TVP Historia Piątek, 09.09.2022 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 9 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1901 - zmarł Henri Toulouse - Lautrec; 1939 - początek bitwy nad Bzurą. ; 1976 - zmarł Mao Tse Tung (Mao Ze Dong); 07:10 CZAS HONORU - ODC. 7 WIELKANOC 41 Serial wojenny, 43 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Złoto, zakopane przez dywersantów zaraz po przybyciu z Anglii, zniknęło. Dowództwo nakazuje przeprowadzić śledztwo i odnaleźć zgubę. Karol przekazuje majorowi Halbe grypsy od Wandy. Halbe oczekuje jednak od niego większych osiągnięć. Mosler obiecuje załatwić przyjazd komisji, która zwolni Sajkowskich z getta. Oczywiście, będzie to dużo kosztować. Maria przekazuje Czesławowi wiadomość, że Władek jest na Pawiaku. Oddział chce odbić Władka. Czesław prosi dowództwo o zgodę na przeprowadzenie akcji, ale nie otrzymuje jej. Janek nawiązuje kontakt z księdzem Adamem, będzie mógł przez niego przekazać list do getta. Nadchodzą święta wielkanocne, we wszystkich domach są one pełni troski i bólu, ale i nadziei. 08:05 KUCHNIA DWUDZIESTOLECIA - KUCHNIA TRZECH ZABORÓW. ZABÓR ROSYJSKI. Magazyn, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jerzy Grabowski Scenariusz: Łukasz Modelski Zdjęcia: Maciej Brola Wykonawcy: Łukasz Modelski (Prowadzący) Łukasz Modelski, znany z cyklu "W kotle historii" tym razem proponuje smakowitą wyprawę znaczoną najważniejszymi historycznymi datami i kulturowym obrazem dwudziestolecia międzywojennego. Niezwykłego okresu w historii, kiedy po 123 latach niewoli kształtowała się polska państwowość, powstawały wielkie inwestycje, łączyły się ziemie podzielone kulturowo, ekonomicznie, politycznie przez zaborców. W wyniszczonej w czasie I wojny światowej Europie i Polsce kulinarne pomysły łączyły niedostatek z tradycją, rzeczywistość z marzeniami. Smaki, które wówczas powstały, dla nas do dziś są smakami rodzinnego domu. W pierwszym odcinku poznamy przepis na barszcz z kaszą gryczaną, pochodzący z broszurki autorstwa dr. med. Władysława Chodeckiego opublikowanej w 1916 roku - "Oszczędna kuchnia. Jak się w chwili obecnej trzeba odżywiać." Drugi przepis pochodzi z broszurki, która stała się bestsellerem w okresie I wojny światowej p.t. "200 potraw z ziemniaków". Autorem tej broszurki jest tajemniczy lub tajemnicza B. K. S. i poleca sałatę polską. 08:35 HISTORIA POLSKI - OBROŃCY Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2020 Reżyseria: Paweł Domański Scenariusz: Paweł Domański Zdjęcia: Marcin Majerski W zaniedbanym parku, tuż obok stoisk z pamiątkami na Westerplatte, archeolodzy odnajdują ludzkie szczątki. Tak rozpoczyna się jedno z najważniejszych śledztw historycznych po upadku komunizmu w Polsce. W proces ustalenia tożsamości odnalezionych szkieletów, angażuje się prokuratura i najlepsi genetycy sądowi. "Obrońcy" to opowieść o przywracaniu pamięci bohaterom pogrzebanym w zbiorowej mogile, którą codziennie mijały tysiące turystów odwiedzających jeden z najbardziej okazałych pomników PRL - u. To opowieść o żołnierzach, na cześć których nazywano ulice, pisano pieśni, i których opisano w podręcznikach. Ale