TVP Kultura Czwartek, 08.09.2022 08:20 DZIKA MUZYKA - TĘGIE CHŁOPY Magazyn, 24 min, Polska, 2016 Reżyseria: Piotr Stasik Scenariusz: Janusz Prusinowski Wykonawcy: Tęgie Chłopy, Stanisław Witkowski, Maria Kowalik Magazyn prezentujący autentyczną muzykę, wywodzącą się z kultury tradycyjnej, postrzeganą jako ciekawy, atrakcyjny i inspirujący element opowieści o współczesnej kulturze polskiej. Autorzy programu odwołują się do kultury ludowej, sięgając do muzycznych korzeni oraz źródeł polskich rytmów i harmonii. Poprzez taniec i śpiew pokazują atrakcyjność wielopokoleniowego uczestnictwa w kulturze, entuzjazm młodych w konfrontacji z doświadczeniem mistrzów. W tym odcinku opowiemy o fenomenie zespołu Tęgie Chłopy, złożonego z 10 młodych osób z różnych miast Polski, który wykonuje tradycyjną muzykę kielecką z okolic Łagowa i Opatowa. Koncertują w całej Polsce, grają autentyczną, wiejską muzykę. Historia Tęgich Chłopów jest doskonałym przykładem na to, w jaki sposób przygoda z muzyką tradycyjną może stać się zarówno sposobem na życie, jak i formułą na ożywienie i przywrócenie poczucia własnej wartości społeczności lokalnej, która jest źródłem tej muzyki. Nauczycielem Tęgich Chłopów jest przede wszystkim Stanisław Witkowski, leciwy saksofonista z Opatowa oraz inni muzykanci i śpiewaczki z tych okolic, pionierzy Domu Tańca w Sędku. Obecność rozśpiewanego i roztańczonego taboru w Sędku miała wpływ na życie całej okolicy. Mieszkańcy tej i okolicznych wsi przybywali co wieczór na zabawy, włączali się aktywnie w różne działania muzyczne, rekonstruowali kolejne lokalne zespoły, które na powrót stają się muzycznymi gwiazdami okolicy. Po niezwykłym zjawisku odrodzenia muzyki tradycyjnej oraz porywającej muzyce kieleckiej oprowadzi nas przewodnik/ekspert - Janusz Prusinowski. 09:00 WAŁKONIE (THE VITELLONI) Dramat obyczajowy, 102 min, Francja/Włochy, 1953 Reżyseria: Federico Fellini Scenariusz: Ennio Flaiano, Federico Fellini Zdjęcia: Carlo Carlini, Otello Martelli, Luciano Trasatti Muzyka: Nino Rota Aktorzy: Leopoldo Trieste, Franco Interlenghi, Riccardo Fellini, Alberto Sordi, Franco Fabrizi, Eleonora Ruffo Vitelloni czyli wałkonie to w języku włoskim synonim rozleniwionej i apatycznej młodzieży. Taki też żywot w małym, nadmorskim miasteczku prowadzi piątka przyjaciół. Fausto, Moraldo, Alberto, Riccardo i Leopoldo, którzy mimo iż zbliżającej się trzydziestki na karku, konsekwentnie unikają dorosłego życia oraz związanych z nim obowiązków. Swój czas spożytkują na pobytach w kawiarniach, na plaży, bawiąc się, wygłupiając i snując mało realne plany generalnie wszystko, żeby tylko nie myśleć o pracy. Jeden z bohaterów, Fausto uwodzi Sandrę, siostrę Moraldo. Jednak jej rodzice nie akceptują związku ich córki z bezrobotnym. Warunkiem jest ślub, na który chłopak nie chce się zgodzić. W efekcie dochodzi do niego. Okazuje się jednak, że Fausto musi dać jeszcze jeden dowód swojej odpowiedzialności, czyli podjąć pracę. Zatrudnia się w sklepie z antykami, choć to wbrew jego aspiracjom. Z całej grupy przyjaciół jedynie Moraldo wykazuje się odwagą, żeby w końcu porzucić miasteczko, wyjechać do Rzymu i odnaleźć to co naprawdę dla niego ważne. Scenariusz filmu, autorstwa Federico Felliniego, Ennio Flaiano i Tullio Pinelli zakładał umiejscowienie akcji w Pescarze, rodzimym mieście Flaiano. Ostatecznie Fellini wybrał bliskie reżyserowi, rodzinne Rimini. W tym tragikomicznym i nostalgicznym studium psychologicznym Fellini osiągnął artystyczną dojrzałość, co zostało uhonorowane Srebrnym Lwem na Festiwalu w Wenecji w 1953 oraz trzema Srebrnymi Wstążkami (nagroda przyznawana przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Filmowych) w 1954 oraz nominacją do Oscara za oryginalne materiały do scenariusza i sam scenariusz. 