TVP Historia Środa, 07.09.2022 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 7 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1939 - ciężkie walki pod Łomżą; rząd i prezydent RP opuścili Warszawę; 1953 - Chruszczow został "gensekiem"; 1954 - premiera "La Strady" Felliniego; 1978 - sąd nad grupą członków Teatru Ósmego Dnia; 07:00 CZAS HONORU - ODC. 5 PIECZĘĆ TRZECIEJ RZESZY Serial wojenny, 46 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski Michał jest zaniepokojony zniknięciem Władka, od którego fałszywy lekarz próbuje wyciągnąć informacje. Romek Sajkowski zostaje pobity przez Mongoła, sadystycznego oprawcę z getta. Bronek przeprowadza szkolenie w swojej grupie. Michał poznaje Hanię, urzędniczkę na poczcie. Zamierza wciągnąć ją w działalność konspiracyjną. Janek otrzymuje zadanie skopiowania pieczęci z drzwi opieczętowanego mieszkania. Podczas akcji zabija pewnego Niemca. Pozbywa się zwłok z pomocą stróża i jego syna rikszarza. Wanda zaczyna pracę w Komitecie Pomocy Więźniom. Dowiaduje się o przekazywanych grypsach. Czesław odwiedza żonę. Informuje Marię, że Władek zniknął. Prosi ją o pomoc w poszukiwaniach syna. 07:55 NA BITEWNYM SZLAKU - ODC. 2 BITWA POD PŁOWCAMI Magazyn, 21 min, Polska, 2022 Scenariusz: Jacek Tokarczyk Wykonawcy: Jacek Tokarczyk (prowadzący) 27 września 1331 roku pod Płowcami starły się oddziały polskie i krzyżackie. W tej batalii Polacy udowodnili, że zakonników, którzy dwie dekady wcześniej zajęli Pomorze i nieustannie grabili Kujawy i Wielkopolskę, można pokonać. Na czele polskich wojsk mimo podeszłego wieku stanął król Władysław Łokietek. Nie podjął jednak początkowo otwartej walki lecz nękał Krzyżaków podjazdami, atakami z ukrycia i zasadzkami gdziekolwiek się dało. Do ostatecznej batalii doszło pod Płowcami. Mimo przewagi liczebnej rycerstwa zakonnego, podczas starcia strategia i męstwo oddziałów polskich oraz chęć odpłacenia najeźdźcy za szkody okazały się wystarczające do pokonania Krzyżaków. Przebieg bitwy utrwalił się dzięki przekazowi Jana Długosza. Czy kronikarz wiernie oddał jej przebieg? Co o bitwie mówią najnowsze odkrycia archeologów i historyków? Choć bitwa de facto nie została rozstrzygnięta, a straty po obu stronach były ogromne, to bardzo wzmocniła morale wojsk polskich i zrobiła ogromne wrażenie na XIV - wiecznym społeczeństwie polskim. Przeświadczenie o triumfie wojsk polskich podkreślał uroczysty wjazd Władysława Łokietka do Krakowa z wziętym do niewoli w bitwie komturem Henrykiem Reussem von Plauen i 40 innymi jeńcami. O tym, że bitwa była polskim sukcesem, świadczy też krzyżacka relacja z 1335 roku dla prokuratora krzyżackiego przy kurii papieskiej w Awinionie. Dzięki bitwie pod Płowcami została zahamowana kampania krzyżaków na ziemiach polskich, zakonnicy odstąpili też od marszu na Brześć. Dodatkowo bitwa zapobiegła również połączeniu się sił zakonu z armią Jana Luksemburczyka. Ich wspólne działanie mogłoby zagrozić dotychczasowym sukcesom w kwestii jednoczenia Królestwa Polskiego. "Na bitewnym szlaku" to program przybliżający widzom w nowoczesny, dynamiczny i całościowy sposób spektakularne bitwy polskiego oręża. Nie samych triumfów i nie samych porażek. Bitew różnorodnych, tak jak i różnorodna jest polska historia. Tematami odcinków będą także mniej znane i rzadziej omawiane polskie działania militarne. Konwencja newsowego programu, eksperci, balistycy, stratedzy i historycy, pasjonujące detale przywracają klimat historycznych wydarzeń. 