TVP Dokument Poniedziałek, 05.09.2022 06:00 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - RYJEK WIECZNIE GŁODNY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Ryjówka malutka czy trochę od niej większa ryjówka aksamitna to zaledwie kilkugramowe istoty. To małe ssaki owadożerne, krewniacy kreta czy jeża, a nie myszy czy nornika. Istoty tyleż mało znane, co zadziwiające. Żywe ilustracje tego, jak i na ile sposobów natura zróżnicowała świat istot żywych, także zwierząt, i to tych na oko bardzo podobnych do siebie. Wraz z ich badaczem prof. Leszkiem Rychlikiem, wyruszyliśmy ich tropem w okolicach Konina. 06:30 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 33 JAK SMAKUJĄ KRESY? Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Scenariusz i reżyseria: Radosław Kotarski Skoro pierogi ruskie nie pochodzą z Rosji, to skąd się wzięła ich nazwa? Czym różni się barszcz ukraiński od swojej polskiej wersji? Radek Kotarski przemierza pola, restauracje i targi Ukrainy. Szuka odpowiedzi na pytanie, dlaczego o tym rejonie mówiono spichlerz Europy. Razem ze swoimi przewodnikami po kresowych smakach przygotowuje potrawy w profesjonalnej restauracji, na polu i w zwykłym domu. Pokaże też, ile słodyczy znajdziemy w połączeniu ogórków i miodu. 07:05 NOTACJE - WŁADYSŁAW SIEMASZKO. TAKIE POLSKIE LOSY Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2008 Autor: Henryk Urbanek Władysław Siemaszko urodzony w 1919 prawnik, absolwent wydziału prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Mieszkał na Wołyniu w latach 1924 - 1944. W roku 1940 skazany przez sąd sowiecki na karę śmierci - zamienioną później na 10 lat łagru. Osadzony w więzieniu w Łucku do czerwca 1941, uniknął masowej egzekucji przeprowadzonej przez NKWD. Od roku 1942 do 1944 walczył w AK jako oficer 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty. W roku 1945 aresztowany ponownie przez władze radzieckie, a następnie przekazany polskim władzom komunistycznym. W więzieniu przebywał do roku 1948. Za monografię "Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939 - 1945" został wraz z córką Ewą uhonorowany Nagrodą im. Józefa Mackiewicza w roku 2002. Historia rodziny Siemaszko, opowieści o patriotycznych korzeniach i o emigracji politycznej do Brazylii. 07:15 NOTACJE - WŁADYSŁAW SIEMASZKO. WIDZIAŁEM ŚMIERĆ Cykl dokumentalny, 9 min, Polska, 2008 Autor: Henryk Urbanek Władyslaw Siemaszko - urodzony w 1919 prawnik, absolwent wydziału prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Mieszkał na Wołyniu w latach 1924 - 1944. W roku 1940 skazany przez sąd sowiecki na karę śmierci - zamienioną później na 10 lat łagru. Osadzony w więzieniu w Łucku do czerwca 1941, uniknął masowej egzekucji przeprowadzonej przez NKWD. Od roku 1942 do 1944 walczył w AK jako oficer 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty. W roku 1945 aresztowany ponownie przez władze radzieckie, a następnie przekazany polskim władzom komunistycznym. W więzieniu przebywał do roku 1948. Za monografię "Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939 - 1945" został wraz z córką Ewą uhonorowany Nagrodą im. Józefa Mackiewicza w roku 2002. Bohater opowiada o sowieckich egzekucjach na ludności polskiej i ukraińskiej. 07:30 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 85 ZAMEK W WIŚNICZU Magazyn, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Tomasz Malkowski Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Na trasie podróży Tomasza Bednarka tym razem znajdzie sie miasteczko zwane perłą baroku. Od czasów jego ufundowania w XVII wieku niewiele tu się zmieniło. Nad miejscowością od stuleci góruje niezwykła rezydencja magnacka - Zamek Wiśnicz, jedna z najpiękniejszych twierdz w Polsce. Niegdyś był dworem wojewody krakowskiego Stanisława Lubomirskiego. Odcisnął on swoje piętno na całej okolicy. To właśnie temu magnatowi Nowy Wiśnicz zawdzięcza prawa miejskie, a położony w pobliskim Starym Wiśniczu Zamek - rozbudowę. Stanisław Lubomirski był również fundatorem