12:00 SZKOŁA W CHMURZE (THE SCHOOL IN THE CLOUD) Film dokumentalny, 82 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Jerry Rothwell, Ranu Ghosh Scenariusz: Triparna Banerjee, Jerry Rothwell Jaka jest przyszłość edukacji w świecie zdominowanym przez internet? Hinduski profesor Sugata Mitra, zdobywca nagrody TED Prize, wzywa do rewolucyjnego spojrzenia na to, czego i jak się uczymy. System szkolny, pochodzący z czasów wiktoriańskich, jest przestarzały i nie przystaje do dzisiejszego świata, w którym dostęp do informacji jest na kilka kliknięć. Profesor wymyślił i przetestował system, który może zapewnić dzieciom w krajach rozwijających się dostęp do wysokiej jakości edukacji. Najlepsi nauczyciele i szkoły nie są tam, gdzie potrzeba ich najbardziej. Dokument pokazuje trzyletni projekt profesora, w którym rozmieścił on kioski internetowe w odległej wiosce w Bengalu Zachodnim, gdzie niektóre dzieci nie miały wcześniej dostępu do sieci, i w Anglii, gdzie internet nie był nowością. Okazało się, że dla obu grup możliwość samodzielnej organizacji nauki, może zmienić wszystko. 13:35 LALKA - ODC. 2/9 - PAMIĘTNIK STAREGO SUBIEKTA Serial obyczajowy, 73 min, Polska 1977 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz na podstawie powieści Bolesława Prusa: Aleksander Ścibor - Rylski i Jadwiga Wojtyłło Zdjęcia: Jacek Korcelli Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Alina Jankowska, Anna Milewska, Zofia Mrozowska, Bogdan Baer, Mieczysław Czechowicz, Jan Englert, Stefan Friedman, Emil Karewicz, Józef Nalberczak, Wojciech Pokora, Jerzy Turek, Czesław Wołłejko, Małgorzata Braunek, Jerzy Kamas, Bronisław Pawlik Rzecki wieczorami, po zamknięciu sklepu, spisuje wydarzenia, których był świadkiem. Z lektury pamiętnika pana Ignacego poznajemy historię sklepu Mincla i losy młodego, a później dorosłego Stanisława Wokulskiego. Stary subiekt pisze o zesłaniu przyjaciela po powstaniu 1863, jego małżeństwie z wdową po właścicielu sklepu Janie Minclu i o początkach szaleńczej miłości do panny Izabeli Łęckiej. 15:15 OSTATNIE TAKIE TRIO Film obyczajowy, 42 min, Polska 1977 Reżyseria: Jerzy Obłomski Scenariusz: Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Jan Mogilnicki Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Zbigniew Zapasiewicz, Ryszard Ronczewski, Mirosław Otrębus, Joanna Szczepkowska, Borys Marynowski, Witold Dederko, Jacek Recknitz i inni Poetycka opowieść o odwiecznych dylematach człowieka, o opozycji między bezinteresowną miłością a pragmatyzmem. Fabuła filmu osnuta jest wokół wątku starego jak świat - rodzice chcą wydać córkę za bogatego konkurenta, tymczasem jej serce należy do młodego, pięknego amanta, niestety, biednego. Według zamysłu scenarzysty, Andrzeja Mularczyka, wiejska panna "Anno Domini 197..." ma poślubić majętnego Amerykanina, faceta z dużą forsą. Wszystko już przygotowane - uczta weselna, sala do tańca, są muzykanci. W chwili, gdy weselny orszak rusza do kościoła, wynajęta orkiestra zaczyna grać melodię, którą zamówił młody mężczyzna. Pozostający do tej pory w cieniu, ukochany dziewczyny ma nadzieję, że melodia, z którą wiąże się wiele wspomnień, skruszy serce narzeczonej. I tak się dzieje. Początkowo posłuszna woli ojców, ucieka od bogatego Amerykanina do ubogiego chłopaka. Na motocyklu