08:30 HISTORIA POLSKI - ZAUFANY PIŁSUDSKIEGO Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2013 Reżyseria: Jolanta Kessler - Chojecka Scenariusz: Jolanta Kessler - Chojecka Film biograficzny przedstawiający historię Henryka Józewskiego, polskiego polityka, który w latach 1928 - 1938 piastował urząd wojewody wołyńskiego. Podczas pełnienia swojej funkcji prowadził tzw. eksperyment wołyński, czyli politykę zakładającą pokojową i harmonijną koegzystencję ludności polskiej i ukraińskiej. Urodzony w 1892 roku w Kijowie doskonale znał środowiska ukraińskich elit, wszedł w skład rządu Symona Petlury, przywódcy Ukraińskiej Republiki Ludowej. Był odpowiedzialny za działalność polskiego wywiadu na terenach Ukrainy w latach 1918 - 1920, został także bliskim współpracownikiem Józefa Piłsudskiego. Marszałek oddelegował go do sprawowania pieczy nad polityką polskiego państwa na wschodnich terenach II RP. W czasie II wojny światowej brał udział w konspiracji, w latach powojennych ukrywał się przed bezpieką. Został aresztowany w 1953 r. , na kilka dni przed śmiercią Stalina. Prawdopodobnie uratowała mu ona życie. Po toczącym się ponad rok śledztwie i procesie został skazany na dożywotnie więzienie. W 1956 r. , na fali odwilży, najpierw zmniejszono jego wyrok do 12 lat więzienia, potem do 5 lat, a na koniec anulowano. Wyszedł na wolność w 1957 r. Wycofał się z życia publicznego i zajął się swoją wieloletnią pasją - malarstwem. Zmarł w roku 1981. Bliski przyjaciel m.in. Marii Dąbrowskiej. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK W VENLO Kameralne i studyjne (widowisko), 50 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Piotr Garlicki, Tomasz Dedek, Wojciech Wysocki, Marek Kalita, Jerzy Schejbal Opatrzność czuwała nad wodzem. Choć ładunek dynamitu z aż trzema, dla pewności, zapalnikami i dwoma mechanizmami zegarowymi eksplodował w ściśle wyznaczonym czasie, to jest 8 listopada 1939 o godzinie 21:20, zabijając sześciu i raniąc wielu towarzyszy partyjnych, w monachijskiej piwiarni "Buergerbraeukeller" Hitlera już nie było. Wbrew obyczajom, wcześniej niż zwykle opuścił siedzibę corocznego zjazdu nazistów. Szczęście uśmiechnęło się też do organów ścigania. Hans Georg Elser, stolarz z zawodu i komunista z przekonania, został schwytany tego samego dnia, wieczorem, podczas próby ucieczki do Szwajcarii. Podobno zachowywał się podejrzanie na przejściu granicznym. Nie sposób pojąć, dlaczego tak wytrawny i przezorny zamachowiec zamiast spokojnie wrócić do domu, usiłował opuścić Niemcy. Pytań jest więcej. Ktoś musiał pomagać Elserowi w składaniu tajnych wizyt w piwiarni. Ktoś musiał nie słyszeć - przez trzydzieści nocy z rzędu! - hałasu towarzyszącego drążeniu w filarze wnęki na bombę. Kto? Skąd u prostego stolarza imponująca wiedza pirotechniczna? I wreszcie dlaczego pojmany zbrodniarz nie stanął natychmiast pod murem ani nawet przed sądem? Został osadzony w Dachau, w którym przebywał przez kilka lat w dobrych, jak na obóz koncentracyjny, warunkach. Został zamordowany dopiero w kwietniu 1945 roku. Tego samego dnia stracono byłego szefa Abwehry, Wilhelma Canarisa, dzień później - bliskiego współpracownika admirała, Hansa Ostera. Ktoś zadbał o to, aby zwycięscy alianci nie poznali sekretów