TVP Historia Sobota, 10.09.2022 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 10 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1961 r. - papież Jan XXIII zaapelował o pokój na świecie; 1974 r. - zmarł Melchior Wańkowicz; 1984 r. - Alec Jeffrey odkrył metodę identyfikacji żywych organizmów na podstawie kodu DNA; 07:05 EMISARIUSZ KARDYNAŁA Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2016 Reżyseria: Andrzej Machnowski Scenariusz: Andrzej Machnowski Film opowiada historię UrbanaThelena, podoficera Wermachtu, który uratował przed profanacją relikwie św. Wojciecha. Na prośbę proboszcza z Gniezna potajemnie przywiózł je do Inowrocławia i ukrył w kościele św. Mikołaja. W październiku 2004 roku Thelen przyjechał do Inowrocławia, by opowiedzieć o tych mało znanych faktach. Zagrał także na kościelnych organach oraz wziął udział w zorganizowanej w Inowrocławiu promocji książki Arno Giese pt. "Kurier Kardynała". Zmarł w 2008 roku w wieku 94 lat. Historię uratowania relikwi św. Wojciecha opowiadają duchowni, dostojnicy Kościoła w Polsce i Niemczech. 07:55 WOJOWNICY CZASU - REDUTY WRZEŚNIA, CZYLI PRZEDMOŚCIE KAZUŃSKIE 1939 Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2022 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Krzysztof Krzyżanowski, Grzegorz Gajewski Muzyka: Krzysztof Ridan Kiedy niemiecki blitzkrieg rozpędził się już na dobre po drogach września, z Wielkopolski na pomaszerowały dwie polskie armie, aby nad Bzurą stoczyć największą bitwę tej tragicznej kampanii. A jej ostatni akord miał miejsce u bram Warszawy w Puszczy Kampinoskiej i na na przedmościu kazuńskim. W programie "Wojownicy czasu" Grzegorz Gajewski podróżuje przez wieki i epoki, pokazując realia ówczesnego życia dzięki pieczołowicie je odtwarzającym grupom rekonstrukcji historycznej. Dawne historie i współcześni pasjonaci to właśnie wojownicy czasu. 08:55 ALTERNATYWY 4 - ODC. 9/9 - UPADEK Serial komediowy, 77 min, Polska, 1983 Reżyseria: Stanisław Bareja Scenariusz: Stanisław Bareja, Janusz Płoński, Maciej Rybinski Zdjęcia: Wojciech Jastrzębowski Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Wojciech Pokora, Bronisław Pawlik, Kazimierz Kaczor, Bożena Dykiel, Bolesław Płotnicki, Jerzy Kryszak, Zdzisław Rychter, Ryszard Pietruski, Roman Wilhelmi, Gustaw Lutkiewicz Bawiący w mieszkaniu Winnickiego Anioł odbiera telefon i dzięki temu dowiaduje się, że wkrótce przyjedzie do Warszawy światowa delegacja burmistrzów dzielnic. Prominent ma wytypować blok, który goście odwiedzą. Korzystając z okazji, Stanisław Anioł bez wahania wskazuje "swój" blok przy Alternatywy 4. Dla lokatorów jest to jedyna szansa, aby zaszkodzić znienawidzonemu gospodarzowi domu. Delegacja zastaje ruderę, przygotowaną na wzór pijackiej meliny - lokatorzy udają żebraków, pijaków, degeneratów, nożowników. Goście uciekają w popłochu, Anioł zostaje zwolniony. Nowym dozorcą zostaje Cichocki, który dzięki temu otrzymuje wreszcie wymarzony przydział na mieszkanie. 