odjeżdżają w nieznane. W rolach komentujących akcję występują trzej tytułowi muzykanci. Wybory, jakich dokonuje dziewczyna, sprzyjają konfrontacji. Zróżnicowanie charakterologiczne wspomnianego tria pozwala na zaprezentowanie krańcowo różnych odniesień do świata i wartości moralnych. Epizod z życia wędrownych grajków jest jedynie barwnym tłem, istotna w tym filmie jest sublimacja postaw wobec zaistniałej sytuacji - a dalej miłości, uczciwości. "Tak więc rzecz została pomyślana jako psychologiczny tercet nieudacznika, pijaka i młokosa, a pseudonimy miały ich sylwetki psychiczne charakteryzować jeszcze dokładniej". Cygan (w tej roli Zbigniew Zapasiewicz), to cynik, obwieś i fatalista, pan Karol (Ryszard Ronczewski), niegdysiejszy talent sterany w trudach wielu wesel, jest twardzielem i chłodnym pragmatykiem, zaś Młodziak (Mirosław Otrębus) to żółtodziób przekonany o rzeczywistej sile uczuć. W finałowej scenie, kiedy do małżeństwa z wyrachowania nie dochodzi, spod maski cynika i twardziela spoglądają ludzie spragnieni miłości i przyjaźni. 20:00 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - WSTĘP DO FILMU - PIĘKNA MŁYNARKA Dysk./wywiad/debata, 5 min, Polska, 2022 Łukasz Jasina rozmawia z krytykiem filmowym Łukaszem Adamskim o filmie "Piękna młynarka", reż. Mario Camerini. 20:05 CZWARTKOWY KLUB FILMOWY - PIĘKNA MŁYNARKA (LA BELLA MUGNAIA) Komedia kostiumowa, 88 min, Włochy, 1955 Reżyseria: Mario Camerini Scenariusz: Mario Camerini, Augusto Camerini Aktorzy: Vittorio De Sica, Sophia Loren, Marcello Mastroianni, Paolo Stoppa, Yvonne Sanson Komedia kostiumowa, której akcja rozgrywa się około 1600 roku w Neapolu, będacym wówczas pod panowaniem Hiszpanów. Obdarzona wyjątkową urodą żona młynarza, mająca świadomość swych atutów, stara się zapewnić sobie i mężowi dostatnie życie. Wykorzystuje swoje wdzięki i oczarowuje dostojników, budząc ich złudne romantyczne nadzieje. Film z gwiazdorską obsadą: w roli Carmeli - pięknej młynarki - Sophia Loren, jej mąż Luka to Marcello Mastroianni oraz Vittorio De Sica to uwodziciel Don Teofilo. 21:50 RES POLONIAE - O POLSCE Z ODDALI - AISTE BIMBIRYTE - MACKEVICIENE Dysk./wywiad/debata, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Jolanta Rzegocka, Anna Szałańska, Piotr Poraj Poleski Wykonawcy: Jolanta Rzegocka (prowadząca) Seria ekskluzywnych wywiadów przeprowadzonych przez Jolantę Rzegocką na Litwie, z wybitnymi przedstawicielami litewskiej kultury i polityki. Bohaterowie programu opowiadają o związkach Litwy z Polską, wzajemnych inspiracjach kulturalnych, wspólnej historii i perspektywach na przyszłość. Tym razem Jolanta Rzegocka rozmawia z doktor Aiste Bimbiryte - Mackeviciene, kierowniczką Wileńskiej Galerii Obrazów. Galeria mieści się w Pałacu Chodkiewiczów, należącym niegdyś do jednego z najważniejszych rodów magnackich polsko - litewskich. W swych badaniach doktor Bimbiryte - Mackeviciene interesuje się historią kolekcjonerstwa, kulturą dworów litewskich i jej związkami z tradycjami zachodnioeuropejskimi oraz działalnością hrabiów Tyszkiewiczów. 23:40 GOMORRA S.I - ODC. 3 (GOMORRA S. 1 - 3) Serial kryminalny, 47 min, Włochy/Niemcy 2014 Reżyseria: Claudio Cupellini Scenariusz: Roberto Saviano Aktorzy: Salvatore Esposito, Marco D'Amore, Cristiana Dell'Anna, Fortunato Cerlino Mimo że don Pietro Savastano został osadzony w więzieniu Poggioreale, nadal rządzi klanem. Komunikuje się ze swoimi ludźmi za pomocą telefonu komórkowego, który dostarczył mu zaufany strażnik. Pietro proponuje, by na czele klanu stanął teraz jego syn Gennaro. Tymczasem Imma uważa, że Genny nie jest gotowy do roli przywódcy. 