tajnych służb Trzeciej Rzeszy. W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" Bogusław Wołoszański przedstawia zagadkowe, do dziś nie w pełni wyjaśnione kulisy zamachu na Hitlera dokonanego w listopadzie 1939 roku. Wojna z Polską już się skończyła, wojna z Zachodem - pomijając farsę "drole de guerre" - jeszcze się nie zaczęła. Trwały za to intensywne gry polityczne i dyplomatyczne, zmagania stronnictw i koterii, a także walki służb wywiadowczych. Nie tylko z przeciwnikami zza linii frontu. Niemiecka generalicja obawiała się przedwczesnego uderzenia na mocarstwa zachodnie. Z niepokojem patrzyła na rosnące wpływy SS. Wywiad wojskowy admirała Canarisa ostro konkurował z kierowanym przez Waltera Schellenberga wywiadem SS. Zamach monachijski i wydarzenia późniejsze, w tym nader łatwe schwytanie sprawcy, oraz porwanie przez Sicherheitsdienst w nadgranicznym holenderskim miasteczku Venlo dwóch wywiadowców brytyjskich, mogły być następstwem rywalizacji niemieckich tajnych służb - Abwehry i SS, jak też pokłosiem znacznie poważniejszego konfliktu w najwyższych kręgach kierowniczych Trzeciej Rzeszy. Czyżby Elser miał zabić nieobliczalnego Adolfa Hitlera, by nowy przywódca, rozsądny Heinrich Himmler, mógł szybko wynegocjować warunki pokoju z zachodnimi aliantami i pomaszerować na Wschód? 10:50 NARBO MARTIUS - CÓRKA RZYMU (NARBO MARTIUS, ROME’S DAUGHTER) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Marc Azema To pierwszy film dokumentalny o jednym z najważniejszych miast Imperium Rzymskiego, Narbonne we Francji, które po Rzymie było drugim co do wielkości starożytnym portem. Przez 25 lat archeolodzy dokonali szeregu niezwykłych odkryć, które ujawniają jego bogactwo: mola, monumentalny kanał, wraki statków, rzymskie domy i freski z epoki, Kapitol, willę cesarską. Dzięki trójwymiarowym rekonstrukcjom widzowie zostaną oprowadzeni po tej rzymskiej metropolii z II wieku naszej ery. 12:25 NEMOCNICE NA KRAJI MESTA. SZPITAL NA PERYFERIACH S.II - ODC. 20 - ODLICZANIE (ODECITANI) Serial obyczajowy, 58 min, Czechosłowacja, 1981 Reżyseria: Jaroslav Dudek Scenariusz: Jaroslav Dietl Aktorzy: Ladislav Chudik, Ladislav Frej, Milos Kopecky, Marta Motlova, Daniela Kolarova, Jana Stiepankova, Eliska Balzerova, Josef Abrham, Josef Vinklar, Andrea Cunderlikova, Viktor Preiss Błażej powraca do Iny. Narasta konflikt między Elżbietą a Karolem. Doktor Strossmajer umiera na zawał serca. Karol Sowa przenosi się do Pragi. Elżbieta wraca do pracy na ortopedię. Do pracy w szpitalu wraca także dawny ordynator działu ortopedycznego - stary doktor Sowa. Pierwszą jego pacjentką jest kłótliwa Dobrasova, która trafia na oddział ze skomplikowanym złamaniem nogi. Po operacji doktor Sowa wraca do domu, gdzie na schodach czeka na niego Veronika. 14:55 RIO DE JANEIRO - CUDOWNE MIASTO (RIO, VILLE MERVEILLEUSE) Film dokumentalny, 90 min, Francja, 2020 Reżyseria: Pascal Cuissot Scenariusz: Pascal Cuissot Ten film jest okazją do odkrycia historii Rio de Janeiro poprzez wydarzenia, a zwłaszcza ludzi, którzy ukształtowali to miasto i uczynili z niego stolicę. 