TVP Kultura Piątek, 02.09.2022 Zmiany z dnia 24.08.2022 w stosunku do raportu z dnia 10.08.2022 (zmodyfikowano opis: Omówienie) 17:55 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - JAN STANGRYCIUK Dysk./wywiad/debata, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Anna Szałańska, Piotr Poraj - Poleski Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski, Anna Szałańska, Jolanta Rzegocka Wykonawcy: Jolanta Rzegocka (prowadząca) Seria filmowych wywiadów przeprowadzonych w Londynie z wybitnymi ludźmi pióra, teatru, polityki, gospodarki. Rozmowy będą szczególnie dotyczyć związków bohaterów z Polską i polską kulturą. Gościem tego odcinka jest Jan Stangryciuk, weteran bitwy o Anglię, lotnik Dywizjonu 300. Urodził się w 1922 roku w Chełmie. W latach 30. razem z rodzicami wyjechał z Polski do Argentyny. W Ameryce Południowej rodzina szukała lepszego życia. Gdy wybuchła II wojna światowa, pan Jan wiedział, że chce i będzie walczyć przeciwko Niemcom w polskich siłach zbrojnych. Kiedy skończył 18 lat, wsiadł na statek płynący z Argentyny do Wielkiej Brytanii i tam zaciągnął się do wojska. Służył w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii. Został lotnikiem 300. Dywizjonu Bombowego Ziemi Mazowieckiej. Wkrótce, jako strzelec pokładowy, zaczął brać udział w lotach treningowych. Podczas jednego z nich przeżył katastrofę; samolot rozbił się, a pan Jan cudem przeżył. Ciało lotnika zostało poparzone, a połowa twarzy i dłonie wręcz spalone zostały zrekonstruowana dzięki eksperymentalnej terapii nowozelandzkiego doktora Archibalda McIndoe. Po wyjściu ze szpitala pan Jan na własną prośbę wrócił do latania. Obywał loty bojowe nad terytorium nazistowskich Niemiec. Latał na bombowcach i Lancasterach. Cały czas dba o pamięć o polskich lotnikach, przeznacza swoje prywatne fundusze na remont grobów swoich przyjaciół lotników. Pan Jan został odznaczony przez prezydenta Andrzeja Dudę Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. (dodano pozycję programową) 20:00 WIECZÓR KINOMANA - WSTĘP DO FILMU - DOLINA BOGÓW Dysk./wywiad/debata, 5 min, Polska, 2022 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Dolina Bogów", reż. Lech Majewski. (dodano pozycję programową) 20:05 WIECZÓR KINOMANA - DOLINA BOGÓW (VALLEY OF THE GODS) Dramat, fantasy, 121 min, Luksemburg/Polska/USA, 2017 Reżyseria: Lech Majewski Scenariusz: Lech Majewski Aktorzy: Josh Hartnett, Berenice Marlohe, Charlotte Rampling, John Malkovich Akcja filmu toczy się współcześnie, częściowo w realnym świecie, częściowo w świecie wykreowanym. Pierwszy wątek filmu to "materializacja" archaicznej legendy Indian Navajo. Jesteśmy świadkami niezwykłej historii, która ma swoją rację bytu tylko w legendach plemion Indiańskich. Drugi to wątek najbogatszego człowieka na ziemi, Wesa Taurosa, eksperymentującego na sobie możliwości, jakie daje nieograniczony pieniądz. Dotknięty osobistą tragedią śmierci żony i córki Tauros usiłuje znaleźć zapomnienie w prowadzeniu ekscentrycznego życia. Trzeci wątek to historia narratora - pisarza Johna Ecasa, którego nieposkromiona wyobraźnia "poprawia" rzeczywistość, przenosząc ją w świat fantazji. Pisarz opisuje życie Wesa Taurosa i przyjmuje zaproszenie do jego posiadłości. Jego początkowa ciekawość i chęć poznania bogatego dziwaka przeradza się szybko w chęć powrotu do swojej rzeczywistości. (dodano pozycję programową) 04:20 USŁYSZCIE MÓJ KRZYK Film dokumentalny, 46 min, Polska, 1991 Scenariusz: Maciej Drygas Zdjęcia: Stanisław Śliskowski Wykonawcy: Kazimierz Kord, Elżbieta Chojnacka 8 września 1968 r. podczas dożynek na Stadionie X - lecia na znak protestu "przeciw tyranii kłamstwa ogarniającego świat" podpalił się 60 - letni Ryszard Siwiec z Przemyśla. Ofiara jego nie została zauważona przez publiczność na trybunach. W Archiwum WFD zachował się siedmiosekundowy skrawek taśmy, na którym operator utrwalił tragiczne wydarzenie. W filmie wykorzystano fragmenty autentycznego nagrania zarejestrowanego przez Ryszarda Siwca na dwa dni przed samospaleniem i ujęcie (7 sek) płonącego Ryszarda Siwca utrwalone przez operatora PKF Zbigniewa Skoczka. "Ja, Ryszard Siwiec, zdrów na ciele i umyśle, po długiej walce i rozwadze postanowiłem zaprotestować przeciw totalnej tyranii zła, nienawiści i kłamstwa opanowującego świat". Tymi słowami pięćdziesięcioletni księgowy z Przemyśla rozpoczął swój testament. 8 września 1968 roku podczas uroczystości dożynkowych na Stadionie X - lecia dokonał aktu samospalenia. Zanim podpalił swój nasączony benzyną garnitur, zdążył jeszcze rozrzucić kilkanaście ulotek zawierających protest przeciwko wkroczeniu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji. Ciężko poparzonego Siwca przewieziono do szpitala. W kilka dni później zmarł. Nazwisko Siwca nie znalazło się na pierwszych stronach polskich ani zachodnich gazet. Przez wiele mięsięcy milczała również rozgłośnia Wolnej Europy. Kiedy ponad pół roku później na placu Vaclava w Pradze samospalenia dokonał Jan Palach, świat był wstrząśnięty. Opinia publiczna dowiedziała się również o podobnym proteście Litwina Romasa Kalanty. Na podstawie zachowanych dokumentów, zwierzeń najbliższych i relacji naocznych świadków autor filmu próbuje odpowiedzieć na pytania, jakimi motywami kierował się Siwiec, jakim był człowiekiem i jak należy określić popełniony przez niego czyn. Z tych dokumentów i wypowiedzi wyłania sie portret człowieka honoru, niegodzącego się na kompromisy, którego okrutna śmierć miała być protestem przeciwko panującemu systemowi. Film kończy wstrząsająca, przypadkowo nakręcona na stadionie sekwencja archiwalna - moment samospalenia Ryszarda Siwca.