także o tych, których przez kilkadziesiąt lat nikt nie szukał. Po prawie 80 latach od wybuchu wojny prace archeologiczne na terenie Westerplatte rozpoczęło Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Archeolodzy i historycy, na podstawie strzępków informacji pochodzących ze starych fotografii oraz zeznań świadków, wytypowali miejsce, w którym mogli spoczywać polscy żołnierze. Dokumentacja stworzona w czasach PRL - u wskazywała, że w miejscu tym dokonano już ekshumacji w latach 60. , więc teoretycznie ziemia mogła skrywać jedynie pamiątki w postaci elementów mundurów. Tymczasem we wrześniu 2019 roku archeolodzy odnaleźli szczątki żołnierza - jak się potem okazało pierwszego z wielu. 09:50 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Niemieckie armie od północy i południa szły na Warszawę, spychając pobite i wykrwawione polskie wojska. Armia Poznań była pośrodku tych wielkich kleszczy. Nieatakowana przez Niemców zachowała pełnię sił. Mogła, jak proponował jej dowódca gen. Tadeusz Kutrzeba, uderzyć w bok niemieckiej 8. Armii. Jednakże marszałek Rydz - Śmigły odrzucił tę możliwość. Od 3 września 1939 roku zatem Armia Poznań, zgodnie z jego rozkazem, cofała się z Wielkopolski w stronę Warszawy, aby zająć pozycje obronne za Wisłą. Czas mijał. Marsz na Warszawę nie mógł być szybki. Wszystkie drogi zapełnili uchodźcy i części niezmobilizowanych oddziałów. Posuwanie się wojska utrudniał też nieład panujący na tyłach. Noce nie wystarczały do marszu, trzeba więc było iść dniami, narażając się na ataki niemieckiego lotnictwa. Tysiące ludzi uciekających przed ogniem wojny mieszało się z wojskiem, blokując i tak powolny marsz kolumn żołnierzy i konnych taborów. Niemiecka doktryna wojny błyskawicznej przewidziała wykorzystanie takiej sytuacji. Samoloty wroga bombardowały wsie i miasteczka, które nie miały strategicznego znaczenia, by w ten sposób zmusić ludzi do ucieczki. Potem atakowały bezbronny tłum. Płonące wozy, rozbite samochody hamowały ruch polskich wojsk. Generał Bortnowski stracił jedną trzecią swojej armii. Bardzo to przeżywał, ale chciał się bić. Gotów był przejść pod rozkazy gen. Kutrzeby, którego żołnierze, ciągle w odwrocie, szli już siódmy dzień i jeszcze nie widzieli wroga. Bez rozkazu naczelnego wodza Tadeusz Kutrzeba nic jednak nie mógł zrobić. Gdyby uderzył na skrzydło niemieckiej 8. Armii, napotkałby tylko jedną niespodziewającą się ataku dywizję piechoty, rozciągniętą na przestrzeni 25 kilometrów. W dodatku przewaga liczebna byłaby po polskiej stronie. Tadeusz Kutrzeba niecierpliwie czekał na zgodę marszałka. Wreszcie połączył się ze sztabem. Do telefonu podszedł szef sztabu, gen. Stachiewicz, który właśnie przygotowywał się, by opuścić Warszawę i wyruszyć do Brześcia, śladem marszałka Rydza - Śmigłego. Kutrzeba spytał, czy ma uderzyć w kierunku Ozorkowa i czy może współdziałać z nim armią Pomorze gen. Władysława Bortnowskiego. Szef sztabu nie mógł sam podjąć decyzji w tej sprawie. Czas naglił. W końcu Stachiewicz wyraził wstępną zgodę, miał jednak jeszcze przysłać potwierdzenie, że marszałek propozycję zaaprobował. Kutrzeba poprosił Stachiewicza, by przyjechał osobiście omówić plan wielkiego przedsięwzięcia, które mogło zmienić bieg kampanii wrześniowej. Nie udało się to. Następnego dnia, tj. 9 września, szef sztabu wyjechał z Warszawy do Brześcia. Nie przysłał też nikogo w swoim zastępstwie. 