miejscowego klasztoru, który dziś pełni funkcję więzienia. Nowy Wiśnicz był ukochanym miastem Jana Matejki. Najsłynniejszy polski malarz często tu odpoczywał od zgiełku Krakowa. W połowie drogi pomiędzy wiśnickim zamkiem a klasztorem znajduje się urokliwy drewniany dworek Koryznówka. To właśnie tutaj Jan Matejko spędzał z rodziną letnie wakacje. W klasycystycznym dworku z połowy XIX wieku działa obecnie Muzeum Pamiątek po Janie Matejce, jedno z trzech muzeów w Polsce poświęconych artyście. Nowy Wiśnicz wraz z okolicą to urokliwe miasteczko, w którym czas się zatrzymał. Piękno przyrody zestawione z urokiem Zamku Wiśnicz oraz bogatą historią działa tutaj na wyobraźnię jak mało gdzie! 08:00 PRZYRODNIK NA TROPIE - /10/ - JASZCZURKA Reportaż, 27 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz i prowadzenie: Łukasz Bożycki Bohaterką tego odcinka jest jaszczurka żyworodna. Dowiemy się między innymi, jaki jest jej mechanizm obronny, gdzie możemy je spotkać oraz jakie są zależności między nimi a naszymi kocimi pupilami. 08:35 SINGAPUR - MIASTO PRZYSZŁOŚCI. CZĘŚĆ 1 (FUTUROPOLIS) Film dokumentalny, 45 min, Francja, 2019 Reżyseria: John Hyde Zdjęcia: Simon Nicholls Dwuczęściowy film dokumentalny o teraźniejszości i przyszłości Singapuru. Bardziej niż jakiekolwiek miasto jest swoistym laboratorium rozwoju urbanistycznego i najlepszym miejscem, aby dowiedzieć się, jak będzie wyglądać życie w wielkich miastach pod koniec XXI wieku. Dzięki obszernym obrazom generowanym komputerowo [CGI], dokument bada koncepcje, pomysły i innowacje wymagane do stawienia czoła wyzwaniom nadchodzących dziesięcioleci. To ekscytująca eksploracja miasta jutra, która najprawdopodobniej będzie pionowe i pływające, wykorzystujące każdy centymetr i każde źródło energii, aby umożliwić życie mieszkańcom i przeciwstawić się zmianom klimatu. 09:25 DZIKA KORNWALIA (WILD CORNWALL OUT ON THE EDGE) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2016 Reżyseria: Ian McCarthy Dokument o dzikiej przyrodzie Kornwalii, krainy położonej na Półwyspie Kornwalijskim, na zachód od rzeki Tamar. Jest to najbardziej wysunięte na południowy - zachód hrabstwo Anglii. Kornwalia, kraina wiosek rybackich, średniowiecznych kościołów, imponujących zamków. Żaglowce rzucają kotwicę w romantycznych portach. Tę Kornwalię każdy zna. W filmie zobaczymy jej inne oblicze. W zimie można się tu poczuć, jak na krańcu świata. Sztormy z zachodu uderzają z całą siłą w urwiska. Kornwalia to część celtyckiego dziedzictwa na zachodnim wybrzeżu, które staje twarzą w twarz z dzikim oceanem. Kornwalia ma pięćset kilometrów linii brzegowej. Pod wyniosłymi urwiskami znajdują się setki zacisznych zatok i plaż. W przeszłości korzystali z nich przemytnicy. Symbolem Kornwalii jest wrończyk. Podobno Król Artur żyje obecnie po postacią tego ptaka. Poznamy też licznych mieszkańców przepięknych wrzosowisk i lasów na tym legendarnym półwyspie. 10:25 OCZY ATAKAMY (EYES OF THE ATACAMA) Film dokumentalny, 52 min, Austria, 2013 Reżyseria: Annette Scheurich, Klaus Scheurich Film dokumentalny o pustyni Atakama w Chile, leżącej na wysokości ponad 5 tysiecy metrów. To najbardziej sucha pustynia na świecie. Wyjątkowo nieprzyjazna życiu sceneria, ale wymarzone miejsce, by obserwować narodziny Wszechświata. Właśnie tutaj znajduje się ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) - największy na świecie interferometr radiowy. Astronomowie stwierdzili, że warunki, jakie tu panują, są w innych miejscach globu nieosiągalne. Obserwatorium jest położone tak wysoko, że pracujący w nim astronomowie muszą korzystać z masek tlenowych. Ponad 60 radioteleskopów prowadzi stałą obserwację kosmosu, nawet najbardziej odległych obłoków gazów i pyłów, z których tworzą się nowe gwiazdy i galaktyki. W tym filmie animowane sekwencje odtwarzają wizje niewyobrażalnych zjawisk potrzebnych do zrozumienia stworzenia życia, pochodzenia Wszechświata i natury nieskończoności. Przy okazji warto zauważyć wyjątkowe piękno samej pustyni Atakamy. 