03:30 KINO NOCNE - ZABIĆ SEKALA (JE TREBA ZABIT SEKALA) Dramat, 109 min, Polska/Francja/Czechy/Słowacja 1998 Reżyseria: Vladimir Michalek Scenariusz: Jiri Krizan Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Bogusław Linda, Olaf Lubaszenko, Agnieszka Sitek, Jiri Bartoska, Vlasta Chramostova, Josef Somr, Ludovit Cittel, Milan Riehs, Anton Sulik, Jiri Holy, Martin Sitta i inni Środkowoeuropejskim "W samo południe" nazwała film Vladimira Michalka dziennikarka liczącego się branżowego magazynu "Variety". Rzeczywiście, kilka podobieństw narzuca się nieodparcie. Akcja "Zabić Sekala" toczy się w odludnej osadzie, niemiłosiernie prażonej przez letnie słońce. Osią fabuły są swego rodzaju przygotowania do finałowego pojedynku na śmierć i życie dwu antagonistów - samotników. Nie trzeba dodawać, że od wyniku starcia zależą dalsze losy wsi. Czarny charakter, tytułowy Sekal, zwany przez współziomków "bękartem", jest nieślubnym synem jednego z miejscowych gospodarzy. Przez wiele lat pogardzany, wreszcie znalazł sposób, by pomścić swoje upokorzenie. Trwa II wojna światowa. W pobliżu stacjonują Niemcy. Nie pojawiają się wprawdzie na ekranie ani razu, lecz ich złowrogą "obecność" daje się wyczuć w atmosferze panującej w Lakoticach, w strachu wypisanym w oczach chłopów. Przyczyną owego lęku jest nie tylko bliskość okupanta, lecz przede wszystkim Sekal, który wysługuje się hitlerowcom, denuncjując niepokornych gospodarzy. Ofiary donosów lądują w obozie koncentracyjnym, Sekal zaś przejmuje ich majątki. W miarę bogacenia się jego apetyt rośnie. Rośnie też, co zrozumiałe, przerażenie gospodarzy, w większości dość zamożnych. Szybko dochodzą do wniosku, że jedynym sposobem odzyskania względnego bezpieczeństwa jest zabicie "bękarta". Kto jednak ma tego dokonać? Wybór pada na Jurę Barana, kowala przybyłego niedawno do wioski. Jura to były partyzant, poszukiwany przez gestapo, a w dodatku protestant, co w katolickiej wsi nie jest mile widziane. Podobnie jak Sekal, ma opinię "obcego", kogoś gorszego. Niech więc jeden "wyrzutek" zabije drugiego, a chłopi piłatowym gestem umyją ręce. Do takich wniosków dochodzi potajemnie gromada. Pojawia się wszakże poważny problem. Jura nie pali się do zbrodni. Wtedy gospodarze składają mu propozycję nie do odrzucenia. Albo zabijesz Sekala, albo wydamy gestapowcom ciebie i twoją rodzinę. Urokliwe plenery do filmu ekipa Michalka znalazła w okolicach wioski Varvazov, położonej niedaleko zamku Orlik na południu Moraw. Tereny te uchodzą za jedne z najpiękniejszych w Czechach. Kolorystyka "Zabić Sekala" ogniskuje się wokół kilku kluczowych dla filmu barw - złota (zboże na zalanych słońcem polach), srebra (to samo zboże w świetle księżyca), czerni (garnitury, spódnice, noc), bieli (ściany budynków i zagród, koszule, oświetlone słońcem ścieżki) i czerwieni (zachód i wschód słońca, krew). Bardzo mocną stroną filmu "Zabić Sekala" jest aktorstwo, zarówno wykonawców polskich, jak i czeskich. Nagroda Jury Ekumenicznego dla filmu i nagroda aktorska dla Olafa Lubaszenki na MFF w Karlovych Varach (1998), Syrenka Warszawska dla najlepszego filmu zagranicznego w polskich kinach (1998), Orzeł (1999) i nagroda za scenariusz na FPFF w Gdyni (1998) dla Jiriego Krizana, Orzeł (1999) dla Olafa Lubaszenki w kategorii: najlepsza rola męska, Czeski Lew (1999) dla Michała Lorenca (muzyka), Agnieszki Sitek (drugoplanowa rola kobieca) i Olafa Lubaszenki (pierwszoplanowa rola męska).