17:05 CZAS HONORU - ODC. 6 PAWIAK Serial wojenny, 43 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski Karol żąda od Wandy kopii grypsów. Mówi, że próbuje wykryć niemieckich agentów. Mąż Wisi zaczyna być o nią zazdrosny. Janek spotyka się z Antkiem. Razem przeszukują opieczętowane mieszkanie. Wanda dostaje od Grażyny grypsy. Bronek wykonuje pierwszy wyrok na konfidencie - kobiecie. Zostaje lekko ranny. Po powrocie do domu znajduje ukojenie w ramionach Wisi. Major Halbe i standartenfuhrer Keller spędzają razem czas na polowaniu. Zapada decyzja o przeniesieniu Władka na Pawiak. Niemcy liczą, że dowiedzą się czegoś o jego kontaktach, bo teraz dzięki Karolowi mogą przechwytywać grypsy. Keller przewraca się i skręca sobie nogę. Trafia do szpitala, gdzie zajmuje się nim Maria. Sajkowski spotyka swojego doktoranta, Moslera. Ten obiecuje, że pomoże Sajkowskim wydostać się z getta. Maria dowiaduje się, że Władek jest więziony na Pawiaku. 17:55 A WIĘC WOJNA - /7/ Reportaż, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 - odcinków "A więc wojna" to kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 7 września. Czwartek. Broni się Rejon Umocniony Hel. Od rana Niemcy ostrzeliwują Westerplatte. Po siedmiu dniach zaciętej obrony, która miała trwać tylko 12 godzin, załoga kapituluje i idzie do niewoli. Obrońcy odparli 14 szturmów. Poległo 15 polskich żołnierzy, kilkudziesięciu było rannych. Straty niemieckie wyniosły około 300 - 400 zabitych. Niemcy zaczynają nazywać Westerplatte małym Verdun. Związek Sowiecki, wypełniając tajne zapisy traktatu Ribbentrop - Mołotow, przygotowuje się do ataku na Polskę. Oddziały Armii Czerwonej zmierzają w stronę granicy. Prezydent Warszawy Stefan Starzyński wzywa do wstępowania w szeregi Straży Obywatelskiej. W stolicy sklepy były w większości zamknięte, a komunikacja tramwajowa przerwana. Z budynku warszawskiej "Zachęty" Mostem Poniatowskiego, w kierunku szosy lubelskiej muzealnicy wywieźli "Bitwę pod Grunwaldem" i "Kazanie Skargi" Jana Matejki. Uczestniczący w ratowaniu obrazów malarz Stanisław Ejsmont zginie 9 września podczas bombardowania Lublina. 18:30 W PRLU - SZKOŁA I EDUKACJA Dysk./wywiad/debata, 25 min, Polska, 2022 Scenariusz: Grzegorz Sieczkowski Wykonawcy: Beata Michniewicz (prowadząca) Szkoła w PRL - u przechodziła różne etapy. Najpierw od modelu przedwojennej szkoły trójstopniowej z małą i dużą maturą do szkoły dwustopniowej (podstawówka i liceum), następnie zmieniono tryb okresowy (3 okresy) na semestralny, potem wzorem radzieckim próbowano wprowadzić system radziecki, skończyło się na zespołach szkół ogólnokształcących jako formie przejściowej. Jednocześnie istniał dość poważnie rozbudowany system szkół zawodowych na poziomie szkoły zasadniczej bez matury i techników, które cieszyły się dużą popularnością. Do sukcesów należało wprowadzenie do szkół opieki medycznej (dentystki!). Na wsiach był problem z dojazdem do szkół podstawowych, więc często budowano małe szkoły (np. czteroklasowe) w czynach społecznych. Mimo deklaracji i rzeczywistych wysiłków nie udało się przez PRL usunąć wyraźnych różnic społecznych w dostępie do edukacji (to właściwie dzieje się w III RP). Wykształcenie wyższe było nobilitacją społeczną. Ze szkoły w PRL - u wyrugowano religię (wróciła na krótko po 1956). Jednak mimo wysiłków w systemie edukacyjnym nie było żadnej organizacji typu radzieckich pionierów, która by organizowała politycznie całą młodzież, To była podstawowa różnica z innymi krajami bloku sowieckiego. Prowadzenie: Beata Michniewicz Goście: Jarosław Guzy - socjolog, historyk, publicysta Maciej Rosalak - historyk, dziennikarz, publicysta 