11:25 OD MORZA ŚRÓDZIEMNEGO DO AFRYKI POŁUDNIOWEJ - ODC. 2. OBRAZKI Z TUNEZJI (FROM THE MEDITERANEAN TO SOUTH AFRICA / DE LA MEDITERRANE A L'AFRIQUE DU SUD. QUELQUES TABLEAUX DE TUNISIE) Serial dokumentalny, 12 min, Francja, 2010 Reżyseria: Yannick Charles Seria dokumentalna, która pozwoli poznać szlak od Morza Śródziemnego aż po Południową Afrykę. Odcinek 2. Znajdujemy się na pilnie strzeżonej granicy algiersko - tunezyjskiej, nieopodal strategicznego fortu Tabarka. Pogoda jest zmienna. Wieje wiatr. Spadł deszcz. Wciąż jest zielono. Wkrótce nadejdą upały, a wraz z nimi pojawią się algierscy turyści. Co roku przyjeżdża ich milion. To dobry znak w regionie zbyt szczelnych granic. Na pustych plażach rybacy korzystają z niepogody, by odmalować łodzie. Północne wybrzeże Tunezji cechuje słabe zaludnienie, dziewicze pejzaże, góry i doliny, przylądki i plaże. Długi na 25 km półwysep Farina dzieli morze od ujścia rzeki Medżerdy. Nad jej brzegami rodziły się i wymierały kolejne cywilizacje. U stóp góry Nadur wznoszą się stare forty z czasów najeźdźców maltańskich, hiszpańskich, brytyjskich. Miasteczko Ghar el Melh liczy 5 tysięcy mieszkańców, w większości rybaków łowiących w lagunie lub na otwartym morzu, za skałą Raf Raf. W Morze Śródziemne wbija się Cap Bon. 11:40 W POSZUKIWANIU RODOWODU Film dokumentalny, 19 min, Polska, 1974 Scenariusz: Franciszek Palowski Zdjęcia: Maciej Braunstein, Aleksander Wasilewicz Film przedstawia temat poszukiwania własnego rodowodu przez osoby polskiego pochodzenia, przybywające do Polski ze Stanów Zjednoczonych, Australii, Szkocji, Ameryki Południowej, Francji na organizowane przez Uniwersytet Jagielloński Kursy Języka i Kultury Polskiej. Z każdym rokiem jest ich więcej. Spośród wielu, nierzadko atrakcyjniejszych, możliwości spędzenia letnich wakacji i urlopów wybierają Polskę. Przyjeżdżają w poszukiwaniu brakującego ogniwa własnej biografii. Ekipa telewizyjna towarzyszy uczestnikom kursu od pierwszych kroków na polskim lotnisku, przez sale wykładowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, zwiedzanie Krakowa, Gdańska, Malborka, Grunwaldu, Warszawy. Podczas wizyt w muzeach, bibliotekach i na lekcjach historii Polski. Słuchacze kursów wypowiadają się prawie płynną polszczyzną zarówno na tematy współczesnej historii naszego kraju, jak i wracają do okresu wojny. Mówią, dlaczego zdecydowali się na przyjazd do Polski, a także o fascynacji polską kulturą i folklorem. Wypowiedzi Eugene'a Kusielewicza, działacza polonijnego, o funkcjonującym w Stanach Zjednoczonych Związku Klubów Kulturalnych Polski i Fundacji Kościuszkowskiej, z zaznaczeniem, że dopiero ta współpraca z Polską, która pozwoliła na przyjazd do ojczyzny przodków, jest przełomem. Rektor UJ, prof. Mieczysław Karaś otwiera uroczyście działalność Zakładu dla Spraw Polonii na krakowskim uniwersytecie. Jest to przejście od bardzo emocjonalnie zaangażowanej działalności do zinstytucjonalizowanej formy pracy z Polonią na całym świecie. 12:10 TOMEK NA GRANICACH... RZECZYPOSPOLITEJ Cykl reportaży, 22 min, Polska, 2021 Reporterska opowieść o tym, co dzisiaj pozostało z dziedzictwa i kultury II Rzeczypospolitej. Nie tylko tego materialnego, ale przede wszystkim mentalnego. Kraju wyrosłego na pograniczu Zachodu i Wschodu, gdzie od wieków ścierały się wpływy wielkich mocarstw, etniczne namiętności, trwały religijne waśnie. Kraju, który z trudem próbował łączyć ten kipiący kocioł w jeden polityczny i cywilizacyjny organizm. 12:40 MIESZCZANIE ŻYWIECCY - WIESŁAW Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Grzegorz Jankowski Wiesław Wilga - rzeźbiarz samouk. Dzieli swoją twórczość na komercyjną i prywatną, dla niego opartą o emocje. Robi od lat szopkę w Żywcu i chodzi co niedziela do kościoła, ale jak sam mówi, jest praktykujący, ale niewierzący. Jest samotny, nigdy nie założył rodziny, zagubiony. Jego sklep plastyczny z którego żył, został zamknięty. By przeżyć, pracuje w domu kultury jako konserwator, czyści rury, maluje ściany, kosi trawnik, odśnieża. 