TVP Historia Wtorek, 30.08.2022 06:30 BYŁ TAKI DZIEŃ - 30 SIERPNIA Felieton, 2 min, Polska, 2008 Autor: Janusz Weychert 1748 - urodził się malarz francuski Jacques Louis David; 1968 - ukazał się list Sławomira Mrożka we francuskim dzienniku "Le Monde" potępiający najazd na Czechosłowację; 1980 - siedemnasty dzień polskiego Sierpnia; 1993 - w Casablance otwarto meczet Hassana II; 06:40 POLSKIE DROGI - ODC. 10/11 - HIMMLERLAND Serial wojenno - obyczajowy, 82 min, Polska 1977 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Jerzy Janicki Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Andrzej Kurylewicz Występują: Karol Strasburger, Kazimierz Kaczor, Zofia Mrozowska, Piotr Pawłowski, Marek Walczewski, Henryk Bąk, Jadwiga Jankowska - Cieślak, Franciszek Trzeciak, Bronisław Pawlik, Aleksander Bardini, Beata Tyszkiewicz, Zygmunt Kęstowicz, Jan Englert, Leszek Herdegen, Barbara Sołtysik, Bohdan Ejmont, Stanisław Zaczyk, Piotr Fronczewski, Henryk Talar, Mieczysław Milecki, Zbigniew Zapasiewicz, Anna Nehrebecka, Akradiusz Bazak, Stanisław Mikulski, Jan Machulski i inni Jesień 1942 roku. Na Zamojszczyźnie rozpoczyna się pacyfikacja i wysiedlanie. Oddziały Gwardii Ludowej, Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej, przeniesione na te tereny, przygotowują akcje odwetu na hitlerowcach. W czasie jednej z potyczek ginie dowódca oddziału, Sylwek, jego miejsce zajmuje Władek Niwiński. Pierwszą akcją nowego dowódcy jest odbicie więźniów z posterunku żandarmerii - wśród nich najduje się łączniczka z Warszawy, Marta. Tymczasem Kuraś w obawie o bezpieczeństwo małej Noemi, która teraz nosi imię Bożenka, umieszcza przybraną córkę w ochronce sióstr szarytek. Dziewczynka zostaje wraz z innymi dziećmi wywieziona do Niemiec, gdzie ma być wychowywana przez rodzinę niemiecką. Odtąd jedynym celem w życiu Kurasia staje się odszukanie córki. Partyzanci zaszyci w lesie witają Nowy Rok 1943. 08:35 HISTORIA POLSKI - KHIANGYANG KISH ZNACZY GÓRA NAROŻNA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 1972 Relacja z wyprawy członków klubu wysokogórskiego w góry Karakorum na szczyt Khiangyang Kish. Mierzący 7852 metry nad poziom morza był wówczas drugim pod względem wysokości niezdobytym szczytem na Ziemi. Podczas wyprawy poniósł śmierć Jan Franczuk, wpadając do szczeliny lodowca. W materiale: - baza wyprawy i kolejne obozy himalaistów - trudy wspinaczki na szczyt - symboliczny pogrzeb Jana Franczuka - zdobycie szczytu przez czterech uczestników wyprawy. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - POLOWANIE NA MÓZGI Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odtworzenie nieznanej historii ostatnich miesięcy II wojny światowej, gdy specjalne jednostki amerykańskie i radzieckie usiłowały schwytać niemieckich konstruktorów rakiet. 