10:45 LICZYŁ SIĘ TYLKO HONOR Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2009 Reżyseria: Eugeniusz Szpakowski Scenariusz: Eugeniusz Szpakowski Zdjęcia: Krzysztof Więckowski Wykonawcy: Bohdan Horbaczewski, Tadeusz Zygmunt Borowski, Stanisław Szulewski, Mieczysław Kleszczewski, Genowefa Ostrowska, Stanisława Stępień, Helena Suchocka, Prof. Czesław Grzelak, Kazimierz Stępień, Tadeusz Pieśniak, Władysław Kudyba Przed II wojną światową Grodno pełniło funkcję ośrodka kulturalnego, oświatowego i wojskowego promieniującego na całe województwo białostockie. W dniu 17 września 1939r. jednostki Armii Czerwonej przekroczyły granicę Rzeczypospolitej Polskiej. Do ogromu represji sowieckich, zastosowanych wobec obrońców miasta w 1939 roku i latach następnych przyczyniła się bohaterska postawa jego mieszkańców. Obrona Grodna trwała do 22 września 1939 r. Po zaprzestaniu oporu Sowieci wkroczyli do miasta. Żołnierze polscy płacili już wówczas bardzo wysoką cenę za udział w jego obronie. Film prezentuje sytuację mieszkańców ziem okupowanych przez ZSRR, skalę i różnorodność form represji sowieckich jakie zostały zastosowane wobec obrońców Grodna, zarówno zaraz po opanowaniu miasta przez jednostki Armii Czerwonej we wrześniu 1939 roku, jak również w okresie późniejszym. Do dziś nie zostały wyjaśnione indywidualne losy wielu żołnierzy i cywilów biorących udział w obronie Grodna. W filmie występują świadkowie tamtych wydarzeń, historycy oraz znawcy problematyki wojskowej z okresu kampanii wrześniowej. 12:05 ALFABET ANDRZEJA DOBOSZA - KARDYNAŁ STEFAN WYSZYŃSKI Reportaż, 14 min, Polska, 2022 Reżyseria: Agnieszka Jęksa Scenariusz: Agnieszka Jęksa, Zuzanna Elbert - Stelmach Zdjęcia: Grzegorz Myjkowski, Mateusz Wołoczko Muzyka: Filip Kuncewicz Wykonawcy: Andrzej Dobosz (prowadzący) Cykl poświęcony życiu kulturalnemu w czasach PRL. Przewodnikiem po tych czasach będzie Andrzej Dobosz, felietonista, krytyk literacki, autor książek: "Pustelnik z Krakowskiego Przedmieścia", "Generał w bibliotece" oraz "Z różnych półek". Andrzej Dobosz przypomina wielką postać Kościoła katolickiego w Polsce ks. Stefana Kardynała Wyszyńskiego. Następca Kardynała Hlonda prowadził polski Kościół przez burzliwe czasy stalinowskiego reżymu, gomułkowskiej odwilży, gierkowskiej gospodarki na kredyt do trudnych czasów generała Jaruzelskiego. Archiwalne zdjęcia z internowania w Komańczy, długo wyczekiwanego wyjazdu do Rzymu po kardynalski kapelusz i wreszcie wspólne zdjęcia z Papieżem Polakiem oddają zarówno atmosferę czasów, jak i przybliżają postać Kardynała. 