TVP Historia Poniedziałek, 29.08.2022 06:20 BYŁ TAKI DZIEŃ - 29 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1831 - angielski fizyk i chemik Michael Faraday udowodnił doświadczalnie istnienie zjawiska indukcji elektromagnetycznej; 1945 - Hilary Minc ujawnił, że Armia Czerwona wywiozła 1/4 potencjału przemysłowego Ziem Zachodnich; 1980 - szesnasty dzień polskiego Sierpnia; 1991 - Rada Najwyższa ZSRR zawiesiła działalność KPZR; 06:30 POLSKIE DROGI - ODC. 9/11 - DO BRONI Serial wojenno - obyczajowy, 85 min, 11 odc. , Polska 1977 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Jerzy Janicki Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Andrzej Kurylewicz Występują: Karol Strasburger, Kazimierz Kaczor, Zofia Mrozowska, Piotr Pawłowski, Marek Walczewski, Henryk Bąk, Jadwiga Jankowska - Cieślak, Włodzimierz Boruński, Franciszek Trzeciak, Bronisław Pawlik, Aleksander Bardini, Beata Tyszkiewicz, Jan Englert, Leszek Herdegen, Barbara Sołtysik, Bohdan Ejmont, Stanisław Zaczyk, Piotr Fronczewski, Henryk Talar, Mieczysław Milecki, Zbigniew Zapasiewicz, Anna Nehrebecka, Arkadiusz Bazak, Stanisław Mikulski, Jan Machulski i inni Wiosna 1942 roku. W Chylicach pod Warszawą zostaje zaprzysiężony pierwszy oddział Gwardii Ludowej, żołnierze przygotowują się do wymarszu w lasy. Grupy działaczy PPR próbują nawiązać współpracę z przedstawicielami Armii Krajowej. Podczas wstępnego spotkania następuje aresztowanie Krajewskiego z AK i Mrowińskiego z PPR. Umieszczeni na liście zakładników po zamachu na kierownika Urzędu Zatrudnienia w Warszawie zostają rozstrzelani. Gestapo ma aresztować Kozakiewicza, lecz nie zastawszy mecenasa w domu, zabiera jego córkę Kasię. W Krakowie umiera profesor Niwiński. Opublikowany w prasie nekrolog naprowadza Heimanna na ślad Władysława. W czasie pogrzebu ojca Władek zostaje aresztowany. Na drodze do Warszawy oddział Gwardii Ludowej zatrzymuje samochód wiozący więźnia. Heimann ucieka, a Niwiński zostaje w oddziale, którym dowodzi znany mu Sylwek. 08:30 HISTORIA POLSKI - ŚWIAT ZOSTAŁ STWORZONY DLA MNIE Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski, Kamil Hasiuk, Mateusz Wołoczko Wykonawcy: Andrzej Dobosz Film dokumentalny poświęcony Andrzejowi Doboszowi. Pisarz, przenikliwy krytyk literacki, wyjątkowy aktor, erudyta, miłośnik literatury, z wykształcenia polonista i filozof, student Jana Kotta i Leszka Kołakowskiego, uczeń Antoniego Słonimskiego. Autor książek: "Generał w bibliotece", "Ogrody i śmietniki", "O kapeluszu", "Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia", "Z różnych półek" i "Dni powszednie niepospolitych ludzi i 99 innych felietonów". Losy bohatera są pokazane na tle wydarzeń, które ukształtowały Polskę XX wieku: okupacja podczas II wojny światowej, powstanie warszawskie, Marzec ’68. Podstawą filmu są osobiste wypowiedzi bohatera, które uzupełniają wypowiedzi krytyków literackich zajmujących się twórczością Andrzeja Dobosza. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIERNIEJSZY ŻOŁNIERZ HITLERA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Rommel zdawał sobie sprawę, że nie wygra z aliantami, jeżeli nie otrzyma posiłków. Wprowadzony w błąd przez brytyjski wywiad uznał, że nic złego się nie stanie jeżeli na kilka tygodni uda się do Europy. 23 września wyjechał do Rzymu, a następnie do Winnicy na Ukrainie, aby tam w polowej kwaterze Hitlera przedstawić mu sytuację w Afryce Północnej i uzyskać niezbędne dostawy broni i amunicji. 10:35 DZIKIE KRAINY AUSTRALII - LASY DESZCZOWE (AUSTRALIA’S WILD PLACES. 3) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Peters Moers, Rory Mcguinness /Australia’s Wild Places. The Rainforest) Wielka Rafa Koralowa ciągnie się wzdłuż północno - wschodniego wybrzeża Australii przez prawie trzy tysiące kilometrów. To najdłuższy i najbardziej rozległy system raf koralowych na świecie. Tuż obok od plaży aż po górskie szczyty rosną wspaniałe lasy deszczowe. To powstały w 1981 roku Park Narodowy Daintree. Ochroną objęto wyjątkowy ekosystem, który wiele milionów lat temu ukształtował się w całej północnej części Australii. Wskutek zmian klimatu powierzchnia tropikalnych lasów deszczowych skurczyła się i zajmuje jeden procent obszaru lądowego Australii. W czasach nowożytnych działalność człowieka doprowadziła do dalszego wyniszczenia tej formacji roślinnej. W ciągu ostatnich 150 lat wycięto 80 procent lasów Wiele gatunków roślin i zwierząt, których rozwój sięga początków kontynentu, przetrwało do dziś tylko na terenie Parku Narodowego Daintree. Lasy Daintree to prawdziwy skarb dla biologów i miłośników przyrody. Klasyczny las deszczowy ma niemal zupełnie zamknięte sklepienie, utworzone z koron drzew. Wiele gatunków zaskakuje tu swoją obecnością. Na przykład orły. Lasy namorzynowe rosną wzdłuż brzegów delty rzeki (Daintree). Namorzyny są niezbędne dla całego ekosystemu rafy. Namorzyny nie tylko tworzą ważną strefę buforową rafy. Są także żłobkiem dla wielu gatunków żyjących w tej strefie ryb. Wśród gęstych gałęzi namorzynów żyje wiele gatunków ptaków. W tym niewielkim zakątku Australii żyje jedna piąta gatunków ptaków i ponad jedna trzecia gatunków ssaków całego kontynentu. Liczne tutejsze gatunki wciąż czekają na odkrycie. 11:40 NEMOCNICE NA KRAJI MESTA. SZPITAL NA PERYFERIACH S.I - ODC. 13 - SPOTKANIE (SETKANI) Serial obyczajowy, 59 min, Czechosłowacja, 1977 Reżyseria: Jaroslav Dudek Scenariusz: Jaroslav Dietl Aktorzy: Ladislav Chudik, Ladislav Frej, Milos Kopecky, Marta Motlova, Daniela Kolarova, Jana Stiepankova, Eliska Balzerova, Josef Abrham, Josef Vinklar, Andrea Cunderlikova, Viktor Preiss Ordynator Sova i jego syn Karol otrzymują propozycję pracy w Borze. Karolowi bardzo podoba się doktor Elżbieta Czenkova. Ina godzi się z mężem, także doktor Błażej wraca do rodziny. Personel szpitala bawi się na ślubie Marty Hunkovej i Vaszka Zięby. Karol dziękuje ojcu za pomoc. 12:50 WINNETOU I KRÓL NAFTY (ÖLPRINZ, DER) Film przygodowy, western, 86 min, Jugosławia/Niemcy/Włochy 1965 Reżyseria: Harald Philipp Scenariusz na podstawie powieści Karola Maya: Fred Denger, Harald Philipp Aktorzy: Pierre Brice, Stewart Granger, Macha Meril, Harald Leipnitz, Mario Girotti, Antje Weisgerber, Walter Barnes i inni Karawana osadników obozuje w pobliżu małego miasteczka w oczekiwaniu na przewodnika, który ma ich poprowadzić w okolice jeziora Shelly. Ale w miasteczku przebywa też "król nafty" - podstępny i chciwy przywódca bandy, który zamierza sprzedać tereny nad jeziorem przedstawicielowi jednego z banków jako pola naftowe, chociaż w rzeczywistości w tym miejscu ropa nigdy nie występowała. Na polecenie króla nafty przewodnik wysłany przez Old Surehanda zostaje zabity, a na jego miejsce bandzior podstawia jednego ze swoich ludzi. Old Surehand demaskuje oszusta, a Winnetou namawia wodza plemienia Navajo, do którego należą te ziemie, żeby pozwolił ubogim osadnikom osiedlić się na nich bez żądania zapłaty. Banda napada na karawanę osadników, ale Old Surehand i Winnetou w porę przybywają z odsieczą. Król nafty, usiłując skłócić Indian i osadników, oświadcza, że wbrew twierdzeniom Winnetou i Old Surehanda niektórzy osadnicy mają pieniądze i stać ich na kupno ziemi. Gdy Indianie Navajo przybywają do obozowiska, żeby sprawdzić tę wiadomość, syn wodza zostaje zamordowany przez jednego z ludzi króla nafty. Wódz podejrzewa o tę zbrodnię osadników i poprzysięga im zemstę. Old Surehand wyrusza w pogoń za bandytami, żeby dopaść faktycznego winowajcę. Wie, że tylko wtedy uda się uniknąć rozlewu krwi. 15:25 DZIKA PRZYRODA BLISKIEGO I ŚRODKOWEGO WSCHODU - MORZE KASPIJSKIE: KOLEBKA ŻYCIA (CASPIAN - THE HIDDEN CRADLE) Film dokumentalny, 52 min, Niderlandy (Holandia), 2014 Reżyseria: Tom Holings Odc. 4 "Morze Kaspijskie: kolebka życia" To największe na świecie jezioro, otoczone przez pięć różnych krajów, stanowi wyjątkowy ekosystem, ponieważ kiedyś było połączone z wielkimi oceanami i zostało od nich odcięte przez ruchy tektoniczne. Wody Morza Kaspijskiego są dziś tylko lekko zasolone, dlatego mogą tu żyć gatunki słodkowodne jak i morskie, takie jak śledzie czy nerpy. 