10:45 ANDRZEJ KOŁODZIEJ. BARDZO POLSKA OPOWIEŚĆ Film dokumentalny, 76 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maria Dłużewska Scenariusz: Maria Dłużewska Zdjęcia: Michał Jarosiński, Wojciech Ostrowski Filmowa biografia Andrzeja Kołodzieja - jednego z bohaterów Sierpnia '80 i antykomunistycznego podziemia w latach następnych. Andrzej Kołodziej nie jest postacią powszechnie znaną. III RP dość skutecznie wygumkowała go z polskiej historii, a wszedł do niej w 1979 roku jako bardzo młody człowiek. Miał zaledwie 18 lat, gdy przystał do grupy trójmiejskich opozycjonistów organizujących wolne Związki Zawodowe. Rok później rozpoczął i poprowadził strajk w Stoczni Gdańskiej. Musiał mieć niezwykłą charyzmę, skoro posłuchało go kilka tysięcy starych stoczniowców, z których wielu pamiętało krwawe wydarzenia z grudnia 1970 roku. Jego strajk był pierwszym w Polsce, który na listę postulatów wpisał postulaty głębokich zmian ustrojowych demokratycznej Polski. W 1981 roku został aresztowany w Pradze przez czechosłowacką Służbę Bezpieczeństwa, gdy próbował nawiązać kontakt z tamtejszą opozycją. 12:10 NEMOCNICE NA KRAJI MESTA. SZPITAL NA PERYFERIACH S.II - ODC. 14 - POWTÓRNA OPERACJA (REOPERACE) Serial obyczajowy, 58 min, Czechosłowacja, 1981 Reżyseria: Jaroslav Dudek Scenariusz: Jaroslav Dietl Aktorzy: Ladislav Chudik, Ladislav Frej, Milos Kopecky, Marta Motlova, Daniela Kolarova, Jana Stiepankova, Eliska Balzerova, Josef Abrham, Josef Vinklar, Andrea Cunderlikova, Viktor Preiss Doktor Elżbieta Czenkova wychodzi za mąż za Karola Sovę. Na przyjęciu toast wygłasza doktor Strosmajer. Ordynator Sova, który po ślubie syna wyjeżdża do Tyniszcza, spotyka swą nową koleżankę, doktor Fastovą. Siostra przełożona Hunkova zaprowadza na oddziale surowe porządki. Ina, która na polecenie ordynatora Błażeja przeszła na inny oddział, bierze nocne dyżury na chirurgii. 13:15 CAŁA PRAWDA O WIKINGACH - ŚLADAMI WIKINGÓW. ODC. 1/2 (THE VIKINGS UNCOVERED) Film dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Harvey Lilley Wikingowie tworzyli swoje imperium przez 500 lat, eksplorując i dokonując wielu krwawych podbojów. Potrafili przetrwać w surowym klimacie, przesuwając granice ludzkiej wytrzymałości. Odkryli Amerykę 500 lat przed Kolumbem. Jak osiągnęli tak wielkie sukcesy? I dlaczego u szczytu swojej potęgi nagle zniknęli z zajętych wcześniej terenów? Archeolog Sarah Parcak podróżuje z wschodniego wybrzeża Szkocji do Islandii, Grenlandii i Ameryki Północnej, aby odkryć tajemnice tego rozległego imperium wikingów. Wykorzystując specjalistyczne zdjęcia satelitarne stanowisk archeologicznych i najnowsze techniki badań kryminalistycznych DNA, poszerza stan wiedzy o tej fascynującej cywilizacji. Film pokazuje, że ci nieustraszeni marynarze byli o wiele bardziej wyrafinowani, bezbronni i zwyczajnie ludzcy, niż wskazywałaby na to dotychczasowa opinia o nich. 16:05 KSIĘŻA WOLNOŚCI 1914 - 1981 - KS. ZBIGNIEW GADOMSKI Dysk./wywiad/debata, 21 min, Polska, 2022 Scenariusz: Tadeusz Pużański Ks. Zbigniew Gadomski urodził się w 1920 r. w Strzemieszycach Wielkich w Zagłębiu Dąbrowskim. Jego pierwszą parafią została podolkuska Sułoszowa. Po trzech latach przeniesiony do Stopnicy k. Buska - Zdroju, w maju 1949 r. powrócił na ziemię olkuską, obejmując wikariat w Wolbromiu. Proboszczem był tam ks. dr Piotr Oborski (ur. 10 lutego 1907 r. we wsi Jastrzębiec, absolwent studiów filozoficznych na Uniwersytecie Warszawskim), jeden z seminaryjnych wykładowców księdza Zbigniewa. 