12:30 SPOSÓB NA ALCYBIADESA - ODC. 2/3 Serial dla młodych widzów, 56 min, Polska 1997 Autor: Edward Niziurski Reżyseria: Waldemar Szarek Scenariusz: Wojciech Tomczyk Zdjęcia: Włodzimierz Głodek Muzyka: Tadeusz Nalepa, Marcin Pospieszalski Aktorzy: Władysław Kowalski, Łukasz Lewandowski, Radosław Elis, Jacek Liwot, Krzysztof Kowalewski, Jarosław Jakimowicz, Sławomir Orzechowski, Cezary Kosiński, Andrzej Nejman, Sebastian Konrad, Ewa Błaszczyk, Karolina Gruszka, Aleksandra Woźniak, Magdalena Warzecha, Sławomir Pacek, Andrzej Grąziewicz, Anna Ciepielewska, Jacek Wolszczak, Dominik Łoś, Marcin Przybylski, Jan Jurewicz, Jolanta Grusznic, Lech Mackiewicz i inni Zasępa namawia przyjaciół, że skoro nie mają gotówki na komplet "sposobów" na nauczycieli, to mogą kupować je stopniowo. Niestety, ich całe oszczędności to 107 złotych 30 groszy. U Wątłusza wywołuje to jedynie szyderczy uśmiech. Za taką kwotę Zasępa i spółka mogą nabyć tylko "sponę", czyli sposób na Alcybiadesa, historyka - niedołęgę, poniewieranego przez uczniów i lekceważonego przez resztę nauczycieli. Alcybiades, którego prawdziwe nazwisko brzmi Tymoteusz Misiak, robi, co może, by nie zwracać na to uwagi. Ucieczki od przykrej rzeczywistości szuka w historii - swej wielkiej pasji. Czy rzeczywiście jest aż tak naiwny, na jakiego wygląda? 15:35 GENIUSZE I MARZYCIELE. BANACH. MIĘDZY DUCHEM A MATERIĄ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2018 Scenariusz: Wiesław Saniewski Film dokumentalny przedstawiający postać wybitnego polskiego matematyka Stefana Banacha, jednego z najważniejszych naukowców w historii światowej nauki. Jego odkrycia miały i wciąż mają duży wpływ nie tylko na na badania naukowe, ale także na zastosowania w przemyśle, medycynie, zapewnieniu bezpieczeństwa itd. O Stefanie Banachu i lwowskiej szkole matematycznej mówić będą m.in.: matematyk prof. Roman Duda, były rektor Uniwersytetu Wrocławskiego; wybitny uczony, genetyk i onkolog, mieszkający na stałe w USA prof. Wacław Szybalski; Mariusz Urbanek, autor książki o polskich matematykach we Lwowie pt. "Genialni. Lwowska szkoła matematyczna". Przewodnikiem po współczesnym świecie zastosowań przestrzeni Banacha będzie emerytowany wybitny szwedzki matematyk Per Enflo. Jest on ostatnim laureatem nagrody polskich matematyków, skupionych we Lwowie wokół osoby Stefana Banacha, za rozwiązanie nierozwiązanego wcześniej problemu, postawionego przez lwowskich matematyków podczas tradycyjnych spotkań w nieistniejącej dziś Kawiarni Szkockiej. W 1972 roku laureat otrzymał z rąk matematyka ze szkoły Banacha prof. Stanisława Mazura w nagrodę żywą gęś. Oprócz rozmów w filmie znajdą się m.in. inscenizowane sceny z udziałem wnuków szwedzkiego matematyka, służące wyjaśnieniu wielkości i znaczenia polskiego uczonego we współczesnym świecie; rozmowy z najbliższym krewnym Stefana Banacha prof. Johnem Greczkiem; różnorodne materiały dokumentalne, takie jak zdjęcia dawnej oryginalnej księgi szkockiej, która obecnie znajduje się w Nowej Zelandii, kontynuatorki tej księgi, założonej we Wrocławiu przez wychowanków Banacha oraz miejsca, gdzie przestrzenie Banacha mają zastosowanie dzisiaj. Tymi miejscami będą na przykład: lotnisko O’Hare w Chicago, szpitale, fabryka samochodów Volvo w Szwecji. Zdjęcia kręcono w kwietniu i w maju 2018 roku we Wrocławiu i we Lwowie oraz w Szwecji i USA. (scenariusz: Wiesław Saniewski} 17:05 CZAS HONORU - ODC. 8 ODWET Serial wojenny, 47 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Lena