16:45 POLSKIE DROGI - ODC. 10/11 - HIMMLERLAND Serial wojenno - obyczajowy, 82 min, Polska 1977 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Jerzy Janicki Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Andrzej Kurylewicz Występują: Karol Strasburger, Kazimierz Kaczor, Zofia Mrozowska, Piotr Pawłowski, Marek Walczewski, Henryk Bąk, Jadwiga Jankowska - Cieślak, Franciszek Trzeciak, Bronisław Pawlik, Aleksander Bardini, Beata Tyszkiewicz, Zygmunt Kęstowicz, Jan Englert, Leszek Herdegen, Barbara Sołtysik, Bohdan Ejmont, Stanisław Zaczyk, Piotr Fronczewski, Henryk Talar, Mieczysław Milecki, Zbigniew Zapasiewicz, Anna Nehrebecka, Akradiusz Bazak, Stanisław Mikulski, Jan Machulski i inni Jesień 1942 roku. Na Zamojszczyźnie rozpoczyna się pacyfikacja i wysiedlanie. Oddziały Gwardii Ludowej, Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej, przeniesione na te tereny, przygotowują akcje odwetu na hitlerowcach. W czasie jednej z potyczek ginie dowódca oddziału, Sylwek, jego miejsce zajmuje Władek Niwiński. Pierwszą akcją nowego dowódcy jest odbicie więźniów z posterunku żandarmerii - wśród nich najduje się łączniczka z Warszawy, Marta. Tymczasem Kuraś w obawie o bezpieczeństwo małej Noemi, która teraz nosi imię Bożenka, umieszcza przybraną córkę w ochronce sióstr szarytek. Dziewczynka zostaje wraz z innymi dziećmi wywieziona do Niemiec, gdzie ma być wychowywana przez rodzinę niemiecką. Odtąd jedynym celem w życiu Kurasia staje się odszukanie córki. Partyzanci zaszyci w lesie witają Nowy Rok 1943. 18:45 SPÓR O HISTORIĘ - HETMAN JAN ZAMOYSKI Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2022 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Jan Zamoyski - kanclerz wielki koronny i hetman wielki koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Doradca Zygmunta II Augusta i Stefana Batorego. "Wróg Habsburgów", który pozostawał w opozycji do Zygmunta III Wazy. Jan Zamoyski to także mecenas literatury. Założyciel Zamościa i fundator Akademii Zamojskiej. Współczesny Zamoyskiemu niemiecki historyk Matthäus Dresser mówił o nim: "I miała zaiste Polska czem się chlubić, dopóki żył ów tak wielki mówca i wódz. Po jego stracie ma państwo dostateczną przyczynę do opłakiwania swej szkody, jak długo losy nie zdarzą mu drugiego podobnego męża". Goście: prof. Dariusz Kupisz, prof. Mirosław Nagielski, dr Przemysław Gawron. Jan Zamoyski, jego pochodzenie, wykształcenie i pozycja społeczna w wieku młodzieńczym. Skąd Jan Zamoyski wziął się na dworze Zygmunta II Augusta? Jak rozpoczął swoją błyskotliwą karierę? Czym się zajmował? Jaką miał pozycję w chwili śmierci Zygmunta Augusta i jaką odegrał rolę w ustalaniu zasad wolnej elekcji po jego śmierci? Kogo poparł podczas pierwszej elekcji? Dlaczego takie miał preferencje? Jaka była jego pozycja na dworze Stefana Batorego? Jaki miał wpływ na króla? Czy jego decyzje wzmacniały, czy osłabiały Rzeczpospolitą? Co spowodowało, że tak błyskawicznie stał się magnatem? Dlaczego tak brutalnie potraktował Zborowskiego? Jak "odnalazł się" po śmierci Stefana Batorego? Kogo poparł? [Zygmunta III Wazę, siostrzeńca Zygmunta II Augusta; zwycięstwo pod Byczyną dało Zygmuntowi III Wazie polski tron]. Dlaczego i kiedy te relacje sie popsuły? Fundator Zamościa i Akademii Zamoyskiej [pierwszej prywatnej uczelni w Rzeczypospolitej]. Jakim był dowódcą? Co było największym sukcesem i największą porażką? Jak ocenia Zamoyskiego historia? 