13:10 TATARZY POLSCY ODC. 8 Telenowela dokumentalna, 39 min, Polska, 2021 Scenariusz i reżyseria: Natasza Ziółkowska Cykl filmów na temat współczesnych Tatarów, potomków dawnych osadników na ziemiach polskich. Bohaterów i tematy łączy miejsce lub przynależność do grupy (np. Kruszyniany, Białystok, Zespół Buńczuk). W społeczności polskich Tatarów związki rodzinne i środowiskowe są nieuniknione, ponieważ jest to mała społeczność. Odcinki są narracyjnie skupione wokół święta (np. Ramadan czy Ramadan Bajran), wydarzenia religijnego, jak azanienie, ślub, pogrzeb, czy innych wydarzeń, np. realizacja teledysku do piosenki tatarskiej z udziałem łuczników, tancerzy skupionych wokół jednego zespołu. 14:00 PINGWIN AFRYKAŃSKI CHAPLIN (PENGUINS: THE AFRICAN CHAPLIN) Film dokumentalny, 51 min, Republika Południowej Afryki, 2014 Reżyseria: Claudio Velsquez Rojas Film dokumentalny o pingwinie przylądkowym, który jest wyjątkowo uroczym zwierzątkiem. To jedyny gatunek pingwina, który mieszka na kontynencie afrykańskim. Na lądzie jest niezdarnym, pierzastym Charlie Chaplinem. Porusza się w zabawny, niemal ludzki sposób. Ale kiedy znajdzie się w wodzie, jest szybki i zwrotny. Co roku dorosłe pingwiny wspólnie wychowują młode na malowniczych wyspach wzdłuż południowo - zachodniego wybrzeża Afryki. Pingwiny przylądkowe są w niezwykle trudnej sytuacji. Zagraża im wiele niebezpieczeństw. Mimo że te ptaki są ściśle chronione przed ingerencją ze strony człowieka, jest ich coraz mniej. Wkrótce może im grozić wyginięcie. Badacze wyposażyli pingwiny w nowoczesne urządzenia, dzięki którym opracowali sposoby ratowania jednych z najwspanialszych ptaków wodnych południowej Afryki. Największa populacja pingwinów przylądkowych występuje na południowym krańcu Afryki, w Zatoce Algoa. Na Bird Island znajduje się największa na świecie kolonia głuptaków przylądkowych. Co roku w okresie lęgowym przylatuje tu około 200 000 tych ptaków. Nieco dalej leży wyspa St. Croix, która również jest skarbem przyrody. Żeby ochrona przyniosła oczekiwane efekty trzeba ratować nie tylko ptaki. Cały ekosystem, w którym żyje ostatnia zagrożona populacja pingwina przylądkowego musi być pod ochroną. Trzeba chronić ekologiczną integralność całej Zatoki Algoa. Nowe badania pomagają nam naprawić zniszczenia, których dokonaliśmy w przeszłości. Mamy wyjątkową okazję pomóc jednemu z najpiękniejszych ptaków morskich na kontynencie afrykańskim. Tylko od nas zależy, czy ten pierzasty Chaplin nadal będzie ozdobą naszych wybrzeży i wysp. 15:00 DZIKIE WYSPY. JAPONIA - KRAINA KONTRASTÓW (WILDEST ISLANDS: JAPAN: ISLANDS OF EXTREMES) Cykl dokumentalny, 51 min, Niderlandy (Holandia), 2013 Fascynująca podróż po najbardziej egzotycznych wyspach świata. Te wyspy to najczęściej siedliska niezwykłych okazów fauny i flory. Endemiczne gatunki, rzadkie okazy, cudowne krajobrazy zachowane przez setki lat, nietknięte przez ludzi i rozwój cywilizacji. W pierwszym odcinku zostały przedstawione wyspy Japonii, w kolejnych wyspy dorzecza Amazonki, Kanady, Filipin oraz Falklandy. Japonia to blisko 7000 wysp na północno - zachodnim Pacyfiku. Są położone na ponad 2400 kilometrach w strefach o wielkiej różnorodności klimatu. Od subtropików, przez gęste lasy, po namorzynowe mokradła. Wyspy leżą na trzech z siedmiu płyt tektonicznych świata, dlatego Japonia jest jednym z najbardziej niestabilnych obszarów na naszej planecie. 