dowiaduje się, że ksiądz Szonert, który przekazywał listy na aryjską stronę, został aresztowany. Karol dokonuje kolejnej prowokacji: Wanda ma ostrzec współpracującą z podziemiem strażniczkę Grażynę z Pawiaka, że został na nią wydany wyrok śmierci. Przerażona Grażyna ma teraz przekazywać grypsy Karolowi. Władek jest przesłuchiwany przez Kellera. Lena nawiązuje kontakt z panią Bittnerową, obywatelką amerykańską, która może przekazywać listy na aryjską stronę. Bronek z Jankiem jadą na wieś, bezskutecznie próbują wyjaśnić sprawę zaginionego złota. Lena dostaje list od Janka. Podwładni Bronka wbrew rozkazom organizują samodzielną akcję likwidacyjną. 18:00 A WIĘC WOJNA - /9/ Reportaż, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 odcinków "A więc wojna" to kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 9 września. Sobota. Pod Iłżą Niemcy rozbijają 3. Dywizję Piechoty Legionów. Ginie kilkuset żołnierzy polskich. Granicę polsko - słowacką przekraczają oddziały słowackie i legion ukraiński płk. Romana Suszki. Rano dociera do Berlina wysłana z Moskwy depesza ambasadora Friedricha von der Schulenburga. Polskie Radio dementuje komunikat niemiecki o rzekomym zdobyciu Warszawy nadawany przez rozgłośnię wrocławską dostrojoną do fali Warszawa I. Warszawę opuszcza szef sztabu Naczelnego Wodza gen. Wacław Stachiewicz. Niemcy od godziny 4:30 bombardują prawobrzeżną część stolicy. Rozpoczyna się największa bitwa kampanii wrześniowej. Zostanie nazwana Bitwą nad Bzurą lub Bitwą pod Kutnem. Wycofujące się armie "Poznań" i "Pomorze", nad którymi dowództwo objął gen. dyw. Tadeusz Kutrzeba, atakują niemiecką 8. Armię. Niemcy zajmują Poznań, Łódź i Sanok. W Bydgoszczy mordują polskich obrońców, którzy stawiali opór w pierwszych dniach wojny. 19:05 HISTORIA POLSKI - LISTY ŚMIERCI Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2019 Reżyseria: Hanna Zofia Etemadi Scenariusz: Hanna Zofia Etemadi Zdjęcia: Tomasz Woźniak, Mirosław Basaj Wykonawcy: Danuta Stachyra, Tomasz Marzecki, Małgorzata Joźwiak, Tomasz Zaród Film dokumentalny w reżyserii Hanny Zofii Etemadi pokazuje bezprecedensowe działania, podjęte przez hitlerowców, na wiele miesięcy przed agresją na Polskę. Działania te miały na celu stworzenie list planowej likwidacji polskich elit, podczas przyszłych działań wojennych. Film ujawnia akcje niemieckiego wywiadu i mniejszości niemieckiej, mieszkającej w Polsce, w wyniku czego powstały tajne listy Polaków, uznanych za niebezpiecznych dla Rzeszy. Listy te stanowiły podstawę eksterminacyjnych działań, przeprowadzanych przez specjalne grupy operacyjne policji bezpieczeństwa (Einsatzgruppen) oraz formacje wspomagające (Selbstschtzgruppen), Działania te to tzw. Akcja politycznego oczyszczania terenu, szczególnie brutalna na ziemiach włączonych do Rzeszy. 