19 kwietnia 1950 r. obaj księża zostali aresztowani i bezpodstawnie oskarżeni o udział i kierowanie powstałą w mieście antykomunistyczną Armią Podziemną, skupiającą ok. 80 młodych wolbromian. Ich pokazowy proces miał być wstępem do uwięzienia kieleckiego biskupa Czesława Kaczmarka i internowania prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego. Wolbromskich księży obwiniano także o współudział w morderstwach i rabunkach. 22 stycznia 1951 r. Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie skazał trzy osoby na śmierć, a obu księży na kary dożywotniego więzienia. Ks. Gadomski w więzieniu w Rawiczu sprawował zabronioną posługę duszpasterską. Szczególnie znęcano się nad ks. Piotrem Oborskim, który w czerwcu 1952 r. , w wyniku kolejnego pobicia, zmarł. W sprawie zwolnienia ks. Zbigniewa Gadomskiego z więzienia interweniował prymas Stefan Wyszyński. Ostatecznie kapłana zwolniono warunkowo 18 listopada 1960 r. Po długiej rekonwalescencji ponownie został skierowany na parafie kolejno w Piotrkowicach, Proszowicach, Gnojnie, Brzezinkach, Kalinie Wielkiej i jako proboszcz w Kozłowie Miechowskim. W komunistycznych celach spędził 10 lat i 7 miesięcy, był najdłużej więzionym katolickim duszpasterzem w PRL. Zmarł 11 lipca 1993 r. 16:35 POLSKIE DROGI - ODC. 11/11 - W OBRONIE WŁASNEJ Serial wojenno - obyczajowy, 104 min, Polska 1977 Reżyser: Janusz Morgenstern Scenariusz: Jerzy Janicki Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Karol Strasburger, Kazimierz Kaczor, Zofia Mrozowska, Marek Walczewski, Henryk Bąk, Jadwiga Jankowska - Cieślak, Franciszek Trzeciak, Bronisław Pawlik, Aleksander Bardini, Beata Tyszkiewicz, Zygmunt Kęstowicz, Jan Englert, Leszek Herdegen, Barbara Sołtysik, Bohdan Ejmont, Stanisław Zaczyk, Piotr Fronczewski, Maciej Góraj, Henryk Talar i inni Nadchodzi wiosna 1944 roku. Władysław Niwiński przebywa w Warszawie, szkoli oddziały GL. Znajomość z Martą, zawarta w lasach Zamojszczyzny, przeradza się w miłość. Wkrótce młodzi biorą cichy ślub. W warszawskim getcie wybucha powstanie. Oddział Niwińskiego spieszy z pomocą walczącym. Podczas akcji Władek zostaje ciężko ranny. Marta, która oczekuje jego dziecka, opiekuje się nim bezustannie. Jej troska i czujność, gdy w szpitalu zjawiają się Niemcy, ratują mu życie. Leon Kuraś nadal rozpaczliwie poszukuje swojej Bożenki, nawiązuje nawet kontakt z agentem gestapo, Emilem Michankiem. Gdy żołnierze podziemia wykonują na kolaborancie wyrok śmierci, Kuraś zostaje aresztowany pod zarzutem zabicia funkcjonariusza tajnej policji. Niemcy próbują wydobyć od niego adres Niwińskiego, obiecując w zamian pomoc w odnalezieniu córki, wywiezionej wraz z innymi dziećmi z sierocińca do Rzeszy. Aresztowanego rozpoznaje Johann Heimann, który trafił do więzienia jako inkasent Nowaczyk, z zadaniem rozpracowania polskiej siatki konspiracyjnej. Heimann obiecuje Kurasiowi wolność, jeśli wyda Niwińskiego. Katowany Leon milczy. Urszula, która dostawała z gestapo przesyłki z zakrwawioną bielizną męża, znajduje jego nazwisko na liście zakładników skazanych na rozstrzelanie. 