10:25 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 1 LATARNIE POLSKIEGO WYBRZEŻA Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak trudne było życie w zimnej słowiańskiej chacie? Czy to prawda, że w Polsce mamy wodne fortyfikacje obronne uważane za jedne z najciekawszych na świecie? Ile kilogramów uzbrojenia dźwigał na sobie polski husarz? Czy zrekonstruowana średniowieczna latarnia jest widziana z morza równie dobrze, jak współczesna? Na te i inne pytania odpowiada Radosław Kotarski, znany z internetowego programu popularnonaukowego "Polimaty". Zaprosi on widzów w wyjątkową i pełną emocji podróż do miejsc zwykle nieznanych zwiedzającym, zakątków, gdzie każdy będzie mógł poczuć, jak wyglądało życie ludzi w dawnych epokach. Czy starożytny zawód latarnika ma znaczenie w świecie pełnym nowoczesnej technologii ułatwiającej żeglugę? Radosław Kotarski wraz z widzami odkryje najciekawsze rozwiązania, które dawniej poprawiały bezpieczeństwo na morzu. Przeprowadzi również eksperyment, który porówna skuteczność działania średniowiecznej latarni morskiej z istniejącą obecnie. Ponadto sprawdza jak trudne życie mieli latarnicy dawniej, a jak wygląda to dziś. Okazuje się bowiem, że nie samotność może doskwierać im najbardziej, ale niezwykle surowe zasady pracy. 11:00 JEDWABNY SZLAK - 1/3 (THE SILK ROAD) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2016 Fascynująca opowieść o historii szlaku handlowego, który odmienił świat. A wszystko zaczęło się od jednego towaru - materiału utkanego z kokonu pewnej ćmy, z którego zaczęto szyć cesarskie szaty. Jedwabny Szlak mierzył ponad osiem tysięcy kilometrów i biegł z dawnej chińskiej stolicy przez mityczne miasta Azji Środkowej Samarkandę i Persepolis aż po Morze Śródziemne do bazarów Konstantynopola i do weneckich kupców. Od Aleksandra Wielkiego po Czyngis - chana, cesarze i książęta zawsze chcieli go kontrolować. Warto było o niego walczyć. Przynosił nie tylko zyski materialne. Ludy, których ziemie przecinał, wymieniały towary, ale też idee i zdobycze techniki, od których później zależał byt Zachodniej Europy. Papier. Proch. Instrumenty muzyczne. Jedwabny Szlak przekraczał granice, umożliwiał kontakt między różnymi kulturami, ale rodził też konflikty. W pierwszym odcinku nasz przewodnik dr Sam Willis przemierzy ponad trzy tysiące kilometrów śladem starożytnego chińskiego wysłannika, bez którego Jedwabny Szlak by nie powstał. Przedstawi boginię, która odkryła jedwab. Wybierze się w podróż z Chin przez Azję Środkową, Iran, Turcję z powrotem do Wenecji. Podobną trasę ponad 700 lat temu przebył Marco Polo, wenecki podróżnik, kupiec i niezwykły odkrywca. 13:10 BRAZYLIA. HISTORIA NATURALNA - ODC. 1 ZAGROŻONY LAS (WILD BRAZIL.) Film dokumentalny, 50 min, Austria, 2014 Reżyseria: Christian Baumeister, Paul Reddish Serial dokumentalny przedstawiający dziką Brazylię. Niedostępne krainy Amazonki, Pantanalu, Wybrzeży Atlantyku i wyspy otaczające ten egzotyczny kraj. Mata Atlantica (Las Atlantycki) - rozciąga się tysiące kilometrów wzdłuż wybrzeża Brazylii od umiarkowanego klimatu na południu kraju po tropikalną północ. Z wybrzeża las wcina się 600 km w głąb lądu, tworząc rozmaite habitaty. Są tu bujne, nizinne lasy deszczowe, skały i otwarte przestrzenie, porośnięte trawą. Przez 500 lat większość Mata Atlantica została przekształcona w pastwiska i tereny rolnicze. Pozostałe płaty lasu wciąż są jednak domem dla niezwykłych zwierząt. Istny kalejdoskop motyli. Blisko 1000 gatunków ptaków, więcej niż w całej Europie. Nie tylko małpy są wyjątkowymi rezydentami Mata Atlantica. Wiele gatunków ptaków leśnych występuje wyłącznie tutaj. Tereny leśne wzdłuż bagien i strumieni są ulubionym habitatem pakożera leśnego. Mata Atlantica jest wciąż jednym z najbujniejszych habitatów na Ziemi. 