90 procent trzęsień ziemi zachodzi właśnie tutaj, a tsunami uderza z niszczącą siłą. Cztery piąte kraju zajmują góry, powstałe w czasie gwałtownych ruchów geologicznych. Wśród nich znajduje się 186 wulkanów, z których jedna trzecia jest aktywna. Wyspy są domem dla ogromnej rozmaitości gatunków zwierząt, które można spotkać wyłącznie tutaj. Zwierzęta nauczyły się przetrwania w wielu środowiskach, często zmieniając przeciwności na swoją korzyść. Najbardziej jest to widoczne w samym sercu Japonii. Jugokudani po japońsku oznacza "dolina piekieł" - to teren górzysty w środku Honsiu, jednej z czterech głównych wysp Japonii. Gruba warstwa śniegu okrywa tu ziemię przez 4 miesiące w roku. Krajobraz wygląda smutno i niegościnnie.Jest jednak pewne zwierzę, które wyjątkowo dobrze się czuje w Dolinie Piekieł i świetnie ją wykorzystuje. To makaki japońskie, zwane małpami śnieżnymi. Poza ludźmi są jedynymi naczelnymi, które są w stanie żyć tak daleko na północy. Grube futro pozwala im wytrzymać niskie temperatury. Półwysep Shiretoko na północy Hokkaido graniczy z najzimniejszym morzem w Azji Wschodniej. Morze Ochockie zimą jest całkowicie pokryte lodem. Lód tworzy się we wschodniej Rosji i jest pchany na południe przez prądy oceaniczne. Gdy zimne prądy docierają tu z Rosji, ciepłe, tropikalne napływają z południa. Podczas zderzenia następuje eksplozja planktonu. Wtedy na żer przypływają liczne ławice ryb. Wody te stają się najbogatszym w pokarm miejscem. Każdej zimy jedna trzecia światowej populacji bielika olbrzymiego migruje tu z Rosji. To największe orły na świecie. Również bieliki zwyczajne patrolują tę okolicę. Występujące na Hokkaido żurawie mandżurskie to największe ptaki Japonii, są nazywane tancho, czyli "czerwona góra". Żyją ponad 50 lat i łączą się w pary na całe życie. Ostre warunki zimowe utrudniają przetrwanie nawet najodporniejszym stworzeniom. Niektóre są zmuszone wyjść na żer z ukrycia, tak jak jedno z najniezwyklejszych zwierząt Japonii - serau kędzierzawy. Serau można napotkać głównie na Honsiu i dwóch innych japońskich wyspach - Sikoku i Kiusiu. Zazwyczaj żyją samotnie, i w przeciwieństwie do innych zwierząt, żerują zarówno w dzień, jak i w nocy. Doroczne kwitnienie wiśni, zwane sakura, to jedno z największych świąt w Japonii. Fala różowości i bieli zalewa cały kraj. Sakura zaczyna się na południowych wyspach w styczniu, a do Hokkaido dociera w końcu kwietnia. Wiśnie zakwitają na bardzo krótko. Po kilku tygodniach kwiaty znikają. Ponad 800 km na południe od Hokkaido wznoszą się Alpy Japońskie. Gdy rośnie wiosenna temperatura, topniejący śnieg zasila wiele rzek, płynących z gór. Ryby gromadzą się na tarło i jest to sygnał dla najpracowitszych ptaków Japonii - kormoranów. Od 1300 lat ciekawe zjawisko odbywa się na rzece Nagara w środkowej części Honsiu. Obyczaj nazywa się ukai i przerodził się w swoisty przemysł. Wczesnym popołudniem rybak przygotowuje do pracy swoją "załogę", czyli stado wytresowanych kormoranów. Dla mistrzów w łowieniu ryb, zadanie jest proste. Każdy ptak potrafi jednorazowo utrzymać do sześciu ryb w gardle. Niektóre łowią do 60 ryb na godzinę. 230 km od południowych Alp Honsiu, inny nocny myśliwy szykuje się do polowania. To salamandra olbrzymia japońska, która nie zmieniła się od blisko 30 milionów lat. Jest największym płazem na świecie, osiąga nawet dwa metry długości. Okinawa jest najdalej wysuniętym na południe regionem Japonii. To grupa blisko 160 wysp, rozciągających się na 560 km. Iriomote jest drugą co do wielkości wyspą w Okinawie oraz granicą Japonii. Nazwana Galapagos Wschodu, jest pokryta subtropikalnymi lasami, z wodospadami i namorzynowymi mokradłami. Bujną dżunglę zamieszkują rzadkie gatunki zwierząt i porastają rzadkie gatunki roślin. Nad lasem góruje wyspiarski olbrzym - drzewo z gatunku brezylka sappan. Sięga 18 metrów wysokości i jest największym drzewem w Okinawie. Rozciągające się na ponad 2400 km wyspy japońskie doświadczają ogromnej rozmaitości klimatu i warunków. Mieszkające tu zwierzęta przystosowują się do nich. Dzika przyroda rozwija się w mroźnych górach i parnych dżunglach. Wszystkie stworzenia posiadły sekret przetrwania na japońskich wyspach kontrastów. 