19:00 NA BITEWNYM SZLAKU - ODC. 1. BITWA WARSZAWSKA Magazyn, 23 min, Polska, 2022 Scenariusz: Jacek Tokarczyk Wykonawcy: Jacek Tokarczyk (prowadzący) Została uznana za jedną z najważniejszych batalii w historii świata. Zwyczajowo jest nazywana Cudem nad Wisłą. Ale czy rzeczywiście był to cud? I czy tylko nad Wisłą? W dniach 12 - 25 sierpnia 1920 roku Wojsko Polskie stoczyło na przedpolach Warszawy bitwę, która powstrzymała inwazję bolszewików na Europę, a Polsce zagwarantowała niedawno odzyskaną Niepodległość. W 1920 roku bolszewicka nawała miała zalać całą Europę, ale zaczęła się i skończyła w Polsce. Jak udało nam się pokonać Stalina, który 20 lat musiał czekać na realizację swoich zbrodniczych planów? "Na bitewnym szlaku" to program przybliżający widzom w nowoczesny, dynamiczny i całościowy sposób spektakularne bitwy polskiego oręża. Nie samych triumfów i nie samych porażek. Bitew różnorodnych, tak jak i różnorodna jest polska historia. Tematami odcinków będą także mniej znane i rzadziej omawiane polskie działania militarne. Konwencja newsowego programu, eksperci, balistycy, stratedzy i historycy, pasjonujące detale przywracają klimat historycznych wydarzeń. 19:30 HISTORIA POLSKI - MISTRZ ŻYCIA Film dokumentalny, 53 min, Polska, 1987 Reżyseria: Małgorzata Bocheńska, Grzegorz Dubowski Wykonawcy: Józef Maria Bocheński Film o wybitnym filozofie, logiku - urodzonym w 1902 roku ojcu dominikaninie profesorze Józefie Marii Bocheńskim. Dokument o człowieku, którego życie było niezwykłe. Ułan, kapelan wojskowy, uczestnik trzech kampanii wojennych - jako ułan w 1920 roku, jako żołnierz w Samodzielnej Grupie Operacyjnej "Polesie" u generała Franciszka Kleeberga, wreszcie w składzie II Korpusu Polskiego w bitwie pod Monte Cassino. W latach 1964 - 1966 rektor uniwersytetu we Fryburgu w Szwajcarii, założyciel Instytutu Europy Wschodniej, autor wielu książek z zakresu filozofii i logiki. 20:35 TAJEMNICE BRYTYJSKICH PAŁACÓW KRÓLEWSKICH (LUCY WORSLEY'S ROYAL PALACE SECRETS) Film dokumentalny, 54 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Eleanor Scoones Wycieczka po trzech byłych londyńskich rezydencjach monarszych Tower, Hampton Court i Kensington. Reżyserka filmu Eleanor Sconnes ma na koncie wiele dokumentów, jego twarzą jest jednak Lucy Worsley - badaczka, pisarka i telewizyjna prezenterka. Jako szefowa kuratorów tych rezydencji - muzeów ma do nich stały dostęp i zna każdy ich zakątek. W Tower karmi słynne kruki martwymi myszami i przebiera się za Annę Boleyn czy normańskiego biskupa, pierwszego więźnia zamku i zarazem pierwszego uciekiniera. W Hampton Court spaceruje po dachach, zwiedza magazyn strojów dworskich i komentuje nieskromne XVII - wieczne graffiti. Omija najbardziej reprezentacyjne komnaty, by pokazać niepozorny pokój, w którym spały żony Henryka, a teraz straszy duch jednej z nich - Jane Seymour. W Kensington występuje w podwójnej roli: księcia Alberta i jego narzeczonej, królowej Wiktorii. Pokazuje dziecięce łóżeczko monarchini oraz album z puklami jej włosów. W tym domu mieszkała również księżna Diana, co jest pretekstem do przypomnienia niektórych, raczej anegdotycznych faktów z jej życia. 21:40 TAJEMNICE III RZESZY (SEZON II) - ODC. 5/5 ŚMIERTELNE MISJE (ODC. 5/5 DEADLY MISSIONS) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2013 Reżyseria: Friedrich Schrerer, Steffi Schlobel, Thomas Staehler Scenariusz: Guido Knopp Niemieckie siły specjalne często podejmowały ryzykowne przedsięwzięcia. Ile z tych akcji przyniosło zamierzone skutki? Film opowiada o czterech najbardziej śmiałych operacjach, w tym o niezwykłym uwolnieniu Mussoliniego przez komandosów Otto Skorzenego. 