14:15 URODZONY PO RAZ TRZECI Film wojenny, 89 min, Polska 1989 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz: Jerzy Janicki Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Anna Ciepielewska, Andrzej Grabarczyk, Bronisław Pawlik, Grażyna Barszczewska, Artur Barciś, Jarosław Kopaczewski, Eugeniusz Kujawski, Paweł Nowisz, Ewa Sałacka, Jacek Borkowski i inni Stanisław Jędryka to, obok Janusza Nasfetera, bodaj najlepszy specjalista od problematyki dziecięcej i młodzieżowej w powojennym kinie polskim. W swym bogatym dorobku ma m.in. takie filmy i seriale, jak: "Szaleństwo Majki Skowron", "Do przerwy 0:1", "Wakacje z duchami", "Podróż za jeden uśmiech", "Stawiam na Tolka Banana", "Koniec wakacji", "Zielone lato", "Do góry nogami", "Przypadki Piotra S.", "Sami dla siebie". Nawet w produkcjach przeznaczonych dla widzów dorosłych, np. w "Czy ktoś mnie kocha w tym domu", Jędryka nie potrafi ukryć fascynacji światem przeżyć i doznań nastolatków. Reżyser równie swobodnie czuje się w konwencji komediowej, jak i dramatycznej. Od swojej ulubionej tematyki odstępuje niezmiernie rzadko. Do takich nielicznych wyjątków należą m.in. "Jesienią o szczęściu" - kameralny film o miłości (jednak i tu łącznikiem między dwojgiem zakochanych staje się Bartek, syn głównego bohatera) oraz wojenny tryptyk "Umarłem, aby żyć", "Po własnym pogrzebie" i właśnie "Urodzony po raz trzeci". Film "Umarłem, aby żyć" przedstawiał rzeczywistą historię, dramatyczną akcję ratowania oficera AK z rąk gestapo. Kanwą scenariusza "Umarłem..." były wspomnienia Stanisława Miedzy Tomaszewskiego. Wydarzenia przedstawione w "Po własnym pogrzebie" były już fikcją fabularną, podobnie jak w "Urodzonym po raz trzeci" wątki są całkowicie fikcyjne. Błażejewski z dokumentami Wójcika zostaje schwytany w łapance. Wyżeł informuje o tym punkt kontaktowy w Kielcach. Ostrzega też Wójcika. Podczas przesłuchania Błażejewski wypiera się papierów, które przy nim znaleziono. Niebawem wychodzi na wolność. Czy oznacza to, że Wójcik może już spać spokojnie? 17:15 SPÓR O HISTORIĘ - KTO RZĄDZIŁ W RZECZYPOSPOLITEJ? Dysk./wywiad/debata, 31 min, Polska, 2022 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Wykonawcy: Tomasz Muller (prowadzący) Temat programu: Kto rządził w Rzeczypospolitej? "Król w Polsce ma tyle władzy, ile da mu własna zręczność i rozum" - pisał pod koniec XVI wieku Giovanni Botero, włoski jezuita, historyk i pisarz polityczny epoki kontrreformacji, w dziele "Relationi universali". Kilka lat wcześniej, podczas pierwszej wolnej elekcji, w 1573 roku przyjęte zostały artykuły henrykowskie. Określały one prawa i obowiązki królów Rzeczypospolitej. Czym różniły się one od tych przysługujących wcześniejszym władcom dynastycznym? Jaką władzę w istocie sprawowali polscy królowie? Goście: prof. Andrzej Rachuba, dr Przemysław Gawron, dr Jacek Kordel. 17:55 A WIĘC WOJNA - /10/ Reportaż, 5 min, Polska, 2019 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska O świcie 1 września 1939 roku Niemcy bez wypowiedzenia wojny przekroczyli granice Polski. Rozpoczęła się II wojna światowa, najkrwawszy konflikt w dziejach ludzkości. Kampania wrześniowa, nazywana też wojną obronną Polski 1939, trwała do kapitulacji 6 października. Cykl 36 odcinków "A więc wojna" to kalendarium, prezentujące najważniejsze wydarzenia każdego dnia kampanii. 