16:00 REWOLUCJA W DOLINIE KRZEMOWEJ - ODC. 1 OD HIPPISÓW DO PIERWSZEGO KOMPUTERA (THE SILICON VALLEY REVOLUTION - HOW A FEW NERDS DID CHANGE THE WORLD / DIE SILICON VALLEY REVOLUTION - WIE EIN PAAR FREAKS DIE WELT VERÄNDERN) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Jan Tenhaven Dokumentalna podróż do Doliny Krzemowej, gdzie znajdują się siedziby wielomiliardowych przedsiębiorstw IT. Początki to amatorskie eseje o kolorze, chaosie i rewolucyjnych poruszeniach. Hipisi, miłośnicy majsterkowania i sprytni biznesmeni wprawili w ruch niewiarygodną rewolucję. Pionierzy domowego komputera chcieli tylko zmienić świat i zepchnąć Wielkiego Brata z tronu: chcieli komputerów dla każdego. Ten dokument, w ekskluzywnych wywiadach z pionierami rewolucji komputerowej, ukazuje początki domowego komputera. Pionierzy komputerów osobistych wierzyli w lepszy świat, w którym monopol instytucji na użycie komputerów zostanie przełamany. Historia Doliny zaczęła się w roku 1848, kiedy w Gold Country odkryto złoto. Wybuchła gorączka złota, pieniądze dosłownie wydobywano z ziemi. Wtedy zmieniło się wszystko. Do Kalifornii napłynął kapitał, który dał impuls do rozwoju kolei, branży budowlanej i stoczniowej oraz Hollywood. A w roku 1900, wraz ze stworzeniem przez Klee de Foresta lampy próżniowej, rozpoczęła się era elektroniki. Komputery osobiste dorastały - i nabierały znaczenia. Handlowcy z całego świata przyjeżdżają na targi w San Francisco, by zobaczyć rezultaty tego, co zaczęło się w garażach w Dolinie Krzemowej. 17:00 DZIKA HISZPANIA - ODC. 1 PÓŁNOC ATLANTYCKA (WILD SPAIN / WILDES SPANIEN 1. THE ATLANTIC NORTH) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Hans - Peter Kuttler Dwuczęściowa opowieść dokumentalna o dzikiej przyrodzie Hiszpanii. To kraj, który jest jednym z najpopularniejszych miejsc wakacyjnych na świecie. Ale piaszczyste plaże i znane na całym świecie miasta to tylko jedna strona Hiszpanii. Kantabryjskie pasmo górskie na północy jest siedliskiem około 140 kantabryjskich niedźwiedzi brunatnych - największej populacji niedźwiedzi w Europie Zachodniej. Ponad linią lasu znajduje się królestwo kozicy kantabryjskiej i kolorowego pnącza. Nawet na południu Hiszpanii, bardzo popularnym wśród wczasowiczów, wciąż jest wiele słabo znanych rejonów. Genety polują na zdobycz pod osłoną nocy. W ułamku sekundy europejski kameleon wystrzeliwuje swój półmetrowy język, aby złapać owady. Ale to pod wodą bogactwo zwierząt osiąga zenit z dziwnymi ślimakami morskimi i eleganckimi, błękitnymi rekinami. Odsłonimy dziką stronę regionu, który wielu uważa, że zna, ale w którym jest o wiele więcej do odkrycia. Na północy Hiszpanii kłębią się chmury nad Górami Kantabryjskimi. Wilgotne masy powietrza znad Atlantyku kumulują się nad blisko 500 - kilometrowym pasmem górskim. Hiszpania Północna nie zawsze jest słoneczna, za to dzięki częstym opadom jest obdarzona bujną, zieloną roślinnością. Góry Kantabryjskie rozciągają się od Kraju Basków na Wschodzie - po Galicię na Zachodzie. Park Narodowy Picos de Europa jest niewątpliwie jednym z najbardziej atrakcyjnych regionów w Hiszpanii. Rozliczne rzeki i strumyki pełne życia przecinają Góry Kantabryjskie. 18:00 PAN AM - LOT PRZEZ PACYFIK - NA KURSIE. ODC. 1/3 (PAN AM: CROSSING THE PACIFIC) Serial dokumentalny, 56 min, USA, 2019 Seria przybliża historię jednego z wielkich kamieni milowych w historii lotnictwa: przekroczenia Oceanu Spokojnego w 1935 roku przez statek powietrzny Pan American Airways nazywany China Clipper. Ludzie już wówczas mieli przeczucie, że to przełomowy moment w historii ludzkości, symbolizujący kurczenie się świata, gdyż od tego czasu w każde miejsce na Ziemi można było dotrzeć samolotem. Dziewiczy rejs Clippera był kulminacją ośmiu lat prób i doświadczeń oraz wprowadzania wielu innowacji, w których udział wzięły setki osób. Podobnie jak inżynierowie NASA i astronauci, którzy później wysłali człowieka na Księżyc, ci pionierzy lotnictwa budowali nowe samoloty, stosowali nowe technologie i pokonali niezliczone przeszkody, żeby móc przekroczyć 8700 mil potężnego Pacyfiku. Film, w oparciu o materiały archiwalne i rekonstrukcje zdarzeń, pokazuje jak to zrobili i jak, po ich wyczynie zmienił się świat. 19:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - TURCJA. ZAPACHY ORIENTU (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. 