19:20 HISTORIA POLSKI - MY TRZYMAMY Z BOGIEM Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2021 Reżyseria: Dariusz Walusiak Scenariusz: Dariusz Walusiak Film "My trzymamy z Bogiem", w reżyserii Dariusza Walusiaka opowiada o wieloletnim proboszczu parafii pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gdyni oraz kapelanie Solidarności Stoczni Gdynia, który zaznaczył się w historii Trójmiasta, głównie w czasie krwawych represji w grudniu 1970 roku i zrywu wolnościowego w sierpniu 1980 roku. To ksiądz Hilary Jastak. Film powstał w koprodukcji firmy producenckiej DAW Production i Instytutu Pamięci Narodowej. Przedsięwzięcie wspiera gdyński oddział NSZZ Solidarność oraz Port Gdynia. 20:25 HISTORIA W POSTACIACH ZAPISANA - LUDWIK XV I MARIA LESZCZYŃSKA - WIERNOŚĆ PO FRANCUSKU (MARIE LECZINSKA) Film dokumentalny, 105 min, Francja, 2013 Reżyseria: Laure Delalex Wykonawcy: Marek Ciuniel Polka na tronie Francji. To barwna opowieść filmowa o królowej Marii Leszczyńskiej - żonie króla Francji Ludwika XV, córce polskiego króla i księcia Lotaryngii Stanisława Leszczyńskiego. Była żoną jednego z najbardziej uwodzicielskich władców Francji, którego liczne zdrady i kochanki były przyczyna wielu cierpień zakochanej w nim polskiej królowej. Jej wysoka kultura osobista, subtelność i inteligencja nie zostały od razu dostrzeżone na pełnym hipokryzji dworze francuskim. Królowa panowała przez 43 lata, gromadząc wokół siebie wspaniały dwór, tworzony przez osobistości epoki: ludzi kultury i sztuki. Film jest niezwykle interesującą historią mało znanych losów polskiej królowej. 22:25 PRAWNIK W CZASACH BEZPRAWIA Film dokumentalny, 54 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jolanta Kessler Scenariusz: Jolanta Kessler Zdjęcia: Andrzej Adamczak Fragment biografii wybitnego prawnika, byłego premiera Jana Olszewskiego na tle wydarzeń historycznych w Polsce. Olszewski zapisał się jako obrońca w procesach politycznych, domagając się sprawiedliwości w sądach komunistycznych. Wcześniej był jednym z redaktorów pisma "Po prostu" (1956 / 7), gdzie starał się poszerzać sferę wolności, poruszając tematy zakazane w PRL - u. W latach 70. był jednym z autorów Polskiego Porozumienia Niepodległościowego, kręgu intelektualnej opozycji, która z myślą o wolnej Polsce publikowała poza cenzurą teksty o ważnych problemach społecznych. Jan Olszewski angażował się w działania Komitetu Obrony Robotników i bronił robotników Ursusa. Od pierwszych dni strajków 1980 roku był razem z hutnikami w Katowicach, a potem ze stoczniowcami w Gdańsku. Po ogłoszeniu stanu wojennego Olszewski bronił wybitnych działaczy opozycji. W procesie morderców księdza Popiełuszki uczestniczył jako oskarżyciel posiłkowy. Przy rozmowach okrągłego stołu przyjął funkcję doradcy i nie kandydował do tzw. sejmu kontraktowego. Kiedy nadeszły wolne wybory w Polsce, w 1991 roku, Olszewski objął stanowisko premiera. Film przypomni działania jego rządu w warunkach zapaści ekonomicznej, braku lustracji i silnych wpływów agentury rosyjskiej. 23:25 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.IV - MAZARIN, MISTRZ INTRYGI. 1654 - 1661. ODC. 2/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 2/6) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami. Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich. 01:20 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIERNIEJSZY ŻOŁNIERZ HITLERA Kameralne i studyjne (widowisko), 45 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Rommel zdawał sobie sprawę, że nie wygra z aliantami, jeżeli nie otrzyma posiłków. Wprowadzony w błąd przez brytyjski wywiad uznał, że nic złego się nie stanie jeżeli na kilka tygodni uda się do Europy. 23 września wyjechał do Rzymu, a następnie do Winnicy na Ukrainie, aby tam w polowej kwaterze Hitlera przedstawić mu sytuację w Afryce Północnej i uzyskać niezbędne dostawy broni i amunicji. 02:10 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - M - MAGINOTA LINIA Magazyn, 22 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Program dokumentalny poświęcony kompleksowi podziemnych fortyfikacji o nazwie Four-a- Chaux, wybudowanych na linii Maginota pochodzącej z okresu międzywojennego.