20:00 TEATR HISTORII - FEINWEINBLEIN Dysk./wywiad/debata, 15 min, Polska, 2022 Wykonawcy: Mikołaj Mirowski (prowadzący) W cyklu "Teatr Historii", łączącym publicystykę ze sztuką spod znaku Melpomeny i Klio, tym razem, we wprowadzeniu do dramatu Weroniki Murek Feinweinblein"z 2016 roku, w reżyserii Mateusza Bednarkiewicza, gościem rozmowy prowadzonej przez dr. Mikołaja Mirowskiego (historyk, FINA) będzie Maryla Zielińska (teatrolog). Sztuka Weroniki Murek w reżyserii Mateusza Bednarkiewicza opowiada o ludziach mieszkających w małym miasteczku na Górnym Śląsku. Historia rozgrywa się tuż po zakończeniu II wojny światowej, jej traumą naznaczeni są bohaterowie spektaklu. Górny Śląsk był w latach powojennych specyficznym miejscem. Mieszkańcy tego regionu byli poddani najpierw bardzo intensywnej propagandzie niemieckiej, później sowieckiej. Symbolem jednego i drugiego totalitaryzmu jest tu radio, którym za czasów hitlerowskich nagradzano ludzi oddanych nazizmowi i było wtedy towarem luksusowym, natomiast po roku 1945 stało się komunistyczna szczekaczką. Tytuł dramatu, wg śląskich podań, znaczy tyle co: potwór lub straszydło, zaś podtytuł: "W starym radiu diabeł pali"kieruje uwagę w stronę clou tej sztuki. Dramat należy traktować jako metaforę społeczeństwa zmielonego przez dwa totalitaryzmy. Szczególną uwagę zwraca wątek dotyczący Akcji T4, czyli jak to nazwali hitlerowcy - eliminacji życia niewartego życia, co w istocie oznaczało eksterminację osób upośledzonych i niepełnosprawnych. Spektakl powstał w ramach projektu Teatroteka, realizowanego przez Wytwórnię Filmów Dokumentalnych i Fabularnych, mającego na celu promocję twórczości najmłodszej generacji polskich dramaturgów. 20:15 FEINWEINBLEIN Spektakl, 67 min, Polska, 2016 Reżyseria: Mateusz Bednarkiewicz Zdjęcia: Krzysztof Ptak P. S. C. Muzyka: Hanna Kulenty Aktorzy: Ewa Dałkowska, Zygmunt Malanowicz, Katarzyna Herman, Łukasz Simlat, Jacek Braciak, Michał Kaleta, Artur Steranko, Magdalena Różańska, Lech Mackiewicz, Paweł Tomaszewski, Agnieszka Przepiórska, Franek Słomiński, Anna Kostrzewska, Jan Hussakowski Dramat "Feinweinblein" skonstruowany jest jak nowoczesny poemat. Akcja rozgrywa się zaraz po wojnie w małym miasteczku na Górnym Śląsku. Jego mieszkańcy są zawieszeni i rozdarci między traumą wojny i niepewnym jutrem, miedzy Polską a Niemcami. Żyją w codziennym marazmie, są ofiarami propagandy sowieckiej, tak jak wcześniej byli poddani działaniu propagandy niemieckiej. Narzędziem tej propagandy jest radio, którego słuchają, bo daje im ono namiastkę normalności i poczucie kontaktu ze światem, który istnieje gdzieś daleko, ale nie wokół nich. I właśnie z odbiornikiem radiowym związana jest w dramacie wstrząsająca historia rodziny Knauerów z czasów wojny: oddanie władzom niemieckim własnego upośledzonego dziecka w zamian za radio. Spektakl otrzymał II nagrodę za reżyserię (Mateusz Bednarkiewicz), II nagrodę za scenografię (Agata Zawadowska), III nagrodę za zdjęcia (Krzysztof Ptak) i nagrodę za drugoplanową rolę kobiecą (Ewa Dałkowska) podczas 1. edycji festiwalu TEATROTEKA Fest w 2017 roku. 21:25 KAZIMIERZ GÓRSKI. PODRÓŻ SENTYMENTALNA Reportaż, 23 min, Polska, 2021 Reżyseria: Alicja Chmielewska Scenariusz: Anna Popek Wykonawcy: Anna Popek (prowadząca) Legendarny trener, który przyczynił się do sukcesów polskiej reprezentacji w piłce nożnej w latach 70. Prywatnie był skromnym i pogodnym człowiekiem. Z okazji setnej rocznicy urodzin legendy polskiej piłki, Telewizja Polska