10 września. Kapituluje załoga odcinka "Wizna". 720 żołnierzy pod dowództwem kpt. Władysława Raginisa walczyło od 8 września z liczącym 42 tysiące żołnierzy Korpusem Pancernym gen. Heinza Guderiana. Dysproporcje sił wynoszą około 40 Niemców na jednego Polaka. Broniący się w ośmiu schronach polscy żołnierze mają 6 dział, 28 ciężkich karabinów maszynowych i 18 ręcznych karabinów maszynowych. Niemcy wysyłają przeciwko obrońcom polskich Termopili 450 czołgów, blisko 60 dział i ponad 100 haubic. Najdłużej broni się schron kpt. Raginisa na Górze Strękowej. Ranny dowódca każe swoim żołnierzom opuścić schron. Po nieudanym ataku pancernym na Warszawę, Niemcy intensyfikują działania lotnicze. Podczas "krwawej niedzieli" dokonują 17 nalotów na Warszawę. Ostrzeliwują Park Skaryszewski na Pradze, gdzie ukryto tabory i tysiące koni. Kierują ogień na Ogród Zoologiczny, Dworzec Wschodni. Pali się wieża i górne piętro Zamku Królewskiego. Komisarz Cywilny przy Dowództwie Obrony Warszawy Stefan Starzyński zakazuje sprzedaży i podawania w lokalach i miejscach publicznych napojów alkoholowych, zawierających ponad 4 proc. alkoholu. 18:10 KARIERA NIKODEMA DYZMY - ODC. 3/7 Serial obyczajowy, 52 min, Polska 1979 Reżyseria: Jan Rybkowski i Marek Nowicki Scenariusz: Jan Rybkowski, Marek Nowicki, Witold Orzechowski Zdjęcia: Marek Nowicki Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Roman Wilhelmi, Leonard Pietraszak, Mariusz Dmochowski, Bronisław Pawlik, Tadeusz Pluciński, Bogusz Bilewski, Halina Golanko, Igor Śmiałowski, Hanna Balińska, Ryszard Barycz, Arkadiusz Bazak, Barbara Brylska, Krystyna Ciechomska, Liliana Głąbczyńska, Zofia Merle, Lech Ordon, Witold Pyrkosz, Ewa Szykulska, Izabella Trojanowska, Wojciech Pokora i inni Wysłany przez pana Kunickiego do Warszawy ze specjalną misją Nikodem Dyzma odnajduje pułkownika Waredę. Ma nadzieję, że znajomy z pamiętnego bankietu pomoże mu dostać się do ministra Jaszuńskiego. Razem włóczą się po lokalach, zabawy i pijatyki cementują stare przyjaźnie i ułatwiają zawieranie nowych znajomości. Słysząc o zagrożonej pozycji ministra rolnictwa, Dyzma przedkłada projekt ratowania kraju przed klęską urodzaju. Pomysł skupowania zboża od ziemian i magazynowania go, czekając na koniunkturę oraz wypuszczania specjalnych obligacji z przeznaczeniem na skup zasłyszał od Kunickiego, ale przedstawia go oczywiście jako własny. Projekt zapewniający rządowi maksymalne zyski zostaje uznany za genialny, rośnie sława Dyzmy jako "tęgiej głowy", wręcz mężaopatrznościowego polskiej gospodarki. Dzięki hrabinie Przełęskiej, ciotce Żorża Ponimirskiego, pan Nikodem wchodzi do środowiska arystokratycznego. Ekscytują się nim wytworne damy, cenią sobie jego przyjaźń panowie. Jego prostactwo jest przyjmowane jako dowód siły, milczenie, za którym próbuje ukryć brak wiedzy i obycia, uchodzi za przejaw rozwagi. Dyzma bez trudu uzyskuje przydział drewna dla koborowskich tartaków i jako triumfator wraca do posiadłości państwa Kunickich. 19:00 GIGANCI HISTORII - KAZIMIERZ GÓRSKI, TRENER WSZECHCZASÓW I JEGO "ORŁY". Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Scenariusz: Mikołaj Korzyński Wykonawcy: Przemysław Babiarz (prowadzący) Trener, który legendą stał się za życia. Najpierw dał Polakom olimpijskie złoto w Monachium, potem dzięki niemu nasza reprezentacja pierwszy raz po wojnie zagrała na Mistrzostwach Świata i wywalczyła trzecie miejsce, pokonując Brazylię. Kazimierz Górski trener wszech czasów, który zawsze pozostawał skromnym człowiekiem. Ze szczerym uśmiechem mówił: Jedni rodzą się do skrzypiec, inni do munduru. Ja urodziłem się do piłki. Piłkarze nazywali Górskiego ojcem. Dziennikarze i eksperci trenerem tysiąclecia. Koledzy z boiska Sarenką. Słynne Orły Górskiego stały się wzorem i punktem odniesienia dla następnych pokoleń. Niejeden marzył o tym, by być jak Deyna, Lubański czy Lato. Miał futbolowy rentgen. Dzięki temu, z każdego ze swoich podopiecznych wydobywał to, co najlepsze. Zjednywał sobie ludzi. Dla swojej drużyny był dwunastym zawodnikiem. A dla kibiców - niezwykłym człowiekiem. Kazimierz Górski. Trener wszechczasów i jego Orły. W tym odcinku teleturnieju zapytamy o najpiękniejsze momenty w dziejach polskiej piłki. 20:05 POTOP REDIVIVUS Film historyczny, 177 min, Polska, 2014 Reżyseria: Jerzy Hoffman Aktorzy: Daniel Olbychski, Małgorzata Braunek, Tadeusz Łomnicki, Kazimierz Wichniarz "Potop Redivivus" to projekt Filmoteki Narodowej, który powstał z potrzeby zaprezentowania współczesnej widowni "Potopu" na dużym i małym ekranie w doskonałej jakości i nowej, atrakcyjnej formie. Odrestaurowany film został na nowo zmontowany pod nadzorem artystycznym Jerzego Hoffmana i Jerzego Wójcika. Lata 1655 - 1660, okres najazdu szwedzkiego na Polskę. Zaręczony z Oleńką Billewiczówną (Małgorzata Braunek) chorąży orszański Andrzej Kmicic (Daniel Olbrychski) opowiada się początkowo po stronie kolaborującego ze Szwedami potężnego rodu magnackiego Radziwiłłów. Uznany przez szlachtę i narzeczoną za zdrajcę zaczyna poniewczasie rozumieć, że Radziwiłłom chodzi nie o dobro ojczyzny, ale o własne interesy. Aby odkupić winy, porywa księcia Bogusława (Leszek Teleszyński), by zawieźć zdrajcę przed oblicze króla Jana Kazimierza, ale Radziwiłł ciężko rani Kmicica i ucieka. Doszedłszy do zdrowia, Andrzej Kmicic stara się zwrócić honor swojemu nazwisku. 23:15 RIO DE JANEIRO - CUDOWNE MIASTO (RIO, VILLE MERVEILLEUSE) Film dokumentalny, 90 min, Francja, 2020 Reżyseria: Pascal Cuissot Scenariusz: Pascal Cuissot Ten film jest okazją do odkrycia historii Rio de Janeiro poprzez wydarzenia, a zwłaszcza ludzi, którzy ukształtowali to miasto i uczynili z niego stolicę. 01:00 11.09.01 (11 MINUTES 9 SECONDES 1 IMAGE) Film dokumentalny, 128 min, Wielka Brytania/Francja, 2002 Reżyseria: Sean Penn, Claude Lelouch, Ken Loach Wykonawcy: Marek Ciunel Aktorzy: Nell Mooney, Mohamad Dolati, Agelem Habibi 11 września 2001 - ta data wszystkim nam wpisała się mocno w pamięć, stając się symbolem jednego z poważniejszych problemów nękających współczesny świat, jakim jest terroryzm. W hołdzie ofiarom, ale i w symbolicznym geście walki z tym problemem, grupa znanych reżyserów z całego świata postanowiła nakręcić serię krótkich filmów na pierwszą rocznicę tego wydarzenia. Filmy te są postulatem pokoju i tolerancji między ludźmi z różnych krajów i kultur. Wszyscy twórcy zaangażowani w projekt mieli pełną wolność twórczą, a część zysków z tych filmów przekazano na rzecz światowych organizacji humanitarnych. Dla podkreślenia symboliki tej daty, każdy z filmów trwa dokładnie 11 minut 9 sekund i jedną klatkę, a wszystkich twórców zaangażowanych w projekt jest jedenastu.