20:40 DŻEM Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1994 Reżyseria: Petro Aleksowski Wykonawcy: Ryszard Riedel, Paweł Berger, Adam Otręba, Tadeusz Nalepa, Zespół Dżem, Walter Chełstowski Dokumentalny film muzyczny opisujący drogę do kariery zespołu "Dżem". W filmie pokazano losy wszystkich muzyków zespołu z wyeksponowaniem roli wokalisty Ryszarda Riedla. W filmie fragmenty koncertów i teledyski, w zakończeniu sekwencja z pogrzebu Ryszarda Riedla. 21:35 MACEDOŃCZYK Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2013 Reżyseria: Petro Aleksowski Film opowiada mało znany epizod z historii Polski. To uratowanie życia i stworzenie nowego domu dla 3500 dzieci, w tym 1750 dzieci pochodzenia macedońskiego, przed którymi Grecja, ze względu na ich słowiańskie pochodzenie, zamknęła swe granice po dziś dzień. 22:30 PAPCIO CHMIEL Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2020 Reżyseria: Petro Aleksowski Film dokumentalny prezentujący Henryka Chmielewskiego - wybitną postać polskiej sztuki. Filmowy portret znanego twórcy komiksów oczami jego 11-letniego fana, prowadzącego swój program literacki, w którym recenzuje książki. Marzeniem entuzjasty literatury jest spotkanie z Papciem Chmielem i przeprowadzenie z nim wywiadu do swojego wloga. W filmie śledzimy próby kontaktu Olafa z jego Mistrzem. Olaf spotyka znawców tematu: krytyków, publicystów, artystów, uczestniczy w wydarzeniach specjalnych dla fanów. Poznaje historię swojego bohatera, zarówno zawodową, jak i osobistą. Duży nacisk został położony na przeżycia Henryka Chmielewskiego w trakcie powstania warszawskiego. Niejako drugą pierwszoplanową postacią filmu jest Tytus, czyli uczłowieczona, a wręcz spersonifikowana małpa. Projekt jest poświęcony również genealogii tej postaci. Użycie kilku technik rejestracyjnych, od klasycznej zdjęciowej po animowaną. Wykorzystano materiały archiwalne oraz efekty wizualne. 23:30 MARYLA Film dokumentalny, 53 min, Polska 1996 Scenariusz, zdjęcia i reżyseria: Petro Aleksowski Agnieszka Osiecka poznała Marylę Rodowicz, kiedy ona śpiewała "zbożowe western country". Spodobała się ogromnie - "na szyi miała bułeczki na sznurku, próbowała łączyć konwencję chłopskiego, polskiego jarmarku z amerykańskim. Poza tym ten głos, ten głos... Ma kruchość szklaneczki i jakąś mocarność". "Nie było takiej dziewczyny w Polsce i dziś nie ma" - dodaje Katarzyna Gaertner. Wielkie przeboje Maryli powstały ze słowami Osieckiej i muzyką Gaertner. Pracowała z najlepszymi, bo ci najlepsi chcieli pracowac dla niej. Pierwsza dama polskiej muzyki rozrywkowej zadebiutowała na krakowskim Festiwalu Piosenki Studenckiej w 1967 roku, od tego czasu piosenkarka nieustannie zdobywa publiczność. Dorasta nowe pokolenie, zmieniają się mody, pojawiają nowe gwiazdy. Dla samej artystki pozostaje zagadką, "że ci młodzi akceptują moją muzykę". Jaka zatem jest Maryla Rodowicz, jak widzą ją przyjaciele, znajomi, współpracownicy. "Ma nosa do muzyki, słucha sugestii, ale i tak robi po swojemu" (Jacek Wąsowski). "Jest niebywałą sceniczną osobowością" (Krzysztof Kolberger). "Jest bardzo prawdziwa w tym, co robi, ona wychodzi po to, żeby zdobyć publiczność" (Magda Czapińska). "Jedyna osoba na planie która nie udaje gwiazdy, ciężko pracuje" (Olga Lipińska). "Nie udał się Napoleonowi podbój Rosji, udał się Maryli" (Katarzyna Gaertner). Film przedstawia historię życia zawodowego Maryli Rodowicz, wspomnienia, anegdoty i opowieści bohaterki uzupełniają charakteryzujące ją wypowiedzi ludzi mających znaczący wpływ na jej twórczość. Poznajemy piosenkarkę jako aktorkę i pełną werwy profesjonalistkę w tym, co robi, kobietę budzącą podziw i szacunek, sympatię i irytację. Film zawiera wiele sekwencji archiwalnych, a udanym łącznikiem teraźniejszości i historii jest obraz przeglądanej kliszy fotograficznej, zatrzymującej się na początkowym kadrze fragmentu archiwaliów. 