wraz z przedstawicielami trzech pokoleń rodziny Górskich, wybrała się w podróż pociągiem. Kazimierz Górski relacji Rzeszów - Szczecin, przebywając drogę, którą nasz mistrz pokonał z rodziną zaraz po wojnie. Odwiedziliśmy również warszawskie mieszkanie, w którym mieszkał z żoną i dziećmi. Syn oraz wnuczka przy herbacie opowiedzą nam o tym, jak żyło się z ojcem i dziadkiem. A opowieści przysłuchiwać się będzie najmłodszy z członków rodziny, czyli Kazimierz Górski, imiennik "pana Kazia". Reportaż o Kazimierzu Górskim - trenerze wszech czasów - przygotowany w 15. rocznicę jego śmierci. 23:00 PAN AM - LOT PRZEZ PACYFIK - INNY OCEAN. ODC. 3/3 (PAN AM: CROSSING THE PACIFIC) Film dokumentalny, 56 min, USA, 2019 Seria przybliża historię jednego z wielkich kamieni milowych w historii lotnictwa: przekroczenia Oceanu Spokojnego w 1935 roku przez statek powietrzny Pan American Airways nazywany China Clipper. Ludzie już wówczas mieli przeczucie, że to przełomowy moment w historii ludzkości, symbolizujący kurczenie się świata, gdyż od tego czasu w każde miejsce na Ziemi można było dotrzeć samolotem. Dziewiczy rejs Clippera był kulminacją ośmiu lat prób i doświadczeń oraz wprowadzania wielu innowacji, w których udział wzięły setki osób. Podobnie jak inżynierowie NASA i astronauci, którzy później wysłali człowieka na Księżyc, ci pionierzy lotnictwa budowali nowe samoloty, stosowali nowe technologie i pokonali niezliczone przeszkody, żeby móc przekroczyć 8700 mil potężnego Pacyfiku. Film, w oparciu o materiały archiwalne i rekonstrukcje zdarzeń, pokazuje jak to zrobili i jak, po ich wyczynie zmienił się świat. 00:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PRZEBUDZONA PAMIĘĆ Magazyn, 22 min, Polska, 2016 Autor: Adam Sikorski Przebudzona pamięć Jesteśmy w samym sercu Puszczy Solskiej, na trakcie leśnym będącym główną magistralą wiodącą przez bazy partyzanckie, m. in. Konrada Bartoszewskiego Wira i tzw. szpital polowy 665. Zwykły człowiek, przechodząc tą drogą, nie wie, jaka historia wiąże się z tym miejscem. A my będziemy dziś uczestniczyć w wydarzeniu niezwykłym - rekonstrukcji przez miejscowych pasjonatów historii ziemianki, w której ukrywał się Wir. Wiosną 1944 r. na Kaplicznej Górze stacjonowało w obozie Wira stu trzydziestu trzech partyzantów. Nieco dalej, w rejonie Margoli podobny obóz zbudował Józef Stegliński Kord. W rejonie Gajówki kolejne szałasy wznieśli podkomendni Jana Kryka Topoli i Adama Haniewicza Woyny. Obóz Wira z obozem Woyny łączyła normalna linia telefoniczna, a u tego ostatniego terkotał agregat zasilający radiostację dalekiego zasięgu. Do pełnego obrazu dodać należy licznych łączników przenikających lasem, tabory, najprawdziwszy szpital polowy, a otrzymamy pełny obraz Józefowskiej republiki partyzanckiej. Tutaj Niemcy w sile mniejszej niż batalion nie mieli czego szukać. Jesteśmy przekonani, że rekonstrukcja tego obozowiska nie pozwoli zapomnieć o wspaniałych chłopcach z lasu na kolejne dziesiątki lat. Wyprawa pod prąd czasu Kolejne nasze przedsięwzięcie też ma na celu pozostawienie trwałego znaku pamięci po wspaniałym oficerze o wyjątkowym życiorysie. Drugi raz wracamy do łącznościowców z Zegrza w poszukiwaniu porwanych wątków losu Konstantego Mikołaja Radziwiłła - kawalerzysty, lotnika z eskadry gen. Kleeberga, dowódcy kompanii w szeregach Armii Krajowej rejonu Legionowo - Jabłonna - Nieporęt, schwytanego i zamordowanego przez Niemców. 