19:00 HISTORIA POLSKI - KRZYŻ WESTERPLATTE Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2021 Reżyseria: Sławomir Koehler Film opowiada o walce byłych żołnierzy z peerelowską władzą o przywrócenie krzyża na symbolicznej mogile ich kolegów, którzy zginęli w 1939 roku na Westerplatte, a także o walce o usunięcie sowieckiego czołgu, który kilkadziesiąt lat stał w miejscu upamiętniającym ich bohaterską śmierć. W filmie, którego akcja toczy się w roku 1976 i w okresie karnawału Solidarności, pokazane są perypetie Westerplatczyków i działaczy Solidarności wynikające z podjęcia się negocjacji z władzą komunistyczną, dla której pamięć o poległych Westerplatczykach była niewygodną sprawą, będącą w sprzeczności z ówczesną polityką historyczną rządzącej partii. Fabularna narracja filmu w końcowej fazie przekształca się w dokumentarną, w postaci wypowiedzi charyzmatycznego opozycjonisty Czesława Nowaka, byłego działacza Solidarności z Portu Gdańskiego, osoby będącej wówczas inicjatorem walki Westerplatczyków o przywrócenie krzyża na mogile ich kolegów z którymi razem bronili placówki. W filmie występują aktorzy, m.in.: Andrzej Mastalerz, Jerzy Zelnik, Rafał Ostrowski i Dorota Lanton, którzy znakomitymi kreacjami wzbogacili dramaturgię opowieści. 20:00 PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA - PANCERNE BESTIE. ODC. 1/4 (WWI: THE FIRST MODERN WAR) Film dokumentalny, 44 min, USA, 2014 Reżyseria: Susan Werbe To epicka opowieść o tym, jak pierwsza wojna światowa na zawsze zmieniła charakter batalii wojennych. Ta wojna była wojną przejściową od walki wręcz w starym stylu z małą bronią, bagnetami i kawalerią do wyposażenia w zaawansowaną technologię, która wciąż jest elementem współczesnych konfliktów zbrojnych 22:00 LETNIE PRZESILENIE (UNSER LETZTER SOMMER) Film wojenny, 93 min, Polska/Niemcy, 2014 Reżyseria: Michał Rogalski Scenariusz: Michał Rogalski Zdjęcia: Jerzy Zieliński Muzyka: Alexander Hacke Aktorzy: Filip Piotrowicz, Jonas Nay, Urszula Bogucka, Maria Semotiuk, Bartłomiej Topa, Steffen "Shorty" Scheumann, Agnieszka Krukówna Rok 1943. Polska prowincja. Wojna trwa już cztery lata. Po klęsce pod Stalingradem coraz młodsi Niemcy trafiają do armii. Tak w Polsce znalazł się Guido, wrażliwy, pochodzący z Hamburga siedemnastolatek. W obcej rzeczywistości próbuje stworzyć sobie azyl przed brutalnością wojny i prostackim światem jego starszych kolegów, żandarmów. Na zapomnianym przez wszystkich strychu słucha zakazanej muzyki - jazzu i oddaje się marzeniom. W tym samym czasie jego rówieśnik, Romek, po stracie ojca pomaga matce, pracując na kolei. Jako pomocnik maszynisty codziennie na bocznicy widzi rzeczy odebrane wywożonym do obozów zagłady Żydom. Nie rozumiejąc istoty tragedii, patrzy na to obojętnie. Kiedy nadarzy się okazja, stara się odebrać niemieckim żandarmom skradzione Żydom rzeczy, często nieprzydatne - jak stary gramofon. Nie ma charakteru bojownika. Bardziej zajmują go dziewczyny, a najbardziej Franka, córka zamożnego gospodarza. Ta sama wiejska dziewczyna podoba się Guido. Romek spotyka uciekinierkę z transportu, Żydówkę Bunię, którą najpierw, bojąc się konsekwencji, stara się za wszelką cenę odpędzić. Bunia nie chce odejść. Wie, że sama nie przetrwa. Szuka w rówieśniku ratunku. Z czasem rodzi się między nimi więź. Zagubiony Guido zbliża się do Franki. Przy dźwiękach zabronionego