomości zawierają? Jak zmieniają i wpływają na nasz mózg i zachowanie? Szukając odpowiedzi na te pytania, spotykamy się z ludźmi cierpiącymi na anosmię (utratę lub upośledzenie węchu) i odkrywamy, że nasze nosy są bezpośrednio podłączone do najgłębszych, najstarszych części naszego mózgu, gdzie powstają uczucia i przechowywane są wspomnienia. Co więcej, biolodzy znaleźli receptory zapachowe w całym ciele i sądzą, że niektóre zapachy zatrzymują wzrost nowotworów złośliwych, podczas gdy inne mogą być użyte do dezorientacji plemników i zapewnienia niezawodnej kontroli urodzeń. Podczas konsultacji z przedstawicielami branży perfum i naukowcami zdajemy sobie sprawę, jak fascynująca jest nauka o węchu. Badanie percepcji tego rodzaju dopiero się rozpoczęło. Prawdopodobnie powinniśmy się przygotować na niespodzianki. 17:00 SKARBY EUROPY ODC. 15 ISLANDIA (TREASURES OF EUROPE EP. 15 TRESORS D’ISLANDE) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2017 Reżyseria: Julien Bur Seria dokumentalna, w której poznamy najpiękniejsze miejsca w kilku krajach Europy. Każdy odcinek to inne miejsce na mapie i pięć różnych tematycznie aspektów: tajemnicze skarby - ukryte świątynie, trudno dostępne jeziora; skarby przyrody - piękne parki i rezerwaty, imponujące jaskinie; tajemnice historyczne - katedry, starożytne ruiny oraz niezwykłe miejsce, takie jak: hotel igloo, miasto duchów i portret hodowcy koni, ludowego śpiewaka. Kolejne odcinki to: Włochy, Rosja, Portugalia, Chorwacja, Niemcy, Laponia, Irlandia, Gracja, Norwegia, Bułgaria, Belgia, Hiszpania, Islandia, Holandia, Czechy. 18:00 TWIERDZE VAUBANA (THE MASTER OF FORTRESSES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Alexandra Ranz Scenariusz: Emmanuel Amara Film dokumentalny o niezwykłych fortyfikacjach, budowlach obronnych. Sebastien le Prestre de Vauban był prawdopodobnie najlepszym francuskim inżynierem wojskowym, architektem i urbanistą. Jego unikatowy system fortyfikacji, kopiowany na całym świecie, chronił Francję przed najazdami, czyniąc Ludwika XIV najpotężniejszym monarchą swoich czasów. System Vauban składa się z żelaznego pasa 180 fortec, cytadel i twierdz rozsianych po całym kraju, z których każda konkuruje pomysłowością i pomysłowością techniczną. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - MAROKO. W SERCU TRADYCJI (MOROCCO) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Podróż do Maroka to niezwykłe doświadczenie. Kraj ten wyróżnia się ogromnym bogactwem kulturowym, widocznym w tradycjach, mających korzenie w przeszłości i w życiu codziennym. Skromne warsztaty rzemieślnicze i pełne przepychu pałace działają na zmysły podróżnych. Jednak największym skarbem Maroka pozostają ludzie. Stolicą kraju jest Rabat. Jego historyczne centrum otoczone jest grubym murem obronnym, z którego rozpościera się niezwykły pejzaż. Widok spokojnie pracujących rybaków sprawia, że zapominamy o burzliwej przeszłości tego miasta. Począwszy od XV wieku, wybrzeże było atakowane przez wielkie europejskie mocarstwa i przez piratów. Ich terytorium stanowiło położone tuż obok miasto Sali, historyczny rywal Rabatu. Przybrzeżne miasta były dawniej stale narażone na niebezpieczeństwo od strony morza, dlatego chroniono je wysokimi murami obronnymi. Za murami cytadeli Kasba al - Udaja kryją się wąskie uliczki i biało - niebieskie fasady. To istny labirynt. Gra świateł i cieni sprawia, że miasto wygląda inaczej o różnych porach dnia. Mieszkańcy wybierają zacienioną stronę, szukając ochłody i świeżego powiewu od morza. 