00:55 SENSACJE XX WIEKU - KUTRZEBA CZ. 2 Kameralne i studyjne (widowisko), 47 min, Polska, 2002 Reżyseria: Adek Drabiński Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Zdjęcia: Adam Sikora Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Niemieckie armie od północy i południa szły na Warszawę, spychając pobite i wykrwawione polskie wojska. Armia Poznań była pośrodku tych wielkich kleszczy. Nieatakowana przez Niemców zachowała pełnię sił. Mogła, jak proponował jej dowódca gen. Tadeusz Kutrzeba, uderzyć w bok niemieckiej 8. Armii. Jednakże marszałek Rydz - Śmigły odrzucił tę możliwość. Od 3 września 1939 roku zatem Armia Poznań, zgodnie z jego rozkazem, cofała się z Wielkopolski w stronę Warszawy, aby zająć pozycje obronne za Wisłą. Czas mijał. Marsz na Warszawę nie mógł być szybki. Wszystkie drogi zapełnili uchodźcy i części niezmobilizowanych oddziałów. Posuwanie się wojska utrudniał też nieład panujący na tyłach. Noce nie wystarczały do marszu, trzeba więc było iść dniami, narażając się na ataki niemieckiego lotnictwa. Tysiące ludzi uciekających przed ogniem wojny mieszało się z wojskiem, blokując i tak powolny marsz kolumn żołnierzy i konnych taborów. Niemiecka doktryna wojny błyskawicznej przewidziała wykorzystanie takiej sytuacji. Samoloty wroga bombardowały wsie i miasteczka, które nie miały strategicznego znaczenia, by w ten sposób zmusić ludzi do ucieczki. Potem atakowały bezbronny tłum. Płonące wozy, rozbite samochody hamowały ruch polskich wojsk. Generał Bortnowski stracił jedną trzecią swojej armii. Bardzo to przeżywał, ale chciał się bić. Gotów był przejść pod rozkazy gen. Kutrzeby, którego żołnierze, ciągle w odwrocie, szli już siódmy dzień i jeszcze nie widzieli wroga. Bez rozkazu naczelnego wodza Tadeusz Kutrzeba nic jednak nie mógł zrobić. Gdyby uderzył na skrzydło niemieckiej 8. Armii, napotkałby tylko jedną niespodziewającą się ataku dywizję piechoty, rozciągniętą na przestrzeni 25 kilometrów. W dodatku przewaga liczebna byłaby po polskiej stronie. Tadeusz Kutrzeba niecierpliwie czekał na zgodę marszałka. Wreszcie połączył się ze sztabem. Do telefonu podszedł szef sztabu, gen. Stachiewicz, który właśnie przygotowywał się, by opuścić Warszawę i wyruszyć do Brześcia, śladem marszałka Rydza - Śmigłego. Kutrzeba spytał, czy ma uderzyć w kierunku Ozorkowa i czy może współdziałać z nim armią Pomorze gen. Władysława Bortnowskiego. Szef sztabu nie mógł sam podjąć decyzji w tej sprawie. Czas naglił. W końcu Stachiewicz wyraził wstępną zgodę, miał jednak jeszcze przysłać potwierdzenie, że marszałek propozycję zaaprobował. Kutrzeba poprosił Stachiewicza, by przyjechał osobiście omówić plan wielkiego przedsięwzięcia, które mogło zmienić bieg kampanii wrześniowej. Nie udało się to. Następnego dnia, tj. 9 września, szef sztabu wyjechał z Warszawy do Brześcia. Nie przysłał też nikogo w swoim zastępstwie.