jazzu kochają się na strychu. Kryjówkę odkrywa komendant. Guido musi wybrać - ratować siebie czy pomóc France? (filmpolski) 24:00 OD LENINA DO LENINA Reportaż, 25 min, Polska, 2006 Autor: Stanisław Kalisz Z Jakucka do Magadanu prowadzi tzw. Trakt Kołymski - dwa tysiące kilometrów niebezpiecznej drogi. Do dziś w centralnym punkcie Jakucka stoi pomnik wodza Października. Sama postać wyraźnie wskazuje kierunek marszu, ręka wyprostowana, oczy groźnie i przenikliwie spoglądają na Wschód. Drugi Lenin nieco później stanął w Magadanie. Ten schował ręce w kieszeniach, nie pokazuje już dalszego kierunku marszu, wszak za nim już tylko ocean. Autorzy reportażu odbywają tę podróż, pokonują trasę, na którą dziś zapuszczają się tylko najwięksi śmiałkowie. Drogę znaczą mogiły, pomniki szoferów, którzy tu ponieśli śmierć, bo Trakt zbiera swe żniwo do dziś. W drodze poznają historię leżących wokół niej miasteczek, osad. Wszystkie związane są z funkcjonującymi tu jeszcze pół wieku temu obozami pracy przymusowej - łagrami. Podążają śladami pionierów, odkrywców Kołymy. W reportażu wykorzystują archiwalne zdjęcia prezentujące sukces sowieckiej władzy w ujarzmianiu dzikiej przyrody. Jak wiadomo, ów sukces kosztował na samej Kołymie życie co najmniej trzech milionów ludzi. 00:25 CZTERECH Film dokumentalny, 23 min, Polska, 1991 Zdjęcia: Andrzej Skoczylas, Andrzej Wyglądała, Marek Blaut, Andrzej Dmoch, Jerzy Haida Film opowiada o wypadku w KWK Śląsk. W wyniku wybuchu metanu zginęło czterech górników. Zostawili żony, które ich kochały, dzieci, dla których byli kochanymi ojcami. Została straszna dziura i straszna pustka. A życie toczy się dalej i jakoś trzeba żyć, chociaż czasem to bardzo trudne. Film pokazuje pracę w kopalni 700 metrów pod powierzchnią, odtwarza to, co się działo podczas wypadku i podczas akcji ratowniczej, gdy okazywało się, że dla niektórych ludzi nie ma już nadziei. Jednak najważniejsza część filmu to rozmowa z dyrektorem, na którego spada powiadomienie rodzin o śmierci mężów i rozmowy z czterema wdowami, które muszą sobie jakoś ułożyć życie. Trzeba podkreślić, że polegli górnicy byli dobrymi, uczciwymi i lubianymi ludźmi i kolegami, toteż strata jest tym większa. Film podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie jak żyć? Jeśli decydujemy się na życie mimo wszystko. 00:50 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ŚLADEM LOKALNEJ PAMIĘCI Magazyn, 23 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. "Śladem lokalnej pamięci" Do niedawna było to jedno z tych wojennych, lotniczych zdarzeń, w których przypadku cała wiedza sprowadza się do coraz bardziej mglistych, lokalnych przekazów, oderwanych od solidnej, historycznej wiedzy. W takich sytuacjach sięgamy po detektory i łopaty. Za sprawą pasjonatów lotnictwa po raz kolejny spokojny las pod Prusinowicami w okolicach Szadku na dwa dni ożył. Dzięki temu jesteśmy coraz bliżej zidentyfikowania rozbitego tu samolotu. Jest podejrzenie, że samolot pochodził z 33. Eskadry Obserwacyjnej Armii Poznań, a pilotem mógł być Tadeusz Sawicki. Poprzednim razem, w czasie naszych poszukiwań rzuciliśmy w medialną przestrzeń hasło "szukamy rodziny poległego lotnika". To niesamowite jak czasem udaje się powiązać porwane ludzkie losy. Odwiedzimy dziś rodzinę Tadeusza Sawickiego, która obecnie mieszka we Wrocławiu. 