20:10 CELTOWIE: ZAPOMNIANA POTĘGA EUROPY ODC. 3 POWSTANIE BUDYKI (THE CELTS: BLOOD, IRON AND SACRIFICE / DIE KELTEN 3. THE REVOLT OF BOUDICA) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Michael Lachmann, Jeremy Hall Dokumentalna opowieść o Celtach. Ich plemienne ojczyzny rozciągały się kiedyś od Hiszpanii, Anglii i Francji po Słowenię i Anatolię. Dziś nowe znaleziska archeologiczne nakreślają znacznie dokładniejszy portret Celtów. Przez prawie tysiąc lat w dużej mierze determinowali historię Europy i nieustannie pilnowali Rzymu. W pierwszym tysiącleciu p.n.e. mieli ogromny wpływ na losy Europy. A kiedy w IV wieku p.n.e. zaczęli przekraczać Alpy, było to postrzegane jako zniewaga dla początkującego mocarstwa - Rzymu. W I wieku p.n.e. Cezar wkroczył do Galii, aby ujarzmić wszystkie plemiona celtyckie. Jednak Wercyngetoryks zjednoczył Celtów przeciwko Rzymianom w konflikcie, który trwał siedem lat. Poddanie się i niewola celtyckiego księcia Wercyngetoryksa przypieczętowały los wolnych Celtów na kontynencie. To była porażka, ale nie koniec epoki krwi i żelaza. 21:10 FUTBOL W ROSJI - TAJNA BROŃ KGB (SOVIET FOOTBALL THE UNTOLD STORY) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Nicolas Jallot Film dokumentalny o piłce nożnej w Związku Radzieckim i Rosji. Za czasów Stalina była instrumentem propagandy. Losy rozgrywek i samych piłkarzy były w rękach tajnej policji i wojska. Odkryto, że były prowadzone specjalne rejestry zaangażowanych w futbol. Do czasów zimnej wojny wiele tajemnic pozostanie trudnymi do odkrycia. Badania archiwów przez historyków oraz wywiady z weteranami futbolu oraz ich dziećmi pokażą jednak w pełni, w jakich warunkach odbywały się mecze, kto w nich grał, jakie mechanizmy funkcjonowały w klubach piłkarskich. Poznamy wiele mrocznych tajemnic historii rosyjskiego futbolu aż do czasów zimnej wojny i w okresie jej trwania. Jak się okazuje, sport z polityką i pieniędzmi zawsze szedł w parze. Ten film powstał z myślą o przedstawieniu perspektywy historycznej przed FIFA World Cup w Rosji latem 2018 roku. 22:10 MIASTO GNIEWU S.II - /8/ UMYSŁ NARKOMANA Serial fabularyzowany TVP, 29 min, Polska, 2019 Scenariusz i reżyseria: Dawid Sawicki Muzyka: Tomasz Kamiński Być na haju, mieć halucynacje, zwijać się z bólu i być gotowym na wszystko, żeby ukraść, pobić, okaleczyć, a nawet zabić. To stany świadomości towarzyszące narkomanom. Temat narkotyków wiąże się bezpośrednio z zabójstwem Artura Z. ps. Santos i jego ciężarnej dziewczyny. Santos był dilerem w grupie Rafała Ł. ps. Zwierzak, którego widzowie poznali w poprzednim odcinku. Kiedy Zwierzak po osadzeniu w areszcie braci Karwowskich zaczął przejmować miasto, Karwowscy wydali na niego wyrok śmierci. O tym wyroku wiedział Santos i chwalił się na miejście, że wie, kto ma zabić Zwierzaka. Dotarło to do Zwierzaka, który zlecił jego porwanie i zabójstwo. Zwierzak trafił za kraty. 22:50 FIDEL CASTRO: NIEZNANE TAŚMY (THE FIDEL CASTRO TAPES) Film dokumentalny, 54 min, USA, 2015 Reżyseria: Tom Jennings Muzyka: Mac Squier W 1959 roku Fidel Castro doszedł do władzy na Kubie. Był jednym z najbardziej kontrowersyjnych polityków na świecie. Film dokumentalny przestawia historię kariery kubańskiego dyktatora na podstawie nieautoryzowanych doniesień medialnych, zdjęć i nagrań, odsłaniając kulisy niemal półwiecznego trwania przy władzy Fidela Castro. 23:55 W POSZUKIWANIU RODOWODU Film dokumentalny, 19 min, Polska, 1974 Scenariusz: Franciszek Palowski Zdjęcia: Maciej Braunstein, Aleksander Wasilewicz Film przedstawia temat poszukiwania własnego rodowodu przez osoby polskiego pochodzenia, przybywające do Polski ze Stanów Zjednoczonych, Australii, Szkocji, Ameryki Południowej, Francji na organizowane przez Uniwersytet Jagielloński Kursy Języka i Kultury Polskiej. Z każdym rokiem jest ich więcej. Spośród wielu, nierzadko atrakcyjniejszych, możliwości spędzenia letnich wakacji i urlopów wybierają Polskę. Przyjeżdżają w poszukiwaniu brakującego ogniwa własnej biografii. Ekipa telewizyjna towarzyszy uczestnikom kursu od pierwszych kroków na polskim lotnisku, przez sale wykładowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, zwiedzanie Krakowa, Gdańska, Malborka, Grunwaldu, Warszawy. Podczas wizyt w muzeach, bibliotekach i na lekcjach historii Polski. Słuchacze kursów wypowiadają się prawie płynną polszczyzną zarówno na tematy współczesnej historii naszego kraju, jak i wracają do okresu wojny. Mówią, dlaczego zdecydowali się na przyjazd do Polski, a także o fascynacji polską kulturą i folklorem. Wypowiedzi Eugene'a Kusielewicza, działacza polonijnego, o funkcjonującym w Stanach Zjednoczonych Związku Klubów Kulturalnych Polski i Fundacji Kościuszkowskiej, z zaznaczeniem, że dopiero ta współpraca z Polską, która pozwoliła na przyjazd do ojczyzny przodków, jest przełomem. Rektor UJ, prof. Mieczysław Karaś otwiera uroczyście działalność Zakładu dla Spraw Polonii na krakowskim uniwersytecie. Jest to przejście od bardzo emocjonalnie zaangażowanej działalności do zinstytucjonalizowanej formy pracy z Polonią na całym świecie. 