22:30 OPERACJA HIMMLER Film wojenny, 80 min, Polska, 1979 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Włodzimierz Kowalski, Eugeniusz Kozłowski Zdjęcia: Jan Janczewski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Eugeniusz Kujawski, Stanisław Frąckowiak, Andrzej Mrożewski, Janusz Sykutera, Wirgiliusz Gryń, Ryszard Pietruski, Tomasz Zaliwski, Wiesław Grabek 31 sierpnia 1939 roku w Gliwicach miała miejsce zorganizowana przez SS i niemiecki wywiad wojskowy antypolska prowokacja. Akcją, której kryptonim brzmiał "Himmler", kierowali szef policji Heydrich i szef Abwehry Canaris. O godz 20.00 grupa esesmanów w polskich mundurach wtargnęła do miejscowej rozgłośni radiowej. Po opanowaniu budynku wygłosili komunikat w języku polskim nawołujący do wojny z Niemcami. Jako dowód tego, że napadu dokonali Polacy, pozostawiono zwłoki jednego z napastników. W rzeczywistości był to niemiecki więzień kryminalny dowieziony na miejsce akcji i zastrzelony. Dokonana w przeddzień wybuchu wojny prowokacja miała stanowić pretekst i usprawiedliwioną przyczynę napaści na Polskę. Autorzy filmu z dokumentalną wiernością odtworzyli tamte wydarzenia. Przedstawili dzień po dniu, godzina po godzinie przygotowania do akcji i sam jej przebieg. Zrezygnowali jednak z przedstawienia kulis polityki na najwyższym szczeblu. Nie ma tu gabinetowych dyskusji, jest tylko przemówienie Hitlera (gra go Ryszard Pietruski) z 22 sierpnia 1939 roku. Zdjęcia kręcono w autentycznej scenerii - w tym samym studiu radiowym, z tą samą aparaturą, a produkcja filmu trwała zaledwie dwa i pół miesiąca. 00:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - LAS ZABLIŹNIŁ RANY Magazyn, 23 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Dane nawigacyjne naszej wyprawy to okolice Sieradza. Dokładniej to Góry Prusinowskie. Wyzwanie stojące przed nami ma postać kilku hektarów lasu z ukrytą wśród zieleni wojenną tajemnicą. Miejscowi pasjonaci historii przyrzekli sobie, że nie odpuszczą i zbadają historię każdego samolotu, który w tej okolicy spadł na ziemię. Na razie wiadomo tylko tyle, że w okolicach miejscowości Ralewice runął polski samolot, a pilot, prawdopodobnie pochodził z Lubelszczyzny. Wątpliwości będziemy mieli szanse rozwiać, gdy spod ziemi wydobędziemy fragmenty samolotu. Po zbadaniu wydobytych fragmentów mamy już wiele danych wskazujących na to, że maszyną, która tu po raz ostatni zetknęła się z ziemią, był samolot RWD - Czapla, prawdopodobnie z 33. Eskadry Obserwacyjnej Armii Poznań. Pilotami zaś mogli być ppor. pilot obserwator Tadeusz Sawicki i kapral Bruno Lebioda. 00:50 SENSACJE XX WIEKU - POLOWANIE NA MÓZGI Kameralne i studyjne (widowisko), 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Odtworzenie nieznanej historii ostatnich miesięcy II wojny światowej, gdy specjalne jednostki amerykańskie i radzieckie usiłowały schwytać niemieckich konstruktorów rakiet. 01:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PODWODNA WOJNA CZ 1 Magazyn, 29 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Bogusław Wołoszański przedstawia przebieg działań wojennych prowadzonych przez niemieckie okrety podwodne u - booty. W programie wykorzystano archiwalne materiały filmowe.