00:35 WODA ZNACZY ŻYCIE Reportaż, 21 min, Polska, 1970 Scenariusz i reżyseria: Aleksandra Jarosz Reportaż o znaczeniu wody w życiu człowieka, w przemysłowych miastach. Woda oznacza życie. Tak bardzo potrzebujemy wody i to nie tylko w życiu, ale również w przemyśle, w produkcji samochodowej, w produkcji stali. Przy wydobyciu tony węgla zużywa się 60 litrów wody, ale najbardziej żarłoczny jest jednak przemysł tworzyw sztucznych. Tereny przemysłowe, zurbanizowane potrzebują coraz więcej wody, a właśnie owa urbanizacja i przemysł powodują jej zanik. Ruda Śląska, przyjazd beczkowozu, ludzie napełniają wiadra wodą. Budowa własnych ujęć wodnych dla celów przemysłowych (hutniczych). Wypowiedzi głównego energetyka Huty Pokój, dra Jerzego Michty o możliwościach oszczędzania wody, głównie w przemyśle. Plany perspektywiczne gospodarki wodnej. Postulaty odnośnie opłat za wodę w przemyśle w celu jej oszczędności. 01:00 NOTACJE - IRENA ANDERS. POLSKA NIE ZAGINIE Cykl dokumentalny, 10 min, Polska, 2010 Autor: Krzysztof Tadej Irena Anders (1920 - 2010), żona gen. Władysława Andersa. Aktorka, porucznik Wojska Polskiego, działaczka polonijna. W czasie II wojny światowej występowała w zespole Henryka Warsa. 01:15 PRZERWANA MISJA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2017 Scenariusz i reżyseria: Petro Aleksowski Pierwszy polski dokument pokazujący misję Afganistan przez pryzmat strat poniesionych przez trwale poszkodowanych polskich żołnierzy. Głównymi bohaterami dokumentu są czterej młodzi mężczyźni, dla których marzeniem życia była armia i spełnieniu tego marzenia podporządkowali swoje życie. Sprawdzianem męskości i żołnierskich umiejętności miał być wyjazd na misję. Utrzymywane w tajemnicy, skrywane w pamięci żołnierzy prawdziwe oblicze polskiej misji jest bazą dla konstrukcji akcji i dramaturgii filmu. Bohaterowie podejmując decyzję o wyjeździe na misje byli w związkach rodzinnych, a mimo to zdecydowali sami, bez konsultacji z najbliższymi. Dziś, kiedy trzeba zapłacić za swoją decyzję, kosztami tej spłaty obciążają właśnie najbliższych. Autor filmu, nawiązując dialog, w którym zadaje pytania niewygodne dla weteranów, staje się dla nich kolejnym wyzwaniem zmuszając do pierwszych od czasu wypadku tak szczerych wyznań. Film bogato zobrazowany oryginalnymi zdjęciami nakręconymi przez żołnierzy w Afganistanie. 02:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POWRÓT Z NIEBYTU Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2020 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:45 UROSŁAM KIEDY SPAŁAŚ Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2018 Scenariusz i reżyseria: Marcin Sauter Dokument opowiada o intymnej, osobistej relacji między bohaterką filmu i jej babcią. Karalina Orsik robi doktorat na Akademii Muzycznej w Polsce. Odbyła długą podróż z Achanian. Odkryta przez wykładowców mińskiego konserwatorium w prowincjonalnej szkole muzycznej w Dziatłowie, potem została zaproszona na studia muzyczne do Polski. Koncertuje w wielu krajach. Sporo podróżuje, samotna pośród podobnych do niej introwertycznych muzyków, często emigrantów. Babcia Karaliny, która ją wychowała mieszka w maleńkiej wiosce Achaniany na Białorusi. Czasami raz w roku lub raz na dwa lata Karalina jedzie do babci do wioski, w której się wychowała. Ta podróż, jest też podróżą w czasie. Z Europy na Wschód. Z dużego miasta do opuszczonej maleńkiej wioski w lesie. Ze świata muzyki Karaliny do świata jej tęsknoty. 03:45 KUKLEN Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2008 Reżyseria: Krzysztof Lang Scenariusz: Emil Tonew Inspiracją do opowiedzenia tej historii są wydarzenia na świecie, gdzie ludzie mieszkający w jednym kraju walczą ze sobą. Wydaje się, że obecnie zagubiły się pojęcia tolerancji, jesteśmy pełni lęku przed innością, czymś, czego nie rozumiemy. Filmowa wioska Kuklen symbolizuje wioskę globalną, ale zarazem jest wyodrębnioną częścią świata, mającą fizycznie swoje miejsce. Ludzie różnych narodowości i wyznawcy różnych religii mieszkają tu razem, pracują i modlą się, żyją w przyjaźni i w zgodzie. Ta opowieść dowodzi, że jest możliwe istnienie polegające na akceptowaniu inności i różnorodności.