00:20 NOTACJE - ANTONI JABŁOŃSKI. POLSKA KOLUMNA ZWYCIĘSTWA Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2008 Autor: Barbara Sieradzka Kapitan w stanie spoczynku Antoni Jabłoński (ur. w 1918 r.) opowiada o swoich wojennych losach. Począwszy od 17 września 1939 r. , kiedy to po napaści ZSRR na Polskę został przymusowo wcielony do Armii Czerwonej, potem znalazł się w Dywizji im. Tadeusza Kościuszki, z którą przeszedł cały szlak bojowy. Opowiada też o Lenino, o Warszawie w 1944 r., kiedy to dowódcy nawet im nie powiedzieli, że jest powstanie. Wreszcie Berlin i zatknięcie polskiej flagi na Kolumnie Zwycięstwa. Bohater felietonu, Antoni Jabłoński, jest ostatnim żyjącym uczestnikiem tego wydarzenia. 00:35 GENIUSZE I MARZYCIELE. JÓZEF HOFMANN Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2018 Reżyseria: Paweł Kloc Bohaterami cyklu są polscy naukowcy i wynalazcy przełomu XIX/XX wieku, działający głównie w 20 - leciu międzywojennym, których praca naukowa lub odkrycia wpłynęły na rozwój cywilizacji w różnych dziedzinach nauk ścisłych, konstruktorskich, inżynieryjnych, medycznych. Film o Józefie Hofmannie (1876 - 1957), geniuszu muzycznym, cudownym dziecku z Galicji, które podbiło swym talentem Stany Zjednoczone. Najpierw jako mały chłopczyk stał się sensacją w Nowym Jorku, później świat poznał legendarnego pianistę, niezrównanego interpretatora Chopina, pedagoga, kompozytora, zapalonego automobilistę i sportsmena. Wynalazca, z którego pomysłami (takimi jak wycieraczki samochodowe, spinacz do papieru, stołki do fortepianu o regulowanej wysokości) mamy do czynienia na co dzień. Jeden z największych pianistów w historii zmarł samotnie i w zapomnieniu, właściwie nie istnieje w pamięci zbiorowej rodaków. Film biograficzny z cyklu "Geniusze i marzyciele" stwarza szansę poznania tego niezwykłego artysty i wynalazcy. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 223 REMBERTÓW. OBÓZ SPECJALNY NUMER 10 Magazyn, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki W tym odcinku: Wraz z posuwaniem się Armii Czerwonej na Zachód, tuż za frontem na zajętych przez Sowietów Ziemiach wyrastała zaraz mordercza sieć terroru. Naczelnym celem nowej władzy stało się wytropić, pojmać lub zabić wszystkich skłonnych do oporu. Rembertów - dziś spokojne miejsce służące celom wojskowym - miało w tym zbrodniczym dziele miejsce szczególne. Naszym dzisiejszym zadaniem jest zlokalizowanie dawnego obozu przejściowego NKWD. 02:10 TATARZY POLSCY ODC.7 Telenowela dokumentalna, 40 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska Cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb, czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 03:00 NIE ZROZUMIESZ MNIE Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński, Maciej Wiśniowski Zdjęcia: Krzysztof Gietka Muzyka: Piotr Chancewicz Kiedyś byłam modelką, ale to taki pusty świat - tak mówi Emilka, jedna z bohaterek filmu, która zrezygnowała z kariery na wybiegu, by walczyć w ringu. Dorota dodaje: Ja lubię się bić. Może w dzieciństwie nie miałam tak, jak bym chciała, musiałam walczyć - mówi Franka. Pot zalewający twarz, zabandażowane dłonie i ochraniacze na zęby to ich świat, zaklęty krąg dla wtajemniczonych. Bohaterkami filmu są trzy piękne dziewczyny, które trenują kick boxing. W kartonowych pudłach nie mieszczą się zdobyte przez nie medale. Biją się, kopią, walczą zaciekle, nie patrząc na obrażenia. Podbite oko chyba jednak nie jest w modzie? Przed lustrem Emilia starannie zamalowuje sińce.