01:25 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK W VENLO Kameralne i studyjne (widowisko), 50 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Piotr Garlicki, Tomasz Dedek, Wojciech Wysocki, Marek Kalita, Jerzy Schejbal Opatrzność czuwała nad wodzem. Choć ładunek dynamitu z aż trzema, dla pewności, zapalnikami i dwoma mechanizmami zegarowymi eksplodował w ściśle wyznaczonym czasie, to jest 8 listopada 1939 o godzinie 21:20, zabijając sześciu i raniąc wielu towarzyszy partyjnych, w monachijskiej piwiarni "Buergerbraeukeller" Hitlera już nie było. Wbrew obyczajom, wcześniej niż zwykle opuścił siedzibę corocznego zjazdu nazistów. Szczęście uśmiechnęło się też do organów ścigania. Hans Georg Elser, stolarz z zawodu i komunista z przekonania, został schwytany tego samego dnia, wieczorem, podczas próby ucieczki do Szwajcarii. Podobno zachowywał się podejrzanie na przejściu granicznym. Nie sposób pojąć, dlaczego tak wytrawny i przezorny zamachowiec zamiast spokojnie wrócić do domu, usiłował opuścić Niemcy. Pytań jest więcej. Ktoś musiał pomagać Elserowi w składaniu tajnych wizyt w piwiarni. Ktoś musiał nie słyszeć - przez trzydzieści nocy z rzędu! - hałasu towarzyszącego drążeniu w filarze wnęki na bombę. Kto? Skąd u prostego stolarza imponująca wiedza pirotechniczna? I wreszcie dlaczego pojmany zbrodniarz nie stanął natychmiast pod murem ani nawet przed sądem? Został osadzony w Dachau, w którym przebywał przez kilka lat w dobrych, jak na obóz koncentracyjny, warunkach. Został zamordowany dopiero w kwietniu 1945 roku. Tego samego dnia stracono byłego szefa Abwehry, Wilhelma Canarisa, dzień później - bliskiego współpracownika admirała, Hansa Ostera. Ktoś zadbał o to, aby zwycięscy alianci nie poznali sekretów tajnych służb Trzeciej Rzeszy. W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" Bogusław Wołoszański przedstawia zagadkowe, do dziś nie w pełni wyjaśnione kulisy zamachu na Hitlera dokonanego w listopadzie 1939 roku. Wojna z Polską już się skończyła, wojna z Zachodem - pomijając farsę "drole de guerre" - jeszcze się nie zaczęła. Trwały za to intensywne gry polityczne i dyplomatyczne, zmagania stronnictw i koterii, a także walki służb wywiadowczych. Nie tylko z przeciwnikami zza linii frontu. Niemiecka generalicja obawiała się przedwczesnego uderzenia na mocarstwa zachodnie. Z niepokojem patrzyła na rosnące wpływy SS. Wywiad wojskowy admirała Canarisa ostro konkurował z kierowanym przez Waltera Schellenberga wywiadem SS. Zamach monachijski i wydarzenia późniejsze, w tym nader łatwe schwytanie sprawcy, oraz porwanie przez Sicherheitsdienst w nadgranicznym holenderskim miasteczku Venlo dwóch wywiadowców brytyjskich, mogły być następstwem rywalizacji niemieckich tajnych służb - Abwehry i SS, jak też pokłosiem znacznie poważniejszego konfliktu w najwyższych kręgach kierowniczych Trzeciej Rzeszy. Czyżby Elser miał zabić nieobliczalnego Adolfa Hitlera, by nowy przywódca, rozsądny Heinrich Himmler, mógł szybko wynegocjować warunki pokoju z zachodnimi aliantami i pomaszerować na Wschód? 02:25 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OSTATNI CIOS ODC. 1 Magazyn, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Wykonawcy: Bogusław Wołoszański (prowadzący) Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę na temat II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego zdobyciu Berlina w 1945 roku.